Савол: баъзиларни фикрича бугунги жохилият баъсат замонидаги жохилиятдан кўра ёмонроқ экан. Шундай бўлиши мумкинми?
Жавоб: жохилиятни таниб олиш учун шуни яхши билишимиз лозимки, бу ерда тажрибий илмларга ё саводга нисбатан жахл хақида сўз кетаётгани йўқ,балки ундаги манзур аллох таолони шариатига қай даражада пойбанд бўлиш ва у хақида огох бўлиш хақида гап кетяпти. Мана шу огох бўлиш пайғамбаримиз саллаллоху алайхи васалламдек оми,бесавод кишини ёки Сумайя,Аммор,Билол ва……ўхшаш саводсиз кишиларни олимга ва ўзининг замонисида арабларни ўртасида донишманд бўлган абул хакамдек кимсани эса Абу Жахлга айлантирган эди.
Шундай бўлгач мусулмонларнинг орасида секуляристларнинг хокимияти ва мусулмонларга мажбурлаб юкланган секуляристларнинг маданияти таъсирида вужудга келган ёки ўзларини ихтиёрлари билан мусулмонлар томонидан қабул қилинган жохилиятга назар ташлайдиган бўлсак ва бу хақида фикрласак, бизлардаги жохилият билан устимизда ғолиб бўлиб турган номусулмонларнинг жохилиятини ўртасидаги фарқ, фақатгина уларни исмларида,баъзи вақтларда эса либослар,тиллар,хурофотларда кўринади холос.
Мана бунга қўшимча равишда ихтиёрларидаги илм ва технология, назм ва қудратга суянган холда илохий суннатни йўлида қадам ташлашди ва бир пайтлар мана бу рисолатни байроқдори бўлган биздек кишиларни эса мана бу хорликка етказишди.
Хатто улар қилаётган фасодларни қилиш бўйича хам бизлар гохида уларни хаддига етамиз,гохида эса уларни орқада қолдириб кетамиз, ёки бу фасодни ана ўша шева билан ёки уни шевасини ўргартириб махаллий қилиб олиб жиддийроқ равиш билан амалга оширамиз. Уни илми,технологияси,уни инсоний ва фанний ютуқларидан эса ғофил бўлиб қолганмиз.
Яъни хозирги пайтдагиси жохил аъроблардаги нарсалардан кўра бадтарроқдир, чунки аъробларни ўртасидаги пасткашликларга қарамасдан, 1-ахдга вафо қилиш, 2- иззати нафс ва кучли шижоат,қаттиқ ғайрат ва тезлик билан муносабат билдиришдан келиб чиқадиган ситамни қабул қилишдан бош тортиш,3- ичган қасамларига вафо қилиш ,4- сахийлик,химмат ва……….мавжуд бўлган,лекин аллохни йўлидан бошқа йўлларда қилинган хар қандай яхшилик жохилият,деб номланади.
Хўп бугунги кундаги одамлар дин ахкомларини ижро қилинишига нисбатан қаршиликлари бўйича қай даражада жохилиятга эгадирлар, уларни ўртасида жохил аъробларда бўлган,айтиб ўтилган сифатлар топиладими, росулуллох саллаллоху алайхи васалламни замонларидаги жохил аъробларнинг булардан афзал эканига назар берса бўладими?!
Бу ерда уларни маломат қилмоқчи эмасмиз, балки ташвиқ қилиш,уйғотиш, тахқиқот олиб бориш,фикрлаш ва ўзимизга қайтиш ва қўлдан бой берилган нарсаларни янгидан қўлга киритишга ундамоқчимиз.
Чунки инсон агар бир нарсани ахамиятини,қийматини дарк қиладиган ва тушунадиган бўлса, уни қўлга киритиш фикрига тушиб қолади, бу ерда биз сизларни ўзингиз олдин эга бўлган илм, ўзини таниш,қасддан ёки билган холда махрум бўлиб қолинган нарсаларни ахамияти хақида огохлантирмоқчимиз.
Бизлар камчиликлар,эътиборсизлик, моддий жихатдан орқада қолиш, ички ва ижтимоъий, иқтисодий,сиёсий орқага кетишлар ва …….ни бир миллатнинг ё нажоднинг биологик тузулишида демаймиз, балки тоғутларнинг ва уларнинг ички,ташқи муридларини таълимотлари ва ақидалар,дунёқараш, маюс қиладиган иймон, ижтимоъий шароитни пастлиги, келажак учун ойдин бир режани йўқлиги,хокимларнинг ажратиб муносабатда бўлишларидан келиб чиққан нарса ,деб биламиз. Чунки мана бундай асбобларни мавжуд бўлиши хар қандай миллатни,нажодни мана бундай вайронгар балоларга гирифтор бўлишини ўзи уларда камчиликлар,эътиборсизлик, сустлик ва……..ларни келиб чиқишига боис бўла олади.