مُقَدّمات دَرسلَرِی/ بِیرِینچِی دَرس: دِین نِیمَه؟ سِکوُلارِیستلَر بِیزلَردَن قَیسِی دِیننِی هاحلَه شَه دِی؟
(9-قیسم)
شُو طَرزدَه بِیر عَرَب “دِین” کَلِیمَه سِینِی اِیشِیتِیشِی بِیلَن اوُنِی ذِهنِیدَه اَساسِی توُرت مَعنا مُوجَسَّم بُولَردِی:
- قُدرَت وَ حاکِمِیَت.
- آدَملَر مَنَه بُو حاکِمِیَتنِی آستِیدَه اِیرگشَدِیگن قانوُنلَر، حَدلَر، یُول وَ رَوِیشلَر، دَستُور لَر.
- حاکِمِیَتنِی قُدرَتِیگه وَ اِجرا قِیلِینَدِیگن قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیش، بُویسِینِیش.
- وَ نِهایَت حِساب- کِتاب قِیلِیش، مُحاکَمَه قِیلِیش، مُکافاتلَش یاکِی جَزالَش.
عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه،”دِین” بُو حُکوُمَت قُدرَتِینِی بِیر مَجمُوعَه سِی بوُلِیب، اوُ اوُزِیدَگِی قانوُنلَرگه کوُرَه آدَملَردَن مَنَه بُو قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیشنِی، بُویسِینِیشنِی طَلَب قِیلَدِی، وَ مَنَه بُو قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیش یاکِی بوُیِین تاولَشنِی مِعزانِیگه کوُرَه اوُلَر بِیلَن حِساب- کِتاب قِیلَدِی، اوُلَرگه مُکافات بِیرَدِی، اوُلَرنِی جَزالَیدِی.
بِیر عَرَب “دِین” کَلِیمَه سِینِی اِیشِیتِیشِی بِیلَن اوُنِی ذِهنِیدَه شُو نَرسَه لَر جَمعلَنَردِی، اِگر اوُنگه فَلان “دِین”گه اِیرگَشگِین دِییِیلسَه، نِیمَه لَرنِی قَبوُل قِیلِیشِی لازِم اِیکَنِینِی یَحشِی بِیلَردِی؛ شوُ سَبَبلِی هَم آگاه حالدَه یا اوُنِی قَبوُل قِیلَردِی یاکِی رَد اِیتَردِی.
اِیندِی “دِین”نِی قُرآندَگِی مَعناسِینِی بِیر کوُرَیلِیک: قُرآنِی کَرِیمدَه “دِین” کَلِیمَه سِی اَیتِیب اوُتِیلگن اوُشَه تُورت رُکن، مَفهُومدَن تَشکِیل بُولگن بُولسَه هَم،لِیکِن اوُنِی لوُغَوِی مَعناسِیدَن کوُرَه کامِلراق صُورَتدَه فایدَلَنِیلگن وَ اِیضاح بِیرِیلگَندِیر:
- حاکِمِیَت وَ حُکمرانلِیک.
- مَنَه بُو حاکِمِیَتنِی واسِیطَه سِیدَه وُجُودگه کِیلگن قانوُنلَر، اَحکاملَر.
- مَنَه بُو حاکِمِیَتنِی قُدرَتِی واسِیطَه سِیدَه وُجُودگه کِیلگن حاکمیت وجودگه کیلگن فکری و عملی توزوم، قانون و احکاملر.
- مَنَه بُو حاکِمِیَت قُدرَتِی اوُزِیدَگِی قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیشنِی، اِخلاصنِی مِیزانِیگه قَرَب اوُلَرگه بِیرَدِیگن مُکافاتِی یاکِی اوُلَرنِی عِصیانیگه نِسبَتاً بِیرَه دِیگن جَزاسِیدوُر.
قُرآنِی کَرِیم گاهِیدَه “دِین” کَلِیمَه سِینِی حاکِمِیَت وَ اِطاعَت قِیلِیش مَعنالَرِیدَه کِیلتِیرگن؛ گاهِیدَه اِیسَه قانوُن وَ اَحکاملَر، مُکافات بِیرِیش وَ جَزالَشنِی فَقَط بِیر مَعناسِیدَن فایدَلَنگَن، بَعضِی اوُرِینلَردَه اِیسَه “دِین” کَلِیمَه سِینِی اِیشلَتگن وَ اوُنِی هَر توُرت مَعناسِینِی اِرادَه قِیلگن.
(دوامی بار….)