سَوال: وِلایَتِی فَقِیهنِی اِسلامگه نِیمَه عَلاقَه سِی بار؟ اوُزِیمِیزنِی اَهلِی سُنَّت مَذهَبلَرِیدَه کِیلتِیرِیلگنمِی؟ عُمُوماً اَیتگندَه بِیر شَیخ یا مَولَوِینِی بِیزلَرگه رَهبَر بوُلِیشِی ضَرُورمِی؟ (1)
جَواب: مَنَه بُو بارَدَه اَوَّل اَهلِی سُنَّت دِیب تَنِیلگن مَذهَبلَرنِینگ اوُلوَغ کِیشِیلَرِینِی فِکرِینِی تِیکشِیرِیب چِیقِیش لازِم، مَنَه بُو نَظَرلَرنِی تِیکشِیرِیب بُولگچ فَقِیه رَهبَرنِی یا مُجتَهِدنِی ضَرُور یا ضَرُور اِیمَسلِیگِی حَقِیدَه صُحبَتلَشَمِیز. اِن شاء الله.
عَبّاسِیلَرنِینگ اِسلامِی اِضطِرارِی بَدَل حُکوُمَتِینِی زِندانِیدَه قَمَرِی 150 یِیلدَه زَهَرلَنگن وَ شَهِید بُولگن – نحسبه کذالک و الله حسیبه – اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله « فَإِنْ كَانُوا في الْقِراءَةِ سَواءً، فَأَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ، » مَنَه بُو جُملَه حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: بُو یِیردَه اِمامَتگه اِینگ فَقِیه وَ اِینگ عالِم شَخص بوُلِیشِی کِیرَکلِیگِی اَیتِیلگن.
دَعوَت یوُلِیدَه مالِکیِ مَذهَبِیدَگِیلَر تامانِیدَن کَلتَکلَنگن وَ مَنَه شُو جَراحَتلَرنِی تَأثِیرِیده کِییِنراق 204 قَمَرِی یِیلدَه شَهِید بوُلگن اِمامِی شافِیعِی فِقهِ الاَکبَردَه “دارُ الاِسلام” دَگِی اِمامَت وَ رَهبَرِیَت شَرطلَرِی بَحثِیدَه اَیتَدِیکِی: اوُنِی عِلمِی شوُ دَرَجَه دَه بُولِیشِی کِیرَککِی، فَتوا بِیرِیش صَلاحِیَتِیگه اِیگه بُولگن اَهلِی اِجتِهاد بُولِیشِی لازِم. (امام شافعی . فقه الاکبر. ص 39)
(403 قمری ییلده وفات تاپگن) قاضِی بَقلانِی وَ (458 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن) قاضِی یَعلِی فَراء حَنبَلِی هَم اِجتِهاد وَ عِلمنِی دارُ الاِسلام رَهبَرِینِینگ شَرطلَرِیدَن، دِیب حِسابلَیدِی.
( الاحکام السلطانیه، ص۲۰ و التمهید، ص ۱۸۱.)
478 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن اِمامِی حَرَمَین جَوِینِی “دارُ الاِسلام” رَهبَرِینِینگ اِجتِهاد شَرطِی بارَسِیدَه اَیتَدِیکِی: بوُ رَهبَر کامِل مُجتَهِد بوُلِیشِی وَ مُجتَهِدلَرنِینگ بَرچَه صِیفَتلَرِینِی اوُزِیدَه جَملَگن بوُلِیشِی کِیرَک.
(الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، غیاث الأُمم فی التیاث الظلم: ص84.)
باشقَه بِیر جایدَه هَم اَیتَدِیکِی: اِمام رَهبَرنِینگ شَرائِطلَرِیدَن بِیرِی شُوکِی، اوُ اَهلِی اِجتِهاد بُولِیشِی کِیرَک، یَعنِی باشقَه لَرنِینگ فَتوا بِیرِیشِیگه اِیختِیاجِی بوُلمَسلِیگِی لازِم، مَنَه بُو اوُرِین (یَعنِی رَهبَر اوُچُون اِجتِهاد شَرط بُولِیشِی) هَمَّه اِتِّفاق قِیلگن شَرطلَردَندِیر. ( الجوینی، عبد الملک بن عبد الله، الإرشاد: ص426.)
492 قَمَرِی یِیلدَه باسقِینچِی نَصرانِیلَر تامانِیدَن شَهِید اَیتِیلگن- نحسبه کذالک و الله حسیبه – اَبُو الاقاسِم مَکِّی راملی مَقدِسِی “دارُ الاِسلام” نِینگ رَهبَرِینِی شَرطلَرِینِی سَنَب اَیتَدِیکِی: …….مُجتَهِد بُولِیشِی، شوُنِینگدِیک قاضِی بَلکِی اوُندَن هَم یَحشِیراق واجبراغِی مُجتَهِد بُولِیشِی کِیرَک، بَلکِی رَهبَرنِینگ مُجتَهِد بوُلِیشِی بارَسِیدَه اِسلامِی مَذهَبلَرنِی،اَهلِی عِلمنِی اِجماعسِی مَوجُود، رَهبَرنِینگ اِجتِهاد اَهلِی بُولِیشِی حَقِیدَه فُقَهالَر اِجماع قِیلِیشگن. خُلافایِی راشِیدِیندَن کِییِینگِی مُسُلمان رَهبَرلَرِینِی بَرچَه سِی مُجتَهِد بُولِیشمَگن، بُو نَرسَه اوُلَرنِینگ حاکِمِیَتگه حَربِی قُدرَتنِی واسِیطَه سِیدَه یِیتِیب کِیلگنلِیکلَرِینِی بِیلدِیرَدِی.
676 قَمَرِی یِیلدَه وَفات قِیلگن نَوَوِی رَوضَة الطّالبین کِتابِیدَه “دارُ الاِسلام” رَهبَرِینِینگ شَرطلَرِی حَقِیدَه اَیتَدِیکِی: مُسُلمان مُکَلَّف، عادِل، آزاد، عَقللِی، دانِیشمَند، مُجتَهِد بُولِیشِی رَهبَرنِینگ شَرطلَرِیدَندِیر.
( المنهاج، ص ۵۱۸ و شرح صحیح مسلم)
790 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن اِمامِی شاطِبِی اَیتَدِیکِی: اوُلامالَرنِی اِتِّفاقِی بُویِیچَه، فَقَط شَرعِی عِلملَردَه اِجتِهاد، فَتوا دَرَجَه سِیگه یِیتگن کِیشِیگه رَهبَرِیَت مُنعَقِد بُولَدِی. (الشاطبی، الاعتصام: ج2، ص362.)
816 یِیلدَه وَفات تاپگن سَیِّد شَرِیف جُرجانِی توُرکِستانِی قاضِی عضد الدّین الایجی نِینگ مُوافِق کِتابِیگه بِیرگن شَرحِیدَه اَیتَدِیکِی: جُمهُورِی فُقَها وَ اَهلِی عِلم نَظَرِی بُویِیچَه، دارُ الاِسلامنِی رَهبَرِی، اِمام بوُلَدِیگن کِیشِی اَلبَتَّه اوُصُول وَ فُرُوعلَر بُویِیچَه مُجتَهِد بُولِیشِی لازِم……چوُنکِی اِلاهِی حُجَّتلَر، دَلِیللَرنِی اِقامَه قِیلِیشگه وَ دِینِی عَقِیدَه لَردَگِی شُبهَه لَرنِی هَم حَل قِیلِیشگه قادِر بوُلِیشِی وَ کُوندَه لِیک مَسَلَه لَر بُویِیچَه مُستَقِیل بُولِیشِی لازِم.
1360 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن عَبدُ الرحمن جَزِیرِینِی یازِیشِیچَه: اَهلِی سُنَّتنِینگ بَرچَه فُقَهالَرِی اِسلامِی حاکِمنِینگ قوُیِیدَگِی بِیلگِیلَرگه اِیگه بُولِیشِیگه اِتِّفاق قِیلِیشگن: 1- مُسُلمان بوُلِیشِی، 2- مُکَلَّف بُولِیشِی، 3- حُور، آزاد بُولِیشِی، 4- اِیرکَک کِیشِی بُولِیشِی، 5- قُرَیشدَن بُولِیشِی، 6- عالِم وَ مُجتَهِد بُولِیشِی، چوُنکِی آدَملَرنِی دِین اَحکاملَرِیدَن آگاه قِیلَه آلِیشِی وَ باشقَه لَرنِینگ فَتواسِیگه موُختاج بُولمَسلِیگِی کِیرَک.
(الفقه على المذاهب الاربعة، ج۵ ، ص ۳۱۷ – ۳۱۶.)
مَنَه بُو نَظَرلَر اِسلامِی مَذهَبنِینگ بَرچَه سِیگه تِیگِیشلِی، اِمامِی راملی مَقدِسیِ توُرتِینچِی عَصردَه اَهلِی سُنَّتنِی اِجماعسِینِی وَ اِمامِی حَرَمَین جَوِینِی بَرچَه مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَگِی مُتَّفِق عَلَیه نَظَر صِیفَتِیدَه وَ اِمامِی شاطِبِی رَحِمَهُ الله وَ باشقَه لَر هَم مَنَه بُو زَمِینَه بُویِیچَه اَهلِی عِلمنِی اِتِّفاقِی حَقِیدَه صُحبَت قِیلِیشگن، شوُندَی اِیکَن فَقِیه رَهبَر اِجتِهاد قِیلَه آلَدِیگن دَرَجَه دَه بُولِیشِینِی اَهلِی سُنَّتنِی بَرچَه مَذهَبلَرِیدَه طَلَب قِیلِینگندِیر.
دَوامِی بار ……..ان شاء الله .