Ўзаро халқаро хурматни ва назокатни риоя қилишни асли ( 15 бўлим)
(2-қисм)
Ўзаро рафтордаги асл.
Ўзаро хурмат қилиш аслини ёнида бизлар ўзаро рафтордаги асл номи остидаги бошқа бир аслни хам кўрамиз.
Яъни агар халқаро алоқаларда ўзаро хурмат қилишни асли ва элчиларни хавфсизлиги қабул қилинган нарса бўлгач, мана шу тартибда исломий вакилларни ва элчиларни хибсга олиш,дорул исломни фуқароларини хибсга олишдаги ўзаро рафторларни асли бўйича исломий хуқуқлар ва мўъминларни рафтори қабул қилинган иш хисобланади. Яъни агар дорул куфр дорул исломни аъзоларидан бирига нисбатан манфий, ёмон қадам қўядиган бўлса, аллохни шариатидаги чегаралар бўйича томоннинг рафторига муносиб жавоб қайтаришлик дорул исломни хаққи бўлади.
وَجَزَٰٓؤُاْ سَيِّئَةٍۢ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا (شوری/40)
(хар қандай) ёмонликнинг жазоси худди ўзига ўхшаган ёмонликдир ( яъни хар бир ёмонликнинг ўзига яраша жазоси бордир).
Ўзаро рафторларни аслининг бошқа бир қирраси, росулуллох саллаллоху алайхи васалламнинг ва дорул исломни масъулларининг мўъминларни хаққига яхшилик қилган дорул куфрдаги кофирларга нисбатан муомалада , хатто агар мана бу кофирлар секуляр ва мушрик жангчи бўлган бўлса ва жанг майдонларида мусулмонларга қарши урушган бўлса хам, қадрлаш ва ўтган яхшиликларини хисобга олиш сифатидир. Мутъам ибни Адий росулуллох саллаллоху алайхи васаллам тоифдан қайтган пайтларида, у кишига панох берган мушрик эди, у Абул Бахтарий ибни Хишом хам бошқалар билан бирга Аби Толиб дарасидаги ижтимоъий,иқтисодий золимона мухосарани синдириш бўйича фаол хисса қўшишган.
Абул Бахтарий бадр жангида мусулмонларга қарши жангда қатнашади, аммо росулуллох саллаллоху алайхи васаллам уни Аби Толиб дарасида мусулмонларни иқтисодий мухосараси даврида қилган хизматлари сабабли, агар асирга тушиб қолса хеч ким унга зарар етказмасин,деб буюрган эдилар. Ёки у киши худайбия воқеасида хам қурбонлик қилинган гўштларни анбиёларни таълимларидан бўлган яхши сифатларга эга кофирларга хам жўнатар эдилар, мана шу шаклда кофир шахсни кўз-қарашига шундай таъсир ўтказар эдиларки, мана бу кофир шахс айтадики: мана буларни йўлига тўсқинлик қилишим яхши иш эмас ( уларни хажларига монеълик қилмаганим яхшироқ). Мана бу холатда, дорул куфрда босқинчиликка, мусулмонларни қатлиом бўлишига ва мусулмонларни манбаъларини талон-тарож қилишга қарши бўлган кишилар бўлиши мумкин…..Шубхасиз мана бундай шахсларнинг, ташкилотларнинг қилган яхшиликларига дорул исломни масъуллари хам яхшилик билан жавоб қайтаришади. [1]
Ахдга вафо қилиш асли ва қарордодларни,паймонларни хурмат қилиш.
Аллох таоло мўъминларга хитоб қилиб мархамат қиладики:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ … (مائده /1)
Эй мўъминлар, ақдларга (ўзаро келишилган битимларга) вафо қилингиз! ……
Мўъминлар хам ақд тузган пайтларида аллох таолони дастури билан ўзларини ахдларига,паймонларига вафо қилишади:
الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا …(بقره/177)
Ахдлашганларида ахдларига вафо қилгувчилар…
الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا يَنْقُضُونَ الْمِيثَاقَ .( رعد/20)
(бу оятлардан) фақат аллохга берган ахдларига вафо қиладиган ва мийсоқ ваъдаларини бузмайдиган ақл эгаларигина эслатма олурлар.
Мўъминларнинг ички ва ташқи алоқаларида ахд ва паймонга вафо қилиш асли,узоқ муддатли стратегик усулларни энг мухими бўлиб, фақат у бошқалар томонидан бузилган пайтда ёки бошқаларнинг паймонни бузишидан қўрқилган пайтда:
« وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ(انفال/58)
Ва ёки майдонга асли нафий сабил келса синдирилади, бўлмасам мўъминлар хеч қачон паймонни бузишмайди ,чунки мана бу паймонлар ва ахдларни баробарида аллохни,аллохнинг бандаларини, ўзларини қиёматларини олдида масъул бўлишади:
وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا .( اسراء/34)
Ахдга вафо қилинглар. Зеро,ахд-паймон (қиёмат кунида) масъул бўлинадиган ишдир.
(давоми бор…..)
[1]صحیح بخاری ـ باب 15 ـ ص 974ـ شماره 2581