دشمنّی توغری تشخیص بیریش (مسلمانلرنی بیرینچی و ایکّینچی درجلی دشمنلری.)
الله تعالی اولرنی مُسُلمانلرنینگ اِینگ قه تّیق قوُل دُشمَنلری دیب ته نیشتیرگن یَهُودلر، سکولاریستلردَن یَعنی مُسُلمانلرنی بیرینچی دَرَجه لی دُشمَنلریدَن سُونگ، مُرتدلر هَم اوزلرینی اِحتیارلری بیلن مَنه بو گوروه گه ایرگه شَدی. مَنه بُولردَن سُونگ بیز الله تعالی روم سوره سینی اوّلگی آیتلریده اونگه اِشاره قیلگن، باشقه بیر گوروه نی کورَمیز. آیَتنی کُوریب چیقیشدَن آلدین شونی اَیتیب اوُتماقچیمنکی: شِبهی اَهلی کِتاب بُولگن شاهبُور مَجُوس، نَصرانی اَهلی کتاب بُولمیش رومنی حاکیمی حِرَقل یا حِرَکلِیوسنی مَغلوب قیلگن پَیتیده، مُسُلمانلر هَم مُشریکلر، قرَیشنی سکولاریستلری بِیطرَف بولیب بیزگه نیمه؟،-دیب بِیپروآ اوُتیریشمَگن. بلکی اوزلرینی عَقیده لریگه مُوافیق رَویشده مُناسَبَتده بُولیشگن، مُسُلمانلر مَنه بو مِیلّتلر اَرا، عَقیدَه گه آيِد حادِیثه گه شَرعِی مُناسِیب اورینده تورگن حالده مُناسَبَت بیلدیریشگن.
عبدالله ابن مَسعود رضی الله عنه اَیته دی:
كَانَتْ فَارِس ظَاهِرَة عَلَى الرُّوم وَكَانَ الْمُشْرِكُونَ يُحِبُّونَ أَنْ تَظْهَر فَارِس عَلَى الرُّوم. وَكَانَ الْمُسْلِمُونَ يُحِبُّونَ أَنْ تَظْهَر الرُّوم عَلَى فَارِس لِأَنَّهُمْ أَهْل كِتَاب . وَهُمْ أَقْرَب إِلَى دِينهمْ
“فارسلر رُوملیکلرنی اوُستِیدَن غَلبَه قاذانگن اِیدی، مُشریکلر اِیرانلیکلرنی رُوملیکلرنی اوستِیدَن غَلبَه قاذانیشینی یَحشی کوریشَردی، مُسُلمانلر هَم روملیکلر فارسلرنی مَغلوبِیَتگه اوچرَتِیشِینی حاحله شَردی. چونکی روملیک اهلی کتاب بولیب مُسُلمانلرنی دینیگه یقینراق بولیشگن. مَنه شو مَضمُون ابن عبّاس و باشقه لردَن هَم رِوایَت قیلینگن.
مَنه بو ییرگه بیر دِقّّت قیلینگلر، اِسلامنی اَوّلیده گی مُسُلمانلرنینگ اَکثری بِیسَواد بولیشلریگه قه رَمَسدَن، نِهایتده اَنیق دُشمَنگه تشحِیص بیریش عِلمِیگه اِیگه بولیشگن. مِلّتلر اَرآ واقیعَه لرینی نِهایَتده دِقّّت و اِعتِبار بیلن کوزَتیب باریشگن و اوزلرینی وَضِیعَتی، شادلیگی، حَواتیرلنیشلریگه بِناأن دُشمَنگه شَرعِی تشحِیص بیریش و اولرنی شَرعاً دَرَجه لرگه اَجرتیب ته رتِبگه کیلتیریشگن. اولرنی مِعیارلری قوییده گیچه ایدی: اگرچی کافر بولسه هَم، بیزلرگه یقینراق بولگنلرنی غَلبَه سی بیلن حُورسَند بوله میز.