مُقَدّمات دَرسلَرِی/ بِیرِینچِی دَرس: دِین نِیمَه؟ سِکوُلارِیستلَر بِیزلَردَن قَیسِی دِیننِی هاحلَه شَه دِی؟
(16-قیسم)
مَنَه بوُندَی کِیشِیلَر اوُزلَرِینِینگ اِیچکِی اِجتِمائِی عَلاقَه لَرِیگه باغلِیق بُولگن اِیشلَردَن یَعنِی عائِلَه وِی عَلاقَه لَردَه، عَیال وَ فَرزَند، قَرِییَه لَرگه نِسبَتاً کوُز- قَرَشلَرِیدَه، تَعلِیم – تَربِیَه دَه، تَربِیَه رَوِیشِیدَه، اِقتِصاددَه، باشقَه لَر بِیلَن یاکِی اوُزَرا اِقتِصادِی وَ تِجارِی عَلاقَه لَردَه، خُرافات مَذهَبلَرِیگه اِیگه بوُلِیشدَه، توُرلِی – هِیل سِیغِینِیشلَردَه یاکِی دَهرِی وَ اَتِیئِست بوُلِیشدَه وَ بَشَرنِی حَیاتِیگه باغلِیق بوُلگن باشقَه مَسَلَه لَردَه، باشقَه جَمِیعیَتلَر بِیلَن بوُلَه دِیگن بَرچَه سِیاسِی، مَدَنِی، اِجتِمائِی، اِقتِصادِی عَلاقَه لَردَه هَم اوُلَرنِینگ اوُزلَرِی اِیشلَب چِیقَرگن قانُونلَردَن وَ اَحکاملَردَن فایدَه لَه نِیشَردِی، اوُشَه کوُننِی اِصطِلاحِی بُویِیچَه اِینگ تَرَقِّی تاپگن، رِواجلَنگن اوُزلَرِینِینگ تَرَقِّی تاپگن فِکرلَرِینِی اِیشلَه تِیشَردِی، اوُلَر بُو فِکرلَرنِی یا اَجدادلَرِیدَن آلِیشگن اِیدِی یاکِی اوُزلَرِینِی اِیستَکلَرِیگه بِنائاً اِیشلَب چِیقَه رِیشگن اِیدِی، مَنَه بُوهِیلمَه – هِیل سِکوُلار اَحزابلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی اوُتمِیشدَه هَم یاکِی حاضِرگِی زَماندَه هَم یا کِیلَه جَکدَه هَم، بِیزلَر مَنَه بُو قانوُنلَرنِی اَلله نِی قانوُنلَرِیدَن یا آسمانِی شَرِیعَتلَردَن آلگنمِیز دِییِیشمَه گن وَ دِییِیشمَیدِی هَم، بَلکِی اوُلَر آچِیق- آیدِین بَیان قِیلِیشَه دِیکِی، بِیزلَر آسمانِی شَرِیعَتلَردَگِی قانوُنلَرنِی اوُزِیمِیز اِیشلَب چِیقَرگن قانوُنلَرنِی اوُرنِیگه قَبوُل قِیلمَیمِیز.
شُو سَبَبلِی هَم، اوُلَر اِلاهِی اَحکاملَرنِی وَ دَستوُرلَرنِی اوُزلَرِینِینگ حَیاتدَگِی اِیشلَرِی بُویِیچَه قَبوُل قِیلِیشدَن بُویِین تاولَش بِیلَن بِیرگه ، بُولَرنِی اَوَّلگِیلَرنِی داستانلَرِی، اِیسکِیلَرنِی اَفسانَه لَرِی یاکِی جَمِیعیَتدَگِی پَست قالاق،آرقَه دَه قالگن کِیشِیلَرگه تِیگِیشلِی اَحکاملَر، سِیحر، جادوُ وَ……دِیب بِیلِیشَردِی وَ اوُزلَرِینِینگ تَرَقِّی تاپگن، رِواجلَنگن دِیب سَنَلَه دِیگن قوُللَرِی بِیلَن اِیشلَب چِیقِیشگن قانوُنلَردَن فایدَه لَه نِیشَردِی. مَنَه بُو رَوِیشنِی قُرآندَگِی بَشَرِیَت تَرِیخِینِی بَرچَه سِیدَه، قُرَیشدَن آلدِینگِی دَوردَگِی اَحزابلَرنِی یا “مُشرِکلَرنِی” یا سِکوُلارِیستلَرنِی تَرِیخِیدَن تارتِیب بوُگوُنگِی کوُنگه چَه اِیشلَه تِیلگه نِینِی کُورَه مِیز.
توُرلِی- هِیل اَحزابلَرنِینگ یا “مُشرِکلَرنِینگ” وُجُودگه کِیلتِیرگن نَرسَه لَرِینِی یانِیدَه، بِیزلَر قُرآننِی گوُواهلِیگِی آستِیدَه کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، بِیر نِیچَه دَهرِیلَردَن (مَتِیرِی اَلِیست یا اَتِیئِست) تَشقَرِی هَمَّه سِکوُلارِیستلَر یا “مُشرِکلَر” اوُزلَرِیدَگِی بوُلغَه نِیشلَر بِیلَن بِیرگه، اوُلَرنِینگ کوُپ سانلِی، هِیلمَه – هِیل “اِلاه”لَرِینِی قَطارِیدَه مُشَخَّص قُدرَتگه اِیگه خالِق وَ رَزّاق ذات بارلِیگِینِی قَبوُل قِیلِیشَردِی. اوُلَر یامغِیر یاغِیش وَ رِزق بِیرِیش وَ فَرزَند بِیرِیشگه آئِد مَسَلَه لَردَه، عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه یُوقارِیدَن پَستگه کِیلَه دِیگن نَرسَه لَرنِی بَرچَه سِیدَه (رُوبُوبِیَت تَوحِیدِینِی) آچِیق- آیدِین بوُلغَه نِیشلَر بِیلَن بِیرگه اَلله نِی ضَعِیف وَ تِیبرَه نوُچَن صُورَتدَه، باشقَه قانوُن اِیشلَب چِیقَه رُوچِیلَرنِی وَ مَنفَعَت جَلب قِیلوُچِی، ضَرَر دَفع قِیلوُچِی مَرکَزلَرنِی قَطارِیدَه قَبوُل قِیلِیشَر اِیدِی، حَتَّی اوُلَرنِی بَعضِیسِی نَصرانِیَت وَ صابِیئِننِی اِیشانچلَرِینِی وَ ……هَم شَخصِی مَسَلَه لَر بُویِیچَه قَبُول قِیلِیشَردِی، بُوتپَرَستلِیکنِی نادانلِیک وَ اَخماقلِیک حِسابلَشگن، بوُندَی کِیشِیلَر حَنِیفلَر نامِی بِیلَن مَشهُور بوُلِیشگن، اَمّا بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَگِی توُرلِی- هِیل اَحزابلَرنِی بَرچَه سِینِی مُشتَرَک نوُقطَه سِی شُو بوُلگنکِی، هَرگِیز پَستدَن یوُقارِیگه قَرَب جوُنَه تِیلِیشِی لازِم بوُلگن وَ اِلاهِی قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیش، دِیب سَنَلگن (اوُلوُهِیَت تَوحِیدِی) نِی کامِل صُورَتدَه، اَلله نِی قانوُنلَرِیگه وَ اَحکاملَرِیگه بوُیسِینِیشمَسدِی. دِیمَک اوُلَر آچِیق بُولغَه نِیشلَر وَ آشکار اَدَه شِیشلَر بِیلَن بِیرگه رُوبُوبِیَتنِی قَبُول قِیلِیشگن، حوُددِی شوُ رُوبُوبِیَتدَگِی اَدَه شِیشلَر،بُورِیلِیشلَر اوُلَرنِی اوُلوُهِیَتدَگِی اَدَه شِیشلَرگه ،بوُرِیلِیشلَرگه یِیتَکلَه گن اِیدِی.
(دوامی بار…..)