مُقَدّمات دَرسلَرِی/ اوُچِینچِی دَرس: طاغوُتنِی تَنِیب آلِیشلِیک، اِسلامگه کِیرِیشدَگِی اَوَّلگِی قَدَمدوُر.
(5-قیسم)
دِیمَک عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه کافِر اِنسانگه یا جِینگه طاغُوت، دِییِیلَه دِی، اَمّا اوُندَن بِیرار نَرسه لَر یَسَسَه بوُلَه دِیگن تاش یا توُپراق یا چوُپ حَقِیدَه؛ مَثَلاً بُو نَرسَه لَر بِیلَن مَنزِیل قوُرَه مِیز وَ اِیشلَرِیمِیزنِی بَجَرَه مِیز، اَمّا بِیر طاغوُت مَنَه بُو تاشگه اَلله نِینگ مَخصُوص صِیفَتلَرِیدَن بِیرِینِی بِیرَه دِی وَ خُدا اوُ اوُچُون تَعیِین قِیلگن حَددَن کوُرَه آشِیرِیب یُوبارَه دِی، مَنَه بُو حالَتدَه بُو تاش، توُپراق، چوُپ اَگرچِی اوُلَر اوُچُون اَلله تَعیِین قِیلگن حَددَن کوُتَه رِیلِیب کِیتگه نِیگه وَ طاغوُتلَر اوُلَرنِی حَددِیدَن تَجاوُز قِیلِیب آشِیرِیب یُوبارِیشگه نِیگه قَرَمَسدَن، اوُلَر طاغوُتگه اَیلَه نِیب قالِیشمَیدِی، چوُنکِی اوُلَر کافِر اِیمَس، بَلکِی طاغوُتلَر تامانِیدَن “اِلاه” گه اَیلَنتِیرِیلگن “جِبت” حِسابلَه نِیشَه دِی .
کِیمکِی مَلائِکَه نِی یاکِی پَیغَمبَرلَردَن بِیرِینِی، اوُلگن اَولِیالَرنِی، صالِح اِنسانلَرنِی یا هَر قَندَی باشقَه مَخلوُقنِی تَعیِین قِیلِینگن حَددِیدَن کوُرَه یوُقارِیراقگه چِیقَه رِیب قوُیسَه وَ اوُلَرنِی “اِلاه” گه اَیلَنتِیرِیب آلسَه، مَنَه بُو صُورَتدَه،”جِبت” لوُغَه تِی عُمُومِی وَ هَمَّه سِینِی اوُز اِیچِیگه آلوُچِی لوُغَت بوُلَه دِی وَ اَلله گه خاص بوُلگن صِیفَتلَر بِیرِیلگن هَر قَندَی مَخلوُققَه بِیرِیلَه دِی وَ مَنَه بُو صِیفَتلَردَه خُداگه اوُحشَش یاکِی یَحشِیلِیک یِیتکَه زِیشدَه وَ ضَرَرنِی دَفع قِیلِیش بوُیِیچَه اَلله نِی اوُرنِیگه بَدَل تَصَوُّر قِیلِینگن وَ مَنَه بُو “جِبت”نِی اِیختِیارِیدَگِی رُوبُوبِیَت قُدرَتِینِی “اِلاه”گه بِیرِیشَه دِی وَ اوُنِی حوُددِی اَلله دِیک قَبوُل قِیلِیشَه دِی. مَنَه شوُ قَبُول قِیلِیش یَعنِی مَخصُوص اَلله نِی اوُزِینِی صِیفَتِی، بِیلگِیسِیدَگِی رُوبُوبِیَت صِیفَتِیگه اِیگه بوُلگن مَنَه بُو مَخلوُققَه عِبادَت قِیلِیشدوُر، اَلله نِی قانوُنِینِی بَرابَرِیدَه قُرَیشنِی دارُ النَّدوَه سِیگه اوُحشَب اوُزِینِی پَرلَه مِینتِیدَه یا یَسرِیبنِی بَنِی سائِدَه سَقِیفَه سِیدَه یاکِی بوُگوُنگِی کوُندَگِی سِکوُلارِیستلَرنِی پَرلَه مِینتِیدَه قانوُن اِیشلَب چِیقَه رَیاتگن کِیشِیگه اوُحشَیدِی وَ قانوُن اِیشلَب چِیقَه رِیشدَه اَلله نِی عَداسِینِی چِیقَه رَه دِی وَ پَرلَه مِینتگه اَلله نِی صِیفَتِینِی بِیرَه دِی، یَعنِی مَنَه بُو پَرلَه مِینتنِی قانوُن اِیشلَب چِیقَه رِیش صِیفَتِینِی وَ بُو پَرلَه مِینتنِی چِیقَه رُوچِی اَحکاملَرِینِی هَم قَبوُل قِیلِیشَه دِی؛ مَنَه بُو صُورَتدَه بوُندَی پَرلَه مِینت اَنَه اوُشَه تاشگه، چوُپگه یا توُپراققَه اوُحشَب “اِلاه” گه اَیلَه نَدِی.
اَگر اِیچکِی پِنهان کافِرلَرنِی بِیزلَر تَشخِیص بِیرَه آلمَه سَک هَم،اَمّا شَیطاندَن سُونگ اَلبَتَّه اوُلَرگه کُفر کِیلتِیرِیشِیمِیز کِیرَک، اوُلَر بِیزلَر اوُچُون کامِلاً مُشَخَّص،چِیگرَه لَنگن اِنسانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه بِیشتَه اَصلِی دَستَه گه بوُلِینَه دِی: 1-الَّذِينَ هَادُوا 2- وَالصَّابِئِينَ3- وَالنَّصَارَىٰ 4- وَالْمَجُوسَ 5- وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا (حج/17) وَ مُرتَدلَر دَستَه سِی: مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ (مائده/54) گه بُولِینَه دِی، اوُلَرگه کُفر کِیلتِیرِیشِیمِیز لازِم وَ مُرتَدلَر هَم عادَتدَه اِرتِداددَن سوُنگ اَصلِی “بِیشتَه لِیک کافِرلَرنِی بِیرِیگه قوُشِیلَه دِی، اَمّا مَنَه بُو طاغوُتلَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن “جِبت” وَ “اِلاه”لَرنِی سانِی جُودَه هَم کوُپ، شایَد بَرچَه کافِرلَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن “اِلاه”لَرنِی هَمَّه سِینِی سَناغِینِی سَنَب بوُلمَسلِیگِی هَم مُومکِین. اوُزِینگِیز بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، قُرَیشنِی اوُرتَه سِیدَه بِیر یِیلدَگِی کوُنلَرنِی سانِی بُویِیچَه “اِلاه” وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن اِیدِی، قُرَیش سِکوُلارِیستلَرِی (مُشرِک اَحزابلَر) مَنَه شوُنچَه “اِلاه”لَرنِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیب واحِد یَگانَه “اَلله گه” تَسلِیم بُولِیشگه نِهایَتدَه عَجَبلَه نِیشَر اِیدِی وَ اَیتِیشَردِیکِی: أَجَعَلَ الْآلِهَةَ إِلَٰهًا وَاحِدًا ۖ إِنَّ هَٰذَا لَشَيْءٌ عُجَابٌ(ص/5) (شُونچَه) خُدالَرنِی بِیتتَه خُدا قِیلِیب آلِیبدِیمِی؟! حَقِیقَتاً بُو جُودَه قِیزِیق نَرسَه!
اِمامِی ماوَردِی رَحِمَهُ الله رِوایَت قِیلَه دِیکِی، سِکوُلارِیستلَر (مُشرِکلَر- اَحزاب) اَیتِیشگن اِیدِیکِی: بِیزلَرنِی 360 تَه بوُتِیمِیز بار، لِیکِن اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیزلَرنِی اِیختِیاجلَرِیمِیز اوُچُون کِفایَه قِیلمَیدِی، اِیندِی بِیتتَه، واحِد “اِلاه” قَندَی قِیلِیب هَمَّه حَلقنِی اِیختِیاجِینِی بَرطَرَف قِیلَه آلَه دِی؟! [1]
“جِبت” یا “اِلاه”گه اَیلَنتِیرِیب آلِیشنِی مَعناسِی، سِیز بِیر شَخصنِی، قانوُننِی، دَستوُرنِی یاکِی مَخلوُقنِی اَلله گه خاص بوُلگن عِبادَتلَردَه، صِیفَتلَردَه یا فِعللَردَه، بِیلگِیلَردَه، ذاتدَه بَدَل قِیلِیب آلِیشلِیکدُور؛ اِیندِی مَنَه بُو بَدَل بَعضِی اوُرِینلَردَه یاکِی بَرچَه اوُرِینلَردَه بُولِیشِی موُمکِین. یَعنِی اَلله گه خاص بوُلگن صِیفَتلَردَن فَقَط بِیتتَه سِینِی مَخلوُقاتلَرگه بِیرَه دِی یاکِی بِیر نِیچَه صِیفَتلَرِینِی مَخلوُقِیگه بِیرَه دِی، هَر قَندَی حالَتدَه هَم اَنَه اوُشَه خاص اوُرِیندَه اَلله نِی اوُرنِیگه بَدَل قِیلِیب آلگنسَن وَ اَلله دَن باشقَه “اِلاه” گه اِیرگشگنسَن.
(دوامی بار……)
[1] ماوردی، تفسیر النکت والعیون ، ج 6 ص 370./ لنا ثلاثمائة وستون صنماً لا تقوم بحوائجنا , فكيف يقوم إله واحِد بحوائج الخلق كلهم.