جاهِلیَتنی اوُزی بِیر توشونچه بُولیب
جاهِلیَتنی اوُزی بِیر توشونچه بُولیب، شَرعِی اِیصطِلاحده اِیسه حَقدَن اوُزاقله شیش و توحِید، دینی اِسلامدَن آگاه بُولمَسلیک مَعناسینی بیلدیرَدی. شُوندَی اِیکن، جاهِلیتنی بُوگونگی کوُنّی تجریبی عِلملری یا بَشَریَتنینگ تجریبی بیلیملردَن اوزاقله شیشی مَعناسیده اِیمس، بَلکی الله نینگ شَریعَتینی قانونلری، اَرزیشلریدَن اوزاقله شیش مَعناسیده توشونیله دی. مَنه بُو دُنیا –قه رَش آرقه لی اوُشه زَمانّی جَمیعَتیده گی دانیشمَند و پرافِیسّاری حِسابلنگن اَبو الحَکَم نیمه سَبَبلی اَبو جَهل دیب له قه بلنگنلیگینی توشونیب آلسَک بُوله دی.
اُوشه پَیتلرده عَرَبلر تجریبی عِلملر بارَسیده اوزلرینی اَطرافلریده گی رُوملیکلر، اِیرانلیکلرگه نِسبَتا آرقه ده قالگن بُولیشی مُومکین، اَمّا باشقه عِلملرده اوُزیگه یَرَشه اَفضلّیکلرگه اِیگه بُولیشگن. مَثلا جُوغرافیه، اَدَبیات، شِعر، عِلمِ نُجُوم، مِیتیآرالاگیه عِلمِ، نَسَبگه آید عِلملر و …….ده اَفضَل بوله آلیشگن. شُوندَی اِیکن ،اُولرنی جاهلیَتلری اوُشه کونّی تجریبی عِلملریدَن آگاه بُولمَسلیکلری یا سَوادلرینی یوُقلیگی سَبَبلی اِیمس اِیدی؛ بَلکی الله نینگ شَریعَتینی قانونلرینی،دینی اَرزیشلرنی مُقابلیده گی جاهلیت بُولگن. شو سَبَبلی هَم الله تعالی سَوال کورینیشیده مَرحَمَت قیله دی:
أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّهِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ؛
دینسِیزلیک حُکمران بُِولیشینی اِیستَیدیلرمی؟! اِیمانلری کامل بولگن قوم اوچون الله دَن هَم گوُزلراق حُکم قیلگوچی کِیم بار؟!