سَوال: نِیمَه اوُچُون اِیراندَه اوُغرِینِی قوُلِینِی کِیسِیشلِیک شَرعِی حُکم صِیفَتِیدَه اِجرا قِیلِینمَیدِی؟ دارُ الاِسلامدَه حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک اِیمَسمِی؟
جَواب: بِیر دِیارنِی دارُ الاِسلام یاکِی دارُ الکُفر، دِیب ناملَشدَگِی مِعیار وَ مَنطِیق، بُو جَمِیعَتگه حاکِم اَساسِی قانُونلَر وَ اوُنِی رَهبَرِیَتِیگه باغلِیق، اِیران اِسلامِی جُومهُورِی دارُ الاِسلامِینِینگ اَساسِی قانوُنِیدَه مائِدَه سُورَه سِینِینگ 38 آیَتِیگه بِینائاً اوُغرِینِی قوُلِینِی کِیسِیشلِیکگه رُحصَت بِیرِیلگن وَ 198،278 ماددَه لَرِیگه اَساساً اِسلام جَزالَش قانوُنِی توُرلِی- هِیل اوُرِینلَردَه شَرعِی حَد حِسابلَنگن قوُلنِی کِیسِیشگه اِقدام قِیلگن.
جَهاندَگِی توُرلِی- هِیل دَولَتلَرنِینگ وَ مَحَلِّی سِکوُلار اَحزابلَرنِینگ اَخبارات واسِیطَه لَرِینِی بَقِیر- چَقِیر قِیلِیشلَرِیدَن تَشقَرِی،اوُرتَه آسِیا وَ شِمالِی اَفرِیکَه اِیشلَرِی بُویِیچَه مِلّت لَراَرا حُقُوقلَر تَشکِلاتِینِینگ مُدِیرِینِی اوُرِینباسَرِی تِیلِیدَن مَنَه بُو تَشکِلات بُو طَرزدَه جَزالَشنِی رَحمسِیزلِیک وَ عَدالَتدَن تَشقَرِی، دِیب صِیفَتلَدِی وَ اوُنِی اِیران مَسئوُللَرِینِینگ اِنساننِی قَدرِی- قِیمَتِیگه نِسبَتاً قِیلِینگن اِعتِبارسِیزلِیگِینِی، بِی پَروالِیگِینِی کوُرسَتَدِی، دِیب اَیتَدِیکِی: “اِنساننِی اَعضاسِینِی کِیسِیشلِیک آچِیق وَ آشکار عَذابلَش، قِیناق عَمَلِیدِیر، مِلّت لَراَرا قانوُنلَر بُویِیچَه قِیناقلَر جِنایَت حِسابلَنَدِی. عَدالَت طَلَب قِیلَدِیگن توُزُومدَه مَنَه بُوندَی وَحشِیگرچِیلِیکگه اوُرِین یُوقدِیر.”
اوُرتَه آسِیا وَ شِمالِی اَفرِیکَه اِیشلَرِی بوُیِیچَه مِلّت لَراَرا حُقوُقلَر تَشکِلاتِینِینگ مُدِیرِینِی اوُرِینباسَرِی بوُلمِیش مَگدَلِینَه مَقرِیبِی اَیتَدِیکِی: “مَنَه بوُندَی رَحم سِیزلِیک بِیلَن قِیلِینگن جَزالَر عَدالَت اِیمَس،بَلکِی اِیران حاکِمِیَتِیدَگِیلَرنِینگ اِنساننِی قَدر- قِیمَتِیگه قِیلِینگن بِی پَروالِیگِینِی کوُرسَتَدِی. عَدالَت طَرَفدارِی بوُلگن توُزُومدَه مَنَه بوُندَی وَحشِیگرچِیلِیکگه اوُرِین یُوقدِیر. اوُ یَنَه شوُنِی قوُشِیمچَه قِیلَدِیکِی:”اَعضالَرنِی کِیسِیشلِیک آچِیق وَ آشکار قِیناق عَمَلِی. مِلَّت لَراَرا تَشکِلاتنِینگ قانُونِی بُویِیچَه قِیناقلَرنِی عَمَلگه آشِیرِیش جِنایَت حِسابلَنَدِی.”
بِیرلَشگن مِلَّتلَر تَشکِلاتِینِینگ باشلِیغِی اَنتانِیا گوُترِیش هَم مَنَه بُونگه اوُحشَش حُکملَرنِی اِجرا قِیلِینِیشِیگه اِعتِراض بِیلدِیرَدِی. مَنَه بوُنگه اوُحشَش اَحکاملَرنِی اِجرا قِیلِینِیشِیگه نِسبَتاً کوُرسَتِیلگن مُناسَبَتلَرگه مِثال بُولَدِی. اَمّا اَگر دارُ الاِسلامنِی تَشلَب قوُیِیب اوُنِی ضَعِیفلَشتِیرَدِیگن بوُلسَنگ وَ بُو دارُ الاِسلام ضَرُورَت وَ اِضطِرارِی حالَتدَه اَحزابلَرنِی جَنگِیگه یا حُدَیبِیَه صُلحِیگه وَ باشقَه لَرگه اوُحشَش وَضِیعَتلَرگه توُشِیب قالَدِیگن بُولسَه نِیمَه بُولَدِی؟
اَگر عُمَر اِبن حَطّابنِی حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی دارُ الاِسلام یاکِی اَفغانِستان اِسلامِی اِمارَتِینِی حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی دارُ الاِسلام یا اِیران اِسلامِی جوُمهُورِیَتِینِی حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی دارُ الاِسلام وَ باشقَه لَر مَعلوُم مُدَّتگه چَه اوُغرِینِی قوُلِینِی کِیسِیشگه اوُحشَش حُدُودلَرنِی توُحتَه تِیب توُرِیشَدِی وَ بُولِیب هَم اوُلَرنِی اَساسِی قانوُنلَرِیدَه بُو اَحکاملَرنِی اِجرا قِیلِیشگه تَأکِید قِیلِینگن، شوُ سَبَبلِی هَم دارُ الاِسلامنِی سَوال آستِیگه آلِیشنِی اوُرنِیگه، اوُلَردَه وُجُودگه کِیلگن عُذرلَر، دَلِیللَرنِی کِیتِیدَن توُشِیسِیمِیز لازِم بُولَدِی.
اَلبَتَّه مَنَه بُو زَمِینَه بوُیِیچَه اوُغرِینِی حَدِّینِی اِجرا قِیلمَسلِیک بارَه سِیدَه توُرلِی- هِیل مُناسَبَتلَر بِیلدِیرِیلگن، اِیران باش پراکوُرارِی مَحَمَّد جَعفَر مُنتَظِریِ اَفسُوس چِیکِیب اَیتَدِیکِی: اوُغرِینِی قوُلِینِی کِیسمَسلِیکنِی اوُزِی بِیر “حَطا” بُولِیب، اِیراندَه “بَشَر حُقُوقلَرِی” عُنوانِی آستِیدَه “عُمُومِی فَضانِی” قوُرقوُوِی سَبَبلِی اِجرا قِیلِینمَیدِی. اوُ یَنَه قوُشِیمچَه قِیلَدِیکِی: “اَفسُوسکِی بِیزلَر بِیرلَشگن مِلَّت لَراَرا تَشکِلاتِی تامانِیدَن مُحکوُم بُولمَسلِیگِیمِیز اوُچوُن اِلاهِی حُکملَردَن قوُلِیمِیزنِی تِییِیب توُرِیبمِیز.” اوُ کِیشِی اِیراندَگِی اوُغِیرلِیکگه آئِد جِنایَتلَرنِی کوُپَه یِیب کِیتگه نِینِی هَم خَبَر بِیرَدِی.
اِیران دارُ الاِسلامِیدَگِی مَسئوُللَرنِی بَعضِیلَرِینِی اَیتِیشِیچَه اِیسَه: بَعضِی اوُرِینلَردَه اِسلامِی توُزُومنِی اَصلِینِی سَقلَب قالِیش، حِفظ قِیلِیش مَصلَحَتِی سَبَبلِی وَقتِینچَه اِلاهِی اَحکاملَرنِی بَرچَه شَرائِطلَرِیگه بِینائاً وَ بَرچَه اوُرِینلَر بُویِیچَه اِجرا قِیلِینمَسلِیگِی طَبِیعِیدِیر، بِیزلَر بوُندَی شَرائِطلَردَه اوُزِیمِیزنِی قُدرَتِیمِیزگه قَرَب مُکَلَّف بُولَمِیز.
شُو سَبَبلِی هَم اَساس بُویِیچَه اَلله تَعالی نِی حُدُودلَرِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی بِیلَن کِیلِیشَه آلمَیدِیگن دارُ الکُفرلَر بِیلَن اَساسِی قانوُنلَرِیدَه بُو حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِینِیشِیگه تَأکِید قِیلِینگن، اَمّا “مَوجُود وَضِیعَتدَه” ضَروُرَت وَ اِضطِرارِی حُکمگه بِینائاً ضَرُورَت اوُرتَدَن کوُتَرِیلگوُنچَه بُو حُدُودلَرنِی باشقَه رَوِیشلَر بُویِیچَه اِجرا قِیلَیاتگن دارُ الاِسلاملَرنِی اوُرتَسِیگه فَرق قوُیِیشِیمِیز کِیرَک.