جُمهُورِی اِسلامِی اِیران حُکوُمَتِی جَعفَرِی شِیعَه لَرِی و اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَر اوُچُون تَحدِیدمِی یا فُرصَتمِی؟
ابو عبدالله مُوکِیریانِی
شِیعَه لَر اوُتِیب کِیتگن کِیشِیلَرگه تَقلِید قِیلِیشمَیدِی، اوُلَر تِیرِیک مُجتَهِدلَرگه اِیرگشِیشَدِی، حاضِرگِی دَوردَه اِیرانِّی و اوُنِی حُکُومَتِی بُوتُون دُنیادَگِی شِیعَه گوُرُوهلَرِینِی اَکثَرِیَتِی اوُچُون رَهبَرِیَت اوُرنِیدَه تُورَدِی. .
جَهاندَگِی شِیعَه لَر مَذهَبگه اِیرگشِیش بارَسِیدَه قَومِیَتگه اِعتِبار بِیرمَیدِی، شُو سَبَبلِی هَم اِیراندَه حاکِم بُولِیب تُورگن مَذهَبِی قانُونگه اِیرگشِیشدِی.
شُوندَی بُولگچ، بُوتُون جَهاندَگِی شِیعَه لَرنِی کُونِی اِیراندَگِی شِیعَه لَرنِی کوُنِیگه باغلِیق رَوِیشدَه یَحشِیلَنَدِی. بُوتُون جَهان شِیعَه لَرِینینگ بِیر- بِیرلَرِی بِیلن اوُزلوُکسِیز عَلاقَه سِی بُولگنِی بائِث، اِیراندَگِی مَنَه بُو وَضِیعَتنِی یَنَدَه تَکامُلَّشُووِی عَصرلَردَن بُویان جَعفَرِی شِیعَه لَر و بَرچَه مُسُلمانلَرنِی تِیز چُوکتِیرگن،شِیعَه لَرنِی مُجتَهِدلَر و فُقَهالَر طائِفَه سِیدَگِی فِکرِی سُوستلِیک،بُویسِینِیشلِیکگه پایان بِیرِیشدَه یاردَم بِیرَدِی. بِیر قَنچَه عَصرلَردَن بُویان جَعفَرِیلَرنِی اَئِمَّه لَرِی و بُولَرنِی قَطارِیدَگِی باشقَه مُسُلمانلَر هَم اَدَشگن غُولَّاتنِی فاسِد عَقِیدَه و رَفتارلَرِی، اَگرچِی باشقه کِیشِیلَرنِی قوُلِی بِیلن بُولسَه هَم نابُود قِیلِینِیشِینِی اوُمِید قِیلِیشَدِی.
شُوندَی اِیکن،اِیراندَه شِیعَه مَذهَبِیدَگِی حُکوُمَتنِی مَوجُودلِیگِی و شِیعَه لَرنِی آرَسِیدَگِی مَنَه بُو جَرَیانِّی تَکامُولَّشُوِی، غُولّاتنِی فِکرلَرِینِی،تَرقلگن بِدعَتلَرِینِی نابُود قِیلِیش و اوُنگه قَرشِی مُبارَزَه قِیلِیش اوُچُون مُسُلمانلَر عَصرلَردَن بُویان کوُتِیب کِیلَیاتگن تَرِیخِی فُرصَت بُولِیب قالَدِی. [1]
اوُرتَه دَه اِیرانِّی مَذهَبِی حُکوُمَتِینِی اوُزِیگه یَرَشَه حَرَکَتِی،اِینتِیلِیشلَرِی بار بُولگنِی بِیلن، اِصلاح یُولِیدَگِی اَساسِی توُسِیق آدَملَرنِی اوُزِی حِسابلَنَدِی،چُونکِی اوُلَر توُرلِی- هِیل عَقِیدَوِی کَسَلِّیکلَرگه مُبتَلا بُولِیشگن.حُودِّی مَنَه شُو آدَملَر گاهِیدَه نِهایَتدَه آسانلِیک بِیلن مِلِّیَتگه،اِقتِصادگه،سِکولارِیزمنِینگ سِیاسِی آزادلِیکلَرِیگه ……..مایِیل شِعارلَرنِی اَطرافِیدَه جَملَنِیب بِیرلَشِیشَدِی؛ اَمّا حُودِّی شُو آدَملَر حِیالِی نَرسَه لَرنِی، حُرافاتلَرنِی و عَقِیدَوِی بِدعَتلَرنِی و اوُلَرنِی رَفتارلَرِینِی اِصلاح قِیلماقچِی بُولَیاتگن کِیشِیلَرنِی سُوزِینِی اِیشِتِیشنِی هاحلَمَسلِیک اوُ یاقدَه توُرسِین، بُونگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه بُواِصلاح طَلَب رَهبَرلَرنِی قَرشِیسِیگه رُوحِی و جِسمانِی جَنگلَرنِی اوُیُوشتِیرِیب حَملَه هَم قِیلِیشَدِی و اوُلَرنِی توُرلِی- هِیل یالغانلَر،شُبهَه لَر آرقَلِی اَجرَتِیب قُویِیشلِیکگه حَرَکَت قِیلِیشَدِی.
بُو آدَملَر مَملَکَتنِی تَشقَرِیسِیدَه اَگَرچِی بِیر فَرضِی دُشمَن بُولگن تَقدِیردَه هَم اوُنگه قَرشِی مُبارَزَه دَه بِیرلَشِیب جَنگ قِیلِیشگه آسانلِیک بِیلن حاضِر بُولِیشَدِی، اَمّا اِنکار قِیلِیب بُولمَیدِیگن واقِیعِیَت حِسابلَنگن اوُزِینِی اِیچِیدَگِی دُشمَنگه قَرشِی جَنگده اَکثَر آدَملَرنِی اوُزلَرِینِی بِیر جِبهَه گه اَجرَتِیب آلِیشگنِیگه گُواه بُولَمِیز، اَصلِیدَه اوُلَرنِی اوُز قِیلمِشلَرِی سَبَبلِی گِرِفتار بُولِیب قالِیشگن قِییِنچِیلِیکدَن آزاد بُولِیشلَرِی اوُچُون چُوزِیلَیاتگن مُخلِص قُولنِی هَم رَد قِیلِیب، اوُنگه قَرشِی مُبارَزَه قِیلِیشَدِی.
بِیز اوُزاق یِیلَّردَن بُویان اِیراندَه شُونِی تَجرِیبَه قِیلدِیکِّی، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَر و شِیعَه لَرنِی اوُرتَسِیدَه اِصلاحات آلِیب بارِیشلِیکدَگِی اَوَّلگِی تُوسِیق آدَملَرنِی اوُزِی حِسابلَنَدِی،کِیِینگِی اوُرِیندَه حُکوُمَتلَر توُرَدِی؛مَنَه بُو توُسِیق بُوتُون تَرِیخ دَوامِیدَه بَرچَه پَیغَمبَرلَرنِی،اِصلاح طَلَبلَرنِی مُقابِلِیدَه هَمِیشَه بار بُولگن. شُوسَبَبلِی هَم باطِنِی،عَقِیدَوِی زَمِینَه دَگِی اوُزگرِیش، حَیاتنِی مادِّی شَرائِتِیدَگِی اوُزگرِیشلَرنِی تَماماً عَکسِی بُولِیب،جُودَه هَم سِیکِین، مَشَقَّتلِی،عَذابگه توُلهَ،دَردلِی و اوُزاق دَوام اِیتَدِی.
جَمِیعَتنِی اَکثَرِیَت قِسمِینِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَر تَشکِیل قِیلَدِیگن دِیارلَردَه، مُسُلمانلَرنِی عَقِیدَوِی حُرافاتلَرِینِی نابُود قِیلِیشنِی یالغِیز یُولِی، اوُرتَدَن کافِر و مُرتَد حُکوُمَتلَرنِی آلِیب تَشلَشلِیکدِیر. بَرچَه حَرَکَتلَردَه قوُرَالسِیز فَعالِیَتلَربِیلَن بِیرگه اَلبَتَّه قوُرَالِّی جِهادنِی و اِسلامِی حُکوُمَت تَشکِیل قِیلِیش لازِم بُولَدِی. مَنَه بُو توُسِیقنِی آلِیب تَشلَشنِی کِیتِیدَن اَستَه- سِیکِین باشقَه توُسِیقلَر هَم آلِیب تَشلَنَدِی.
اَمّا اِمامِیَه شِیعَه لَرِینِی حَرَکَتِی،رافِضِیگرلَر و مَنَه بُو فِرقَه گه نِسبَتلَنَدِیگن غُولَّاتلَرنِینگ تَرِیخِینِی ثابِت قِیلِیشِیچَه،جَعفَرِی شِیعَه مَذهَبِیدَگِی هَر قَندَی قوُرَالِّی جَنگ خُرافاتلَرنِی عُمرِینِی چُوزِیلِیشِیگه و مَنَه بُو فِرقَه نِی آرَسِیدَگِی رِوَاجلَنگن کِیسکِینلِیکلَرنِی دَوام اِیتِیشِیگه سَبَب بُولَدِی، شُونِینگ اوُچُون هَم هَر قَندَی یُول بِیلن بُولسَه هَم مَنَه بُو حُکُومَتنِی،صُلحنِی و اوُزَرا سُوزلَشُوگه،اِصلاح قِیلِیشگه شَرَائِط یَرَتِیشنِی حِمایَه قِیلِیش کِیرَک.
بِیرِیلگن تَفصِلاتلَرگه قَرَمَسدَن بَعضِی بِیر کِیشِیلَرنِی فِکرلَشِیچَه، اَگر حاضِرگِی شِیعَه مَذهَبِیدَگِی اِیران حُکوُمَتِی کِیتِیب، اوُنِی اوُرنِیگه یِورَاپَه و اَمِیرِکَه گه اوُحشَش سِکولار حُکوُمَت کِیلَدِیگن بُولسَه، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَر اَگرچِی وَقتِینچَه بُولسَه هَم یِینگِیل نَفَس آلَدِی و غُولَّاتلَرنِی دَستِیدَن، اوُلَرنِی کِیسکِین تَفَکُّراتلَرِیدَن نَجات تاپِیشَدِی. اوُلَر شِیعَه نَصرانِیَت و سِکولاریزم اِیمَسلِیگِینِی و دِماکرَتِیَه غُولُّالَرنِی عَقِیدَه سِینِی، اوُلَرنِی بِیهُودَه گپلَرِینِی یُوقاتِیشگه قادِر بُولمَسلِیگِینِی، بَلکِی بُونِی بُوتُونلَی عَکسِی بُویِیچَه خُرافاتلَرنِی و شَخصِی آزادلِیک شِعارِی آستِیدَه اَدَشگن هِیلمَه- هِیل فِرقَه لَرنِی کُوپَیتِیرِیشگه شَرَائِط تَیَّارلَب رِواجلَنتِیرِیشِینِی و مَنَه شُو اوُصلوُب بِیلن اَدَشگن فِرقَه لَرنِی عُمرِینِی دَوامِی بُولِیشِیگه سَبَب بُولِیشلَرِینِی بِیلِیشمَیدِی.
قاجارِیَه و پَهلَوِینِی آخِیرِیدَگِی دِماکرَتِیَه گه اَساسلَنگن سِکولار حُکوُمَتنِینگ قِسقَه دَورِینِی اوُزِیدَه، اِیران حَلقِینِی اوُرتَسِیدَه بِیز بِیر قَنچَه خُرافِی مَذهَبلَرگه و یُوزلَب اَدَشگن فِرقَه لَرگه گوُاه بُولدِیک، مَنَه بُوحُکُومَتلَر حَلقنِی اوُرتَسِیدَگِی غُولَّاتلَرنِی عَقِیدَه لَرِی، خُرافاتلَرِینِی یُوقاتِیش یا کَمَیتِیرِیشنِی اوُرنِیگه اوُنِی یَنَدَه مِقیاسِینِی کِینگیتِیرَدِی و بَرچَه شِیعَه لَرنِی بِیرلَشتِیرِیب اِیران مَذهَبِی حُکوُمَتِینِی یُوزَگه کِیلِیشِیگه سَبَب بُولَدِی. مَنَه بُو حادِثَه توُرلِی- هِیل تَرِیخلَردَه و اَفرِیکه نِی شِمالِیدَگِی دِیارلَردَه، رافِدِین یُورتلَرِیدَه، اِیران، شام، یَرِیم آرَالدَه و ……نِهایَتدَه کوُپ تَکرارلَنگن.
بُوتُون جَهان اوُلِی الاَمر شُوراسِی و اوُنگه اَساسلَنگن اِجماعنِی تَشکِیل بُولِیشِیدَن آلدِین اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَردَگِی خُرافاتنِی آلدِینِی آلَدِیگن نَرسَه ،اوُندَه مَنَه شُو مَذهَبنِی فُقَهالَرِی حاکِم بُولگن یَعنِی باشقَه لَرنِی قُول آستِیدَه بُولمَگن و اوُزلَرِینِی جِنسِیدَن بُولگن حُکوُمَتدِیر، نَتِیجَه دَه بُو مَذهَبنِی فُقَهالَرِی اِحتِیارلَرِیدَگِی حُکوُمَت قُدرَتِی آرقَلِی اَستَه- سِیکِین، هَمَّه نَرسَه نِی کانترال قِیلگن حالدَه توُغرِی یُولدَن یُورِیب بارِیشَدِی. شُو سَبَبلِی هَم اَهلِی سُنَّتنِی اِجماعسِیگه کوُرَه جَمِیعَتنِی رَهبَرِی مُجتَهِد بُولِیشِی کِیرَک، اِینگ بَدتَر صُورَتدَه اِیسَه عالِم و فَقِیه بُولِیشِی ومَعلوُم بِیر دَرَجَه گچَه شَرعِی عِلم و فِقهدَن آگاه قاضِی بُولِیشِی لازِم.
چُونکِی هَر قَندَی دَوردَه سادَّه حَلق دائِم حِمایَه قِیلِیب کِیلَدِیگن مَنَه بُو خُرافاتلَر و عَقِیدَوِی بِدعَتلَر و رَفتارلَرنِی اوُزِینِی مَقصَدلَرِینِی نَفِیگه اِیشلَتَدِیگن و قانلِی جَنگلَرنِی و نابُود قِیلوُچِی تَفرَقَه لَرنِی پَیدا قِیلَدِیگن کِیمسَه لَر تاپِیلِیشِی اَنِیق نَرسَه.
اوُتگن رِجِیملَر تَرِیخِی دَوامِیدَه غالِیلَر یُوقالِیب کِیتگن بُولِیشِی و مُعتَدِلراق رِجِیم اوُنِی اوُرنِینِی اِیگلَّگنِی و آدَملَرنِی عَقِیدَه لَرِیگه اَهَمِیَت هَم بِیرمَگن بُولِیشِی مُومکِن. اَمّا بُو حالَت اوُزاق دَوام اِیتمَیدِی، چُونکِی یَنگِی رِجِیم (حُودِّی اِیراندَگِی پَهلَوِینِینگ سِکولاریست حُکوُمَتِیگه اوُحشَش) مَوجُود بُولگن مَنَه بُو بِدعَتلَر و خُرافاتلَر سَبَبلِی، اوُلَردَن یَنَه بِیر مَرتَه فایدَلَنگن حالده ظُلم و ظالِملِیک زِینَه پایَه لَرِیدَن کوُتَرِیلِیب بارَدِی یاکِی بُولمَسَم مَنَه شُو رِجِیمنِی اوُزِیگه اوُحشَش باشقَه بِیر رِجِیم پَیدا بُولِیشِیگه شَرَائِتنِی مُهَیَّا قِیلَدِی.
بُو گپلَرنِی یَنَدَه سادَّه راق قِیلِیب اَیتَدِیگن بُولسَک، اَگر جَمِیعَت اِصلاح بُولمَیدِیگن بُولسَه جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی اِیچِیدَه رافِضِی وغوُلَّات خُرافاتلَرِی یَنَه تَکرارلَنِیشِی مُومکِن. خُرافات و بِدعَت اَهلِی و شُونینگدِیک غُولَّاتلَرنِی طَرَفدارِی بُولگن قُرَامِطَه ،صَفَوِیلَر،عِراق و اَنگلِییَه دَگِی اِنگلِیز غُولَّاتلَرِی یَنَه یَنگِیدَن کوُچ جَملَب تُورلِی- هِیل شِیعَه طائِفَه لَرِینِی یُوق قِیلِیب تَشلَشگه اِمکانِیَت تاپِیشلَرِی هَم مُومکِن.
بَهائِیَت و اَنگلِییَه لِیک بابِیتوُ تَشَیُّع سِی شُو یَقِین دَوردَه پَیدا بُولگن نَرسَه، یِورَاپَه و اَمِیرِیکه و باشقَه سِکولار دَولَتلَردَه دُنیاگه کِیلِیب پَیدا بُولَیاتگن مَنَه بُو غُولَّات فِرقَه لَرِی، حَرَکَتلَرِینِی سَقلَنِیب تُورِیشِی مَنَه بُو حَقِیقَتنِی بَیان قِیلِیب توُرِیبدِیکِی،دِیماکرَتِیَه و سِکولاریزم بُو خُرافاتلَرنِی یُوق بُولِیب کِیتِیشِینِی هِیچ قَچان هاحلَمَگن و بُوندَن کِییِن هَم هاحلَمَیدِی، بَلکِی یَنگِی اِسلامِی فِرقَه لَرنِی دُنیاگه کِیلتِیرُوچِی زَمانَت قِیلوُچِی و اوُنِی حِمایَه قِیلوُچِی بُولِیب قالَدِی. شُوندَی بُولگچ مَذهَبنِی فُقَهالَرِی تامانِیدَن حُکُومَت تَشکِیل قِیلِینِیشِی و اِختِیارِی،مَجبُورِی اِصلاحاتلَرنِی یُولگه قوُیِیش و تُوغرِیلَش،غُولَّاتلَرگه تِیگِیشلِی مَنَه بُوندَی مُصِیبَتلَرنِی یَنَه تَکرارلَمَسلِیگِی اوُجُون اِینگ یَحشِی زَمانَت حِسابلَنَدِی.
شُو بِیلَن بِیرگه شِیعَه لَرنِی جَرَیانِیگه نَصرَانِیَت و بُودِیزم و…..لَرگه اوُحشَش نَظَر بِیلن قَرَیدِیگن کِیشِیلَر، اوُزلَرِینِی تَحلِیلَّرِیدَه حَطا قِیلِیشگن و نِهایَت اوُلَر شُوندَی نَتِیجَه گه یِیتِیشَدِیکِی،شِیعَه لَرنِی اوُرتَسِیدَگِی مَوجُود مُشکِلات و مُصِیبَتلَرنِی پایدِیوارِی حاکِم بُولِیب توُرگن رِجِیمدَه اِیمَس، بَلکِی غالِیلِیکگه مایِیل،اَدَشگن اِیشانچلَرنِی بارلِیگِیدَه اِیکن، جَعفَرِی شِیعَه لَرِی اِیسَه بُوندَی اِیشانچلَردَن پاک بُولِیشگن. غالِیلَر بُوتُون اِسلام تَرِیخِی بُویِیچَه اوُزِینِی حَیاتِینِی دَوام اِیتِّیرِیب،جُودَه کوُپ سان- سَناقسِیز ظالِم و جِنایَتکار حُکوُمَتلَرنِی وُجُودگه کِیلِیشِیگه شَرَائِط یَرَتِیب بِیرِیشدِی،فَقَطگِینَه مَنَه بُو مَذهَبنِی فُقَهالَرِی قُرآنِّی مِعیار قِیلِیب قوُیگن حالده توُغرِیلَب بارُوچِی حَرَکَتنِی اِیلگرِی سِیلجِیتَدِی و غالِیلَر حَرَکَتِینِی سُوستلَشتِیرِیب اوُنِی آلدِینِی آلَدِی،هَمدَه بُو اَندِیشَه لَرنِی حَیاتِیگه یَکوُن یَسَب مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَگِی وَحدَتنِی کَفالَتِینِی بِیرَدِی.
بَعضِی بِیر حُکوُمَتلَر مِصردَگِی صَلاح الدّین اَیُّوبِی تامانِیدَن حُکوُمَتنِی اوُزگرتِیرِیلِیشِینِی مِثال کِیلتِیرِیب اَیتِیشَدِیکِی، مَنَه بُوندَن سُونگ اِسمائِلِی فاطِمِیلَرنِینگ حُکوُمَتِی هَم مِصردَه خاطِمَه تاپگن. اَصلِیدَه اِیسَه صَلاح الدّین اَیُّوبِی اِسمائِلِی شِیعَه سِی بُولگنلِیک گوُناهِی بِیلن هِیچ کِیمنِی اوُلدِیرگن اِیمَس، بَلکِی بَرچَه مَدَنِیَتگه و عَقِیدَه گه آئِد مَرَاسِملَرنِی بَجا کِیلتِیرگن و بُوندَن تَشقَرِی مِصر حَلقِینِی کوُپچِیلِیگِینِی مَذهَبِی اِسمائِلِی بُولمَگن، بَلکِی اوُلَرنِی آرَسِیدَه مالِکِی،شافِعِی فِرقه لَرِی هَم مَوجُود اِیدِی. فَقَطگِینَه حُکوُمَتنِی اوُزِی و حَلقنِی بِیر قِسمییگِینَه اِسمائِلِی و فاطِمِیلَردَن عِبارَت اِیدِی، جَمِیعَتدَگِی عَقِیدَه لَرنِی اَستَه- سِیکِینلِیک،تِینچلِیک، قَناعَت یُولِی آرقَلِی عِلمِی مَرکَزلَرنِی واسِیطَه سِیدَه اِصلاح قِیلِیش، شَخصنِینگ لِباسِینِی اَلمَشتِیرِیشگه اوُحشَش بِیر جَرَیان اِیدِی. شَخصنِی قانِع قِیلِیش یُولِی بِیلن بُو شَخصنِی اوُزِی اِیمَس،بَلکِی اوُنِی فَقَطگِینَه اِیسکِی لِباسِی اَلمَشَدِی حالاص.
اِیندِی شُونِی قَبُول قِیلِیشِیمِیز کِیرَک کِی، شَخصلَرنِی حَطا و ناتوُغرِی عَقِیدَه لَرِینِی اوُزگرتِیرِیشگه قانِع قِیلِیش نِهایَتدَه قِییِن اِیش حِسابلَنَدِی، بُو بِیر شَخصنِی لِباسِینِی یا اِیسکِی اوُیِینِی و مَشِینَه سِینِی اَلمَشتِیرِیشگه قانِع قِیلِیشدَن کوُرَه کوُپراق صَبر و زَمان طَلَب قِیلَدِی.
بُوندُن تَشقَرِی، شِیعَه جَرَیانلَرِینِینگ حَتَّی رَوافِضلَر و اوُلَرگه نِسبَتلَنگن غوُلَّاتنِی تَرِیخِینِی هَذم قِیلِیب مُطالَعَه قِیلِیش آرقَلِی، بِیزلَر بُو جَرَیانلَرنِی تُوغرِیلَش، پاکلَش اوُچُون باشقَه اِسلامِی فِرقَه لَر یا حَتَّی اِسلامِی بُولمَگن فِرقَه لَر(سکولاریستلرنی عَقلِی مِعیارلَرِیگه اوُحشَش) هَم قَبُول قِیلَدِیگن جَعفَرِی مَذهَبِیدَن تَشقَرِیدَگِی مِعیارلَرنِی اِیشگه سالِیب بُولمَسلِیگِینِی تُوشُونِیب یِیتَمِیز.
شُونگه اَساسلَنگن حالدَه، باشقَه گوُرُوهلَرنِی، اِسلامِی فِرقَه لَرنِی و حَتَّی قَرَمَه – قَرشِی گوُرُوهلَرنِی تَنقِید قِیلِیش و اوُلَرنِی رِیکلَمَه- اِعلانلَر جِهازِینِی فاش قِیلِیش،بُوتُون اِسلام دِیارلَرِیدَه ساچِیلِیب یاتگن کَتَّه جَمِیعَیت اوُرتَسِیدَه اوُزگرِیش،بُورِیلِیشگه سَبَب بُوله آلمَگن و بُولمیدِی هَم.
اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَر و باشقَه غَیرِ اِسلامِی گوُرُوهلَرنِینگ بُوتُون تَرِیخ دَوامِیدَگِی حَطاسِی شُوکِی، اوُلَر جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی رَوافِضلَر و غُولَّاتدَن اَجرَتَه بِیلِیشمَدِی و اوُندَن هَم مُهِمراغِی جَعفَرِی شِیعَه اَئِمَّه لَرِینِی تِیلِینِی تاپِیب اوُلَر بِیلن صُحبَتلَشِیشگه هَم قادِر بُولمَدِی.
شِیعَه لَرنِی اِیچِیدَه جایلَشگن و سُوزلَشِیش لازِم بُولگن کِینگ طائِفه فَقَط جَعفَرِی شِیعَه لَرِی حِسابلَنَدِی،یالغِیز مَنَه شُو طائِفَه قُرآنِّی مِعیار صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلِیشَدِی،باشقه فِرقه لَر بُوندَی اِیمَس. شِیعَه لَرگه نِسبَتلَنَیاتگن رَوافِضلَر،غُولَّاتنِی اوُلَرنِینگ اوُزلَرِیگه و باشقه شِیعَه لَرگه،مُسُلمانلَرگه آغِیرلِیک قِیلَیاتگن بِدعَتلَر،خُرافاتلَرنِی تَرک قِیلِیشگه کوُندِیرِیش کِیرَک، عَصرلَردَن بُویان اوُزلَرِینِی شِیعَه لَرنِی اِیچِیگه جایلَشتِیرِیب آلگن رَوافِض و غُولَّاتنِی جَعفَرِی شِیعَه لَرِیگه عَلاقَه سِی یُوقلِیگِینِی هَم آیدِینلَشتِیرِیش لازِم،اَگر بُو فِرقَه لَر مَنَه بُو مَذهَبدَه قالِیشنِی قَصد قِیلِیشگن بُولسَه، بُو مَذهَبنِی اَرزِیشلَرِی،مِعیارلَرِینِی قَبُول قِیلِیشلَرِی و جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی مِعیارلَرِینِی پَیمال قِیلَدِیگن باطِل اِیشانچلَر، خُرافاتلَرنِی ییِغِیشتِیرِیب قوُیِیشلَرِی کِیرَک بُولَدِی.
جَعفَرِی شِیعَه لَرنِی مِعیارلَرِیگه اِیگه بُولمَگن،اَمّا اوُزلَرِینِی شِیعَه لَرگه یاپِیشتِیرِیب آلگن و اوُزلَرِیگه باشقَه مِعیارلَرنِی قوُیِیب آلگن بُو گوُرُوهلَرنِی قانِع قِیلِیش کِیرَک کِی، اوُلَر جَعفَرِی شِیعَه لَرِینِی اِیتَگِیگه تُوشگن داغ بُولِیب، عاقِبَتدَه اِیسَه دُنیا و قِیامَتدَه اوُزلَرِینِی و باشقه لَرنِی هَم اَدَشِیشلَرِیگه و جِدِّی ضَرَر،تَلافاتلَرگه بائِث بُولِیشَدِی. مَنَه بُو حَقِیقَتلَرنِی اِثباتلَشدَه دَلِیلَّرنِی اِمام عَلِی و باشقه اَئِمَّه لَرنِی سِیرَتلَرِیدَن و مَنَه بُو حُرمَتلِی کِیشِیلَر قَبُول قِیلَدِیگن مِعیار و اوُصُولَّردَن کِیلتِیرِیش لازِم.
حاضِر آرَدَن 1400 یِیل اوُتگچ مَنَه بُو جَرَیانِّی دِیلِیدن فُقَهالَر واسِیطَه سِیدَه بِیر حُکوُمَت وُجُودگه کِیلدِی، بُوحُکُومَت هَمَّه نَرسَه نِی تُوغرِیلَش، مَذهَبنِی اِیچِیدَگِی خُرافاتلَرنِی یُوقاتِیش و حَتَّی مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَگِی تَفَرُّقنِی آلِیب تَشلَش، اوُلَرنِی بِیر- بِیرِیگه یَقِینلَشتِیرِیش هَمدَه باشقَه اِسلامِی فِرقَه لَرنِی آرَسِیدَه وَحدَتنِی یُوزَگه چِیقَرِیش اوُچُون عَمَلِی پرَاگرَمَّه لَرگه اِیگه. عَصرلَردَن بُویان چُوقُور اِیلدِیز آتِیب آدَملَرنِی قَلبِیدَه جایلَشِیب آلگن خُرافاتلَرنِی اَستَه- سِیکِینلِیک بیلن چِیقَرِیب آلماقچِی بُو یُولدَه زَمانگه و اوُزگرِیش، اِصلاحاتگه شَرائِط یَرَتِیلِیشِیگه اِحتِیاجِی بار.
حاضِرگِی پَیتدَه هَم کُورِیب تُورگنِیمِیزدِیک، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَردَگِی جُودَه کوُپ گوُرُوهلَر شِیعَه لَرنِی لوُغَتِینِی، اوُلَر بِیلن سُوزلَشُو تِیلِینِی بِیلِیشمَیدِی، شُو سَبَبلِی هَم بُولَر شِیعَه لَرنِی جَمِیعَتِیدَه اَساسِی اوُزگرِیشلَرگه و وِجدَانِّی اوُیغانِیشِیگه سَبَب بُوله آلِیشمَیدِی، اوُلَر فَقَط اوُزلَرِینِی فِرقَه لَرِیدَگِی کِیشِیلَرگه یا نادِر صُورَتدَه اِیسَه شِیعَه لَرنِی کِینگ طائِفَه سِیدَه تأثِیر قِیلِیشلَرِی مُومکِن.
[1]با تمام نواقص و ایراداتی که مثل سایر حکومتهای جهان بر آن وارد است