مَذهَبلَر حُجَّت صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلگن مَنبَعلَردَن کوُرَه تَرِیخِی رِوایَتلَرنِی اَفضَلراق کوُرِیشلِیک هَم وَحدَتگه مانِعلِیک قِیلَدِی. (5)
کارزان شَکّاک
اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن بُوگوُنگِی مَذهَبلَر وَ فِرقَه لَرنِینگ اِتِّفاق قِیلگن مَنبَعلَرِی قوُیِیدَگِیلَردَن عِبارَتدِیر: 1- قُرآن 2- سُنَّت 3- اِجماع 4- قِیاس.
شِیعَه اوُلامالَرِی هَم توُرت اَصل یَعنِی: 1- قُرآن 2- سُنَّت 3- عَقل 4- اِجماعنِی، حُجَّت کِیلتِیرِیش اوُچُون اَصلِی مَنبَعلَر صِیفَتِیدَه قَبُول قِیلِیشدِی.
مَنَه شُونگه قَرَمَسدَن سَنَب اوُتِیلگن اوُرِینلَرنِی اوُرنِیگه،شَک وَ گوُمانلَر تاپِیلِیشِی قَطعِی بُولگن یاکِی اَکثَرِی بُوزِیلگن یا بِیر واقِعهَ حَقِیدَه هِیلمَه – هِیل نَظَرگه اِیگه تَرِیخِی رِوایَتلَردَن حُجَّت صِیفَتِیدَه فایدَلَنِیشَدِی. بِیرِینچِی وَ اِیکِّینچِی هِجرِی قَرندَه گِی بَرچَه تَرِیخلَر دِیوان قِیلِینگن اِیمَس……اَوَّلدَه “مُسلِم” وَ اوُنگه اوُحشَگنلَرنِی رِوایَت وَ اَخبارِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن مَذهَبلَر وَ فِرقَه لَرنِینگ تَرِیخ بُویِیچَه کُوز- قَرَشلَرِینِی اَساسِی صِیفَتِیدَه اِیشلَتِیلگن، تَرِیخچِیلَر هَم اوُندَن اوُزلَرِینِی اَثَرلَرِینِی دِیوان قِیلِیشدَه فایدَلَنِیشگن؛ شِیعَه لَرنِی آرَسِیدَه هَم حُودِّی شُو جَرَیان صادِر بُولگن……شُو بِیلَن بِیرگه بَرچَه اِسلامِی فِرقَه لَرنِی کِتابلَرِیدَه ضَعِیف رِوایَتلَر، اِسرائِلِیاتلَر تاپِیلِیشِی مُومکِنلِیگِینِی هَمَّه یَحشِی بِیلَدِی.
مَنَه بُو زَمِینَه دَه سُلَیم ابن قَیس وَ اوُنِی تَرِیخِی رِوایَتلَرِی حَقِیدَه گِی یَگانَه مِثالنِی کِیلتِیرَمِیز وَ تَرِیخِی رِوایَتلَرگه اِعتِماد قِیلِیشدَه قَنچَه لِیک قَتِّیق قوُل لِیک وَ عُمُومِی مَنهَجِی شَکلدَه مُعامَلَه قِیلِیش کِیرَکلِیگِینِی تُوشُونِیب آلَمِیز.
اَحمَد ابن حسین ابن عبدالله غَضائِرِی اوُ کِیشِی ابن غَضائِرِی نامِی بِیلَن مَعرُوف بُولگن،ضُعَفاء کِتابِینِی مُعَلِّیفِی وَ 430 بِیلَن 450 یِیل لَرنِی اوُرتَسِیدَه وَفات تاپگن،شُو بِیلَن بِیرگه اوُ کِیشِی عِلمِ رِجال مُتَحَصِّصلَرِینِینگ اِیچِیدَگِی اِینگ عالِم شَخص حِسابلَنَدِی. اوُزِینِینگ ضُعَفاء کِتابِیدَه یازِیشِیچَه: سُلَیم ابن قَیس هِلالِی عامِرِی عبدالله (ع) حسن (ع) وَ حُسَین (ع) و علی ابن حُسَین (ع) دَن رِوایَت نَقل قِیلگن وَ بُو مَشهُور کِتاب هَم اوُنگه نِسبَتلَنگن. بِیزنِی اَصحابلَرِیمِیزنِی اَیتِیشلَرِیچَه سُلَیم تَنِیقلِی کِیشِی بُولمَگن، خَبَرلَردَه هَم اوُ حَقِیدَه بِیر نَرسَه کِیلمَگن. اَمَّا مِین اوُنِی نامِینِی کِتابِیدَن تَشقَرِی باشقَه اوُرِیندَه وَ اَبان ابن اَبِی عِیاشنِی رِوایَتلَرِیدَه کوُردِیم. اِبن عُقدَه اَمِیراَلمُؤمِنِینِّی رِجالِیدَه اوُندَن حَدِیثلَرنِی کِیلتِیرگن، لِیکِن سُلَیمگه نِسبَتلَنگن کِتاب یَسَمَه اِیکَنِی شُبهَه سِیزدِیر. [1]
اَبان ابن اَبِی عِیاش حَقِیدَه اَیتِیشَدِیکِی: اَبان ابن ابی عِیاشنِی نامِی اَبُو عِیاش هارُون بُولِیب تابِعِینلَردَن بُولگن،اَنَس ابن مالک و علی ابن حُسَیندَن رِوایَت نَقل قِیلگن،لِیکن ضَعِیف. اِعتِبار بِیرِیلَدِیگن جایگاهده اِیمَس. بِیزنِی اَصحابلَرِیمِیز سُلَیم ابن قَیسنِی کِتابِینِی یَسَلِیش جَرَیانِینِی اوُنگه نِسبَتلَشَدِی.[2]
شَیخ مُفِیدنِی هَم اَیتِیشِیچَه: “بُو کِتابگه اِعتِماد قِیلِیب بُولمَیدِی، اوُندَه چِیگل لِیک وَ فَرِیبگرلِیک قِیلِینگن.” [3]
شُو سَبَبلِی هَم محمد ابن قُطب رحمه الله گه اوُحشَگن کِیشِیلَر اِسلام تَرِیخِینِی یَنگِیدَن یازِیش، مَحصُوصاً صَحابَه لَرنِی تَرِیخِینِی قُرآن کوُزآینَه گِینِی قوُیِیب اوُقِیب چِیقِیش کِیرَک،دِیِیشَدِی.
بِیتَرتِیب تَرِیخِی رِوایَتلَرنِی قُرآندَن وَ مَذهَبلَر حُجَّت کِیلتِیرَدِیگن قَطعِی مَنبَعلَردَن اَفضَل کوُرَدِیگن، هَمدَه مَنهَ شُو رِوایَتلَر بِیلَن مُخالِف مَذهَبگه هُجُوم قِیلَدِیگن شَخصلَر شُبهَه سِیز آگاه،مُعتَدِیل اِنسانلَر اِیمَس، اوُلَر بُو اِیشلَرِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِینگ اوُرتَسِیدَگِی وَحدَتگه مانِعلِیک قِیلَدِیگن کِیشِیلَر صِیفَتِیدَه عَمَل قِیلِیشَدِی.
[1]همان منبع ص 43 به نقل از كتاب الضعفاء – خطی مرحوم آیت‌اله نجفی – قم كتابخانه آیه اله نجفی ورق 5 عكسی از مجموعه 155 ورق 234 قهپایی / مجمع 3/156 و نیز در: حلی /خلاصه 82 و 83 + ابن داوود / رجال 1 /106 ش 732- 2/249ش226)
[2]كتاب الضعفاء / پیشین. ورق 1/عكسی / پیشین 229- قهپایی / مجمع 1/ 15 و 16)
[3](معجم رجال الحديث،چاپ قم، ج8 ،ص219).