دسته: شیخ ابوحمزه هورامینی اوزبیک تیلیدگی اثرلری

 شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب  الینگن

(مطلبنی کامل متنی)

بسم الله و الحمدلله

“اَلبَتَّه حَمد وَ سَنا تَنها اَلله گه لایِیقدِیر، اوُنگه شُکر اَیتَمِیز وَ اوُندَن یاردَم سُورَیمِیز، وَ اوُندَن مَغفِرَت طَلَب قِیلَمِیز وَ اوُزِیمِیزنِی نَفسلَرِیمِیزنِی شَررِیدَن، عَمَللَرِیمِیزنِی یامانلِیگِیدَن اَلله دَن پَناه سُورَیمِیز، کِیمنِی اَلله  هِدایَت قِیلسَه اوُنِی هِیچ کِیم گوُمراه قِیلَه آلمَیدِی، کِیمنِیکِی اَلله گوُمراه قِیلَدِیگن بوُلسَه اوُنِی هِیچ کِیم هِدایَت قِیلَه آلمَیدِی، وَ اَلله دَن اوُزگه اِلاه یُوقلِیگِیگه وَ اوُنِی شِیرِیکسِیز اِیکَنِیگه گُواهلِیک بِیرَمَن، مُحَمَّد اوُنِی بَندَه سِی،اِیلچِیسِی اِیکَنِیگه شَهادَت بِیرَمَن. “

“اِی مُؤمِنلَر، اَلله دَن حَق- راست قوُرقِیش بِیلَن قوُرقِینگلَر وَ فَقَط مُسُلمان بوُلگن حاللَرِینگدَه دُنیادَن اوُتِینگلَر!”

“اِی اِنسانلَر! سِیزلَرنِی بِیر جاندَن (آدَمدَن) یَرَتگن وَ اوُندَن جُفتِینِی (هَوانِی) وُجُودگه کِیلتِیرگن هَمدَه اوُ اِیککاوِیدَن کوُپ اِیرکَک وَ عَیاللَرنِی تَرقَتگن پَروَردِیگارِینگِیزدَن قوُرقِینگِیز! یَنَه آرَلَرِینگِیزدَگِی سَوال- جَوابلَردَه اوُرتَگه  سالِینَدِیگن اَلله دَن قوُرقِینگِیز وَ قَرِینداش- اوُرُوغلَرِینگِیز ( بِیلَن اَجرَلِیب کِیتِیشدَن سَقلَنِینگِیز)! اَلبَتَّه اَلله اوُستِینگِیزدَه کوُزَتُوچِی بوُلگن ذاتدِیر.”

“اِی مُؤمِنلَر، اَلله دَن قوُرقِینگلَر، توُغرِی سُوزنِی سوُزلَنگلَر! (شوُندَه اَلله) اِیشلَرِینگِیزنِی اوُنگلَر وَ گوُناهلَرِینگِیزنِی مَغفِرَت قِیلوُر. کِیم اَلله گه وُ اوُنِینگ پَیغَمبَرِیگه اِطاعَت اِیتسَه، بَس اوُ اوُلوُغ بَحتگه اِیرِیشِیبدِی.”

اَمّا بَعَد: “إِنَّ أَصْدَقَ الْحَدِيثِ كِتَابُ اللَّهِ وَ خَيْرَ الْهَدْىِ هَدْىُ مُحَمَّدٍ وَشَرَّ الأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا وَكُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ وَكُلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ “اِینگ راست سُوز اَلله نِی کِتابِی وَ اِینگ یَحشِی رَوِیش محمد صلی الله علیه وسلمنِی رَوِیشِیدِیر، اِینگ یامان اِیش دِیندَه یَنگِیلِیکنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدِیر، دِیندَه یَنگِی پَیدا بوُلگن نَرسَه، بِدعَتدِیر؛ هَر قَندَی بِدعَت گوُمراهلِیک وَ هَر بِیر گوُمراهلِیک اِیسَه جَهَنَّمدَه دِیر.

السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

بُوگوُن مُقَدَّمات دَرسلَرِیمِیزنِی دَوامِیدَه، بِیشِینچِی دَرسِنِینگ دُشمَنشُوناسِی بُولِیمِیدَه توُرتِینچِی قِیسمِیگه یِیتِیب کِیلدِیک،بوُ قِیسمدَه شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی تَنِیب آلِیشنِی وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه اَلله نِی شَرِیعَتِی اَساسِیدَه قَندَی مُعامَلَه قِیلِیشنِی کوُرِیب چِیقَمِیز، اِنشاءَالله.

اَلله تَعالَی مُدَّثِّر سُورَه سِیدَه اَهلِی  تَوحِد وَ کافِرلَرنِینگ بُو دُنیادَگِی وَ قِیامَتدَگِی اَحواللَرِینِی بَیان قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:   إِنَّهَا لَإِحْدَى الْكُبَرِ* نَذِيرًا لِّلْبَشَرِ* لِمَن شَاءَ مِنكُمْ أَن يَتَقَدَّمَ أَوْ يَتَأَخَّرَ*كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ* إِلَّا أَصْحَابَ الْيَمِينِ* فِي جَنَّاتٍ يَتَسَاءَلُونَ* عَنِ الْمُجْرِمِينَ* مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ* قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ (مدثر/35-43)، اَلبَتَّه، اوُ (جَهَنَّم بَرچَه) اِنسانلَر اوُچُون – سِیزلَرنِینگ آرَنگِیزدَه ( یَحشِیلِیک وَ طاعَت – عِبادَت تامانگه) اِیلگرِیلَیاتگن یاکِی ( کُفر وَ عِصیان تامانِیگه) چِیکِینَیاتگن کِیشِیلَر اوُچُون – آگاهلَنتِیرُوچِی بُولگن بُویُوک (بَلا) لَردَن بِیرِیدِیر. ** هَر بِیر جان اوُزِی ( حَیاتوُ دُنیادَه) کَسب قِیلگن عَمَل سَبَبلِی ( دوُزَخدَه) اوُشلَنگوُچِیدِیر. ** فَقَط اوُنگ قوُل اِیگه لَرِیگِینَه ( یَعنِی حَیاتوُ دُنیادَه اِیمان کِیلتِیرگنلَرِی وَ اِیزگوُ عَمَللَر قِیلگنلَرِی سَبَبلِی قِیامَت کوُنِیدَه نامَه یِی اَعماللَرِی اوُنگ قوُللَرِیدَن بِیرِیلگن سَعادَتمَند ذاتلَرگِینَه دوُزَخدَن) نَجات تاپگوُچِیدِیرلَر. ** اوُلَر جَنَّتلَردَه بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن ( دوُزَخگه تَشلَنگن) جِنایَتچِی – کافِر کِیمسَه لَر حَقِیدَه سَوال – جَواب قِیلِیشوُرلَر. ** ( اوُلَر دُوزَخ اَهلِیگه): “سِیزلَرنِی نِیمَه سَقَرگه کِیرِیتدِی؟”، ( دِیگنلَرِیدَه)، ** اوُلَر اَیتوُرلَر:” بِیزلَر نَماز اوُقوُوچِیلَردَن بوُلمَدِیک.”

مَنَه بُو سوُزلَشوُنِی دَوامِیدَه اوُزِینگِیز شوُ سُورَه نِی دَوامِیدَه اوُقِیب مَنَه بُو جِنایَتچِیلَرنِی قالگن صِیفَتلَرِینِی بِیلِیب آلَسِیزلَر.

بُو یِیردَگِی مُهِم نَرسَه شوُکِی، اَلله تَعالَی بِیر- بِیرِیدَن کامِلاً فَرق قِیلَدِیگن اِیککِی گوُرُوهنِی اِیلگرِیلَش وَ چِیکِینِیش مَسَلَه سِینِی اوُرتَگه تَشلَیدِی:  «لِمَن شَاءَ مِنكُمْ أَن يَتَقَدَّمَ أَوْ يَتَأَخَّرَ»، اِیلگرِیلَگن کِیشِیلَر اَهلِی هِدایَت وَ اَهلِی جَنَّتدِیرلَر، اوُلَرنِی اَلَّذِینَ آمَنُوا، أَصْحَابَ الْیَمِینِ نامِی بِیلَن ناملَیدِی.

اوُلَرنِی قَرشِیسِیدَگِی آرقَدَه قالگن چِیکِینگن کِیشِیلَر گوُمراه بُولگن اَهلِی سَقَر اَهلِی جَهَنَّمدِیرلَر، اوُلَرنِی کافِروُن، عَنِید، اِستَکبَرَ، مُجرِمِین، مُعرِضِین، لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ (نَماز اوُقوُچِیلَردَن بوُلِیشمَگن اِیدِی)، مُعْرِضِینَ(شَرِیعَت قانوُنلَرِیدَن یوُز اوُگِیروُچِیلَر) کَبِی ناملَر بِیلَن ناملَیدِی. هَر اِیککِی گوُرُوه بِیر- بِیرِیدَن کامِلاً فَرق قِیلَدِی.

اِیندِی ظاهِردَه طاغوُتلَرنِی، مُجرِیملَرنِی، کافِرلَرنِی صَفِیدَن جُودا بُولِیب یوُلنِی مَعلوُم جایگچَه مُسُلمانلَر یَعنِی اِیلگرِی سِیلجِیگنلَر بِیلَن باسِیب اوُتگن کِیشِیلَر، ” آگاه حالدَه” وَ ” اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن” آرقَگه قَیتِیشگه قَرار قِیلَدِی وَ اِیسکِیلِیک پَرَستلَر بِیلَن بِیرگه بُولَدِی، مَنَه شوُ قَیتِیشگه ” مُرتَد” بُولَدِی دِییِیلَدِی. هَر قَندَی حالَتدَه اِرتِداد آرقَگه قَیتِیش مَعناسِیدَه کِیلَدِی، اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:   «فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا» (کهف/64)، سُونگ اوُنِی (حِیضِیرنِی) اِیزلَب آرتلَرِیگه قَیتدِیلَر. قَرَنگلَر، بُو یِیردَه اِرتَدَّ آرتلَرِیگه قَیتدِیلَر بُولَدِی.

یاکِی باشقَه بِیر جایدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  ‏«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ‏» (آل عمران/149)، اِی مُؤمِنلَر، اَگر کافِرلَرگه اِطاعَت قِیلسَنگِیز، سِیزلَرنِی کِیتِینگِیزگه (کُفرگه) قَیتَرَدِیلَر. بَس، زِیان کوُرگوُچِیلَرگه اَیلَنِیب قالَسِیزلَر.

بیشتر بخوانید:  شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

یاکِی اَلله تَعالَی سَیِّیدِیمِیز مُوسَی نِی تِیلِیدَن نَقل قِیلَدِی، اوُ کِیشِینِی قَومِیگه اَیتَدِیکِی:  «يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَرْتَدُّوا عَلى‌ أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ»(مائده/21)، اِی قَومِیم، اَلله سِیزلَر اوُچُون یازِیب قوُیمِیش بُو مُقَدَّس یِیرگه ( شَهَرگه) داخِل بوُلِینگِیز! آرتلَرِینگِیزگه قَیتِیب کِیتمَنگِیز، عَکس حالدَه زِیان کوُرگوُچِیلَرگه اَیلَنِیب قالوُرسِیز”، دِیگنِیدَه،

قُرآننِینگ مَنَه بُو کَلامِی هَم آشکار اَیتِیب توُرگنِیدِیک، بُو یِیردَگِی مَنضُور آرقَگه قَیتِیش یَحشِی نَرسَه دَن یامان نَرسَه تامانگه قَیتِیشدِیر. شوُندَی بُولگچ، لوُغَت جِهَتِیدَن هَم “رِدَّه” آرتگه قَیتِیش، «إرتَدَّ» قَیتدِی، «يَرتَدِد» قَیتَه دِی، ،«ارتداد» آرتگه قَیتِیشلِیک، ،«مرتد» آرتگه قَیتگن کِیشِی، «مرتدين» آرتگه قَیتگن کِیشِیلَر.

مَنَه بُو مَعنانِی بِیرَدِیگن بوُندَن باشقَه آیَتلَر هَم بار:  «وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُولَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ» (بقره/217)،  اوُلَر (کافِرلَر) قوُللَرِیدَن کِیلسَه تا دِینِینگِیزدَن قَیتَرگوُنلَرِیچَه سِیزلَر بِیلَن اوُرِیشَوِیرَدِیلَر. سِیزلَردَن کِیم اوُز دِینِیدَن قَیتِیب، دِینسِیز حالدَه اوُلسَه، اوُندَی کِیمسَه لَرنِینگ قِیلگن عَمَللَرِی دُنیایوُ آخِیرَتدَه بِیهُودَه کِیتوُر. اوُلَر دوُزَخ اِیگه لَرِیدِیر وَ اوُندَه اَبَدِی قالَه جَکلَر.

یاکیِ باشقَه بِیر جایدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی:  «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا فَرِيقًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ يَرُدُّوكُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ‏» (آل عمران/100)، اِی مُؤمِنلَر، اَگر کِتاب بِیرِیلگن کِیمسَه لَرنِینگ بَعضِی بِیر گوُرُوهلَرِیگه بوُیِینسُونسَنگِیز، اوُلَر سِیزلَرنِی اِیمانگه کِیلگنِینگِیزدَن کِییِین یَنَه کافِرلِیککَه قَیتَه رَدِیلَر.

«‏إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ‏» (محمد/25)، اَلبَتَّه اوُزلَرِیگه هِدایَت (یوُلِی) اَنِیق – رَوشَن بوُلگنِیدَن کِییِین یَنَه آرتلَرِیگه (کُفرگه) قَیتِیب کِیتگن کِیمسَه لَرگه ( بُو اِیشلَرِینِی)شَیطان چِیرایلِی قِیلِیب کوُرسَتدِی وَ اوُلَر اوُچُون ( پوُچ آرزُو – حَیاللَرنِی) اوُزُون قِیلِیب قوُیدِی.  

«وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ‏» (آل عمران/144)،مُحَمَّد فَقَط بِیر پَیغَمبَر حالاص. اوُندَن اِیلگرِی هَم پَیغَمبَرلَر اوُتگندِیر. بَس، اَگر اوُ ( یَعنِی مُحَمّد عَلَیهِ السَّلام) وَفات قِیلسَه یا اوُلدِیرِیلسَه، کِیتِینگِیزگه (کُفرگه) قَیتِیب کِیتَسِیزمِی؟! کِیمدَه – کِیم کِیتِیگه قَیتِیب کِیتسَه، اَلله گه بِیران زِیان یِیتکَزَه آلمَس، (بَلکِی فَقَط اوُزِیگه ضَرَر قِیلَدِی، حالاص)، اَلله اِیسَه ( یوُللَرِیدَن قَیتمَی) شُکر قِیلگوُچِی بَندَه لَرِینِی مُناسِب مُکافاتلَیدِی.

حُوپ، اَلله تَعالَی مَنَه بُو آیَتلَردَه اِرتِدادنِی آلدِیندَن آرقَگه قَیتِیشلِیک دِییدِی، توُغرِیمِی؟ یَعنِی شَخص بِیر یُولنِی آلدِینگه قَرَب باسِیب اوُتَه دِی، سُونگرَه اِیسَه یَنَه قَیتَه دَن اَوَّلگِی جایِیگه قَیتِیب بارَدِی. یَعنِی سِیز مَنزِیلِینگِیزدَن اِیش جایِینگِیزگه بارَه سِیز، سُونگرَه اِیشدَن مَنزِیلگه کِیلَسِیز، مَنَه بوُنگه قَیتِیش دِییِیلَدِی. اَمّا اَگر اِیش جایِینگِیزدَن باشقَه جایگه کِیتسَنگِیز بوُنگه قَیتِیب کِیلِیش دِییِیلَدِیمِی توُغرِیمِی؟

دِیمَک، اَوَّلگِی توُرگن جایِیگه یَنَه قَیتَه دَن کِیلِیشگه قَیتِیش، دِییِیلَدِی. اِنسان کُفر وَ کافِرلِیکدَن مُؤمِن بُولِیش اوُچُون اِیمان وَ اِسلام سَرِی حَرَکَت قِیلَدِی،اَمّا آرَدَه یَنَه اَوَّلگِی اِیسکِی جایِیگه قَیتِیشگه قَرار قِیلَدِی، یَعنِی کُفرگه قَیتَدِی، مَنَه شوُنگه مُرتَد بوُلِیش، دِییِیلَدِی.

بُو یِیردَه نازِیک نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، هَر قَندَی قَیتِیش “آگاه حالدَه، قَصددَن، اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن”  عَمَلگه آشَدِی، توُغرِیمِی؟  یَعنِی شَخص قَیِیرگه بارِیشِینِی یَحشِی بِیلَدِی، مَقصَدِینِی یَحشِی بِیلَدِی وَ شوُنِی قَصد قِیلِیب قَیتَدِی. یَعنِی اَگر بِیر کِیشِینِی کوُزِینِی، قوُلاغِینِی باغلَب اوُنِی اَوَّلگِی جایِیگه قَیتَرِیب آلِیب کِیلِیشگن بوُلسَه، اوُنِی قَیتِیب کِیلدِی، دِییِیلمَیدِی، بَلکِی قَیتَرِیب آلِیب کِیلِیشدِی، دِییِیلَدِی.

 دِیمَک، قَیتِیشلِیک آگاهانَه، قَصددَن بُولِیشِی بِیلَن بِیرگه شَخصنِی اِیختِیارِی بِیلَن هَم بُولِیشِی کِیرَک. اوُنِی قوُل- آیاغِینِی، کوُزِینِی باغلَب تَحدِید قِیلِیب یا مَجبُورلَب قَیتَرِیب کِیلمَسلِیکلَرِی لازِم. مَجبُورِی حالَتدَه هَم قَیتِیب کِیلدِی دِییِیلمَیدِی، بَلکِی قَیتَرِیب آلِیب کِیلِیشدِی، دِییِیلَدِی.

دِیمَک، شَخص اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن قَیتگن بُولِیشِی کِیرَک، اوُنِی قَیتَرِیب کِیلمَسلِیکلَرِی یا شَخص باشقَه جایگه بارِیشنِی قَصد قِیلگن، لِیکِن اَدَشِیب اَوَّلگِی جایِیگه کِیلِیب قالگن بوُلمَسلِیگِی لازِم. هَر اِیککِی حالَتدَه هَم شَخص اوُزِینِی اَوَّلگِی جایِیگه قَیتِیشنِی هاحلَمَگن بَلکِی یا باشقَه لَر اوُنِی قَیتَرِیب آلِیب کِیلِیشگن یا اَدَشِیب کِیلِیب قالَدِی.

مَنَه بوُندَی شَخصگه اوُزِی قَیتِیب کِیلدِی، دِییِیلمَیدِی، بَلکِی کوُچ بِیلَن قَیتَرِیب کِیلِیندِی یا یوُلنِی بِیلمَس اِیکَن اَدَشِیب کِیلِیب قالدِی، دِییِیلَدِی. اِیندِی اَگر سِیز بِیر کِیشِیگه سِینِی قَیتِیب کِیلِیشگه حَققِینگ یُوق، اَگر قَیتِیب کِیلسَنگ سِینگه بِیر مِیللِیان جَرِیمَه سالَمَن، دِیسَنگِیز وَ کِیمدِیر اوُنِی مَجبُورلَب قَیتَرِیب آلِیب کِیلگن بُولسَه، شوُ حالَتدَه اوُنگه جَرِیمَه سالَسَنمِی؟ اَلبَتَّه یوُق. اَگر یُولدَن اَدَشِیب قَیتِیب کِیلِیب قالگن بُولسَه – چِی؟ بوُندَه هَم اَلبَتَّه یُوق. اَگر اوُ اَدَشِیب کِیلِیب قالگن بوُلسَه اوُنگه جَرِیمَه سالمَسلِیگِینگ اَنِیق نَرسَه. بَلکِی اوُ آگاه حالدَه اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن قَیتگن پَیتِیدَه گِینَه جَرِیمَه سالَسَن.

اِیندِی اَهلِی قِبلَه آرَسِیدَگِی قَیسِی قَتلَم “آگاه حالدَه وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن” قَیتِیشگه قَرار قَبوُل قِیلِیب آرقَگه یَعنِی کافِرلَرنِی جَمِیعیَتِیگه کُفرگه قَیتِیب کِیتَه دِی؟

مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر بَحثِیدَه اَیتِیب اوُتگنِیمِیزدِیک، مُنافِقلَرنِی توُدَه سِی وَ سِکوُلارزَدَه لَر بِیر هِیل بوُلِیشمَیدِی، بَلکِی اوُلَر اَندَک سانلِی اِیچکِی پِینهان کافِرلَردَن وَ جُودَه کوُپ سانلِی اَلدَنگن، اَدَشگن مُسُلمانلَردَن تَشکِیل تاپگندِیر. اوُلَرنِی اَطرافِینِی اوُرَب آلگن مُسُلمانلَر، یا یَنگِی مُسُلمان بوُلگن وَ اَلله نِی شَرِیعَتِینِی یَحشِی یِیتَرلِی تَنِیمَیدِیگن یاکِی باشقَه چَه اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه اِیمانِی ضَعِیف کِیشِیلَر بُولِیشَدِی، اوُلَر هَر َوقت آشکار کافِرلَرنِی شُبهَه لَرِیگه تَسلِیم بُولِیب اَلدَنِیشلَرِی مُومکِین یاکِی اوُلَر قَلبلَرِی بِیمار کِیشِیلَر وَ اوُزلَرِینِی نَفسلَرِیگه ظُلم قِیلِیشگن.

مَنَه بُولَرنِی هَمَّه سِینِی اَلله تَعالَی مُنافِقلَر، سِکوُلارزَدَه لَر جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَگن، اوُلَر اوُزلَرِینِی مُسُلمانلَردَن جُودا قِیلِیشمَس وَ مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه یَشِیرِینِیب آلِیشَر اِیکَن، اوُلَر مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیگه کِیرِیشَدِی. مَنَه بُو بِیر- بِیرِیگه قَرَمَه – قَرشِی، هِیلمَه – هِیل توُدَه مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه بوُلَر اِیکَن،اولرگه نسبتاً بیر  بِیمار کِیشِی صیفتیده، مُسُلمانلَرگه اوُحشَش مُناسَبَت بِیلدِیرِیلَدِی. اوُلَر عَمَلگه آشِیرَیاتگن بوُزغوُنچِیلِیکلَر وَ رُوحِی جَنگلَرگه قَرَمَسدَن اوُلَر مُسُلمانلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَنَدِی.اَمّا هَر قَندَی سَبَبگه کوُرَه مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن اَجرَیدِیگن بُولِیشسَه، اَنَه اوُشَه مِقداردَه اِسلامِی شِددَتلِی  مُناسَبَتگه دُوچار بوُلِیشَدِی، بُو حَقِیدَه مُنافِقلَر، سِکوُلارزَدَه لَرنِی تَنِیب آلِیش دَرسِیدَه صُحبَت قِیلگن اِیدِیک.

  شُو سَبَبلِی هَم مَنَه بُوندَی کِیشِیلَر اوُزلَرِینِی صَفلَرِینِی سوُز یا عَمَل بِیلَن مُسُلمانلَردَن جُودا قِیلِیب آلِیشسَه وَ سُوز، عَمَل بِیلَن کافِرلَرگه قَیتِیب بارِیشسَه، بِیر مُنافِق اِیمَس، بَلکِی بِیر مُسُلمان صَفِینِی اوُزگرتِیرِیبدِی، دِییِیلَدِی. مَنَه بُو مُسُلماننِی اِسلامدَن آشکار کافِرلَر صَفِیگه قِیلگن اوُزگرِیشِی آرتگه قَیتِیش حِسابلَنَدِی وَ کُفرگه قَیتِیش بُولِیب مُرتَد بُولِیش، دِییِیلَدِی.

اَلبَتَّه مُنافِقلَر،سِکوُلارزَدَه لَرنِی توُدَه سِی یاکِی مُسُلمانلَر بَعضِی مَرحَلَه لَردَه آدَملَردَگِی قُدرَتنِی یاکِی حُکوُمَت قُدرَتِینِی حِمایَه سِی آستِیدَه چِیتگه چِیقَرِیب تَشلَنَدِی وَ صَفلَرِی مُسُلمانلَردَن جُودا وَ آشکار بُولَدِی:         «لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا»(احزاب/۶۰)، قَسَمکِی، اَگر مُنافِقلَر، دِیللَرِیدَه مَرَض بوُلگن کِیمسَه لَر وَ مَدِینَه دَه مِیش- مِیش تَرقَتِیب یُورُوچِیلَر ( اوُز قِیلمِیشلَرِیدَن) توُحتَه مَسَه لَر اَلبَتَّه بِیز سِیزنِی اوُلَرگه قَرشِی آیاقلَنتِیرُورمِیز، سُونگرَه اوُلَر ( مَدِینَه دَه) سِیز بِیلَن بِیرگه توُرَه آلمَی قالوُرلَر، مَگر لَعنَتگه دُوچار بُولگن حاللَرِیدَه آزگِینَه ( وَقت توُرَه آلوُرلَر حالاص).

دِیمَک، مُسُلمانلَر اوُلَرنِی مَنَه شوُندَی حالَتدَه چِیقَرِیب یُوبارِیشَدِی یائِنکِی اوُزلَرِینِی اِیختِیارلَرِی بِیلَن پِینهان حالَتلَرِیدَن چِیقِیب آشکار وَ مَعلوُم بُولِیشَدِی وَ اوُزلَرِینِی صَفلَرِینِی جُودا قِیلِیشِیب مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن چِیتگه چِیقِیب کِیتِیشَدِی.

  هَر قَندَی حالَتدَه هَم اوُلَرنِینگ اوُزلَرِی اوُلَرگه قِیلِینَدِیگن مُعامَلَه نِی رَوِیشِینِی اوُزگرتِیرِیشَدِی، اِیندِی اوُلَرگه مُنافِقلَر یا سِکوُلارزَدَه لَر دِیب بوُلمَیدِی، چوُنکِی اوُلَر آشکار وَ مَعلوُم بُولِیشَدِی. بَلکِی اوُلَرگه سِکوُلارِیستلَر وَ آشکار کافِرلَر دِییِیلَدِی. دِیمَک، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِینگ اِسلام وَ مُسُلمانچِیلِیکنِی باسِیب اوُتِیب آشکار کافِرگه، سِکوُلارِیستگه  اَیلَنَه دِیگن مَرحَلَه نِی مُرتَد بُولِیش، دِییِیلَدِی. مُنافِقلَر دِیگن اِسم اوُلَردَن آلِیب تَشلَنِیب اوُرنِیگه مُرتَد وَ مُرتَدلَر کَلِیمَه سِی قوُیِیلَدِی.

بَعضِی اَهلِی فَن هِیلمَه – هِیل رِوایَتلَردَه اوُلَرگه نِسبَتاً مُنافِق کَلِیمَه سِینِی هَم اِیشلَتگن، یَعنِی اِیندِی اوُلَرگه مُنافِقلَر توُدَه سِی، دِییِیلمَیدِی- دَه مُنافِق دِییِیلَدِی. حُوپ، اِیندِی مُنافِق هَم اَنَه اوُشَه پِینهان یا آشکار کافِردِیر. حاضِر آشکار بوُلگن وَ بِیز اوُنگه مُنافِق دِییَه آلَمِیز. اوُلَرنِی آشکار بوُلمَگن حالَتِیدَه مُنافِق اِیمَس، فَقَط مُنافِقلَر کَلِیمَه سِینِی اِیشلَتَمِیز، اَمّا آشکار بُولِیشگندَن سُونگ اوُلَرگه مُنافِق یا مُرتَد وَ جَملَنگن حالَتِیگه اِیسَه مُرتَدلَر دِییِیشِیمِیز مُومکِین. چُونکِی اوُلَرنِی مُسُلمانلَردَن اَجرَتِیب تَشخِیص بِیرَه آلَمِیز.

اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ مُرتَدلَر قوُزغَلان قِیلِیشگن پَیتدَه مُسُلمانلَر بِیلَن مَسجِددَه صُحبَت قِیلگن پَیتِیدَه، قوُیِیدَگِی آیَتنِی ذِکر قِیلگندَن سُونگ:   «وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئاً وَسَیَجْزِی اللّهُ الشَّاکِرِینَ» ‏(آل عمران/144)، مُحَمَّد فَقَط بِیر پَیغَمبَر، حالاص. اوُندَن اِیلگرِی هَم پَیغَمبَرلَر اوُتگندِیر. بَس، اَگر اوُ ( یَعنِی مُحَمَّد عَلَیهِ السَّلام) وَفات قِیلسَه یا اوُلدِیرِیلسَه، کِیتِینگِیزگه (کُفرگه) قَیتِیب کِیتَه سِیزمِی؟! کِیمدَه – کِیم کِیتِیگه قَیتِیب کِیتسَه، اَلله گه بِیران زِیان یِیتکَزَه آلمَس، ( بَلکِی فَقَط اوُزِیگه ضَرَر قِیلَدِی، حالاص)، اَلله اِیسَه ( یُوللَرِیدَن قَیتمَی) شُکر قِیلگوُچِی بَندَه لَرِینِی مُناسِب مُکافاتلَیدِی.

آچِیق- آیدِین قِیلِیب اَیتَدِیکِی: حاضِرگِی پَیتدَه اوُزلَرِینِی دِینلَرِیگه قَیتگن کِیمسَه لَر اَگرچِی اوُتمِیشدَه مُسُلمان بوُلِیشگن بُولسَه هَم، اوُزلَرِینِی آتَه – بابالَرِینِی دِینِیگه کوُپراق مایِیل اِیدِیلَر.

یَعنِی حاضِردَه قَیتِیب کِیلگن کِیشِیلَر آلدِین هَم مُنافِقلَر توُدَه سِیدَه بوُلِیشگن. بُو یِیردَه نِهایَتدَه چِیرایلِی بَیان قِیلِیب بِیرَدِی: آچِیق- آیدِین قِیلِیب اَیتَدِیکِی: حاضِرگِی پَیتدَه اوُزلَرِینِی دِینلَرِیگه قَیتگن کِیمسَه لَر اَگرچِی اوُتمِیشدَه مُسُلمان بوُلِیشگن بُولسَه هَم، اوُزلَرِینِی آتَه – بابالَرِینِی دِینِیگه کوُپراق مایِیل اِیدِیلَر، یَعنِی بُو نِیمَه دِیگنِی؟ یَعنِی اوُلَر هَنوُز مُؤمِن بوُلِیشمَگن اِیدِی، اوُلَر فَقَط سِکوُلارزَدَه لَر، مُنافِقلَر بوُلِیشگن. یَعنِی حاضِردَه قَیتِیب کِیلگن کِیمسَه لَر آلدِین هَم مُنافِقلَرنِی توُدَه سِیدَه صَفِیدَه بوُلِیشگن. یاکِی بِیزنِی بوُگوُنگِی تِیلِیمِیز بِیلَن اَیتگندَه اوُلَر اِرتِداددَن آلدِین سِکوُلارزَدَه بُولِیشگن، اِیندِی اوُلَر حاضِر هَم مُنافِق بُولِیب قالِیشگن. مُرتَد بُولگن کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِی اوُندَن آلدِین سِکوُلارزَدَه بُولِیشگن. بِیزلَرنِی هَمَّه مِیز اوُلَرنِی رَفتارلَرِی، سُوزلَرِیدَن تَشخِیص بِیرَه آلَمِیز.

حُوپ، اَبُو بَکر بُو سُوزلَرنِی قوُیِیدَگِی گوُرُوه حَقِیدَه اَیتَدِی، اوُشَه صَدرِ الاِسلام زَمانِیدَه تَغلِیب قَبِیلَه سِیدَن بُولگن سَجّاح بِنتِ حارِیثَه اِسملِی عَیال هَم پَیغَمبَرلِیکنِی اِدِّعا قِیلِیب چِیقَدِی، اوُ آلدِین نَصرانِی بُولگن اِیدِی، اَمّا کِییِین اِسلام کِیلتِیرَدِی وَ یَنَه قَیتَه دَن مُرتَد بُولَدِی وَ سُونگرَه اوُزِی یَنگِی دِیننِی وُجُودگه کِیلتِردِی وَ پَغمَبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلَدِی، اِرتِداددَن آلدِین هَم مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِیدَن حِسابلَنَر اِیدِی وَ اِسلامدَن قَیتگندَن سُونگ اِیسَه اوُنگه نِسبَتاً حُوددِی سِکوُلارِیستلَرگه قِیلِینگنِیدِیک مُعامَلَه قِیلِینَدِی. مَنَه بُو خُدانِی بَندَه سِی حَتّی یَنگِی دِیننِی وُجُودگه کِیلتِیرَدِی، اِیندِی هَر قَندَی یَنگِی دِیننِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشلِیک اِنساننِی سِکوُلارِیستلَرنِی جُوملَه سِیگه قوُشِیلِیشِیگه بائِث بوُلَدِی. اوُندَن تَشقَرِی مُرتَدلَر جُزعِی اِیختِلافلَر بِیلَن عُمُوماً سِکوُلارِیستلَر جُوملَه سِیدَن حِسابلَنِیشَدِی. 

شُو بِیلَن بِیرگه بَشَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن هَر قَندَی دِین مُشرِکلَر یا بُوگوُنگِی تِیل بِیلَن اَیتگندَه سِکوُلارِیزم دِینِی، دِییِیلِیشِینِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَمِیز، اوُلَر اَهلِی کِتاب یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی جَمِیعیَتِیگه هَم قوُشِیلِیشمَیدِی، حَتّی اَگر مُسَیلِمَه یِی کَذّابگه یا باشقَه لَرگه اوُحشَش مَثَلاً سِکوُلارِیستِیک، اِسلام، یَهُودِیَت، نَصرانِیَت، مَجُوسِیَت یاکِی بُولَردَن تَشقَرِی باشقَه نَرسَه لَردَن، عَقلگه وَ تَجرِیبَه گه، عِلمگه سُویَنگن (بوُگوُنگِی کوُندَگِی آمانِیزمگه اوُحشَش) نَرسَه لَرگه اوُحشَش تَرکِیبِی دِیندَن عِبارَت بوُلِیشسَه هَم فَرقِی یُوق. 

بُو حالَتدَه مُرتَدلَر مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِینگ آشکار کافِرلَر کوُرِینِیشِیدَگِی تَکاموُلَّشگن شَکلِی حِسابلَنَدِی. مَنَه بُو نِهایَتدَه عَجایِیب نوُقطَه. مُرتَدلَر مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِینگ آشکار کافِرلَر کوُرِینِیشِیگه اوُتِیب آلگن تَکامُولَّشگن شَکلِی بُولِیب آلِیشَدِی، اوُلَر بِیر شَکلدَن باشقَه بِیر شَکلگه اوُتِیشگن حالاص. اوُلَر مُرتَد بوُلِیشگن. عُمُوماً آلگندَه مُرتَدلَر مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِینگ توُدَه سِیدَه بوُلگن اوُلَرنِی صِیفَتلَرِیگه اِیگه بوُلگن مُسُلمانلَردَن وُجُودگه کِیلِیشَدِی، مَنَه بُو نوُقطَه گه جُودَه کوُپ مُسُلمان بِرادَرلَرِیمِیز وَ آپَه – سِینگِیللَرِیمِیز دِققَت قِیلِیشمَیدِی.

مُرتَدگه اَیلَنِیب قالگن مَنَه بُو سِکوُلارزَدَه  یا مُنافِقلَرنِی جایگاهِی، اوُرنِی اَصلاً مُهِم اِیمَس:

• مَنَه بُو شَخص فُرصَت کوُتِیب یوُرگن بِیر مُنافِق وَ پِینهان کافِر بُولِیشِی یاکِی بِیر کوُن فُرصَت یِیتِیب کِیلسَه آزادانَه عَقِیدَه سِینِی بَیان قِیلِیشنِی  وَ اوُنِی اَساسِیدَه عَمَل قِیلِیشنِی کوُتِیب یوُرگن بُولِیشِی مُهِم اِیمَس.
• یاکِی سِناودَن اوُتگن اِیمانِی ضَعِیف بِیر مُسُلمان بوُلِیشِی هَم مُومکِین. حُوددِی عَبدُالله اِبنِ جَهشگه اوُحشَب عائِلَه سِی بِیلَن حَبَشَه گه هِجرَت قِیلَدِی وَ اوُ یِیردَه مُرتَد بُولَدِی.
• یاکِی رَهبَرلِیک اوُرنِیگه نِهایَتدَه یَقِین بوُلگن کِیشِیلَردَن بوُلِیشِی هَم مُومکِین. حوُددِی عَبدُالله اِبنِ اَبِی سُرخگه اوُحشَیدِی، اوُ اَوَّلگِی مُهاجِرلَردَن مُسُلمانلَردَن بوُلِیب وَحِی کاتِبلَرِیدَن حِسابلَنگن وَ مُهاجِرلَر بِیلَن مَکَّه دَن مَدِینَه گه هِجرَت هَم قِیلَدِی، سُونگرَه مُرتَد بُولَدِی وَ مَکَّه گه سِکوُلارِیستلَرنِی آلدِیگه قَیتَدِی.
• یاکِی بِیز اوُنِی قَلبِیدَگِی نِفاقِینِی، کَسَللِیگِینِی تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر بُولمَیدِیگن وَ اوُنِی مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَگن، کِییِینراق اِیسَه آرتِیگه قَیتِیب کِیلگن هَر قَندَی کِیشِی بُولِیشِی موُمکِین. چُونکِی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر بَحثِیدَه اَیتِیب اوُتگنِیمِیزدِیک، اَلله تَعالَی اوُلَرنِی عَدَدِینِی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمگه خَبَر بِیرگن اِیدِی، اَمّا اَلله تَعالَی آچِیق- آیدِین بَیان قِیلَدِیکِی، اوُلَرنِی بَعضِیلَرِی هَم بارکِی سِیز اوُنِی هِیچ قَچان تَشخِیص بِیرَه آلمَیسِیزلَر وَ فَقَطگِینَه اَلله تَعالَی اوُلَرنِی تَنِیدِی حالاص. اِیندِی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر گوُرُوهِیدَن قَیتِیب مُرتَدلَر جُملَه سِیدَن بُولگن کِیمسَه لَر مَنَه شوُ گوُرُوهدَن بوُلِیشِی هَم مُومکِین.

مَنُه بُو هِیلمَه – هِیل گوُرُوهلَر، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَردَن تَشکِیل تاپگن توُرلِی- تُومَن دَستَه لَر مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه یَشِیرِینِیب توُرگن پَیتلَرِیدَه هَر نَرسَه قِیلِیشسَه هَم، بِیرگِینَه یالغان عُذر سوُرَش بِیلَن اوُلَرنِی کِیچِیرِیلَردِی، اوُلَرنِی شوُنچَه لِیک کوُپ کِیچِیرِیلگن اِیدِیکِی، حَتّی اوُلَر رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی ساددَه،اِیشانوُچَن آدَم وَ اوُلَر هَر نَرسَه دِییِیشسَه اِیشانَوِیرَدِی، دِییِیشَردِی:  «وَ مِنْهُمُالَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَأُذُنٌ». اوُلَر نِیمَه دِییِیشسَه هَم رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلّم اِیشانَوِیرَدِی، دِیب حَیال قِیلِیشَردِی، اوُلَر شوُ رَوِیش بِیلَن رَسُول الله نِی اَذِیَت قِیلِیشماقچِی بُولِیشَر وَ اوُ کِیشِینِی ساددَه لِیکدَه مُتَّحَم قِیلِیشَردِی. اَگر مَنَه بُو کِیمسَه لَر مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه خاص بُولگن بَرچَه جِنایَتلَرنِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَه قِیلِیشسَه، لِیکِن مُسُلمانلَرنِی اوُرتَسِیدَه تَفرَقَه گه سَبَب بوُلِیشمَسَه وَ اوُزلَرِینِی جُودا قِیلِیب آشکار بُولِیب آرتگه قَیتِیب کِیتِیشمَس اِیکَن، اوُلَرگه صَبر- طاقَت قِیلِینَدِی وَ مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَنِیشَدِی.

شَخص مُسُلمان بُولسَه – یُو، لِیکِن قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن آگاه حالدَه بِیر سُوزنِی سُوزلَسَه یا بِیر اِیشنِی قِیلسَه کِی، مَنَه بُو اِیشلَر سَبَبلِی مُسُلمان بُولگندَن سُونگ یَنَه کافِرلَرنِی جُملَه سِیدَن بُولِیب قالسَه آرتگه قَیتِیب کِیتسَه، مَنَه بُو جِنایَتدَن کوُرَه هَم کَتتَراق جِنایَت یُوق، اَمّا مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر مَنَه بُوندَی کَتتَه جِنایَتلَرنِی هَم قِیلِیشَدِی: «یَحْلِفُونَ بِاللّهِ مَا قَالُواْ وَلَقَدْ قَالُواْ کَلِمَةَ الْکُفْرِ وَکَفَرُواْ بَعْدَ إِسْلاَمِهِمْ وَهَمُّواْ بِمَا لَمْ یَنَالُواْ» (توبه/74)، اوُلَر ( یَعنِی، مُنافِقلَر سِیزگه یِیتِیب کِیلگن حَقارَت سُوزلَرِینِی) اَیتمَگنلِیکلَرِیگه قَسَم اِیچَه دِیلَر. حالبُوکِی، کُفر سوُزِینِی اَنِیق اَیتگن اِیدِیلَر وَ اِسلامگه کِیرگنلَرِیدَن سُونگ یَنَه کُفرگه قَیتگن اِیدِیلَر هَمدَه اوُزلَرِی یِیتالمَگن نَرسَه گه ( یَعنِی، پَیغَمبَرنِی جانِیگه سُوءِقَصد قِیلگن اِیدِیلَر.

یَعنِی مُنافِقلَر مَنَه بُو دَرَجَه دَگِی اِیشلَرنِی قِیلگن پَیتلَرِیدَه هَم مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِی اوُلَرگه صَبر- طاقَت قِیلِیشگن، چُونکِی اوُ پَیتدَه مُسُلمانلَر اوُلَرنِی مَنَه بُو اِیش بُویِیچَه مَحکوُم قِیلِیش اوُچُون آچِیق- آیدِین دَلِیلگه اِیگه بُولِیشمَگن، بُو خَبَرنِی اَلله تَعالَی مُسُلمانلَرگه خَبَر بِیرگن اِیدِی. حوُپ، دِیمَک اوُلَر کَتتَه گوُناهنِی قِیلِیشِیب مُسُلمان بوُلگندَن سُونگ کُفرگه قَیتگن اِیدِیلَر.  «وَکَفَرُواْ بَعْدَ إِسْلاَمِهِمْ».

اَمّا بوُندَن بَتتَرراق جِنایَتنِی هَم قِیلِیشَدِی، بِیر گوُرُوه کِیشِیلَر مُسُلمان بوُلِیشلِیکدَن کوُرَه هَم یُوقارِیراق دَرَجَه گه چِیقِیب مُؤمِنلَر جُملَه سِیدَن بُولِیشَدِی، لِیکِن شوُنگه اوُحشَش گوُناهنِی قِیلِیش آرقَلِی یَنَه قَیتَه دَن کافِرلَرنِی جُملَه سِیدَن بُولِیب قالِیشَدِی:  «وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ ۚ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ*لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ ۚ إِن نَّعْفُ عَن طَائِفَةٍ مِّنكُمْ نُعَذِّبْ طَائِفَةً بِأَنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ» (توبه/65-66)، قَسَمکِی، اَگر اوُلَردَن ( نِیگه اوُستِینگِیزدَن کوُلگنلَرِی حَقِیدَه) سُورَسَنگِیز، اَلبَتَّه اوُلَر: “بِیز فَقَط بَحثلَشِیب، هَزِیللَشِیب کِیلیَپمِیز، حالاص،” دِییدِیلَر. اَیتِینگ: ” اَلله دَن، اوُنِینگ آیَتلَرِیدَن، اوُنِینگ پَیغَمبَرِیدَن کوُلوُچِی بوُلدِینگِیزمِی؟”. *** عُذر اَیتمَنگلَر! سِیزلَر اِیمان کِیلتِیرگنِینگِیزدَن سُونگ یَنَه کُفرگه قَیتدِینگِیز. اَگر سِیزلَردَن بِیر طائِفَه نِی ( چِین اِخلاص بِیلَن تَوبَه قِیلگنلَرِی اوُچُون)عَوف قِیلسَک، باشقَه بِیر طائِفَه نِی جِنایَتچِی بُولگنلِیکلَرِی سَبَبلِی عَذابلَیمِیز.

 مَنَه بُو آیَت آشکارَه اَیتیَپتِیکِی، اَلله بِیلَن یا اوُنِی آیَتلَرِی، قانوُنلَرِی، پَیغَمبَرِی صلی الله علیه وسلم بِیلَن هَزِیل قِیلِیشلِیک، شَخصنِی اِیماندَن آرتگه قَیتَرَدِیگن یَعنِی کافِر بُولِیشِیگه سَبَب بوُلَدِیگن کُفر حِسابلَنَدِی، بُو یِیردَه فَقَط هَزِیل حَقِیدَه گپ کِیتیَپتِی؛ اِیندِی اَگر قَصددَن حُرمَتسِیزلِیک، آدابسِیزلِیک قِیلِینَدِیگن بُولسَه، جِددِی یا هَزِیل گپنِی حُکمِی بِیر هِیل بُولَدِی. شَخص اَلله نِی وَ اوُنِی قانوُنلَرِینِی،آیَتلَرِینِی، رَسُولِینِی هَزِیللَشِیب یا جِددِی حالَتدَه مَسخَرَه قِیلِیشِیدَه فَرق یُوق. اَلله تَعالَی مَنَه بُو آیَتدَه مَرحَمَت قِیلَدِیکِی: یالغان اَیتدِینگِیز مَنَه بُو سوُزلَرِینگِیز اوُیِین اوُچُون یا هَزِیللَه شِیب اَیتِیلگن اِیمَسدِی، دِیمَه یَپتِی، بَلکِی مَرحَمَت قِیلیَپتِیکِی: مَنَه بُو اِیش سِیزلَرگه بَهانَه بُولَه آلمَیدِی، مَنَه بُولَرگه نِسبَتاً هَزِیللَه شِیب بُولمَیدِی، سِیزلَر اِیمان کِیلتِیرگنِینگِیزدَن سُونگ کافِر بُولدِینگِیز…………«لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ» یَعنِی مَنَه بُو کِیمسَه لَر اَصلِیدَه هَزِیللَه شِیب اَیتگن وَ یامان نَرسَه نِی مَقصَد قِیلمَگن سوُزلَرِی سَبَبلِی، اِیککِی مَرحَلَه آرتگه قَیتِیشَدِی وَ کافِر بُولِیشَدِی.

مَنَه بُو دَستَه نِی گوُناهِی ” اِسلام کِیلتِیرگندَن سُونگ کافِر بُولِیشَدِی” اِیمَس، بَلکِی اوُلَرنِی مَرحَلَه سِی اِیماندَن یُوقارِیراق دَرَجَدَه بوُلِیشگن، اوُلَرنِی اِیمانلَرِیگه گوُواهلِیک بِیرِیلیَپتِی وَ جِنایَتلَرِی هَم ” اِیماندَن کِییِین کُفر کِیلتِیردِینگِیز” بُولَدِی. دِیمَک حَتَّی بِیر مُؤمِن هَم مُنافِقلَر صِیفَتِیگه اِیگه بُولَه آلَدِی وَ بَعضِی بِیر مَرحَلَه لَردَه مَنَه بُو صِیفَتلَر اوُنِی اِرتِدادِیگه هَم سَبَب بُولَدِی. کوُرِینِیب توُرگنِیدِیک مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِینِی ظاهِردَه مُسُلمان بُولگن مَنَه بُوندَی دَستَه لَردَن عِبارَت مَعجُون تَشکِیل قِیلَدِی. 

«كَفَرُوا بَعدَإسلَامِهِم» یا «كَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِكُمْ»، مَنَه بُو بِیر مُسُلمان مَخصُوصاً بِیر مُؤمِن قالِیشِی مُومکِین بُولگن اِینگ کَتتَه جِنایَت حِسابلَنَدِی، اوُ شوُندَی حالَتدَه بُولَدِیکِی، اَلله تَعالَی مُسُلمان، مُؤمِن شَخصنِی مَنَه بُو کَتتَه گوُناه سَبَبلِی تَکفِیر قِیلَدِی وَ اوُنِی اِسلامدَن چِیققَنِی یَعنِی اِسلامدَن کافِرلِیککَه قَیتگنِی حَقِیدَگِی حُکمنِی صادِر قِیلَدِی. اَمّا مَنَه بُوندُی بُویُوک گوُناهگه اِیگه بُولگنلِیکلَرِیگه وَ اَلله تَعالَی اوُلَرنِی تَکفِیر بوُلگنِی حَقِیدَه حُکم صادِر قِیلگنِیگه وَ اوُلَر اِسلامِی حُکوُمَتنِی چَنگلِیدَه بُولِیشگنِیگه قَرَمَسدَن، اوُلَرگه مُرتَدلَرگه قِیلِینگن مُعامَلَه قِیلِینمَیدِی وَ مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن چِیقَرِیب تَشلَنمَیدِی، بَلکِی بِیر ساددَه تَوبَه بِیلَن اوُلَرنِی گوُناهِی کِیچِیرِیلَدِی، اَلبَتَّه بِیزلَرنِی بَرچَه مِیز مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِینِینگ قَنچَه لِیک یالغانچِی،قَسَمخوُر، رِیاکار اِیکَنلِیکلَرِینِی جُودَه یَحشِی بِیلَمِیز. اَمّا اوُلَرنِی تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَدِی وَ اوُلَرگه مُرتَدلَرگه قِیلِینگن مُعامَلَه نِی قِیلِینمَیدِی، بَلکِی اوُلَرگه عُذر بَه جَهلنِی یا اوُندَن باشقَه عُذرلَرنِی کِیلتِیرِیب اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی چِیگرَه سِیگه شامِل قِیلِینَدِی وَ اوُلَرنِی حُوددِی بِیر مُسُلماندِیک حِمایَه قِیلِینَدِی.

مَنَه بُو مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِیدَه بُولگن وَ شوُندَی بُویُوک جِنایَتنِی صادِر قِیلگن، اَمّا تَوبَه قِیلگن مُسُلمانلَرنِی، مُؤمِنلَرنِی تَقدِیرِیدِیر.بُو یِیردَه تَوبَه نِهایَتدَه مُهِم نَرسَه. شَخص اوُنِی مُرتَد بُولِیشِیگه بائِث بوُلَدِیگن سُوزنِی اَیتگن یا عَمَلنِی قِیلگن ، اَمّا تَوبَه اوُنِی نَجات تاپِیشِیگه سَبَب بُولَدِی. اَگرچِی بِیز اوُلَرنِی تَوبَه سِینِی یالغان یا راست اِیکَنِیگه شُبهَه لَنسَک هَم شوُندَی بُولَدِی. لِیکِن بِیز اوُنِی تَوبَه قِیلگنِیگه اِیشانَه مِیز،اوُ قَیتَه دَن مُسُلمان بوُلگن وَ اوُنِی دُنیادَگِی مَنَه شُو تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَدِی. چوُنکِی اِیشانچ ،شَک وَ گوُماننِی اوُستِیدَن حُکمران بُولَدِی، شوُ سَبَبلِی شَکنِی تَشلَب اِیشانچنِی اوُشلَیمِیز.

بُو یِیردَه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی توُدَه سِیدَه بُولگن وَ اَلله تَعالَی اوُنِی تَکفِیر قِیلِیشِیگه بائِث بُولگن عَمَلنِی قِیلگن شَخصنِی تَوبَه سِی راستمِی یا یالغانمِی، دِیگن مَسَلَه دَه شُبهَه پَیدا بُولِیشِی مُومکِین؟ اَمّا اوُنِی تَوبَه قِیلگنِیگه اِیشانَه سَن. مَنَه بُو اِیشانچنِی جایگاهِی شَک وَ گوُماندَن کوُرَه یُوقارِیراقدَه جایلَشگن وَ اِیشانچ بِیلَن اِسلامگه کِیرگن کِیشِی گوُمان وَ اِیختِمال بِیلَن اِسلامدَن چِیقَرِیب یُوبارِیلمَیدِی. مَنَه بُو اَهلِی قِبلَه قَبوُل قِیلگن عُمُومِی بِیر قائِدَه حِسابلَنَدِی.

 دُنیادَه مَنَه بُو جِنایَت وَ گوُناهلَرنِی هَمَّه سِی بِیر مُسُلمان اوُچُون گوُناه کَبِیرَه یا صَغِیرَه حَددِیدَه بُولَدِی وَ اَگر مُسُلمان یا مُؤمِن شَخص مَنَه بُو جِنایَتلَردَن بِیرارتَه سِینِی قِیلسَه اوُنِی کافِر بُولِیشِیگه سَبَب بُولَدِی، اَمّا مَنَه بُو گوُناهنِی کِیتِیدَن تَوبَه قِیلسَه وَ اوُزِینِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن دِیب حِسابلَسَه وَ اوُلَرنِی صَفِیدَن جُودا بُولمَسَه، اوُنِی مَنَه بُو تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَدِی وَ قَیتَه دَن اوُنگه مُسُلمانلَردِیک مُعامَلَه قِیلِینَدِی. حَتّی اَگر اوُ مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی بَرچَه جِنایَتلَرِینِی قِیلگن تَقدِیردَه هَم اوُنگه نِسبَتاً سِکوُلارزَدَه مُسُلمان صِیفَتِیدَه مُناسَبَتدَه بُولِینَدِی. اَمّا اَگر یَنَه قَیتَه دَن مَنَه بُو آغِیر، مُشَخَّص جِنایَتلَرنِی تَکرارلَسَه وَ اوُنِی دُنیادَگِی عاقِبَتلَرِیدَن هَم آگاه بُولسَه وَ بِیرِینچِی مَرتَه بُو جِنایَتنِی قِیلگن پَیتِیدَه اوُنگه حُجَّتلَرِی هَم کِیلتِیرِیلگن وَ شَرعِی عُذرگه اِیگه بُولمَسَه، مَنَه بُو حالَتدَه عُذر بَه جَهل اوُچُون هَم اوُنگه اوُرِین قالمَیدِی وَ آگاهانَه، قَصددَن، اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن جِنایَتنِی قِیلگن کِیمسَه لَر جُملَه سِیگه شامِل بُولَدِی.

مَنَه بُو زَمِینَه گه باغلِیق بُولگن بِیر نوُقطَه گه اِیشارَه قِیلِیب اوُتِیش لازِم بُولَدِی، بُو شَخصگه نَبَوِی حُجَّتنِی اِقامَه قِیلِینِیش وَقتِیدِیر. چوُنکِی بِیر شَخص مَنَه بُوندَی کَتتَه جِنایَتنِی کوُنلَر دَوامِیدَه یا بوُتوُن یِیل دَوامِیدَه قِیلِیب یُورِیشِی وَ مَنَه شوُنچَه وَقت اوُتگندَن سُونگ مَنَه بُو مُسُلمان شَخصگه رَسُولنِی حُجَّتِی اِقامَه قِیلِینِیشِی هَم مُومکِین.بُو حالَتدَه مُسُلمان شَخصگه نَبَوِی حُجَّتنِی یِیتِیب کِیلِیش مُددَتِیدَگِی فَرق حُکمنِی اوُزگرِیب قالِیشِیگه سَبَب بُولمَیدِی، بُو مُسُلمان شَخص رَسُولنِی حُجَّتِی یِیتِیب کِیلگن پَیتگچَه عُذرگه اِیگه بُولگن  جاهِل مُسُلمان حُکمِیدَه قالَدِی وَ اَگر نَبَوِی حُجَّت اوُنگه یِیتکَزِیلسَه، اَگرچِی اوُنِی تَوبَه سِی یالغان بُولگن تَقدِیردَه هَم تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَدِی، تَوبَه دَن آلدِین شوُنچَه لِیک آغِیر گوُناهنِی قِیلگنِیگه قَرَمَسدَن وَ کوُنلَر، آیلَر، یِیللَر دَوامِیدَه مَنَه بُو آغِیر گوُناه بِیلَن یَشَب کِیلگن بُولسَه هَم، اِسلام دائِرَه سِیدَه قالَدِی. بُو یِیردَگِی اِینگ مُهِم نَرسَه اوُنگه نَبَوِی حُجَّت یِیتکَزِیلگنِی وَ اوُنِی قِیلگن جِنایَتِیگه نِسبَتاً آگاه بُولگنِی وَ اَگر یَنَه بُو گوُناهنِی تَکرارلَسَه اوُنِی حَددِی نِیمَه اِیکَنِیدَن خَبَردار بُولِیشِیدِیر؟ اوُنِی کِیتِیدَن قَندَی عاقِبَت اوُنِی کوُتَدِی؟ شَخص مَنَه بُو مَرحَلَه گه یِیتِیب بارمَگن بُولسَه مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَنَدِی وَ اوُنِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَرِیب یُوبارِیلمَیدِی.

 مَنَه بُو اَصلِی نوُقطَه، جِنایَتچِی مُسُلمانلَر بِیلَن مُناسَبَتدَه بوُلِیش رَوِیشِی، دِپلامَه تِیکَه سِی بُویِیچَه مُسُلمانلَر اوُنوُتِیب قوُیَه دِیگن اَصلِی نوُقطَه لَردَن بِیرِی حِسابلَنَدِی، بُو نَرسَه نِی اوُلَرگه اِیسلَتِیش کِیرَک، اَهلِی قِبلَه نِی مَنَه بُو سُنَّتِی اوُلَرنِی آرَسِیدَه یَنَه قَیتَه دَن تِیرِیلِیشِی وَ مَنَه بوُندَی جِنایَتکارانَه عَمَلنِی، سُوزنِی قِیلگن خَطاکار، جِنایَتچِی مُسُلمانگه نِسبَتاً اِینگ یَحشِی مُناسَبَتدَه بُولِیش کِیرَک.

اِیچکِی پِینهان کافِرنِی، مُنافِقنِی، سِکوُلارزَدَه نِی آشکار کافِرگه وَ مُرتَدگه اَیلَنِیب قالِیشِیگه نِیمَه سَبَب بُولَدِی؟ یاکِی باشقَه چَه عِبارَه بِیلَن اَیتگندَه سِکوُلارزَدَه، مُنافِق وَ مُنافِقلَرنِینگ توُدَه سِی قَندَی قِیلِیب آشکار کافِرگه، مُرتَدگه وَ مُرتَدلَرگه اَیلَنِیب قالَدِی؟

مُختَصَر صُورَتدَه شوُنِی اَیتسَه بُولَدِیکِی، اَوَّلاً اوُنِی “آشکارَه” اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی قَرشِیسِیگه قوُیَه دِیگن هَر قَندَی سُوز یا عَمَل اوُنِی “آشکارَه” مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن جُودا قِیلسَه وَ اوُنِی آرتگه قَیتَرسَه وَ مَنَه بُو سوُز وَ عَمَل باشقَه نَرسَه گه تَعوِیل قِیلِیب بُولمَیدِیگن “آشکار” بوُلِیشِی کِیرَک، وَ مَنَه بُو سُوز وَ عَمَل مُکَلَّف شَخص تامانِیدَن آگاه بُولگن حالدَه وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن صادِر بُولِیشِی لازِم.

اَلبَتَّه شافِیعِی مَذهَبِیدَگِیلَر کُفرنِی نِیَت قِیلِیشنِی هَم اِرتِدادگه شامِل دِییِیشگن.  نِیَت یَعنِی مَثَلاً بِیر شَخص اَگر کِیلَجَکدَه مُسُلمانلَرنِی باسِیمِی کِیمسَه وَ سِکوُلارِیزم قانوُنلَرِی حاکِم بُولسَه، کُفرنِی قَبوُل قِیلِیشگه یا سِکوُلارِیزم اَحزابلَرِینِی بِیرِیگه کِیرِیشگه یاکِی بُولمَسَم یَهُودِی، نَصرانِی، مَجُوس وَ باشقَه بُولِیشگه یاکِی بوُلمَسَم اَگر یِیوراپَه گه، اَمِیرِکَه گه یِیتِیب بارسَه اِسلام دِینِیدَن چِیقِیشگه قَرار قِیلَدِی.

شافِیعِیلَرنِی نَظَرِی بُویِیچَه مَنَه بُو شَخصنِی کِیلَجَک اوُچُون قِیلگن نِیَتِی اوُنِی حاضِرگِی زَمانِیدَه کافِر بُولِیشِیگه سَبَب بُولَدِی. حَتَّی اَگر اوُنِی کِیلَجَکدَه کافِر بُولِیشِیگه شُبهَه مَوجُود بُولگن تَقدِیردَه هَم،یاکِی اَگر کِیلَجَکدَه مَنَه بُو اِیش عَمَلگه آشسَه مِین کافِر بُولَمَن دِیگن بُولسَه. یاکِی مَثَلاً اَیتسَه کِی، اَگر مَنَه بُو شَخص یا گوُرُوه یا مَنَه بُو حُکوُمَت یالغان اَیتگن بُولسَه یا خِیانَت، اوُغِیرلِیک یا فَلان اِیشنِی قِیلسَه، مِین اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیَه مَن وَ فَلانچِی سِکوُلار حِزبگه اِعضا بوُلَمَن، یاکِی یَهُودِی، نَصرانِی بُولَمَن؛ یاکِی اَگر کِیمکِی مِینگه پَناه بِیرسَه مِین نَصرانِی یا یَهُودِی بوُلَمَن، یاکِی فَلانچِی سِکوُلار حِزب مِینِی یِیوراپَه گه یِیتکَزِیب قوُیسَه، مِین کافِر بُولَمَن. یاکِی اَگر اِسلامِی حُکوُمَت مِینِی سوُوِیمنِی، اِیلِیکتِر اِینِیرگِیَمنِی وَ آزِیق- آوقَتِیمنِی تَعمِینلَمَسَه مِین کافِر بُولَمَن وَ فَلان سِکوُلارِیست حِزبنِی اَعضاسِی بُولَمَن.

بُو شَخص اوُزِینِی اِسلامِینِی کِیلَجَکدَگِی اِیشنِی قوُلِیگه تاپشِیرِیب قوُیَه دِی، اَگر اوُنِی اِیستَگِیگه بِنائاً اِیشلَر جارِی بُولسَه یاکِی بوُلمَسَه کافِر بُولِیشِینِی شَرط قِیلَدِی. بُو حالَتدَه کُفرگه راضِیلِیک بِیرِیشنِی اوُزِی اوُنِی کافِر بُولِیشِیگه بائِث بوُلَدِی، اوُ بُو راضِیلِیکنِی کِیلَجَکگه قالدِیرَدِیمِی یا حاضِرگِی زَماندَه بُولَدِیمِی فَرقِی یُوق بُو شَخص حاضِرگِی پَیتنِی اوُزِیدَه کافِر بُولَدِی. فَلانچِی گوُرُوهنِی یا فَلانچِی دَستَه نِی، فَلان شَخصنِی، فَلان حُکوُمَتنِی یا فَسادنِی یا یَحشِیلِیکنِی با بوُتوُن دُنیانِی یَحشِیلِیک یا یامانلِیکلَرِینِی دِیب دِیندَن وَ اِیماندَن واز کِیچِیلمَیدِی. شافِیعِیلَر مَنَه بُو رَوِیش بِیلَن کُفرنِی نِیَت قِیلِیشلِیک، کافِر بُولِیشگه اِرتِدادگه بائِث بوُلَدِی، دِییِیشَدِی.

اَلبَتَّه نِیَت باشقَه لَر اوُ حَقِیدَه حُکم چِیقَرَدِیگن نَرسَه اِیمَس، اَمّا بُو یِیردَه مُسُلمانلَر اوُچُون اِیشارَه قِیلِینَیاتگن مَسَلَه شوُکِی، اوُلَر مُرتَد بُولِیشگه بائِث بوُلَدِیگن نِیَتلَردَن هَم اِیختِیاط بُولماقلَرِی لازِمدِیر. لِیکِن بُو یِیردَه بَرچَه اِتِّفاق قِیلگن نَرسَه،اِرتِداد زَبان وَ عَمَل آرقَلِی عَمَلگه آشَدِی. اَلبَتَّه حاطِب رَضِیَ الله عَنهُ تامانِیدَن قِیلِینگنِیدِیک سوُز یا عَمَل بِیلَن اِرتِدادگه سَبَب بوُلِیب قالِیش مُومکِین، اَمّا شَخص کِیلتِیرگن دَلِیل وَ حُجَّتلَرگه وَ شَخصنِی اوُتمِیشِیدَگِی قِیلگن اِیشلَرِیگه، اوُنِی نِیَتِی وَ قَصدِیگه اِعتِبار بِیرِیلِیشِی لازِم.

حُوپ، دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، اَیتِیلگن سُوز یا عَمَل شوُندَی بُولِیشِی کِیرککِی، خُدا مَنَه بُونِی اَیتِیبدِی وَ مِین بُونِی اَیتگنِیگه اِیشانَمَن وَ مِین بُونِی قَبوُل قِیلمَیمَن وَ باشقَه نَرسَه نِی قَبوُل قِیلَمَن. دِققَت قِیلِینگلَر، اِرتِدادگه بائِث بوُلَدِیگن سوُزلَر شوُکِی، شَخص اَیتَدِیکِی، خُدا مَنَه بُونِی اَیتِیبدِی وَ مِین بُونِی اَیتگنِیگه اِیشانَمَن وَ مِین بُونِی قَبوُل قِیلمَیمَن وَ باشقَه نَرسَه نِی قَبوُل قِیلَمَن. دِققَت قِیلِینگلَر، اِرتِدادگه بائِث بُولَدِیگن سوُزلَر شوُکِی، شَخص اَیتَدِیکِی، خُدا مَنَه بُونِی اَیتگن وَ مِین بُونِی اَیتگنِیگه اِیشانَمَن، بُو نَرسَه مِینگه آچِیق – آیدِین رَوشَندِیر، اَمّا مِین بُونِی قَبُول قِیلمَیمَن  وَ باشقَه نَرسَه نِی قَبوُل قِیلَمَن.

مَثَلاً بُو شَخص قوُیِیدَگِی سوُزلَرنِی اَیتسَه، خُدا اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بُویِیچَه حُکم قِیلِینِیشِی کِیرَک، دِیگن اَمّا مِینِی اِیستَگِیم بُویِیچَه سِکوُلارِیزم دِینِی یا سِکوُلارِیزم دِینِیدَگِی مَذهَبلَرنِی بِیرِی بُویِیچَه حُکم قِیلِینِیشِی کِیرَک. یاکِی بوُندَن هَم پَستراقدَه مَیدَه لَب اَیتگندَه، مَثَلاً اَیتسَه کِی، مِین اِسلامنِی هَمَّه نَرسَه سِینِی قَبوُل قِیلَمَن، اَمّا عائِلَه وِی عَلاقَه لَر، مَدَنِیَت، اِقتِصاد، قَضاوَت، حُقوُق، تَعلِیم وَ تَربِیَه بارَسِیدَگِی خُدانِی مَنَه بُو سوُزِینِی قَبوُل قِیلمَیمَن، اَلله مَنَه بُولَرنِی اَیتگنلِیگِینِی یَحشِی بِیلَدِی، اَمّا قَبوُل قِیلمَیمَن، دِییدِی، یاکِی شَرابنِی حَرام اِیکَنِی بارَسِیدَگِی خُدانِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلمَیمَن یاکِی زِنا حَقِیدَگِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلمَیمَن یاکِی خُدا طَعاملَنِیش، یوُرِیش، سَلام بِیرِیش وَ باشقَه مَیدَه اِیشلَر بارَسِیدَه سوُزلَگن، بوُنِی بِیلَمَن وَ اوُنِی خُدا اَیتگنِیگه هَم اِیشانَمَن، اَمّا مِین مَنَه بُو مَیدَه، جُزعِی اوُرِینلَرنِی قَبوُل قِیلمَیمَن. مَنَه بُو شَخص شُبهَه سِیز بُو سوُزِی بِیلَن اِسلامدَن چِیقَه دِی وَ بُو سوُز اوُنِی آرتگه قَیتَرَه دِی. مَنَه بُو سُوز اوُنِی آرتگه قَیتِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، چوُنکِی بُو سوُز حاضِرگِی پَیتنِیکِی اِیمَس، بُو اوُتمِیشدَگِی سُوز بوُلِیب کُفردُنیاسِیگه تِیگِیشلِی، آلدِین اوُشَه یِیردَن اِسلامگه کِیلگن اِیدِی. بُو سُوز اوُنِی آرقَه گه قَیتَردِی، اوُ آلدِینگَه سَرِی حَرَکَت قِیلِیب اِیلگه رِیلَه گن حالِیدَه آرتگه قَیتَردِی، شُو بِیرگِینَه سُوز.

بِیر کوُرِینگلَر، اَلله تَعالَی خُدانِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی بَعضِیسِیگه اِیمان کِیلتِیرِیب باشقَه بَعضِیلَرِیگه اِیمان کِیلتِیرمَیدِیگن کِیشِیلَر بارَسِیدَه نِیمَه، دِیب مَرحَمَت قِیلَه دِی:  «أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ ۚ فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَٰلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ  وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰ أَشَدِّ الْعَذَابِ ۗ  وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ* أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ ۖ  فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ» (بقره/85-86)، یا کِتابنِینگ (تَوراتنِینگ) بِیر قِیسمِیگه اِیشانِیب، بِیر قِیسمِینِی اِنکار قِیلَه سِیزمِی؟ آرَه لِرینگِیزدَن کِیم بُو اِیشنِی قِیلسَه، اوُنِینگ جَزاسِی بُو دُنیادَه رَسوا بُولِیش، قِیامَت کوُنِیدَه اِیسَه قَتتِیق عَذابگه دوُچار قِیلِینَه دِیرلَر. اَلله قِیلَیاتگن اِیشلَرِینگدَن غافِل اِیمَسدِیر. ** اَنَه اوُشَه لَر آخِیرَت اوُرنِیگه دُنیا حَیاتِینِی ساتِیب آلگن کِیمسَه لَردِیر. بَس، عَذابلَرِی یِینگِیللَتِیلمَیدِی وَ اوُلَرگه یاردَم هَم بِیرِیلمَیدِی.

اَلله بِیر حُکمنِی نازِل قِیلگن بُولسَه هَم، فَقَط اوُنِی بِیر قِیسمِیگه یا بِیر بوُلَه گِیگه اِیمان کِیلتِیرَدِیگن کِیمسَه لَرنِی تَقدِیرِی شوُدِیر. شَخصنِی اِعتِقاد قِیلِیشِیچَه، اَلله قُرآننِی نازِل قِیلگن  وَ مُحَمَّد  صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم اَلله تامانِیدَن یوُبارِیلگن، اَمّا بُو شَخص اَلله نِی قانوُنلَرِینِی بِیر قِیسمِیگه اِیمان کِیلتِیرَدِی وَ باشقَه بِیر قِیسمِیگه اِیمان کِیلتِیرمَیدِی وَ اوُنِی اِنکار قِیلِیب رَد قِیلَدِی. اوُلَر قوُیِیدَگِی آیَتگه شامِل بُولِیشَه دِی:  «فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَٰلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ  وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰ أَشَدِّ الْعَذَابِ»، دُنیادَه حار،پَست،رَسوا بوُلِیشِیگه سَبَب بوُلسَه، قِیامَتدَه اِینگ شِددَتلِی عَذابگه بائِث بوُلَه دِی. اَمّا اَگر مَنَه شُو شَخص هَمَّه سِینِی قَبُول قِیلَه مَن، دِیسَه، لِیکِن اوُلَرنِی عَمَلدَه بَجَرمَسَه گوُناهکار بُولَه دِی. یَعنِی بُو دِیگه نِی اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی بَجَرمَیدِی یاکِی اوُلَرنِی بَعضِیسِینِی بَجَرَمَن دِیگه نِی اِیمَس، مَثَلاً بِیر شَخص خُدا اَیتگه نِیدِیک شَرابنِی حَرام دِییدِی، لِیکِن شَرابنِی اِیچَه دِی،اَگر شَخص بوُلَرنِی هَمَّه سِینِی قَبوُل قِیلَه مَن دِیسَه، اَمّا فَقَط مَنَه بُو اوُرِیننِی تَنها اوُزِینِی رِعایَه قِیلمَسَه گوُناهکار بُولَه دِی،اَمّا اِسلامدَن چِیقِیب کِیتمَیدِی؛ مَثَلاً بوُنِی اَلله حَرام دِیگه نِینِی مِین یَحشِی بِیلَه مَن وَ اوُنِی حَرام اِیکَه نِینِی هَم قَبُول قِیلَه مَن، دِییدِی، اَمّا اوُنِی عَمَلدَه بَجَرمَیدِی.

حوُپ،اِیندِی بُو یِیردَه اَگر مَنَه بُو 10 یا 20 یا 30 تَه اوُرِینگه یا فَلان عَدَدَّه گِی اوُرِینگه قَرشِیلِیک قِیلسَه شَخص اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقِیب کِیتَدِی یا مَنَه بوُلَر سَبَبلِی اِسلام ناقِصلِیکلَرِیگه دوُچار بوُلَه دِی، دِییِیشِیمِیز توُغرِی بوُلمَیدِی. بُو نَرسَه بُو یِیردَه هِیچ قَندَی مَعنانِی اَنگلَتمَیدِی، 10 یا 20 یا 30 تَه اوُرِین هَم مَعناسِیز بوُلَه دِی، مَنَه بوُندَی نَرسَه لَر اَوَّلگِی عَصرلَردَه اَئِمَّه لَرنِی آرَه سِیدَه هِیچ قَندَی اَساسگه اِیگه اِیمَس.

مُسُلمانلَرنِی بِیر جَمِیعیَتِیدَه مُسُلمانلَرنِی بِیرِینچِی دَرَجَه لِی اِیشلَرِی اِنحِرافگه قَرشِی مُبارَزَه قِیلِیش بوُلِیشِی موُمکِین، باشقَه بِیر جَمِیعیَتدَه اِیسَه باشقَه نَرسَه بِیرِینچِی اوُرِیندَه توُرِیشِی موُمکِین یا آدَملَرنِی آرَسِیدَه تَرقَلگن باشقَه فَسادلَر بوُلِیشِی وَ مُسُلمانلَر مَنَه بُو اوُرِینلَرگه دِققَتنِی قَرَتگن بوُلِیشلَرِی موُمکِین. بُو حالَتدَه، هَر بِیر مِنطَقَه دَگِی مُسُلمانلَر اوُزلَرِینِینگ مَوجُود وَضِیعیَتلَرِی تَقاضا قِیلگن حالَتگه کوُرَه  بِیرِینچِی دَرَجَه لِی اِیشلَرنِی تَعیِین قِیلِیشَه دِی وَ کوُندَه لِیک سَواللَرگه مُناسِب جَواب بِیرِیشَه دِی. اِیندِی اَگر سِیز بِیر نِیچَه کوُن یا بِیر نِیچَه آی یا بِیر نِیچَه یِیل آلدِین اِیختِیاج بوُلگن اوُرِینلَرگه یاپِیشِیب آلسَنگِیز وَ بوُگوُنگِی کوُندَه سِیزدَگِی اِیختِیاج باشقَه نَرسَه بوُلَه دِیگن بُولسَه وَ سِیز باشقَه اِیختِیاجلَردَن غافِل بوُلِیب قالگن بوُلسَنگِیز، بُو یِیردَه سِیز نااوُرِین تَقلِید قِیلِیش بِیلَن یوُلنِی یوُقاتِیب قوُیسَنگِیز وَ اوُزِینگِیزنِی کوُندَه لِیک یَنگِی اِیختِیاجلَر  بِیلَن یَنگِیلَی آلمَگنسِیز، سِیز اوُشَه کوُنگِی جَمِیعیَتگه تِیگِیشلِیک اِیمَسسِیز، دِیسَه هَم بوُلَه دِی، سِیز توُسِیققَه اَیلَنگن گپِیرُوچِی مُومِییا لَنگن آدَم بُولِیب قالَه سِیز.

مَثَلاً مِثال طَرِیقَه سِیدَه اَیتِیلسَه، سَعُودِیَه عَرَبِیستانِیدَه حُکوُمَت قُدرَتِی تَشکِیل بوُلگندَن سُونگ، اوُلَرنِینگ مُشکِلِی مُسُلمانلَرنِینگ قَبرلَر،ناتوُغرِی تَوَسُّل قِیلِیش، طَهارَتنِی صَحِیح آدابلَرِینِی بِیلمَسلِیک یا مَنَه شوُنگه اوُحشَش اوُرِینلَر بوُلگن وَ مَنَه بوُ مُشکِلاتلَر حُکوُمَت قُدرَتِینِی حِمایَه سِی آستِیدَه اوُزلَرِینِی رَوِیشلَرِی بُویِیچَه حَل قِیلِیشگن وَ تَمام بُولگن، بِیر قَنچَه یِیللَردَن بُویان عَرَبِستاندَه مَنَه بوُندَی نَرسَه لَردَن خَبَر یوُق. اَمّا بَعضِیلَر حاضِردَه هَم اَنَه اوُشَه اوُرِینلَرگه یاپِیشِیب آلِیب جَمِیعیَتنِی کوُندَه لِیک اِیختِیاجلَرِیدَن، فَسادلَرِیدَن غافِل بوُلِیب قالَه دِی.

اوُلَر ساعَتلَر، کوُنلَر، یِیللَر دَوامِیدَه وَقتلَرِینِی مَنَه بوُ اوُرِینلَرنِی تَکرارلَگن حالدَه اوُزلَرِینِی مِللَتلَرِیگه خاصلَه شَدِی وَ اوُنلَب کِتابلَر، شَرحلَر، آوازلَر، تَصوِیرلَرنِی هِیلمَه – هِیل اَخبارات واسِیطَه لَرِی آرقَه لِی مَنَه بُو زَمِینَه بُویِیچَه اِرایَه بِیرِیشَه دِی، اَصلِیدَه اِیسَه بِیر قَنچَه یِیللَردَن بوُیان طاغوُت، خائِن، غَیرِی اِسلامِی سَلطَنَت حُکوُمَتِی وَحِی دِیارِیگه حاکِم بوُلِیب آلگن وَ عَرَبِستان مِللَتِی اوُچُون اِعتِقادِی، اِجتِمائِی،اَخلاقِی، اِقتِصادِی فَسادلَرنِی مَنبَع سِیگه اَیلَنگن، اوُندَن تَشقَرِی باشقَه مُسُلمان دِیارلَرِی اوُچُون هَم اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِیگن مُصِیبَتگه وَ آزادلِیک طَرَفدارِی بوُلگن مُسُلمانلَرنِی قَرشِیسِیدَه اَساسِی توُسِیققَه وَ اَنگلِیَه، اَمِیرِکَه گه اوُحشَش سِکوُلار کافِرلَر اوُچُون صادِق خادِمگه اَیلَنگن، قَیِیردَه آزادلِیک طَرَفدارِی بوُلگن مُسُلمان اوُلدِیرِیلگن بُولسَه،اوُشَه یِیردَه آلِی سَعُودنِی اوُقلَرِی یا داللارلَرِی  حِذمَت قِیلگن.

اِیندِی، سِیزنِی نَظَرِینگِیزدَه مَنَه بوُندَی جَمِیعیَتدَه اِسلامنِی ناقِص قِیلوُچِی نَرسَه لَر صِیفَتِیدَه اِیلگرِی حَل بوُلِیب کِیتگن بِیر نِیچَه اوُرِیندَگِی مُنکَرلَرگه یاپِیشِیب آلِیب باشقَه اَساسِی اوُرِینلَرنِی تَشلَب قوُیِیشلِیک، اِسلامگه وَ مُسُلمانلَرگه حِذمَت قِیلِیش بوُلَه دِیمِی یا مُسُلمانلَرگه قَرشِی کَتتَه فِتنَه قِیلِیش وَ مُسُلمانلَرنِی اِنحِرافِی قِیشِیق  اِیشلَر بِیلَن مَشغُول قِیلِیش بوُلَه دِیمِی؟   

 مَنَه بوُ یِیللَر دَوامِیدَه آلِی سَعُودنِی فاسِد سِیستِیمَه سِینِی کَنَلِی آرقَه لِی سِیتَم کوُرگن مِللَتنِی اوُستِیدَگِی فِتنَه سِیدِیر، شوُ حالَتدَه فاسِد بوُلِیب بارَیاتگن مِللَتنِی اوُستِیدَه مَجبُورلَب یوُکلَنیَپگن فاجِیعَه سِی بوُلَه دِی، بوُ مِللَتنِی کوُندَن کوُنگه فاسَدراق قِیلِیب بارَه دِی.

حاضِرگِی کوُندَه مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن اَکثَر دِیارلَردَه اَساسِی نِعمَت بوُلمِیش اِسلامِی حُکوُمَت نابُود قِیلِینگن وَ اَکثَر مُسُلمانلَر بوُندَی نِعمَتدَن مَحرُومدِیرلَر، مَنَه بُو دِیارلَردَگِی مُسُلمانلَر موُجمَل وَ عُمُومِی اِسلامنِی قَبوُل قِیلگندَن سُونگ، اوُلَرنِی بِیرِینچِی دَرَجَه لِی اِیشلَرِی یا بِیرِینچِی پایدِیوارلَرِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی تَشکِیل قِیلِیش وَ طاغُوت حُکوُمَتنِی یوُقاتِیش بوُلَه دِی، بوُنِی فَقَط وَ فَقَط وَحدَت، شوُرا وَ تَفَرُّقدَن پَرهِیز قِیلِیش آرقَه لِی عَمَلگه آشِیرسَه بوُلَه دِی. مِنطَقَه دَگِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی قُدرَتِی مُسُلمانلَر عَصرلَر دَوامِیدَه دوُچار بوُلگن بوُلغَنگن فَسادلَرنِی اَستَه – سِیکِین یوُقاتِیش بِیلَن بَرابَردِیر. مُسُلمانلَر مَنَه بُو دَستگنِی، توُتقِیچنِی قوُلدَن بای بِیرِیش بِیلَن توُرلِی- توُمَن مُصِیبَتلَرگه دوُچار بوُلِیشدِی. اَگر مَنَه بُو مُصِیبَتلَرنِی هَمَّه سِینِی آلدِینِی آلماقچِی بوُلسَنگ وَ بُولغَه نِیشلَرنِی یوُقاتماقچِی بوُلسَنگ، سِینِی بِیرِینچِی قِیلَه دِیگن اِیشِینگ مَنَه بوُندَی حُکوُمَتنِی تَشکِیل قِیلِیش بوُلِیشِی لازِم. اَگر زَهَرلَنگن سُوونِی توُسماقچِی بوُلسَنگ اوُنِی اَصلِی یاپوُچِی یوُلِینِی بِیرکِیتِیشِینگ، یَعنِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَگِی طاغوُت حُکوُمَتلَرِینِی یوُقاتِیش یوُلِینِی تاپِیشِینگ کِیرَک بوُلشه دِی.

اَمّا مَنَه بُو نوُقطَه نِی، وَظِیفَه نِی، بِیرِینچِی دَرَجَه لِی مُهِم اِیشنِی هَم بِیرِینچِی شَرطِی شوُکِی، بِیزلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی پایدِیوارنِی، باشلَنغِیچ قائِدَه نِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیمَسلِیگِیمِیز وَ دانا دُشمَنلَر وَ جاهِل دوُستلَر تامانِیدَن مُسُلمانلَر اوُچُون اِیشلَب چِیقِیلگن وَ مُسُلمانلَرنِی کِییِینگِی دَرَجَه سِیدَگِی اِنحِرافِی، قِیشِیق اِیشلَر بِیلَن مَشغُول قِیلِیب قوُیگن سِنارِیلَرگه یاپِیشمَسلِیگِیمِیز کِیرَک.

 دِققَت بِیلَن شوُنِی مُسُلمانلَرگه یِیتکَه زِیش لازِمکِی، کِیلَجَکدَه فَقَط اَلله تامانِیدَن کِیلگه نِیگه اِیشانگن نَرسَه لَرگه تَسلِیم بُولسِینلَر، مَنَه بُو دَعوَت، وَحدَت، هَمدَه مَحرُوم مِنطَقَه لَردَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی تَشکِیل بوُلِیشِی وَ مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَگِی عَقِیدَه وِی، رَفتارِی بوُلغَنِیشلَرنِی اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن یُوقاتِیش یُولِیدَگِی اِینگ کَتتَه حِذمَتدِیر.

اوُندَن تَشقَرِی مُسُلمان شَخص مَنَه بُو اَساسِی وَ نِهایَتدَه مُهِم نوُقطَه نِی توُشوُنِیب یِیتِیشِی لازِم، مُسُلمان شَخص “آگاهانَه”، قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی حُکملَرِی، دَستوُرِی وَ قانوُنِینِی قَیسِی بِیرِینِی قَبوُل قِیلمَسلِیگِی یا بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیشِینِی فَرقِی یوُق، مُهِم اِیمَس، بُو یِیردَه کَتتَه کِیچِیک نَرسَه مَوجُود اِیمَس، نَعُوذُ بِالله شُو نَرسَه مُهِمکِی، مَنَه بُو اَحکاملَرنِی بِیرِیدَه اَلله نِی جاهِل وَ اوُزِینِی باشقَه مَخلوُقاتلَرنِی اِیسَه عالِیمراق، عاقِلراق، حَکِیمراق، دِیلسُوزراق، تَدبِیرکارراق، فایدَه لِیراق دِیب بِیلِیشدِیر، یَعنِی اَلله گه شِیرِیک قِیلِیش حَتَّی اوُنِی حَقارَت قِیلِیش حِسابلَه نَدِی. مَنَه بُونِی تَنها اوُزِی اوُنِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَرِیب یوُبارَدِی؛ اَگرچِی مَنَه بُو شَرِیعَتدَگِی اَلله نِی دَستوُرلَرِینِی اِینگ کِیچِیگِی، اَرزِیمَگه نِی حَقِیدَه بُولسَه هَم یا اوُندَن باشقَه بَرچَه عِبادَتلَرنِی بَجَرسَه هَم فایدَه سِی یُوق.

 اَلله تَعالَی اوُزِیگه نِسبَتاً مَنَه بوُندَی حَقارَتنِی اَصلا کِیچِیرمَیدِی:   «إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا». مَنَه شُو بِیر اوُرِیندَگِی مُخالِفَت اوُزِینِی بَرچَه عِبادَتلَرِی، عَمَللَرِینِی باطِل بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی – اوُزِینِی مُسُلمان دِیب بِیلَه دِیگن هَر قَندَی کِیشِینِی – ثَمَرَه سِیز بوُلِیب قالَه دِی، حَتَّی مَنَه بُو ناتوُغرِی اِیشنِی پَیغَمبَر قِیلگنمِی یا باشقَه شَخصمِی فَرقِی یُوق: «وَلَقَدْ أُوحِىَ إِلَيْكَ وَإِلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلْخَٰسِرِينَ»  اَلله تَعالَی اوُنِی مَنَه بُو آشکار حَقارَتِی سَبَبلِی جَهَنَّمگه تَشلَیدِی. رَسسول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:     “إِنَّ الرَّجلَ لیكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سُخْطِ اللَّهِ لایرَى بِهَا بَأْسًا فیَهْوِی بِهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ سَبْعِینَ خَرِیفًا”.

مَنَه بُو نِهایَتدَه خَطَرلِی اِیش بوُلِیب اوُندَه یِینگِیلتَکلِیک قِیلِیب بوُلمَیدِی. مَنَه بُو زَمِینَه دَه کَم بَها بِیرِیش، یِینگِیلتَکلِیک قِیلِیب بوُلمَیدِی، بُو نَرسَه دَه هَزِیللَه شِیب یا خَطَرگه سالِیب هَم بوُلمَیدِی، اوُندَه قِیمارگه اوُحشَش اِیحتِمال بِیلَن اِیشتِراک اِیتِیب اوُنِی هَمَّه سِینِی یوُتقَه زِیب نابوُد قِیلَه آلمَیسَن.

مَنَه بُو زَمِینَه دَه،صَحابَه لَرنِینگ زَکاتنِی اِنکار قِیلوُچِیلَرگه نِسبَتاً قِیلگن مُعامَلَه لَرِی بِیزلَرگه نَمُونَه بوُلَه آلَه دِی. اِنکار قِیلوُچِیلَر باشقَه عِبادَتلَرنِی بَجَرگنلِیکلَرِیگه قَرَمَسدَن اَلله نِی مَنَه بُو بِیتتَه حُکمِینِی اِنکار قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، اوُلَرگه مُرتَدلَردِیک مُعامَلَه قِیلِینَدِی، یَعنِی اَلله نِی فَقَط وَ فَقَط تَنها بِیر حُکمِینِی اِنکار قِیلگنلِیکلَرِی وَ قَبوُل قِیلمَه گنلِیکلَرِی بائِث، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی هَمَّه قانوُنلَرنِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیگن وَ حَتَّی پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلگن کِیشِیلَرگه قِیلِینگن مُعامَلَه اوُلَرگه هَم قِیلِینَدِی. اوُلَرنِی بَرچَه سِیگه بِیر هِیل مُعامَلَه قِیلِینگن.

دَیمَک، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی بِیر حُکمنِی اِنکار قِیلِیشلِیک، مَنَه بُو شَرِیعَتدَگِی هَمَّه قانوُنلَرنِی اِنکار قِیلِیش بِیلَن بَرابَردِیر. بِیر اوُرِیندَگِی اَلله نِی حُکمِینِی باشقَه اوُرِیندَگِی حُکملَردَن فَرقِی یُوق. بِیر اوُرِیندَگِی اَلله نِی حُکمِینِی قَبوُل قِیلمَه گه نِینگدَن سُونگ، اوُنِی اوُرنِیگه باشقَه حُکمنِی قوُیگنسَن، یَعنِی اَلله مَنهَ بوُ اوُرِیندَه حَکِیم، دِیلسُوز، عالِم وَ بِیزلَرنِی حاضِرگِی وَضِیعیَتِیمِیزدَن آگاه اِیمَس، بَلکِی اوُزِیم وَ باشقَه لَر یا فَلان کافِر سِکوُلار حِزب مَنَه شوُندَیدِیر. حَتَّی اَگر صَدرِ الاِسلامدَگِی مَنَه بُو یَگانَه حُکمنِی قَبوُل قِیلسَنگ – دَه، اَمّا اوُنِی حاضِرگِی زَمانگه مُناسِب دِیب کوُرمَه سَنگ وَ اوُنِی قَبوُل قِیلمَه سَنگ، حَقِیقَتدَه اَلله تَعالَی نَعُوذُ بِالله 1400 یِیل آلدِین عالِم، حَکِیم بُولگن اِیدِی وَ اوُنِی حُکمِی اوُشَه زَماننِی دَردِیگه یِیگن، اَمّا حاضِرگِی پَیتدَه اَلله تَعالَی عالِم، دانا، حَکِیم، دِیلسُوز اِیمَس وَ اوُنِی قانوُنلَرِی هَم حاضِرگِی کوُننِی دَردِیگه یِیمَیدِی، دِیگن بوُلَه سَن؛ اَسلام دِینِیدَگِی حَلال وَ حَرام تا قِیامَت کوُنِیگه چَه اِیمَس، بَلکِی مَعلوُم بِیر زَمانگه چَه اِیدِی وَ اِیندِی تَمام بوُلگن، دِیگن بوُلَه سَن. مَنَه بُو شُبهَه سِیز آشکار کُفر بوُلَه دِی.

 رِدَّه دَه رِدَّه یِی اَکبَر یا رِدَّه یِی اَصغَر دِیگن نَرسَه مَوجُود اِیمَس، رِدَّه رِدَّه بوُلِیب قالَه دِی. اِیندِی بِیرِینِیکِی (مُغَلّظِه) قوُپال، شِددَتلِی بوُلِیشِی وَ باشقَه سِینِیکِی (مُجَرَّدَه)  وَ ساددَه بوُلِیشِی موُمکِین. بِیتتَه سِی بارِیب یَهُودِی، نَصرانِی یا سِکوُلارِیست بوُلَه دِی وَ هِیچ کِیم بِیلَن اِیشِی بوُلمَیدِی وَ هِیچ کِیمگه آزار یِیتکَزمَیدِی؛ یاکِی بِیتتَه سِی اَلله نِی حَلاللَرِینِی حَرام قِیلَه دِی یا اَلله نِی حَراملَرِیدَن بِیرِینِی حَلال قِیلِیب آلَه دِی. یاکِی بِیر کِیشِیگه اوُحشَب نَمازنِی واجِب اِیکَه نِینِی اِنکار قِیلسَه وَ هِیچ کِیم بِیلَن اِیشِی بوُلمَه سَه وَ هِیچ کِیمگه آزار- اَذِیَت یِیتکَزمَسَه، اوُنگه مُجَرَّدَه یا ساددَه دِییمِیز، اوُنِی اِرتِدادِی ساددَه دِیر؛ یاکِی شَخص آشکار کافِرلَردَن بِیرِینِی جُملَه سِیگه کِیرِیشِی مُومکِین وَ مَنفِی دَعوَت قِیلِیشنِی وَ اِسلامگه، مُسُلمانلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگلَرنِی اِیجاد قِیلِیشنِی باشلَیدِی وَ مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلَه دِی، هَمدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی تَطبِیق قِیلِینِیشِینِی آلدِینِی آلَه دِی وَ حَتَّی اوُزِینِی آلِیب تَشلَه نِیشِی لازِم بوُلگن مانِعگه اَیلَنتِیرِیب آلَه دِی وَ «أَئِمَّةَ الْكُفْرِ» گه یَعنِی پِیشواگه، اِمامگه،کُفرنِی باشِیگه اَیلَه نَدِی یاکِی دَفع قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلَه دِیگن «أَئِمَّةَ الْكُفْرِ»نِی اوُشلَب توُرُوچِی، سَقلَب توُرُوچِی اَساسِی تاشگه یاکِی صائِل دُشمَنگه اَیلَه نِیشِی موُمکِین. هَر اِیککِی صوُرَتدَه ساددَه وَ شِددَتلِی بوُلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر رِیددَه نِی حُکمِی یَگانَه دِیر، اَلبَتَّه اوُلَرگه قَندَی مُعامَلَه قِیلِیش بُویِیچَه یا اوُلَر اِیجاد قِیلگن خَطَرنِی مِعزانِیگه مُناسِب رَوِیشدَه اوُلَرنِی قَندَی دَفع قِیلِیش بُویِیچَه دَرَجَه لَرگه بوُلِینِیشِی مُومکِین.

بُو یِیردَگِی اِعتِبار بِیرِیلِیشِی لازِم بوُلگن اَساسِی نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، شَخصلَرنِینگ آگاهانَه، اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن قَیتِیشِینِی،فَلان عالِمنِینگ یا فَلان مَذهَبنِینگ شَرعِی مَنبَعلَردَن قِیلگن اِجتِهادِیدَن یا تَعوِیلِیدَن اَساسِی فَرقلَرگه اِیگه. مَنَه بُو مَذهَبلَرنِی وَ مُجتَهِدلَرنِی هَر بِیرِی، بِیزلَر اَلله نِی شَرِیعَتِدَگِی قانوُنلَرگه اِیمان کِیلتِیرَه مِیز، دِییِیشَه دِی. ظاهِردَه اوُلَر قوُیِیدَگِیلَرنِی اَیتِیشَه دِی؛ بِیزلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِیمان کِیلتِیرَه مِیز وَ اِیشانَه مِیز، اَمّا بِیزنِی نَظَرِیمِیزدَه اَلله تَعالَی نِی مَنَه بُو آیَتدَن بوُلگن مَنضُورِی شوُ یا رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی  مَنَه بُو سوُزدَن مَنضُورلَرِی مَنَه بُودِیر، اوُلَر آیَت وَ رِوایَت، رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حَدِیثلَرِی یا تَرِیخِی تَدبِیرلَر حَقِیدَه اَلاهِیدَه کوُز- قَرَش، تَعوِیل وَ تَفسِیرگه اِیگه دوُرلَر.

شُبهَه سِیز، مَنَه بُو رَعیلَرنِی بِیرِی صَحِیح وَ باشقَه لَرِی صَحِیح اِیمَس، اَمّا یَگانَه شوُرا مَوجُود بُولمَه گنلِیگِی بائِث، واحِد اوُمَّت هَم مَوجُود اِیمَس وَ مُسُلمانلَرگه واحِد رَعینِی اِرایَه بِیرَه دِیگن واحِد اِجماع هَم وُجُودگه کِیلمَیدِی، شوُ سَبَبلِی هَم مَنَه بوُندَی فُرصَت کِیلگوُنِیچَه بوُ اِیختِلافلَر دَوام اِیتَه دِی، مَذهَب وَ فِرقَه لَرنِی اِیجتِهادلَرِیدَگِی اِسلام دائِرَه سِیدَه مَوجُود مَنَه بُو اِیختِلافلَر یا اوُلَرنِی تَعوِیلِیدَگِی اِیختِلافلَر، فَلان آیَتگه یا رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلگن فَلان رِوایَتگه قَرشِی چِیقِیش اِیمَس، بَلکِی باشقَه لَرنِینگ مَنَه بُو آیَتدَن قِیلگن توُشُونچَه سِیگه، تَعوِیلِیگه، تَفسِیرِیگه یا رِوایَتگه مُخالِفَت قِیلِیشلِیکدِیر. دِیمَک بُو یِیردَه اِنساننِینگ قُرآن وَ سُنَّتدَن قِیلگن اِجتِهادلَرِیگه، تَعوِیلاتلَرِیگه مُخالِفَت قِیلِیشلِیک، قُرآننِینگ اوُزِیگه وَ رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ سُنَّتلَرِیگه قِیلِینگن مُخالِفَت مَعناسِیدَه بوُلمَیدِی وَ بوُلمَه گن هَم. مَنَه بُو جُودَه کوُپچِیلِیک دِققَت قِیلِیشِی لازِم بوُلگن نوُقطَه دِیر.

بوُلَرنِی مِثالِی حوُددِی بِیر هَزِینَه نِی نَقشَه سِیگه اِیگه بوُلگن بِیر گوُرُوهگه اوُحشَیدِی، بُو یِیردَه هَمَّه مَنَه بُو هَزِینَه گه یِیتِیب بارِیشنِی هاحلَیدِی وَ اوُنِی قوُلگه کِیرِیتِیش اوُچُون طاقَتلَرِی یِیتگوُنِیچَه حَرَکَت قِیلِیشَه دِی،اَمّا اوُلَرنِی هَر بِیرِی اوُزِینِی رَوِیشِی بُویِیچَه مَنَه بُو نَقشَه نِی اوُقِیدِی وَ اوُنِی  تَفسِیر قِیلَه دِی، اوُزِینِی توُشوُنچَه سِیگه اَساساً هَزِینَه گه یِیتِیب بارِیش اوُچُون حَرَکَت قِیلَه دِی وَ مَنَه بُو مَقصَدگه یِیتِیب بارِیش اوُچُون باشقَه لَردَن فَرقلِی بُولگن یوُلنِی تَنلَیدِی. اوُزِی توُغرِی دِیب اوُیلَه گن وَ نَقشَه دَن توُشوُنگن یوُلِی بُویِیچَه حَرَکَت قِیلِیشنِی هاحلَیدِی. بُو یِیردَه هِیلمَه – هِیل یوُللَر وُجُودگه  کِیلِیشِی طَبِیعِی، اَمّا اوُلَرنِی مَقصَدِینِی هَمَّه سِی یَگانَه اِیکَه نِی مُشَخَّصدِیر.

 هَمَّه هَم هَزِینَه گه یِیتِیب بارَه آلمَسلِیگِی مُشَخَّص، چوُنکِی هَزِینَه بِیر جایدَه جایلَشگن وَ اوُلَرنِی هَر بِیرِی اَلاهِیدَه یوُلدَن کِیتِیشگن. بُو یِیردَگِی مُهِم نَرسَه شوُکِی، بِیز اوُلَرنِی هَزِینَه گه اِیشانَه دِیگن وَ اوُنگه یِیتِیش اوُچُون قوُللَرِیدَن کِیلگوُنچَه حَرَکَت قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر دِیب بِیلَه مِیز،اَمّا اوُلَرنِی کوُپلَرِی خَطا یوُلدَن یُورِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی توُغرِی یُولگه یوُللَیدِیگن هِیچ کِیم یُوق. هَمَّه نِی اوُزِینِی واحِد اِجماعسِی بِیلَن توُغرِی یوُلگه یوُللَیدِیگن اوُلِی الاَمر شوُراسِی هَم مَوجُود اِیمَس، شوُ سَبَبلِی هَم اوُلَرنِی هَر بِیرِی اوُزِینِی مَحکَم اِعتِقادِی بِیلَن حَقِیقَتنِی کَشف قِیلِیش اوُچُون هَزِینَه نِی قوُلگه کِیرِیتِیش اوُچُون اوُزِی اِیشانگن وَ اِعتِقاد قِیلگن یُولدَن حَرَکَت قِیلَه دِی.

حوُپ، اِیندِی مَنَه بُولَر قَیِیردَه- یُو یَهُودِی کافِرلَر، نَصرانِیلَر،مَجُوسِیلَر، صابِیئِنلَر، سِکوُلارلَر اَیتَه یاتگن نَرسَه لَر قَیِیردَه؟ مَنَه بُو کافِرلَر یا قُرآن وَ سُنَّتنِی وَ هَزِینَه نِی مَوجُود اِیکَنلِیگِینِی اَصلاً قَبُول قِیلمَیمِیز دِییِیشَه دِی، یا شَرِیعَتدَگِی قانوُنلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِینِی یاکِی اِنسانلَرنِی دُنیاوِی حَیاتدَگِی اِیشلَر بُویِیچَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی بِیر قِیسمِینِی هَم قَبُول قِیلمَیمِیز، دِییِیشَه دِی.

یاکِی بِیر مَذهَب یا بِیر مُجتَهِد فَلان حُکمنِی قَندَی اِجرا قِیلِیش بارَه سِیدَه باشقَه بِیر مَذهَب وَ تَفسِیر بِیلَن اِیختِلافگه اِیگه، اَمّا کافِر شَخص اَهلِی کِتاب بوُلَه دِیمِی یا شِبهِ اَهلِی کِتاب یاکِی کوُمَلَه گه، دِیماکرَتلَرگه،کوُردلَرنِی حاضِرگِی دَوردَگِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی بوُلمِیش اوُجَلاننِی توُدَه سِیگه، پارتِیلَرگه،یِیکِیتِیلَرگه اوُحشَش سِکوُلار کافِر بُولَه دِیمِی فَرقِی یُوق، اوُلَرنِی هَمَّه سِی اَلله نِی حُکمِینِی اَصلاً قَبوُل قِیلِیشمَیدِی، اِیندِی اوُنِی قَندَی اِجرا قِیلِیش حَقِیدَه گپِیرمَسَه هَم بوُلَه دِی. بِیر مُجتَهِد باشقَه مَذهَب وَ تَفسِیر بِیلَن بِیرگه مَنَه بُو حُکمنِی قَندَی اِجرا قِیلِیش بارَه سِیدَه اِیختِلافگه اِیگه، اَمّا مَنَه بوُلَر اوُنِی قَندَی اِجرا قِیلِیش اوُ یاقدَه توُرسِین، مَنَه بُو حُکملَرنِی قَبوُل هَم قِیلِیشمَیدِی.

شَخص اَهلِی کِتابنِی، شِبهِ اَهلِی کِتابنِی، سِکوُلارلَرنِی کافِر اِیکَه نِینِی یَحشِی بِیلَه دِی، اَمّا اوُنِی اوُزِینِی مِین یَهُودِیمَن، نَصرانِیمَن، مَجُوسمَن یا سِکوُلارمَن یاکِی اَنِیقراق قِیلِیب اَیتگندَه مِین کوُمَلَه مَن، دِیماکرَتمَن، پِیکَه کَه مَن، پارتِیمَن، یِیکِیتِیمَن دِیسَه، بوُندَی شَخص اوُزِینِی کافِر اِیکَه نِینِی تَأکِیدلَیدِی وَ اوُزِینِی کافِر اِیکَه نِیگه گوُواهلِیک بِیرَه دِی:   «وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ»، اوُزلَرِینِی نَفسلَرِی کافِر اِیکَه نِیگه گوُواهلِیک بِیرِیشَه دِی. اوُلَرنِی کافِر اِیکَنلِیکلَرِی آشکاردِیر، اوُزِی هَم مِین اوُلَرنِی بِیرِیمَن دِیب توُرِیبدِی. ظاهِردَه اوُ شُونِی اَیتِیب توُرِیبدِی، اوُنِی نِیَه تِی، قَلبِی قِیامَتگه قالَه دِی، بُو دُنیادَه اِنسانلَر اوُ حَقِیدَه حُکم قِیلَه آلمَیدِیلَر. اوُ ظاهِردَه اوُزِینِی کافِر اِیکَه نِیگه وَ مَنَه بُو گوُرُوهلَردَن اِیکَه نِیگه گوُواهلِیک بِیریَپتِی، «وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ» مِین کوُمَلَه مَن، دِیماکرَتمَن، پِیکَه کَه مَن دِیگندَن سُونگ مَنَه بُو سِکوُلار اَحزابلَرنِی بِیرِیدَنمَن دِیب توُرِیبدِی.

حوُپ،عَمَل حَقِیدَه هَم اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن آشکار کافِرلَرنِی صَفِیگه کِیرگن وَ آشکار کافِرلَرنِی صَفِیدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلَه یاتگن کِیشِیگه اِیشارَه قِیلسَه بوُلَه دِی، یاکِی اوُلَرنِی جُملَه سِیدَن بُولگن یا اوُلَرنِی قانوُنلَرِیگه تابِع بُولگن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اوُلَرنِی دِینِینِی قَبوُل قِیلگن وَ بوُنگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگدَه هَم اِیشتِراک اِیتَه یاتگن یاکِی سِکوُلارِیست اَحزابلَرنِی بِیرِیگه اَعضا بوُلِیب مَنَه بُو حِزبنِی قانوُنلَرِیگه عَهد بِیرگن یاکِی یَهُودِیَت یا نَصرانِیَتگه کِیرگن کِیشِیگه هَم اِیشارَه قِیلسَه بُولَه دِی. یاکِی اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن قُرآننِی اِفلاصلِیکلَرنِی، اَخلَطنِی آرَه سِیگه تَشلَه گن یاکِی اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن قُرآنگه اوُق اوُزگن کِیشِی هَم شوُنگه اوُحشَیدِی. اَگرچِی مَنَه بُو شَخصلَر بِیر نَرسَه دِیمَه سَه لَر یاکِی یالغان وَ بَهانَه لَر کِیلتِیرسَه لَر هَم، قِیلگن عَمَللَرِی سَبَبلِی اِسلامدَن چِیقِیشَه دِی.

بَعضِیلَرنِی کوُمَلَه گه،دِیماکرَتلَرگه،پِیکَه کَه گه، پارتِیلَرگه اوُحشَه گن آشکار سِکوُلار کافِرلَرنِی اَحزابلَرِیگه هِیلمَه – هِیل بَهانَه لَر بِیلَن جَذب بوُلِیشگه نِینِی وَ آدَملَرنِی مَنَه بُو کافِر حِزبلَرگه اِیرگشگه نِینِی کوُرگنمِیز، مَثَلاً آدَملَر بُو یِیردَه اوُزلَرِینِی تِیللَرِی بِیلَن اوُقِیشنِی وَ یازِیشنِی تَعلِیم آلِیشَه دِی یاکِی تَشقِی کافِرنِی اوُرنِیگه آدَملَرنِی اوُستِیدَه مَحَلِّی سِکوُلار مُرتَد کافِر حاکِم بُولَه دِی، دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، یاکِی بوُلمَسَم آدَملَرنِی فَقِیرلِیکنِی اوُرتَه دَن یوُقاتَه مِیز، دیگن تَصَوُّردَه، خَیالدَه اوُشلَب توُرَه دِی، حوُددِی شوُ اِیشنِی عِراقنِی کوُردِستانِیدَه 20 یِیلدَن آشِیق مُددَت اِیچِیدَه قِیلِیشگه نِینِی کوُردِیک، اَمّا مِللَت اوُچُون فَساد، بَدبَختلِیک، حَیاسِیزلِیک، ظُلم، عَدالَتسِیزلِیک، اوُغِیرلِیک، تَلان- تَراجدَن باشقَه نَرسَه نِی کِیلتِیرِیشگه نِی یُوق. اوُلَر فَقَط سِکوُلارِیزمنِی آزادلِیکلَرِینِی، تَرتِیبسِیزلِیکلَرِینِی حاکِم قِیلِیب قوُیِیشَه دِی وَ دِماکرَه تِیَه، آزادلِیک، مَدَنِیَتلِی جَمِیعیَت شِیعارلَرِی آستِیدَه اوُنلَب فِتنَه لَر، یالغانلَرنِی اوُرنَه تِیشَه دِی.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، کِیمدِیرلَر مَنَه بُو بَهانَه لَر بِیلَن کِیلِیب اَیتِیشَه دِیکِی: کِیلِینگلَر اوُزِینگِیزنِی تِیلِینگِیزدَه اوُقِینگلَر وَ اوُزِیمِیزگه هَمزَبان بوُلگن مَحَلِّی مُرتَد کافِرنِی اوُستِیمِیزدَه حاکِم قِیلِیب آلَیلِیک وَ اوُرتَه دَه  مَنَه شوُنچَه قان هَم توُکِیلسِین وَ اوُلَرنِی مَنَه شوُ خَیاللَر، تَصَوُّرلَر، ظُلملَر بِیلَن اوُشلَب توُرِیشَه دِی.

مَنَه بُو یالغانلَرنِی وَ فِتنَه لَرنِی، یاندَه شوُلَرنِی هَمَّه سِی مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی یالغانلَرِی، یاندَه شُولَرِی بوُلِیب، سِکوُلارزَدَه لَر مَنَه بُو تَصَوُّرلَر بِیلَن اوُزلَرِیگه جَلب قِیلِیشَه دِی. هَر قَندَی حالَتدَه هَم، اوُلَر اوُزلَرِی تامانگه تارتِیشَه دِی وَ اوُزلَرِیگه اوُحشَه گن آشکار کافِر قِیلِیشَه دِی.

هَر حالدَه شوُنِیسِی اَنِیقکِی، کافِر بوُلِیشنِی جِنایَتِی آنَه تِیلِیدَه اوُقِیشدَن مَحرُوم بوُلِیشدَن یاکِی هَمزَبان بوُلگن مُرتَد کافِرنِی حاکِمِیَتِیدَن کوُرَه نِهایَتدَه یوُقارِیدَه توُرَه دِی، بوُنِی اَصلاً اَساسلَب بوُلمَیدِی. بِیر مُسُلمان کِیشِینِینگ مِین بِیلَن هَمزَبان بُولگن سِکوُلار مُرتَد کافِرنِی آلِیب کِیلَه مَن وَ قانلَرنِی، جانلَرنِی قُربان قِیلِیب بِیرَه مَن،دِییِیشِینِی نِیمَه بِیلَن اَساسلَب بِیرَه آلَه دِی؟ مَنَه بُو سِکوُلار مُرتَد کافِرلَر بُوتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه مَحَلِّی بوُلمَه گن طاغوُتلَردَن کوُرَه بَتتَر اِیکَنلِیکلَرِینِی ثابِت قِیلِیشگن، اوُلَرنِی اوُزِیمِیزنِی اوُستِیمِیزدَه اوُز قانِیمِیز بِیلَن حاکِم قِیلِیب قوُیَه مِیزمِی؟ نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی بِیزنِی هَمزَبانِیمِیز بوُلَه دِی. مَنَه بُولَر شوُندَی اِیشلَرنِی قِیلِیشَه دِی.

مَنَه بُولَر زَبانلَرِی بِیلَن باشقَه نَرسَه نِی اَیتِیشلَرِی وَ عَمَلدَه باشقَه نَرسَه نِی قِیلِیشلَرِی مُومکِین. بُو یِیردَگِی مِعیار عَملدَه قِیلِینگن اِیشدِیر. اوُلَر سِکوُلار کافِر اَحزابلَرگه قوُشِیلِیشلَرِی بِیلَن عَمَلدَه اوُزلَرِینِی کافِر قِیلِیب آلِیشَه دِی، بُو یِیردَه مُسَیلَمَه یِی کَذّابگه یا سَجّاعگه یا باشقَه پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا  قِیلگنلَرگه اوُحشَب اِسلامنِی بَعضِیسِیگه عَمَل قِیلِیشلَرِی یا قِیلمَسلِیکلَرِی مُهِم اِیمَس. رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی دَورِیدَگِی یالغان پَیغَمبَرلَرنِی بَرچَه سِی اِسلام شَرِیعَتِینِی جوُدَه کوُپ قِیسمِیگه هَم عَمَل قِیلِیشَر اِیدِی، اَمّا بوُگوُنگِی کوُندَگِی اوُجَلانگه اوُحشَه گن مُسَیلَمَه یِی کَذّابلَر اِیسَه مَنَه شوُنگه هَم عَمَل قِیلِیشمَیدِی.

 حوُپ، مَنَه بُو بِیر نوُقطَه، اِیندِی اِرتِداد وَ مُرتَد بوُلِیش جَرَیانِیدَه بَعضِیلَر چِیقَه رَه دِیگن اوُیینلَردَگِی باشقَه بِیر نوُقطَه شوُکِی، بَعضِیلَر مُرتَد بوُلِیشدَن مُسُلمانلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگلَردَه بِیر اَبزار صِیفَتِیدَه فایدَه لَه نِیشَه دِی. یَعنِی اَوَّلا بِیز مُسُلمان بوُلدِیک، دِییِیشَه دِی، اَمّا بوُنِی کِیتِیدَن بِیز اِسلامدَن یاکِی مَنَه بُو گوُرُوهدَن چِیقدِیک، دِیب اِعلان قِیلِیشَه دِی، مَثَلاً اوُلَر اَیتِیشَه دِیکِی، بِیز اوُلَرنِی آرَه سِیدَه بوُلدِیک وَ اوُلَرنِی یَقِیندَن اوُرگه نِیب چِیقدِیک وَ اوُلَرنِی نِیمَه اِیکَنلِیکلَرِینِی کوُزِیمِیز بِیلَن کوُردِیک؛ اَمّا مَنَه بُو دَلِیللَرگه کوُرَه اِسلامدَن قوُلِیمِیزنِی تارتدِیک وَ اوُنِی اوُزِیمِیزگه مُناسِب دِیب کوُرمَه دِیک، بَلکِی مَثَلاً سِکوُلارِیزم،یَهُودِیَت،نَصرانِیَت، مَجُوسِیَت دِینلَرِینِی اوُزِیمِیزگه مُناسِب دِیب تَشخِیص بِیردِیک، حُوددِی بوُگوُنگِی کوُندَه بَعضِیلَر عَمَلدَه بَجَرَه یاتگن اِیشلَر هَم شوُنگه اوُحشَیدِی.

بُو مُسُلمانلَرنِی عَقِیدَه سِی وَ دِینِی اِیشانچلَرِی اوُچُون رُوحِی جَنگ وَ یُومشاق تَحدِید بُولَه دِی، بوُنِی قَرشِیسِیدَه سِکوُلارِیزم دِینِی وَ باشقَه آشکار کافِرلَرگه قوُشِیلِیش اوُچُون تَبلِیغات بوُلَه دِی.

مَنَه بُو یوُمشاق وَ زِیرَکانَه رُوحِی جَنگ، یَنگِی مُسُلمان بوُلگنلَر یاکِی ناآگاه وَ اِیمانِی ضَعِیف مُسُلمانلَر اوُچُون تَحدِید بُولَه دِی وَ اِسلامگه اوُزاقدَن قَرَب توُرگن مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی، باشقَه آدَملَرنِی یامان گوُمان قِیلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی.

مَنَه بُولَر مانِع صِیفَتِیدَه عَمَل قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی تَبلِیغاتلَرِی اِسلامنِی تاماشَه قِیلِیب توُرگنلَر اوُچُون اِسلامگه نِسبَتاً مَنفِی کوُز- قَرَشلَرِیگه بائِث بوُلَه دِی. اوُلَر عادَتدَه مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه توُرِیب بوُندَی اوُیِینلَرنِی اوُینَشمَیدِی، بَلکِی مُسُلمانلَرنِی دائِرَه سِیدَن تَشقَه رِیدَگِی آشکار کافِرلَر مَنَه بُو اوُیِینلَرنِی کِیلتِیرِیب چِیقَه رِیشَه دِی. دِیمَک مَنَه بوُ اوُیِینلَر بِیر مُسُلماننِینگ یا مُنافِق سِکوُلارزَدَه نِینگ هَم اِیشِی اِیمَس، مَنَه بُواِسلام دائِرَه سِیدَن تَشقَه رِیدَگِی آشکار کافِرلَرنِی اِیشِیدِیر.

اَلله تَعالَی مَنَه بُو بارَه دَه آشکارَه آگاهلَنتِیرَه دِی وَ مَنَه بُو رُوحِی جَنگنِی بِیر خَطَر صِیفَتِیدَه اِیسلَه تَه دِی:  ” وَقَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِي أُنْزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (آل عمران /72) اَهلِی کِتابدَن بِیر طائِفَه سِی بییر- بِیرلَرِیگه شوُندَی دِییِیشدِی: “مُؤمِنلَرگه نازِل قِیلِینگن نَرسَه گه (قُرآنگه) کوُننِینگ باشِیدَه اِیمان کِیلتِیرِیب، کوُننِینگ آخِیرِیدَه اوُنِی اِنکار قِیلِینگلَر. شایَد (اوُلَر هَم اِیمانلَرِیدَن) قَیتسَه لَر.

اوُلَر اِیلگرِی سِیلجِیگن مُسُلمانلَرنِی حوُددِی اوُزلَرِیگه اوُحشَب آرتگه قَیتَه رِیشماقچِی بوُلِیشیَپتِی.

مَنَه بُو سِینَه رِیی روُحِی وَ یُومشاق جَنگنِی اِیجاد قِیلِیش اوُچُون بوُلِیب، حاضِردَه مُسُلمانلَردَگِی دِینِی وَحدَتنِی یُوقاتِیش وَ دِینِی تَرتِیبسِیزلِیکلَرنِی وَ اِسلام دِینِیگه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه نِسبَتاً یامان گوُمان قِیلِیشنِی اِیجاد قِیلِیش اوُچُون اِجرا قِیلِینیَپتِی، توُرلِی- هِیل رَوِیشلَر وَ توُرلِی- توُمَن کَنَللَر آرقَه لِی اِدارَه قِیلِینَه دِی وَ بُو حالَت دَوام اِیتِیب کِیلیَپتِی. بُو توُحتَب یا اوُزِیلِیب قالگن نَرسَه اِیمَس. مَنَه بُو رَوِیش بِیلَن دُشمَنلَر مُسُلمانلَرنِی اِیمانِیگه حَملَه قِیلِیشماقچِی وَ مُسُلمانلَرنِی اِیمانِینِی ضَعِیفلَشتِیرماقچِی بوُلِیشَه دِی، مَنَه بُو رَوِیش بِیلَن دُشمَنلَر مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه تَفَرُّقنِی وَ بِیر نِیچَه دَستَه لِیکنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشماقچِی بوُلِیشیَپتِی. اوُلَر مَنَه بُو سِینَه رِیلَر وَ رال اوُینَشلَر آرقَه لِی مُسُلمانلَرنِی وَحدَتِیگه ضَربَه اوُرِیشنِی وَ مُوَفَّقِیَتسِیزلِیک هَمدَه دُشمَننِی نَزدِیدَه مُسُلمانلَرنِی اُبُوهَتِینِی توُکِیشنِی اِیستَشیَپتِی. 

گپلَرِیگه قوُلاق سالِینَه یاتگن وَ اَوَّل اِسلام کِیلتِیرِیب سوُنگرَه کافِر بُولِیشَه یاتگن اَهلِی کِتاب کافِرلَرِینِینگ، مُشرِکلَرنِینگ، سِکوُلارِیستلَرنِینگ کِیتمَه – کِیت مُرتَد بوُلِیشلَرِی وَ اِسلام کِیلتِیرِیشلَرِیدَگِی عَجایِیب نوُقطَه سِی شوُکِی، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی حُکوُمَتلَرِی اوُزِیدَگِی بَرچَه اِمکانِیَتلَرِیگه، قُدرَتِیگه قَرَمَسدَن اِسلامِی جَمِیعیَتنِی فُقَراسِی حِسابلَنگن مَنَه بُو کِیشِیلَرگه مُرتَدلَر حُکمِینِی تَطبِیق قِیلِیشمَسدِی وَ اوُلَرنِی اوُیِینلَرِینِی آیدِینلَشتِیرِیش، یُومشاق وَ رُوحِی جَنگلَر، اوُلَرگه اوُرِین بِیرمَسلِیک، اَهَمِیَت بِیرمَسلِیک بِیلَن جَواب بِیرِیشَردِی. عُمُوماً اَیتگندَه اوُلَرنِینگ قِیلَیاتگن اِیشلَرِی بِیر مَسخَرَه بازچِیلِیککَه اوُحشَیدِی ، توُغرِیمِی؟ چوُنکِی اَصلِیدَه اوُلَر عُمُوماً حَرَکَت قِیلِیشگه نِی یوُق، یَعنِی آلدِینگه سِیلجِیگنلَرِی یوُق، بَلکِیم اوُشَه توُرگن جایلَرِیدَه قالِیشگن اِیدِی، دِیمَک بُو یِیردَه آرتگه قَیتِیش حَقِیدَه گپ بُولِیشِی هَم مُومکِین اِیمَس. بُو بِیلَن اوُلَر اوُزلَرِینِی مَسخَرَه قِیلِیشیَپتِی. اَمّا مَنَه بُو سِینَه رِینِی نازِک نوُقطَه سِی شوُکِی، مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ اَصلاً حَرَکَت قِیلمَه گنلِیکلَرِینِی، عُمُوماً جایلَرِیدَن قِیمِیرلَه مَه گنلِیکلَرِینِی، آلدِینگه یوُرمَه گنلِیکلَرِینِی، توُرگن جایلَرِیدَه ثابِت قالگنلِیکلَرِینِی اِثبات بوُلِیشِیدِیر، بِیزلَر بِیر جایدَن باشقَه سِیگه قَیتیَپمِیز، دِیب توُرگن کِیشِیلَر یالغان گپِیرِیشیَپتِی. هَمَّه گه اوُلَرنِی یالغان گپِیرگنلِیکلَرِی، اَصلِیدَه اِیسَه اوُرِینلَرِیدَن قِیمِیرلَه مَه گنلِیکلَرِی وَ بِیزلَر قَیتِیب کِیلدِیک دِیب اِدَّعا قِیلَه دِیگن سَفَرگه هَم چِیقمَه گنلِیکلَرِی اِثبات قِیلِینِیشِی کِیرَک، حوُپ سِین اَصلِیدَه قَیتِیب کِیلدِیم دِییِیشگه اَرزِیدِیگن حَرَکَت هَم قِیلگه نِینگ یوُق- کوُ.

حُوپ، مَنَه بُو عَلاقَه لَرگه تِیگِیشلِی اِیشارَه قِیلِینِیشِی لازِم بوُلگن نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، حَقِیقَتدَه مُرتَد بوُلگن کِیشِیلَرگه اَصل توُرتکِی بُولگن نَرسَه نِیمَه، اوُلَر حَقِیقَتدَه مُرتَد بُولِیشگنمِی یا اَنَه بُولَرگه اوُحشَب اوُیِین چِیقَه رِیشیَپتِیمِی؟ اوُلَرنِی مُرتَد بُولِیشلَرِیگه نِیمَه سَبَب بُولگن، مَنَه بوُلَرنِی اَنِیق عِللَتِینِی فَهملَه شِیمِیز کِیرَک؟

اوُلَرنِی سَبَبلَرِی آلدِینگِی مُنافِقلَرنِی وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی تَنِیب آلِیش حَقِیدَگِی دَرسِیمِیزدَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک هِیلمَه – هِیل سَبَبلَر، دَلِیللَر بُولِیشِی مُومکِین. شَخصِی- رُوحِی سَبَبلَر یاکِی اِجتِمائِی- سِیاسِی، مَدَنِی سَبَبلَرگه اوُحشَیدِی، بُو یِیردَه اوُلَرگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتِیرِیش لازِم اِیمَس، دِیب اوُیلَیمَن، یَنگِی کِیلگن دوُستلَرِیمِیزنِی اِیسَه آلدِینگِی دَرسِیمِیزنِی اوُقِیب چِیقِیشگه دَعوَت قِیلَه مِیز، شوُندَه اوُلَر مُرتَدلَرنِینگ اِرتِدادِینِی سَبَبلَرِینِی توُشوُنِیب آلِیشَه دِی.

اَلبَتَّه مُنافِقلَر توُدَه سِی بِیلَن مُرتَدلَرنِینگ اِرتِداد سَبَبلَرِی بِیر هِیل بوُلِیشِی هَم طَبِیعِی نَرسَه؛ چوُنکِی مُرتَدلَر مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِینگ تَکاموُللَشگن شَکلِی حِسابلَه نَدِی. اوُلَر بِیر جایدَن باشقَه بِیر جایگه اوُرِینلَرِینِی اَلمَشتِیرگن مُرتَدلَر، مُنافِقلَر، سِکوُلارزَدَه لَر بوُلِیشَه دِی، بِیر پایِیزدَن توُشِیب باشقَه بِیر پایِیزدگه اوُتِیرِیشگن، یوُلنِی اوُزگه رِیشِی اوُلَرنِی ماهِیَتِینِی اوُزگرتِیرمَیدِی. شُو سَبَبلِی هَم اوُلَرنِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتدَگِی اِیچکِی ماهِیَتلَرِینِی، رَفتارلَرِینِی تَنِیب آلِیشلِیک، اوُلَرنِی مَوجُود وَضِیعیَتلَرِیدَن وَ حاضِرگِی زَماندَه اوُلَرگه قَندَی قِیلِیب مُناسَبَت بِیلدِیرِیشدَن آگاه بوُلِیش حِسابلَه نَدِی.

شوُنِینگ اوُچُون  دِققَت قِیلِینِیشِی لازِم، بِیزلَرنِینگ بَحثیلَرِیمِیز عَقِیدَه وِی – تَرِیخِی مَوضُوعلَر بوُلِیب شَخصِی – اِجتِمائِی عَلاقَه لَرنِی وَ اِسلامِی جَمِیعیَتنِی عَلاقَه لَرِینِی تَرتِیبگه سالِیش اوُچُون سِیاسِی- اِجتِمائِی وَظِیفَه لَرگه اِیگه دِیر، مَنَه بُو نِهایَتدَه مُهِم نوُقطَه حِسابلَه نَدِی. اوُلَرنِینگ شَرعِی مَنبَعلَردَگِی صِیفَتلَرِینِی تَنِیب آلِیش آرقَه لِی، بِیز اوُلَرنِی قُرآندَگِی وَ اوُتگن عَصرلَردَگِی تَرِیخِینِی بوُگوُنگِی کوُنگه آلِیب کِیلَه مِیز وَ اوُندَن بِیر اَبزار صِیفَتِیدَه فایدَه لَه نَه مِیز. مَنَه بُو بِیز اِیلگه رِی سوُرَه یاتگن بَحثلَرنِی اَهَمِیَتِی، ضَرُورَتِینِی دَلِیللَرِیدَن بِیرِیدِیر.

حُوپ، حاضِر بِیزلَرنِی مُسُلمان بِرادَرلَرِیمِیز وَ آپَه – سِینگِیللَرِیمِیز جَواب بِیرِیشسِینچِی، مُسُلمان کِیشِینِی مُرتَد بوُلِیشِینِی، اِرتِدادِینِی مِعیارِی نِیمَه؟  چوُنکِی بِیزلَر بُو یِیردَه مُنافِق یا سِکوُلارزَدَه لَرنِینگ مَرتَد بوُلِیشلَرِی اِیمَس، بَلکِی مُسُلمانلَرنِی مُرتَد بوُلِیشلَرِی حَقِیدَه گپِیریَپمِیز ؛ بِیز آلدِین مُنافِقلَرنِی، سِکوُلارزَدَه لَرنِی مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه گنمِیز. مُسُلمانلَرنِی مُرتَد بُولِیشلَرِینِی، اِرتِدادلَرِینِی مِعیارِی نِیمَه؟

قِیسقَه وَ مُختَصَر قِیلِیب اَیتگندَه اِسلام دِینِینِی آشکار اَحکاملَرِینِی قَصددَن وَ اِیختِیارِی رَوِیشدَه، آگاهانَه اِنکار قِیلِیشدِیر. دوُستلَر دِققَت قِیلدِینگلَرمِی، شَخص آگاهانَه، قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اِسلام دِینِینِینگ اوُزِیگه آشکار بوُلگن آشکار اَحکاملَرِیدَن بِیرِینِی اِنکار قِیلَه دِی. چوُنکِی باشقَه لَرگه آشکار بوُلِیشِی اَمّا بوُ شَخصگه آشکار بوُلمَه گن بوُلِیشِی مُومکِین، لِیکِن حاضِر اوُنگه هَم آشکار بوُلگن وَ اوُ حاضِر اوُنِینگ اِسلام دِینِینِی اَحکاملَرِیدَن بِیرِی اِیکَه نِینِی یَحشِی بِیلَه دِی، اَمّا اوُ آگاهانَه، قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اوُنِی اِنکار قِیلَه دِی. مَنَه بوُ بوُندَی مُسُلمان کِیشِینِی اِرتِدادِینِینگ مِعیارِیدِیر. چوُنکِی هِیچ کِیمدَن ناقِص اِسلام قَبوُل قِیلِینمَیدِی، سَیِّد رَحِمَهُ الله سوُزِیگه بِنائاً یا کامِل اِسلام یا هِیچ نَرسَه.

اِیندِی، اِیلگه رِی هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمدِیک بوُ مَسَلَه جُودَه هَم ضَرُورِیدِیر، بِیر کِیشِی اوُزِیگه رَوشَن، آشکار، ثابِت وَ مُشَخَّص بوُلگن وَ اَلله تامانِیدَن کِیلگن اَلله نِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی یاکِی اَلله نِی شَرِیعَتِینِی هَمَّه سِینِی یا اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی اَحکاملَرنِی، بِیر چِیتگه سوُرَه دِی وَ اوُرنِیگه باشقَه نَرسَه نِی قوُیَه دِی.  اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: 

آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ‏ (بقره //285 ، )  پَیغَمبَر اوُزِیگه پَروَردِیگارِیدَن نازِل قِیلِینگن نَرسَه گه اِیمان کِیلتِیرَدِی وَ مُؤمِنلَر ( هَم اِیمان کِیلتِیرَدِیلَر). اَلله گه، فَرِیشتَه لَرِیگه، کِتابلَرِیگه وَ پَیغَمبَرلَرِیگه اِیمان کِیلتِیرگن هَر بِیر کِیشِی( اَیتدِی):”اوُنِینگ پَیغَمبَرِیدَن بِیران کِیشِینِی اَجرَه تِیب قوُیمَیمِیز”. وَ “اِیشِیتدِیک وَ اِطاعَت اِیتدِیک.پَروَردِیگارا، گوُناهلَرِیمِیزنِی مَغفِرَت قِیلِیشِینگنِی سوُرَیمِیز. وَ فَقَط اوُزِینگه قَیتَه جَکمِیز” ،دِیدِیلَر. 

مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی صِیفَتِیدِیر. اَلله تَعالَی طَرَفِیدَن کِیلگن هَر بِیر نَرسَه گه اوُلَرنِی مُناسَبَتِی فَقَط شوُ بوُلَه دِی: اِیشِیتدِیک وَ اِطاعَت قِیلدِیک، «سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا»؛ اَلله تَعالَی طَرَفِیدَن کِیلگه نِینِی فَهملَشگن پَیتِیدَه، اَگرچِی اِطاعَت قِیلِیشدَن بوُلگن حِکمَتنِی وَ اَلله نِی حُکمِینِی بِیلِیشمَه گن تَقدِیردَه هَم، اِیشِیتدِیک وَ اِطاعَت قِیلدِیک دِییِیشَه دِی.

اوُلَر اَلله گه اِیشانِیشَه دِی، شوُنِی نَتِیجَه سِیدَه هَم اوُنِی سوُزلَرِینِی قَبُول قِیلِیشَه دِی. حاضِرگِی پَیتدَه بِیز جُودَه کوُپ آیَتلَرنِی یاکِی کوُپ آیَتلَر وَ رَسُول الله صَلَّی عَلَیهِ وَسَلَّمدَن رِوایَت قِیلِینگن نَرسَه لَر حَقِیدَه جُودَه کُوپ حِکمَتلَرنِی بِیلِیم، باشقَه چَه قِیلِیب اَیتگندَه تَجرِیبَه، عِلم، بِیلِیم آلِیش آرقَه لِی تَجرِیبَه قِیلگنمِیز وَ ثابِت بوُلگن، صَحابَه لَر مَنَه بُولَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِینِی بِیلِیشمَسدِی. لِیکِن اَلله طَرَفِیدَن کِیلگن هَمَّه نَرسَه گه نِسبَتاً بِیزلَرنِی مُناسَبَتِیمِیز اوُنِی تَحلِیل قِیلِیب اوُتِیرمَسدَن شُو بوُلِیشِی کِیرَککِی،  «بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ»  «سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا» اِیشِیتَه مِیز وَ اِطاعَت قِیلَه مِیز بوُلَه دِی. پَروَردِیگار تامانِیدَن نازِل قِیلِینگن هَمَّه نَرسَه گه نِسبَتاً مُؤمِنلَر اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی.  «وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِه»

• یاکِی باشقَه بِیر جایدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:   ‏يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا‏» (نساء/136)، اِی مُؤمِنلَر، اَلله گه، اوُنِینگ پَیغَمبَرِیگه وَ شوُ پَیغَمبَرگه نازِل قِیلگن کِتابِیگه هَمدَه اِیلگه رِی نازِل قِیلگن کِتابلَرِیگه اِیمانِینگِیز کامِل بوُلسِین. کِیمکِی اَلله گه، فَرِیشتَه لَرگه، کِتابلَرِیگه،پَیغَمبَرِیگه، آخِیرَت کوُنِیگه اِیشانمَسَه دِیمَک اوُ جُودَه قَتتِیق اَدَه شِیبدِی.
• باشقَه بِیر جایدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:   «إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللّهِ وَرُسُلِهِ وَیُرِیدُونَ أَن یُفَرِّقُواْ بَیْنَ اللّهِ وَرُسُلِهِ وَیقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَکْفُرُ بِبَعْضٍ وَیُرِیدُونَ أَن یَتَّخِذُواْ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلاً* أُوْلَئِکَ هُمُ الْکَافِرُونَ حَقّاً وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ عَذَاباً مُّهِیناً» ‏(نساء/۱۵۰-۱۵۱)، اَلبَتَّه ، اَلله وَ پَیغَمبَرِیگه اِیشانمَیدِیگن، اَلله بِیلَن پَیغَمبَرلَرِینِینگ آرَه لَرِینِی اَجرَتَه تِیشنِی اِیستَیدِیگن ( یَعنِی اَلله گه اِیشانِیب،پَیغَمبَرلَرِینِی اِنکار قِیلَه دِیگن) وَ “اَیرِیم پَیغَمبَرگه اِیشانَه مِیز، اَیرِیملَرِیگه اِیشانمَیمِیز”، دِییدِیگن هَمدَه آرَه یوُلنِی توُتِیشنِی اِیستَیدِیگن کِیمسَه لَر- اَنَه اوُشَه لَر حَقِیقِی کافِردِیرلَر. بوُندَی کافِرلَر اوُچُون حار قِیلگوُچِی عَذابنِی تَیّارلَب قوُیگنمِیز.

اِسلامنِی وَ سِکوُلارِیزمنِی، ساسِیالِیزمنِی،لِیبِیرَلِیزمنِی، فَلان عَقِیدَه نِی بِیر قِیسمِینِی آلِیب هَلِی اوُندَن هَلِی بوُندَن قِیلِیب یوُرگن کِیمسَه لَر نِیمَه قِیلِیشَه دِی؟ یَنگِی مَعجُون تَیّارلَه ماقچِی بُولِیشَه دِی. سِیز حاضِر هَم اوُلَرنِی حَیاتلَرِیگه بِیر نَظَر تَشلَنگ، اَرَه لَشگن بِیر مَعجُون خاصِل بُولگن. اوُندَه هَم اِسلام وَ هَم سِکوُلارِیزم وَ هَم کُفر مَوجُود بُولگن مَعجُوندَن عِبارَت. چوُنکِی اوُلَرنِی اوُزلَرِی مَنَه شوُندَی یوُلنِی تَنلَشگن. اَلله اوُلَرنِی مَقصَدِی شوُ اِیکَه نِینِی اَیتِیب توُرِیبدِی. اوُلَرنِی اوُزلَرِی هَم، بِیز هَم سِکوُلارِیزمنِی قَبوُل قِیلَه مِیز وَ هَم اِسلامنِی قَبوُل قِیلَه مِیز، دِییِیشیَپتِی، هَدَفلَرِی هَم شوُدِیر.    “یَتَّخِذُواْبَیْنَ ذَلِکَ سَبِیله”. مَنَه بُو اِیککِیسِینِی آرَه سِیدَگِی باشقَه یَنگِی یوُلنِی تَنلَشماقچِی.

مَنَه بوُلَرنِی مُسُلمانلَردَن کامِل صُورَتدَه اَلله نازِل قِیلگن هَمَّه نَرسَه گه تَسلِیم بُولِیشنِی طَلَب قِیلَه دِیگن آیَتلَرنِی نَمُونَه سِیدِیر. مُسُلمانلَر «سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا» دِیب اِطاعَت قِیلِیشلَرِی لازِم. یَعنِی اِیشِیتدِیک وَ اِطاعَت قِیلدِیک، شوُ. بَعضِیلَرِینِی قَبوُل قِیلِیب بَعضِیلَرِینِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیشَه آلمَیدِی. اَگر اوُلَر بُو اِیشنِی قِیلَه دِیگن بوُلِیشسَه، شُبهَه سِیز اوُلَرنِی هَمَّه سِی کافِردِیرلَر.  “أُوْلَئِکَ هُمُ الْکَافِرُونَ حَقّاً”

مَنَه بُو یِیردَه اِسلام دِینِینِی “آشکار” اَحکاملَرِیدَن بِیرِینِی اِنکار قِیلِیش حَقِیدَه اَیتِیلیَپتِی، توُشوُنگندِیرسِیز؟ شَخص اوُچُون “آشکار” بُولگن اِسلام دِینِینِی اَحکاملَرِیدَن بِیرِینِی یَعنِی اِسلام دِینِیدَگِی “آشکار” حُکم اِیکَه نِی مَعلوُم بوُلگن اَحکاملَردَن بِیرِینِی اِنکار قِیلِیشدِیر.

اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن مَذهَبلَر وَ فِرقَه لَر، مَذهَبگه آئِد فِقهِی مَسَلَه لَرنِی اِنکار قِیلِیشنِی اِرتِدادگه بائِث بوُلمَیدِی، دِیب حِسابلَه شَدِی. یَعنِی اوُلَرنِی مَذهَبِیدَگِی یِیتَکچِیلَر، اَوَّلگِی شاگِیردلَر اَیتِیشگنکِی، اَگر بِیر کِیشِی اوُزِینِی مَذهَبِیگه یا فَلان مَذهَبگه تِیگِیشلِی اِجتِهادنِی اِنکار قِیلسَه، بُو اوُنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلمَیدِی، مَنَه بُو اِیشنِی قِیلگن کِیشِی مُرتَد هَم بوُلمَیدِی. اوُلَرنِی نَظَرِی بُویِیچَه هَر قَندَی کِیشِینِی سوُزِینِی رَد قِیلسَه یا قَبوُل قِیلسَه بوُلَه دِی، فَقَط رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی آلِیب کِیلگن نَرسَه لَرنِی رَد قِیلِیب بوُلمَیدِی. شوُندَی بوُلَه دِیگن بوُلسَه، فَلان مَذهَبنِی اِجتِهادِیگه قَرشِیلِیک قِیلِیش،اِنساننِی اَلله گه قَرشِیلِیک قِیلِیشِی اِیمَس، بَلکِی بِیر اِنساننِی باشقَه بِیر اِنسانگه قَرشِیلِیک قِیلِیشِی اِیمَس، بَلکِی بِیر اِنساننِی باشقَه بِیر اِنسانگه قَرشِیلِیک قِیلِیشِی دِیمَکدِیر، مَنَه بُو دِققَت قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلگن نِهایَتدَه مُهِم نوُقطَه حِسابلَه نَدِی.

مَنَه بُو مَذهَبنِی باشِیدَه توُرگنلَرنِی عُمُومِی قائِدَه سیی بوُلگن، فَقَط کِییِینگِی عَصرلَر وَ یِیللَر دَوامِیدَه بوُنگه عَمَل قِیلِینگن اِیمَس،رَعیدَه، قَزوِیندَه ،خُراساندَه، بَغداددَه وَ باشقَه مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه مِینگلَب مُسُلمانلَر حَنَفِی، شافِیعِی،حَنبَلِی وَ باشقَه مَذهَبلَرنِی نَظَرِیگه قَرشِیلِیک قِیلِیشنِی عاقِبَتِیدَه قَتل قِیلِینگن وَ اوُلَرنِی تَرِیخِی فاجِیعَه لَرِینِی هَمَّه یَحشِی بِیلَه دِی، تَرِیخ مَنَه بُو بِرادَرچِیلِیک،اِیچکِی جَنگلَرنِی مُسُلمانلَر اوُچُون شَرمَندَه لِی داغ صِیفَتِیدَه یازِیب قالدِیرگن.

اَلبَتَّه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر هَم تَشَیُّع مَذهَبِیدَگِی ضَرُورِی مَسَلَه لَرنِی اِنکار قِیلِیشلِیک اِرتِدادگه بائِث بُولمَیدِی، دِییِیشَه دِی.   بوُنِی مُحَمَّد باقِر خَوانسارِی یا (مِیرکَبِیر) مَناهِجُ المَعارِف یاکِی شِیعَه عَقِیدَه لَرِینِی مَدَنِیَتِی کِتابِیدَه کِیلتِیرگن. 12 اِماملِیک شِیعَه لَر شوُندَی اِعتِقادگه اِیگه کِی، بِیر کِیشِینِینگ شِیعَه مَذهَبِینِی اَرکانلَرِیدَن، اوُصوُللَرِیدَن بوُلمِیش مَذهَب ضَرُورِیاتلَریینِی اِنکار قِیلِیشِی، اِسلام دِینِیدَن اِیمَس، بَلکِی فَقَط شِیعَه مَذهَبِیدَن چِیقِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی. شَهِید سانِی هَم اِجماعگه مُخالِفَت قِیلِیشلِیکنِی ضَروُرِیاتلَرنِی اِنکار قِیلِیشگه مِثال، دِیب بِیلمَیدِی. یَعنِی دِیننِی ضَرُورِیاتلَرِینِی اِنکار قِیلِیشگه مِثال بُولمَیدِی، مادامِیکِی مَنَه بُو مَسَلَه گه اِجماع اِقامَه قِیلگن بوُلسَه، دِیننِی ضَرُورِیاتلَرِی دِیب سَنَلَه دِی. بوُندَن تَشقَرِی، دِیننِی ضَرُورِیاتلَرِی دِیب ناملَنگن وَ اِجماع قِیلِینگن نَرسَه لَر، مُسُلمانلَرنِینگ اَهلِی حَل وَ عَقدِی تامانِیدَن تَصدِیقلَنگن بوُلِیشِی لازِم وَ مَنَه بُو اِجماعنِی اوُستِیدَه بَرچَه مُسُلمانلَرنِینگ اَهلِی حَل وَ عَقدِی تامانِیدَن اِجماع قِیلِینگن بوُلِیشِی کِیرَک. اَگر بِیر کِیشِی مَنَه بوُندَی نَرسَه نِی اِنکار قِیلَه دِیگن بوُلسَه، اوُلَر مَنَه بوُ مَذهَبلَرِینِی ضَرُورِیاتلَرییگه تِیگِیشلِی اِیمَس، بَلکِی دِیننِی ضَرُورِیاتلَرِینِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی، اِسلام دِینِینِی اِنکار قِیلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، دِیب بِیلِیشَه دِی. 

بَو حالَتدَه، شِیعَه مَذهَبِیدَه مَذهَبگه تِیگِیشلِی ضَرُورِیاتلَرنِی اِنکار قِیلِیش یا مَذهَبدَن کِیلِیب چِیققَن اِجماعنِی اِنکار قِیلِیش، شَخصنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلمَیدِی، بَلکِی فَقَطگِینَه دِیننِی ضَرُورِیاتلَرِینِی اِنکار قِیلِیشلِیکنِی اوُزِی اِرتِدادگه بائِث بوُلَه دِی، دِیب بِیلِیشَه دِی.

مَنَه بُو نَرسَه گه بَرچَه مَذهَبلَرنِی وَ مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَرنِی یِیتَکچِیلَرِی اِتِّفاق قِیلگن نَظَردِیر. اَگرچِی اَفسُوسکِی بَرچَه فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَه بَعضِی بِیر کِیشِیلَر مَنَه بُو قائِدَه دَن اوُزاقلَه شِیشگن بوُلسَه هَم، وَ اوُزلَرِی هَمدَه باشقَه فِرقَه لَر اوُچُون زِللَتگه وَ اَدَه شِیشگه بائِث بوُلِیشگن بوُلسَه هَم.

حوُپ، حاضِر مُتَّحَم شَخصنِی جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش وَ تَکفِیرنِی شَرطلَرِی مَرحَلَه سِیگه یِیتِیب کِیلدِیک.

 آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، بِیزنِی قِبلَه مِیزنِی قَبُول قِیلگن وَ بِیزلَر سُویگن نَرسَه لَردَن اِستِعمال قِیلگن نَماز اوُقِیدِیگن شَخص مُسُلمان بوُلَه دِی وَ مُسُلماننِی بَرچَه نَصِیبَه سِی، فایدَه لَرِیدَن بَهرَمَند بُولَه دِی، مادامِیکِی مَنَه بوُنِی عَکسِی ثابِت بوُلسَه:

 مَنْ صَلَّى صَلاتَنَا وَاسْتَقْبَلَ قِبْلَتَنَا وَ أَكَلَ ذَبِيحَتَنَا فَهُوَ الْمُسْلِمُ، لَهُ مَا لَنَا وَعَلَيْهِ مَا عَلَيْنَا. بوُندَن تَشقَرِی، آلدِین هَم اَیتِیب اوُتکَه نِیمِیزدِیک، اِرتِداد وَ مُرتَد بوُلِیشلِیک بِیر مُسُلمان قِیلِیشِی موُمکِین بُولگن اِینگ آغِیر جِنایَت حِسابلَه نَدِی، اوُ حُدُودلَرگه باغلِیق بُولِیب، مَنَه بُو حُدُودنِی قَضاوَتگه نِهایَتدَه یَقِین عَلاقَه سِی بار.

اِسلام جَمِیعیَتِیدَگِی قَضاوَت بُویِیچَه پاکلِیکنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش اوُچُون جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش وَ قَطعِی اَحکاملَرنِی صادِر قِیلِیش وَ آخِیرِیدَه حُکمنِی اِجرا قِیلِیش بُویِیچَه اوُصلوُبلَرنِی،چارچُوپلَرنِی، اوُزِیگه خاص مَرحَلَه لَرنِی، کَنَللَرنِی اِرایَه بِیرگن، چوُنکِی مُرتَد بوُلِیشلِیک مُسُلمان شَخصنِی قِیلِیشِی موُمکِین بوُلگن اِینگ آغِیر جِنایَت حِسابلَه نَدِی، شوُ سَبَبلِی هَم اَلله اوُنِی عِلمِینِی هَمَّه گه هَم عَطا قِیلگن اِیمَس وَ بوُ عِلم عُمُومِی حالَتگه اِیگه اِیمَس، بُو جِنایَتنِی قِیلگن شَخصنِی اِیشِی نِهایَتدَه آغِیر بوُلِیب اوُنِی قَضاوَت قِیلِینِیش یوُنَه لِیشِی وَ حُکمِینِی صادِر قِیلِینِیشِی هَم مُرَکَّب هَمدَه آغِیر، حوُددِی اوُغِیرلِیک، آدَم اوُغِیرلَش، مَشرُوبخُورلِیک، قَصاصگه اوُحشَه گن اوُرِینلَرگه اوُحشَش حُکم صادِر قِیلِیب بوُلمَیدِی، جِنایَتنِی ثابِت قِیلِیش وَ حُکم صادِر قِیلِیش وَ اوُنِی اِجرا قِیلِیش اوُچُون شوُندَی مَرحَلَه لَرنِی،فِیلتِیرلَرنِی قوُیِیب قوُیِیلگنکِی، مَنَه بُو قَضاوَت زَمِینَه سِیدَه اَلاهِیدَه مُتَخَصِّصلِیککَه اِیختِیاج بار.

اِیندِی، مَنَه بُو قَضاوَت وَ سِیستِیمَه سِیدَه هَم عُمُومِی حالَت بار وَ هَم اوُزِیگه خاص وَ مُتَخَصِّصلِیککَه اِیختِیاج بُولگن حالَت هَم بار بُولِیب، بُو اَلاهِیدَه قاضِیلَرگه باغلِیق بوُلَه دِی، بِیر شَخصنِی مُرتَد بوُلگه نِینِی قَندَی قِیلِیب ثابِت قِیلَه مِیز؟ مُتَّحَم بُولگن شَخص قَیسِی مَرحَلَه نِی باسِیب اوُتِیشِی لازِم وَ اوُ اِرتِدادنِی قَطعِی حُکمِینِی صادِر قِیلِینِیشِیگه مُستَحَق بوُلِیشِی وَ اوُنگه مُسُلمان اِیمَس، بَلکِی مُرتَد دِییَه آلِیشِیمِیز اوُچُون قَیسِی فِیلتِیرلَردَن اوُتِیشِی کِیرَک؟ مَنَه بُو بارَه دَه توُرتتَه اوُزِیگه خاص مَرحَلَه مَوجُود بوُلِیب اَهلِی قِبلَه مَنَه بوُ تُورت مَرحَلَه گه اِتِّفاق قِیلِیشگن:

• بِیرِینچِی مَرحَلَه، جِنایَتنِی اِثبات قِیلِینِیشِیدِیر: مَنَه بوُندَی خَطَرلِی جِنایَت بُویِیچَه مُتَّحَم بوُلگن مُسُلمان شَخصگه دِققَت قِیلِینِیشِی لازِم، اَگر اوُنِی جِنایَتِی اِثبات قِیلِینَه دِیگن بُولسَه اوُ مُرتَد وَ مُرتَدلَرگه تِیگِیشلِی جَزاگه شامِل بُولَه دِی، شوُنِینگ اوُچُون اَوَّلا اوُنگه قوُیِیلگن جِنایَت اِثبات قِیلِینِیشِی کِیرَک، عادَتدَه اَهلِی قِبلَه مَنَه بُو جِنایَتنِی اِثباتِی اوُچُون اوُچ یوُلنِی اِرایَه بِیرِیشگن بوُلِیب، مَنَه شوُ یوُللَر آرقَه لِی اِثبات قِیلِینِیشِی لازِم:
• شَخصنِی جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش اوُچُون بِیرِینچِی یوُل، مَنَه بُو شَخصنِی اوُزِینِی اِقرار بُولِیشِی، اِعتِرافِیدِیر. یَعنِی بُو شَخصنِی اوُزِی اوُنِی اِرتِدادنِی خَطَرِیگه رُوبَرُو قِیلگن مَنَه بوُ عَمَلنِی یا سوُزنِی اَیتگه نِینِی اِعتِراف قِیلِیشِی کِیرَک. مَثَلاً مِین سِکوُلارِیستمَن دِییدِی، یا کوُمَلَه یا دِیماکرَتمَن یا پِیکَه کَه مَن یا یَهُودِیمَن یا نَصرانِی یا مَجُوسمَن، مِینِی مَنَه شوُ یِیرگه آلِیب کِیلگن مَنَه بوُندَی سوُزلَرنِی اَیتدِیم، دِییدِی.

اِیندِی، بَعضِیلَرنِی نَظَرِی بوُیِیچَه، اَگر مَنَه بُو شَخص جِنایَتنِی قِیلگه نِینِی اِنکار قِیلسَه، اوُنِی اوُستِیدَه حُکم اِجرا قِیلِینمَیدِی وَ اوُندَن کِییِینگِی مَرحَلَه لَرگه  اوُتِیلمَیدِی. اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله اَمُّ کِتابِیدَه اَیتَه دِیکِی:   “من قيل أنه لا يُصلي فَأنْكَرَ صدق”   یَعنِی: بِیر کِیشِیگه نَماز اوُقِیمَس اِیکَنسَن، دِییِیلگندَه بُو شَخص اوُنِی اِنکار قِیلَه دِی ( مِین نَماز اوُقِیمَن، دِیدِی) شَخص مَنَه بُو اِنکارنِی اوُنِی راست گپِیدِیک قَبوُل قِیلِینَه دِی.

یَعنِی اَگر کِیشِینِی مُتَّحَم قِیلِیب اوُنگه سِین سِکوُلارسَن،کوُمَلَه سَن، دِیماکرَتسَن، پِیکَه کَه سَن، یَهُودِیسَن، نَصرانِیسَن وَ باشقَه سَن دِییِیلسَه وَ بُو شَخص اِنکار قِیلسَه، بِیز اوُنِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلَه مِیز وَ راست اَیتیَپتِی دِیب عُذرِینِی قَبُول قِیلَه مِیز؛ اَگرچِی اوُنِی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی توُدَه سِیدَن دِیب بِیلسَک وَ اوُنِی یالغانچِیلِیگِیگه، رِیاکارلِیگِیگه، قَسَمخوُرلِیگِیگه یا باشقَه فَسادلَرِیگه شُبهَه قِیلسَک هَم اوُنِی عُذرِینِی قَبوُل قِیلَه مِیز یا باشقَه فَسادلَرِیگه شُبهَه قِیلسَک هَم اوُنِی عُذرِینِی قَبوُل قِیلَه مِیز وَ اوُنِی سوُزلَرِینِی راست دِییمِیز. نِیمَه اوُچُون؟

چوُنکِی مَنَه بُو مَشَخَّص وَ مَعلوُم زَمِینَه دَه کِیشِینِی عُذرِی بِیر مَرتَه قَبوُل قِیلِینَه دِی، اَگر اِرتِدادگه بائِث بوُلَه دِیگن مَنَه شوُ مَعلوُم وَ مُشَخَّص جِنایَتنِی قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اِیککِینچِی مَرتَه تَکرارلَه سَه، اوُ حالَتدَه اوُنِی عُذرِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی. اوُندَن تَشقَرِی مَنَه بُو شَخص بِیزلَر اوُچُون مَجهوُل بوُلِیب قالَه دِی، اوُ اوُزِینِی صَفِینِی مُسُلمانلَردَن جُودا قِیلمَه گن وَ اوُزِینِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی بَرچَه سِیگه تابِع، دِیب بِیلَه دِی.

• شَخصنِی جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش اوُچُون اِیککِینچِی یوُل، اِینگ کَمِیدَه شَرِیعَت قَبوُل قِیلَه دِیگن اِیککِیتَه عادِل کِیشِی تامانِیدَن اِرایَه بِیرِیلَه دِیگن گوُواهلِیک وَ شَهادَت یاکِی بوُلمَسَم شَرعِی حُجَّتلَر،دَلِیللَر اَساسِیدَگِی شَرعِی بَیِّنَه لَر لازِم بُولَه دِی،اوُندَن جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش اوُچُون فایدَه لَه نِیلَه دِی؛ مَنَه بُو اِیککِی عادِل اِنسان هَم شَرِیعَت قَبوُل قِیلَه دِیگن دَرَجَه دَه بوُلِیشِی کِیرَک.

یَعنِی اَگر شَرِیعَت تَعیِین قِیلگن اوُزِیگه خاص شَرائِطلَرگه اِیگه بُولگن مَنَه بُو اِیککِی عادِل اِنسان شَرعِی دَلِیللَر، بَیِّنَه لَر بِیلَن فَلانچِی یَهُودِی، نَصرانِی، سِکوُلارِیست، مَجُوسِی بُولگن یاکِی فَلان سوُزنِی اَیتگن یا عَمَلنِی قِیلگن دِیسَه، مَنَه بُو شَخصنِی جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش اوُچُون بِیر اَبزار بوُلَه دِی. اِیندِی، اَگر شَخص اِقرار بُولسَه وَ گوُواهلَر، دَلِیللَر مَنَه بُو شَخصنِی سِکوُلار بوُلگه نِینِی کوُرسَتسَه، بُو مَنَه بُو شَخصنِینگ شوُندَی جِنایَتنِی اِثباتِیگه کِفایَه قِیلَه دِی.   اَیتِیب اوُتِیلگه نِیدِیک حُدوُدلَردَگِی اِرتِداد مَسَلَه سِی اوُرتَه گه تَشلَه نَدِی. حوُددِی، قَتل، اوُغرِیلِیک،زِنا وَ باشقَه حُدُودلَرگه احُشَش بوُندَی جِنایَتلَرنِی اِثبات قِیلِیش مَنَه بُو رَوِیش بِیلَن یا شَخصنِی اوُزِینِی اِقرار بوُلِیشِی اَساسِیدَه ثابِت بوُلِیشِی کِیرَک یاکِی گوُواهلَرنِی شَهادَتِی وَ دَلِیللَر بِیلَن ثابِت بوُلِیشِی لازِم.

• شَخصنِی جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش اوُچُون اوُچِینچِی یوُل، اِستِعفاضَه یا آدَملَرنِی آرَه سِیدَه مَشهُور بوُلِیشِی، گپ تَرقَه لِیشِی بوُلَه دِی، شُو دَرَجَه دَه مَشهُور بوُلِیشِی لازِمکِی اِنکار  قِیلِیشگه اوُرِین قالمَسلِیگِی کِیرَک. کوُردِستاننِی اَوَّلگِی سِکوُلارِی وَ مُرتَد حِزبنِی اَساسچِیسِی قاضِی مُحَمَّد بوُنگه مِثال بُولَه آلَه دِی، اوُ مَنَه بُو حِزبنِی دِیماکرَت حِزب صِیفَتِیدَه وُجُودگه کِیلتِیرگن اِیدِی. اوُنِی هِیچ کِیم کوُرمَه گن یاکِی بِیرار جایدَه اوُ حَقِیدَه اوُقِیمَه گن بوُلِیشِی موُمکِین، اَمّا اوُ اوُزِینِی شوُهرَتِی واسِیطَه سِیدَه قاضِی مُحَمَّد مَوجُود اِیکَه نِینِی وَ بُو شَخص کوُردِستاندَگِی مُرتَد حِزبنِی اَوَّلگِی اَساسچِیسِی اِیکَه نِینِی کوُرسَتدِی.

حوُپ، شُو یِیرگه چَه شَخصگه قوُیِیلگن توُحمَتنِی ثابِت قِیلدِیک، یَعنِی یا اوُنِی اوُزِی اِقرار بوُلدِی یا گوُواهلَر وَ دَلِیللَر اوُنِی ثابِت قِیلِیشدِی یاکِی آدَملَرنِی آرَه سِیدَگِی مَشهُورلِیگِی بِیلَن ثابِت بوُلَه دِی وَ شَخص اوُنگه اِقرار بوُلدِی. بُو یِیردَه تَرقلگن گپلَر وَ گوُواهلَرنِی شَهادَتِی مَوجُود. اَگر اوُنِی اوُستِیدَه گوُواهلِیک بِیرِیلگن شَخص یاکِی گوُواه صِیفَتِیدَه شَهادَت بِیرگن کِیشِیلَر، آدَملَر آرَه سِیدَه تَرقلگن گپلَر بِیلَن بِیرگه قوُیِیلسَه، اَمّا بُو شَخص توُرِیب بوُلَرنِی اِنکار قِیلسَه، بِیز هَم اوُنِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلَه مِیز. بوُنِی آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگن اِیدِیک، اوُنِی  سُوزِینِی قَبوُل قِیلَه مِیز. مَنَه بُو حُکمنِی دَلِیلِی عادِل گوُواهلَرنِی یالغانچِیگه چِیقَه رِیش اِیمَس؛ بَلکِی اوُنِی دَلِیلِی مَنَه بُو شَخص تامانِیدَن اوُنِی  اِنکار اِیتِیلگه نِیدِیر، مَنَه بُو اِسلام دِینِیگه قَیتِیش، تَوبَه حِسابلَه نَدِی. یَعنِی مَنَه بُو شَخص هَمَّه نَرسَه نِی اِنکار قِیلَه دِیگن بوُلسَه، بُو اوُنِینگ تَوبَه قِیلگه نِینِی بِیلدِیرَه دِی وَ حوُددِی تَوبَه دِیک اوُندَن قَبوُل قِیلِینَه دِی.

بُو شُو مَعنانِی بِیلدِیرَه دِیکِی، شَخص اَصلِی حَقِیقَتنِی بِیلَه دِی، بُو بارَه دَه شَک – شُبهَه یُوق، اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن اوُنِی رَد قِیلَه دِی، آیاق- آستِی قِیلَه دِی، یَعنِی اوُ اَصلِی حَقِیقَت نِیمَه اِیکَه نِینِی جوُدَه یَحشِی بِیلَه دِی، اَمّا اوُنِی اِنکار قِیلَه دِی، بُو یِیردَه اِیککِیلَه نِیب اوُتِیرِیشگه حاجَت یُوق.  مُسُلمان حَقِیدَه بِیزنِی قائِدَه مِیز حُسنِی ظان، یَحشِی گوُمان قِیلِیش وَ مَسَلَه نِی مُسُلمان اوُچُون یَحشِیلِیک بوُلگن تامانگه بوُرِیش وَ اِمکانِی بارِیچَه اوُنگه عُذر کِیلتِیرِیشدِیر. شُو سَبَبلِی هَم مُسُلماننِی مَنَه بُو اِنکارِینِی مُسُلماننِی فایدَه سِیگه تَفسِیر قِیلَه مِیز، اوُنِی اِنکارِی تَوبَه نِی بِیر نَوِی بوُلِیب گوُیاکِی شَخص تَوبَه قِیلگن بوُلَه دِی.

اَمّا اَگر حوُددِی شوُ اِیشنِی بِیر کافِر اِسلام حَقِیقَتلَرِینِی قَرشِیسِیدَه قِیلَه دِیگن بوُلسَه، مَنَه بُو کافِر شَخص قَیصَرلِیککَه توُشِیب قالِیبدِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَکِی قانوُنلَرنِی، اِسلام دِینِینِی حَق اِیکَه نِیگه  اِیشانسَه هَم، اَمّا اوُنِی اِنکار قِیلیَپتی، دِییمِیز.     “وَجَحَدُوا بِها وَاسْتَیقَنَتْها أنْفُسُهُمْ” (نمل/14 ) اَگر بِیر کافِر اِنکار قِیلِیب ، قَیصَرلِیک قِیلَه دِیگن بُولسَه، بِیز بوُ شَخص اوُچُون بِیر نَرسَه قِیلَه آلمَیمِیز، فَقَط اوُنِی اوُز حالِیگه تَشلَب قوُیَه مِیز.

مَنَه بُو بِیر مُسُلماننِینگ یا بِیر کافِرنِینگ اِیچکِی، پِنهان اِیشلَرِی بارَه سِیدَگِی اِنکارِیدِیر، بِیزلَر دُنیادَه اِرتِدادگه باغلِیق بُولگن مُشَخَّص وَمَعلوُم جِنایَت اوُچُون بِیرِینچِی مَرتَه مُسُلمان اوُچُون شَخصنِی جاهِیللِیگِی سَبَبلِی تَوبَه گه تَفسِیر قِیلَه مِیز، اَمّا  اِیککِینچِی مَرتَه عُذر کِیلتِیرِیلمَیدِی، بَلکِی اوُ آگاهانَه، قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن مَنَه بُو جِنایَتنِی قِیلگن بوُلَه دِی، حوُددِی بِیرِینچِی مَرتَه قِیلگه نِیدِیک حَتَّی اِنکار قِیلِیشِی هَم، بُو یِیردَه اوُنگه فایدَه کِیلتِیرمَیدِی.

اَلبَتَّه مَنَه بوُ بارَه دَه هَم، طاغوُتلَرنِی دِفاع قِیلوُچِیلَر وَ طاغوُتلَرنِی اِیختِیارِیدَه توُرِیب طاغوُتلَر اوُچُون وَظِیفَه لَرِینِی بَجَرِیب کِیلَیاتگن بَعضِی اوُلَمایِی سوُء وَ سِیحرگرلَر مُسُلمانلَرنِی جادوُ قِیلِیش اوُچُون شُبهَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن. مَنَه بُو اِنکار بِیزنِی بِیر قِیسمِیمِیز بوُلگن بِیزلَرگه اوُحشَش اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی بَرچَه سِیگه اِعتِقاد قِیلَه دِیگن مُسُلمان اوُچُونلِیگِینِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیز، اوُ هَم حوُددِی بِیزلَرگه اوُحشَش اوُزِینِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن جوُدا قِیلگن اِیمَس، اَمّا اَگر جوُدا قِیلگن بُولسَه، نِیمَه بوُلَه دِی؟ اَگر آشکار کافِرلَرنِی جَماعَه سِیگه کِیتگن بوُلسَه، نِیمَه بوُلَه دِی؟

اَگر مَنَه بُو شَخص حاضِر هَم جِنایَتنِی قِیلَه یاتگن بوُلسَه وَ اوُ بوُنِی جِنایَت اِیکَه نِینِی یَحشِی بِیلسَه وَ هَمَّه مِیز اوُنِی کوُرسَک، نِیمَه بُولَه دِی؟ یاکِی اوُ اوُلگوُنِیچَه مَنَه بوُ جِنایَتنِی قِیلگن بوُلسَه، نِیمَه بوُلَه دِی؟ بِیزلَرنِی اِیککِیلَه نِیشِیمِیزگه اوُرِین قالَه دِیمِی، یَعنِی بِیر مَرتَه کِیلِیب اوُندَن سُورَی آلَه مِیزمِی؟ یاکِی مَنَه بُو شَخصنِی اِنکار قِیلِیشِیگه هَم اوُرِین بارمِی؟

بُولَر مُشَخَّصدِیر، مُسُلمان شَخص مَثَلاً یَهُودِیلَرنِیکِی، نَصرانِیلَرنِیکِی، مَجُوسلَرنِیکِی یا سِکوُلارِیستلَرنِیکِی بوُلگن سوُزنِی سوُزلَه گن یاکِی عَمَلنِی قِیلگن وَ بِیزلَر اوُنِی مَنَه بُو گوُروُهلَرنِی جَماعَه سِیگه کِیتگن دِیب اوُیلَه گن اِیدِیک، اَمّا بُو شَخصنِینگ اوُزِینِی اَیتِیشِیچَه، بُو سوُزلَرنِی اَصلاً اَیتمَه گن، اوُ بُونِی اِنکار قِیلیَپتِی وَ بِیز هَم بوُنِی اوُندَن قَبوُل قِیلَه مِیز وَ بُو شَخص مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَن مَنَه بُو سوُز،کَلام بِیلَن باشقَه جایگه بارمَه گن، دِییمِیز، اِیندِی اَگر اوُ قِیلَه یاتگن اِیشِینِی حَقِیقَتدَه جِنایَت اِیکَه نِینِی بِیلسَه وَ بِیز اوُنِی اوُشَه جایدَه کوُرسَک، نِیمَه بوُلَه دِی؟ اوُزِی دِینگِیزنِی اِیچِیگه توُشِیب آلِیب، مِین دِینگِیزدَه اِیمَسمَن دِییَه یاتگن کِیمسَه نِی گپِینِی قَبوُل قِیلَه مِیزمِی؟ مَست بوُلگن حالِیدَه شَرابخانَه دَه توُرِیب مِین شَراب اِیچمَه گنمَن دِیب توُرگن کِیمسَه نِی سوُزِیگه اِیشانسَه بوُلَه دِیمِی؟

اَگر بِیر کِیشِی آشکار رَوِیشدَه کامُّونِیست، دِیماکرَت لِیبِیرَل یا یَهُودِیَت، نَصرانِیَت، مَجُوسِیَت حِزبلَرِینِی بِیرِیگه اِیرگشگن بوُلسَه وَ مِین سِکوُلار یا نَصرانِی، یَهُودِی، مَجُوس اِیمَسمَن وَ مِین مُسُلمانمَن دِیب توُرسَه ، مَنَه بُو کِیمسَه آشکار یالغان گپِیرِیبدِی.

اوُنِینگ فَلانچِی سِکوُلار حِزبدَه حاضِر بوُلِیشِی وَ اوُ یِیردَه هِیلمَه – هِیل مَقاملَرگه اِیگه  بوُلِیشِی، اوُنِینگ قِیلَه یاتگن عَمَلِینِی گپِیرَه یاتگن سُوزِیگه قَرَمَه – قَرشِی اِیکَه نِینِی بِیلدِیرِیب توُرِیبدِی، بُو فَقَط مُسُلمانلَرنِی فَرِیب بِیرِیش اوُچُون حالاص. بُو یِیردَه کامِل آشکار کوُرِینِیب توُرِیبدِی، بُو حوُددِی کوُردِستاندَگِی سِکوُلارِیست مُرتَدلَرنِینگ مُسُلمانلَرنِی فَرِیب بِیرِیش اوُچُون، قاضِی مُحَمَّد مُرتَد کوُردِستاندَگِی سِکوُلار اِرتِدادِی اَوَّلگِی جِزبنِی بوُنیانگوُذارِی بوُلگن، اوُ سِکوُلارِیست بوُلمَه گن، دِیگن گپلَرِیگه اوُحشَیدِی، یاکِی آلِی سَعُوددَگِی سَلَفِی عَبدُاللَطِیف اَیتَه دِیکِی: عِراقنِی کوُردِستاندَگِی دِیماکرَت حِزبنِی رَهبَرِینِی اَیتِیشِیچَه، مِین سِکوُلار اِیمَسمَن، دِیمَک اوُنِی سِکوُلار دِیب بوُلمَیدِی، چوُنکِی اوُ سِکوُلار اِیمَسلِیگِیگه اِقرار بوُلگن.  

شُونگه قَرَمَسدَن مَنَه شُو سِیحرگر( عَبدُالَّطِیف) نِی اوُزِی آلِی سَعُودنِی یالغانچِی سَلَفِیلَرِیدَن بوُلَه دِی وَ طاغوُتلَرنِینگ کاسَه سِینِی یَلَب یوُرَه دِی،اوُنِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلِیب بوُلمَیدِی، بوُندَن تَشقَرِی بارزانِی هَم هَمِیشَه سِکوُلارِیزم دِینِینِی حِمایَه قِیلِیب صُحبَت قِیلَه دِی وَ اوُزِینِی دائِم سِکوُلارِیزمنِی مُدافَعَه قِیلوُچِیسِی دِیب بِیلَه دِی وَ اَگرچِی بَرچَه اَخبارات واسِیطَه لَرِی اوُنِی اِیختِیارِیدَه بوُلسَه هَم، بِیرار مَرتَه هَم سِکوُلارِیزمگه قَرشِی بِیر کَلِیمَه هَم گپِیرمَه گن، بُولِیب هشم اوُ مِینگلَب کوُرد یاشلَرِینِی سِکوُلارِیزم دِینِینِی وَ اَمِیرِکَه وَ اوُنِی نَوکَرلَرِینِی رَهبَرلِیگِیدَگِی جَهان سِکوُلارِیستلَرِینِینگ یوُلِیدَه قِیرغِینگه جوُنَتگن، فَقَط اوُنِی حِزبِینِینگ مَرامنامَه سِیگه مُراجَعَت قِیلسَنگِیز یاکِی حَدِّی اَقَل اوُنِینگ کوُردِستان دِیماکرَت حِزبِینِی عُنوانِیگه اِعتِبار بِیرِیلسَه، فَقَط کَلِیمَه لَرنِی نَظَرگه آلِینسَه ( دِیماکرَت صِیفَتِیدَه اِعتِبار بِیرِیلسَه) اوُندَه دِیماکرَتِییَه وَ دِیماکرَت یا عُمُوماً اَیتگندَه سِکوُلارِیزم اَساسِی بُویِیچَه تَعرِیف قِیلِینگندِیر.

مَنَه بُو سَلطَنَت سَلَفِیلَرِینِی اَیتِیشِیچَه، سِکوُلارِیزم کُفردِیر، اوُنِی جُودَه کوُپ مَطلَبلَرِیدَه مَوجُود، چوُنکِی اوُنِی یوُق دِییَه آلمَیدِی، شوُنِینگ اوُچُون سِکوُلار اَحزابلَر کافِردِیر، دِییدِی. حوُپ، اِیندِی اَگر بِیر کِیشِی سِکوُلارِیست حِزبنِی رَهبَرِی بوُلسَه، نِیمَه بوُلَه دِی؟ مَنَه بُو سَوالگه مَنَه بُو دِینفُرُوش، سَلطَنَت سِیحرگرلَرِی جَواب بِیرِیشلَرِی لازِم. بِیر سِکوُلار حِزبنِینگ رَهبَرِیَتِی مَقامِینِی اِیگللَب توُرگن کِیمسَه، عاددِی بِیر کافِر حِسابلَنمَیدِی، بَلکِی” اَئِمَّةَ الکُفر” بوُلَه دِی. مَنَه بُو هَم “ اَئِمَّةَ الکُفر”دُور.

اوُزِینگِیز هَم بِیر اوُیلَب کوُرِینگلَر، اَخِیر بِیز کامُّونِیستلَرنِینگ رَهبَرِی بوُلگن ستَلِینگه قَرَب بُو شَخص کامُّونِیست اِیمَس، دِییَه آلَه مِیزمِی؟ ستَلِیننِی حِمایَه سِی بِیلَن کوُردِستاندَگِی اِرتِدادِی وَ سِکوُلار حِزبنِی اَوَّلگِی بوُنیانگوُذارِی بوُلگن قاضِی مُحَمَّدگه اوُ دِیماکرَت وَ سِکوُلار بوُلمَه گن دِییَه آلَه مِیزمِی؟ مُسُلمانلَرنِی شوُنچَه لِیک اَخماق دِیب فَرض قِیلِیش موُمکِینمِی؟ اوُلَر قاضِی مُحَمَّدنِی اوُستِیدَگِی کامّوُنِیستلَرنِی فارمَه سِینِی اوُستِیگه سَللَه نِی قوُیِیب آلگنلِیگِی سَبَبلِی بِیزلَرنِی اَلدَی آلِیشَه دِیمِی؟

دِیمُک،شُخصنّینگ سوِزّی اَوَّلا اوُ اوُزِینِی مُسُلمانلَردَن جُودا قِیلمَه گن وَ آشکار کافِرلَرگه قوُشِیلمَه گن پَیتگه چَه اِعتِبارگه آلِینَه دِی، اوُندَن تَشقَرِی آگاه بوُلِیشِی بِیلَن بِیرگه اوُنِی سوُزلَرِی قِیلَه یاتگن عَمَلِیگه مُخالِف بوُلمَسلِیگِی کِیرَک، یاکِی بُو عَمَللَرنِی قِیلَه یاتگن حالَتدَه بوُلمَسلِیگِی لازِم. رَمَضاندَه توُشلِیک یِیب اوُتِیرگن آدَم، شوُ یِیب توُرگن حالِیدَه، اَگر سِیزنِی کوُزِینگِیزگه قَرَب توُرِیب، مِین آوقَت یِیمَه یَپمَن ،دِیسَه سِیز قَندَی حالَتگه توُشگن بوُلَر اِیدِینگِیز؟ قوُلِی سِیزنِی چوُنتَه گِینگِیزدَه بوُلِیب پوُلِینگِیزنِی اوُغِیرلَه یاتگن یاکِی مَنزِیلِینگِیزگه کِیلِیب نَرسَه لَرنِی جَملَه یاتگن اوُغرِینِی اوُشلَب آلسَنگِیز وَ اوُنگه نِیمَه اوُچُون اوُغرِیلِیک قِیلیَپسَن، دِیسَنگِیز؟ سِیزنِی کوُزِینگِیزگه قَرَب توُرِیب مِین اوُغرِیلِیک قِیلمَه یَپمَن، مِین اوُغرِی اِیمَسمَن، دِیسَه قَندَی حالَتگه توُشگن بوُلَر اِیدِینگِیز؟

مَنَه بُو توُرلِی- توُمَن کُفرِیاتلَرنِی، جِنایَتلَرنِی، اوُلِیمنِی، اوُغرِیلِیکلَرنِی، تَلانچِیلِیکنِی، مُسُلمانلَرنِی قِیرغِینِینِی عَمَلگه آشِیرَه دِیگن بوُتوُن جَهان سِکوُلار ساتقِینلَرِینِینگ، طاغوُت حاکِملَرنِینک حالَتِی بوُلِیب، مَنَه بُو کِیمسَه لَر آدَملَرنِی کوُزِیگه قَرَب توُرِیب: بِیزلَر بُو اِیشنِی قِیلمَه گنمِیز، دِییِیشَه دِی، سَلطَنَت اوُلَمالَرِی وَ سِیحرگرلَر هَم اَیتِیشَه دِیِکِی، اوُلَرنِی مَنَه بُو اِنکارِی راست گپِیرَه یاتگنلَرِیگه دَلالَت قِیلَه دِی.

مِینِی نَظَرِیم بُویِیچَه مَنَه بُو اَئِمَّةُ الکُفر وَ فَسادچِیلَرنِی یَحشِیسِی اوُزِیگه خاص فُرصَتگه قالدِیرَه مِیز، حاضِر اِیسَه مُتَّحَم قِیلِینگن مُسُلمانگه قَیتَه مِیز، اوُنِی اوُزِیگه خاص مَرحَلَه لَرنِی اوُتکَه زِیلگندَن سُونگ اوُنگه تَعیِین قِیلِینگندَن سوُنگ، شَخصنِی اِرتِدادِی بُویِیچَه قَطعِی حُکمنِی صادِر قِیلِینَه دِی وَ جُودَه هَم خَطَرلِی تامانگه یوُنَه لَه دِی، بُو یوُل  نِهایَتدَه خَطَرلِیدِیر.

اِیندِی، اَگر مُسُلمان شَخص اِقرار بوُلِیب بِیرار نَرسَه نِی اِنکار وَ رَد قِیلمَه سَه، اوُنِی جِنایَتِی اِثبات بوُلَه دِی. اَمّا مَنَه بُو کافِی اِیمَس وَ حُکمنِی صادِر قِیلِیب بُولمَیدِی، بِیز فَقَط اَوَّلگِی مَرحَلَه نِی باسِیب اوُتدِیک حالاص. اِیککِینچِی مَرحَلَه شوُکِی، مَنَه بُو شَخصنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلَه دِیگن تُحمَت، جِنایَت، کُفر اِیکَه نِینِی هَم اِثبات قِیلِیشِیمِیز کِیرَک. مَنَه بُو نَرسَه نِی فَقَط وَ فَقَط قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتنِی قَطعِی حُجَّتلَرِی آرقَه لِی اِثبات قِیلسَه بوُلَه دِی.

آلدِین ثابِت قِیلگه نِیمِیزدِیک مَنَه بُو شَخصنِی اوُزِی هَم مَنَه بوُندَی سوُزنِی اَیتگه نِیگه اِقرار بُولگن وَ اوُنِی جِنایَتنِی اوُستِیدَه اوُشلَشگن اِیدِی، لِیکِن اوُنِی گپِیرگن سوُزِی هَم شَخصنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلَه دِیگن کُفرگه آئِد جِنایَت اِیکَه نِینِی هَم ثابِت قِیلِینِیشِی لازِم، مَنَه بوُنِی فَقَط قُرآن وَ سُنَّت بوُیِیچَه ثابِت قِیلسَه بوُلَه دِی، مَنَه بُو قُرآندَگِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَگِی حَلال وَ حَرامگه اوُحشَگن نَرسَه بوُلِیب، فَقَط اَلله حَلال قِیلِیش یا حَرام قِیلِیش حَققِیگه اِیگه، مُسُلمانلَرنِی بُو یِیردَه قِیلَه دِیگن اِیشِی شوُکِی مَنَه بُو اَحکاملَرنِی هِیچ قَندَی اَرَلَه شوُوسِیز، تَصَرُّفسِیز قُرآن وَ سُنَّتدَن آلِیشَه دِی وَ اوُنگه عَمَل قِیلِیشَه دِی. مَنَه بُو یِیردَه اِجتِهادگه، تَعوِیلگه وَ اِنساننِی رَعیِیگه اوُرِین یُوق.

مَنَه بُو صُورَتدَه شَخص تامانِیدَن اِیتِیلگن سوُز یا قِیلِینگن عَمَل اِرتِداد حَددِیدَگِی جِنایَت حِسابلَه نَدِی، “بوُ بِیزنِی زِمَّه مِیزدَه اِیمَس” بَلکِی، فَقَط اَلله وَ رَسُولِیگه قَیتَه دِی، اوُنِی مَنبَع سِی هَم فَلان عالِیمنِی رَعیِی یا فَلان اِمامنِی، مُجتَهِدنِی یاکِی اوُتگن دَورلَردَه بوُلگه نِیدِیک فَلانچِی کَتتَه کِیشِینِی اوُزِینِی زَمانِیدَگِی گوُروُهلَر یاکِی بوُلمَه سَم اوُزِیگه خاص مَذهَبلَر، گوُرُوهلَر، فِکرلَر حَقِیدَه اَیتگن رَعیِی اِیمَس، یالغِیز قُرآن وَ صَحِیح سُنَّت بوُلَه دِی. مَنَه بوُ جوُدَه کوُپ دُوستلَرِیمِیز دِققَت قِیلمَیدِیگن نوُقطَه لَردَن بِیرِیدِیر،یَعنِی اوُزِیگه خاص دَوردَگِی مَنَه بُو عالِمنِی عَصرِیدَگِی اوُزِیگه خاص گوُرُوهگه عَلاقَه دار بوُلگن بِیر عالِمنِی فَتواسِینِی، رَعینِی، اوُنِی اَیتگن سوُزِینِی بِیر حُکمِ صِیفَتِیدَه اوُزلَرِینِی حاضِرگِی زَمانلَرِیگه هَم تَطبِیق قِیلِیشماقچِی بوُلِیشَه دِی. یَعنِی اَصلِیَتدَه بُو رَعیلَرگه نِسبَتاً حوُددِی قُرآن وَ سُنَّتگه اوُحشَب مُناسَبَتدَه بوُلِیشَه دِی. اَلبَتَّه بوُنِی اوُزلَرِی اِنکار قِیلِیشلَرِی موُمکِین، اَمّا عَمَلدَه بُو اِیشلَرنِی قِیلِیشَه دِی، بوُلِیب هَم اوُلَرنِی قِیلَه یاتگن بُو اِیشلَرِی آچِیق- آشکار خَطا حِسابلَه نَدِی.

هَر قَندَی گوُرُوهلَر وَ مَذهَبلَر اوُزِینِی دَورِیدَه اوُزِیگه خاص اِیرگه شوُچِیلَرگه اِیگه بوُلگن وَ اَگر اوُنِی اِیختِیارِیدَه قُدرَت بوُلمَه گن بوُلسَه هَم اوُندَن اوُنلَب بَلکِی یوُزلَب شاهَه لَر اَجرَب چِیققَن وَ اوُلَرنِی هَر بِیرِی اَنَه اوُشَه مَذهَبنِی اِدَّعا قِیلِیشگن، مَنَه بُو مَذهَب وَ گوُرُوُهنِی آرَه سِیدَه جوُدَه کوُپ اَدَشگن شاهَه لَر بُولگن بوُلِیشِی موُمکِین قَطعاً مَوجُود بُولگن بُو حاضِرگِی پَیتدَه هَم شوُنگه اوُحشَش مَوجُود. حُوپ، بِیر عالِم کِیلِیب مَنَه شوُندَی گوُرُوهلَر حَقِیدَه گپِیرگن وَ اَنَه اوُشَه عالِمنِی حُکمِیگه مُستَحَق بوُلگن بوُلِیشِی موُمکِین، اوُلَرنِی قِیلگن اِیشلَرِی سَبَبلِی اوُشَه حُکمگه مُستَحَق بوُلِیشگن وَ اوُشَه زَماننِی عالِمِی مَنَه بُو خاص گوُرُوهنِی اَنَه اوُشَه رَعیگه مُستَحَق قِیلگن، اَمّا مَنَه شوُ گوُرُوه وَ مَذهَب باشقَه دَورلَردَه مَنَه بُو گوُرُوهدَه یَحشِی یا یامان اوُزگه رِیشلَر وُجُودگه کِیلگن، بُو هَم طَبِیعِی، اوُلَر کوُپچِیلِیگِی یَحشِیلِیک تامانگه بوُرِیلگن یاکِی جوُدَه کوُپ یامانلَر اِیسَه یوُقالِیب کِیتگن، حوُددِی حاضِرگه چَه وُجُودگه کِیلگن یا یوُقالِیب کِیتگن یوُزلَب فِرقَه لَرگه اوُحشَیدِی؛ حوُپ، اِیندِی باشقَه دَورلَردَه اوُزگرگن وَ یَحشِی یا یامان تامانگه حَرَکَت قِیلگن مَنَه بُو گوُروُه کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک باشقَه حُکمگه مُستَحَق بُولَه دِی وَ آلدِینگِی اوُتگن دَوردَگِی عالِمنِی حُکمِی یَنگِیلَرنِی دَردِیگه یِیمَیدِی. بُو حالَتدَه آلدِینگِی عالِمنِی حُکمِینِی مَنَه بوُلَرنِی اوُستِیدَه تَطبِیق قِیلِیب بوُلمَیدِی، بَلکِی “بِیزلَرنِی حاضِرگِی وَضِیعیَتدَگِی ثابِت مِعیارِیمِیز فَقَط وَ فَقَط قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتدِیر وَ اوُزگرُوچَن نَرسَه لَر بارَه سِیدَه ثابِت رَعی هَم مَوجُود اِیمَس.” 

حاضِرگِی پَیتدَه بِیزلَرنِی شافِیعِی، حَنَفِیلَرِیمِیز یاکِی باشقَه مَذهَبدَگِیلَر وَ بِیزلَرنِی آرَه مِیزدَه وُجُودگه کِیلگن توُرلِی- هِیل گوُرُوهلَر، بوُندَن 40-50 یِیل آلدِینگِی دَورگه قَرَه گندَه نِهایَتدَه فَرق قِیلگن وَ یَنگِی حُکملَرگه اِیختِیاجِی بار، اِیندِی بِیر نِیچَه عَصر آلدِینگِی دَوردَه اوُتگن فَلانچِی گوُرُوه یا مَذهَب اِیرگه شُوچِیلَرِی قَندَی بوُلگه نِی حَقِیدَه گپِیرمَسَه هَم بُولَه دِی.

مُظَفَّر سُلطانِی هوُراماننِی تَرِیخ کِتابِیدَه اَیتَه دِیکِی: بوُتوُن هوُراماندَه عَیاللَر جِنسِینِی آرَه سِیدَه هَم، اِیرکَکلَر جِنسِینِی آرَه سِیدَه هَم بِیرارتَه بِینَماز تاپِیلمَیدِی،بَلکِی اوُلَرنِی هَمَّه سِی نَمازخان وَ اَهلِی اِسلامدِیرلَر. مَنَه بُو اوُزِیمِیزنِی هوُرامانگه تِیگِیشلِی بِیر نِیچَه یِیل آلدِینگِی حالَت، حاضِرگِی هوُراماندَگِی آدَملَر هَم شوُندَیمِی؟ اَلبَتَّه یُوق. دِیمَک اوُلَر حَقِیدَه حاضِر باشقَه حُکم صادِر بُولِیشِی کِیرَک وَ بِیر قَنچَه یِیلدَن سُونگ باشقَه بِیر حُکمگه مُستَحَق بُولِیشلَرِی هَم مُومکِین.

هَر قَندَی صُورَتدَه، مُسُلمان شَخصنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلَه دِیگن سُوزنِی یا عَمَلنِی اِثباتِی اوُچُون تَنها مِعیار،حاضِرگِی یا اوُتگن زَماندَگِی فَلانچِی عالِمنِی یا دانِیشمَندنِی رَعیِی اِیمَس، فَقَط وَ فَقَط قُرآن وَ صَحِیح سُنَّت بُولَه دِی. حاضِرگِی پَیتدَه گپِیرَه یاتگن دانِیشمَند هَم قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتگه اِستِناد قِیلگن حالدَه بِیر کِیشِینِی جِنایَت بِیلَن مُتَّحَم قِیلَه آلَه دِی.

اِیندِی، اَگر هِیچ قَندَی شَک وَ گوُمانسِیز، اَنِیق اِیشانچ بِیلَن قُرآن وَ صَحِیح سُنَّت یوُلِی آرقَه لِی مَنَه بُو عَمَلنِینگ شَخصنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلَه دِیگن آچِیق کُفر اِیکَه نِینِی اِثبات قِیلَه دِیگن بُولسَک، بُو حالَتدَه اوُچِینچِی مَرحَلَه گه یِیتِیب کِیلَه مِیز، بُو مُسُلمان شَخصنِی تَکفِیر قِیلِیشنِی شَرطلَرِینِی نَظَرگه آلِیش وَ تِیکشِیرِیشدِیر:

 تَکفِیر قِیلِیشنِی اَوَّلگِی شَرطلَرِی سوُزنِی اَیتگن یا عَمَلنِی قِیلگن کِیشِیگه بارِیب تَقَه لَه دِی، مَنَه بُو شَخص قوُیِیدَگِیچَه بوُلِیشِی لازِم:

• مُکَلَّف بوُلِیشِی کِیرَک:  یَعنِی کُفرنِی قِیلگن کِیشِی بالِیغ، عاقِیل،آزاد بوُلِیشِی، بالَه یا عَقلِی کَم، مَست بوُلمَسلِیگِی کِیرَک. چوُنکِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: 

“رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلَاثَةٍ: عَنِ النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ، وَعَنِ الصَّبِيِّ حَتَّى يَحْتَلِمَ، وَعَنِ الْمَجْنُونِ حَتَّى يَعْقِلَ”. مَنَه بُو بِیرِینچِی شَرط، مُکَلَّف بوُلِیشِی یَعنِی تَکلِیف اوُنگه واجِب بوُلگن بُولِیشِی کِیرَک. مَثَلاً حوُددِی اوُقوُچِیلَرگه تَکلِیف بِیرِیلگنگه اوُحشَیدِی.

• اِیککِینچِی شَرط، اَصلِیدَه مُهِم شَرط بوُلِیب شَخصنِی اوُستِیدَه نَبَوِی حُجَّتنِی اِقامَه قِیلِینِیشِی وَ شَخصنِی آگاهلِیکلَرِی، بِیلِیمِیگه باغلِیق بُولَه دِی. یَعنِی مَنَه بُو زَمِینَه دَگِی مُتَّحَم بُولگن شَخصگه “نَبَوِی حُجَّت” نِی اِقامَه قِیلِینِیشِی بارَه سِیدَگِی یِیتَرلِی، ضَرُورِی، اِیختِیاج بُولگن آگاهلِیکلَر یِیتگن بوُلِیشِی، اوُ اوُچُون اَنِیق،آشکار بوُلِیشِی کِیرَک. یَعنِی قُرآننِی سوُزِی بوُیِیچَه اوُنگه شُو دَرَجَه دَه آشکار بُولگن بوُلِیشِی لازِمکِی، اوُ فَرزَندلَرِینِی قَندَی تَنِیب آلسَه حَقنِی هَم حوُددِی شوُندَی تَشخِیص بِیرَه آلِیشِی لازِم:

 “يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ”، قَیسِی رَوِیش بِیلَن فَرزَندلَرِینِی تَنِیب آلسَه، اَنَه اوُشَه رَوِیش بِیلَن حُکم هَم اوُنگه رَوشَن بوُلِیشِی وَ اوُنِی تَنِیب آلِیشِی لازِم، اوُزِینِی فَرزَندلَرِی بِیلَن باشقَه بالَه لَرنِی اوُرتَه سِینِی قَندَی فَرقلَی آلسَه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی مَنَه بُو حُکم بِیلَن باشقَه کُفر اَحکاملَرِینِی اوُرتَه سِینِی فَرقلَی آلِیشِی کِیرَک، مَنَه بوُندَی کُفر گوُناهِی بِیلَن مُتَّحَم بُولگن شَخص اوُنِی اوُستِیدَه ثابِت بوُلگن مَنَه بُو کُفرنِی اَلله نِی حُکملَرِینِی آرَه سِیدَن آسانلِیک بِیلَن تَشخِیص بِیرَه آلِیشِی کِیرَک، حوُددِی اوُزِینِی آتَه سِینِی باشقَه آتَه لَردَن تَشخِیص بِیرگه نِیگه اوُحشَش.

اِیندِی،  مَنَه بُو حَق وَ اَلله نِی حُکمِی نَمازگه، رُوزَه گه، حَجگه وَ باشقَه نَرسَه لَرگه اوُحشَش عُمُوم اوُچُون آشکار وَ رَوشَن، اوُزِیگه خاص عُمُومِی بُولگن بُولسَه، اَمّا مَنَه بُو شَخص اِدَّعا قِیلِیب مِین بِیلمَس اِیدِیم، دِیسَه اوُنِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی. بُو یِیردَگِی مُهِم بُولگن نَرسَه، مَنَه بُو حشق جَمِیعیَتدَگِی شَخصلَرگه رَوشَن بوُلگن وَ مَنَه بُو حُکمدَن بِیخَبَر بوُلگن هِیچ کِیم قالمَه گنلِیگِیدَه هَم شَک – شُبهَه قالمَه گن.

اَمّا بُو یِیردَه باشقَه اِیشلَر هَم بار بوُلِیب، بُو اِیشلَر بَعضِی بِیر آدَملَر اوُچُون آچِیق- رَوشَن بُولگن، لِیکِن بَعضِی کِیشِیلَر اوُچُون اِیسَه رَوشَن بوُلمَه گن بوُلِیشِی هَم موُمکِین، بُو شَخص مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی بِیرِیدَه اوُنِی اِرتِداد جِنایَتِینِی خَطَرِیگه سالِیب قوُیگن اِیشلَرگه دوُچار بوُلگن بوُلسشه، مَنَه بُو اوُرِیندَه بُو شَخص اوُچُون حَق آشکار وَ اَنِیق بوُلگن اِیمَس، حُکم اوُنگه آشکار، آچِیق بُولمَه گن، شوُ سَبَبلِی مَنَه بُو جِنایَتدَن، اِرتِداد حُکمِینِی صادِر بُولِیشِیدَن آقلَه نَه دِی. اوُ اَیتگن سوُزلَر آلدِین کُفر اِیکَه نِی وَ مَنَه بوُندَی جِنایَت اِیکَه نِی آشکار بوُلمَه گن، شوُنِینگ اوُچُون هَم جِنایَتدَن،اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِینِیشِیدَن آقلَه نَه دِی.   

دِیمَک، بُو یِیردَگِی مِعیار بُویِیچَه شَخص اوُچُون مَنَه بُو حَق آلدِین آشکار وَ اَنِیق بُولگن بُولِیشِی لازِم، یَعنِی شَرِیعَتدَه آچِیق- آیدِین، آشکار بَیان قِیلِینگه نِی اِیمَس، یاکِی باشقَه لَر اوُچُون اَنِیق، آشکار بُولگن بوُلِیشِی مُهِم اِیمَس. اِیندِی دِیننِی قَیسِی بوُلِیمِیدَه بوُلِیشِی هَم مُهِم اِیمَس، بَلکِی مُهِمِی بُو تَنِیشلِیک، مَنَه بُو شَخص قِیلگن جِنایَت بوُیِیچَه بوُلِیشِی لازِم، اوُ عَقِیدَه حَقِیدَه بُولَه دِیمِی یا باشقَه اَحکاملَر حَقِیدَه بُولَه دِیمِی فَرقِی یُوق.

بُو یِیردَه اِیشارَه قِیلِینِیشِی لازِم بُولگن نوُقطَه شوُکِی، بِیزلَرنِی عَصرِیمِیزدَه بَعضِیلَرگه حُکم خَطا کوُرِینِیشدَه یِیتکَه نِی وَ حُکمنِی غَلَط، خَطا حالَتدَه توُشوُنِیب آلِیشگه نِینِی کوُپ کوُرِیلگن، باشقَه خَطا نَرسَه لَرنِی اوُلَرگه دِین وَ اِسلامنِی حَقِیقَتِی صِیفَتِیدَه کوُرسَه تِیشگن، اَگر مَنَه بُو شَخصلَرگه بوُنِی قَرَمَه – قَرشِیسِینِی اَیتسَنگِیز، اوُلَر سِیز اَیتگن قَرشِی نَرسَه نِی گوُمراهلِیک، کُفر دِیب بِیلِیشَه دِی؛ چوُنکِی اوُنگه تَعلِیم بِیرگن کِیشِیلَر مَنَه بوُنِی قَرشِیسِیدَگِی نَرسَه نِی گوُمراهلِیک وَ کُفر دِیب اوُرگه تِیشگن. بِیز جُودَه کوُپ رُوبَرُو بوُلَه دِیگن مَنَه بوُندَی اوُرِینلَردَه هَم، شَخص حَقِیقَت اوُنگه یِیتِیب بارمَه گن کِیشِیگه اوُحشَیدِی. دِققَت قِیلدِینگلَرمِی، مَنَه بوُندَی اوُرِینلَردَه شَخص حَق یِیتییب بارمَه گن وَ نَبَوِی حُجَّتنِی آشکار، اَنِیق تَنِیمَیدِیگن،ناآگاه کِیشِیگه اوُحشَیدِی. مَنَه بوُندَی آشکار صُورَتدَه حَق یِیتِیب کِیلمَه گن وَ حُکم اوُ اوُچُون آچِیق- آشکار بوُلمَه گن کِیشِی، اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِینِیشِیدَن آقلَه نَه دِی.

تَکفِیر شَرطلَرِینِی اوُچِینچِی شَرطِی، مَنَه بُو شَخص اَیتگن سُوزگه یا قِیلگن اِیشِیگه بارِیب تَقَلَه دِی. یَعنِی: اوُنِی اَیتگن سوُزِی وَ قِیلگن کُفرِی آشکار، رَوشَن، قَطعِی وَ اَنِیق کوُرِینِیب توُریشِی وَ اوُ حَقِیدَه هِیچ قَندَی گوُمان، شَک – شُبهَه بوُلمَسلِیگِی کِیرَک، هِیچ قَندَی شُبهَه سِیز اَنِیق اِیشانچ بِیلَن مَنَه بُو جِنایَت شَخصنِی اِسلامدَن چِیقَه رگنلِیگِی ثابِت بوُلِیشِی لازِم. مَنَه بوُ هَم مُهِم نوُقطَه لَردَندِیر.

رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم قوُیِیدَگِیچَه مَرحَمَت قِیلگنلِیکلَرِینِی هَم یَحشِی بِیلَه مِیز:    “إقَامَةُ حَدٍّ فِي الْأَرْضِ خَيْرٌ لِأَهْلِهَا مِنْ مَطَرِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً”   یَعنِی یِیر اَهلِی اوُچُون بِیر حَدنِی اِجرا قِیلِیشلِیک، قِیرق کوُن یامغِیر یاغِیشِیدَن کُورَه یَحشِیراقدِیر.

مَنَه بُو حالَتدَه، اوُلَت وَ وَبا، سِیل، سپِیدگه اوُحشَه گن باشقَه کَسَللِیکلَرگه مُبتَلا بوُلگن وَ اَگر اوُلَرگه حُکم چِیقَرمَه سَنگِیز اوُلَرنِینگ کَسَللِیکلَرِی جَمِیعیَتنِی سَلامَتلِیگِیگه ضَربَه اوُرَه دِیگن، حَتَّی اوُزلَرِینِی، آدَملَرنِی سَلامَتلِیگِینِی تَحدِید قِیلَه دِیگن مَنَه بُو بِیمارلَرنِی حُکمِینِی اوُلَرنِی اوُزلَرِیگه اَیتمَه سَنگ، بُو هَم اوُلَرنِینگ سَلامَتلِیکلَرِینِی هَم تَحدِید قِیلَه دِی وَ هَم جَمِیعیَتنِی سَلامَتلِیگِینِی هَم تَحدِید قِیلَه دِی. مَنَه بُوندَی حُکمنِی اِجرا قِیلِیش وَ شَخصگه مَنَه بُو حُکمنِی چِیقَه رِیش بِیلَن، اَصلِیدَه اوُنِی حَیاتِیگه هَم یاردَم بِیرگن بُولَه سَن وَ هَم جَمِیعیَتنِی حَیاتِی یوُلِیدَه حِذمَت هَم قِیلَه سَن.

توُغرِی، مَنَه بوُندَی حُکمنِی صادِر قِیلِیشلِیک وَ جِنایَتچِیلَرنِی جَزالَش هَم، اَگر عَدالَت بوُیِیچَه وَ اِیشانچ بِیلَن بوُلَه دِیگن بوُلسَه، جَمِیعیَتنِی تِیرِیلتِیرِیش بُویِیچَه 40 کوُنلِیک رَحمَت یامغِیرِیگه اوُحشَب، جَمِیعیَتنِی طَراوَتِیگه، گوُللَب یَشنَه شِیگه، اوُنوُملِی بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، بَلکِی مَنَه بُو حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِیش یِیر اَهلِی اوُچُون بُو یامغِیرلَردَن کوُرَه هَم یَحشِیراقدِیر. اَمّا حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِیشدَگِی مَنَه شوُنچَه یَحشِیلِیکلَرگه قَرَمَسدَن، اَگر اوُ اوُزِینِی توُغرِی یوُلِیگه عَمَلگه آشِیرِیلمَسَه، حَدنِی اِجرا قِیلِیشلِیک وَ مَنَه بُو حَدنِی شَک، گوُمان، شُبهَه نِی اوُستِیگه ظُلم وَ عِصیان بِیلَن قِیلِینِیشِی، هَمدَه غَیرِی شَرعِی دَلِیللَرگه کوُرَه اَساسلَه نِیشِی کِیرَک اِیمَس. جوُدَه کوُپچِیلِیکنِی کوُردِیک وَ حاضِردَه هَم کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، اوُلَر اوُزلَرِینِی سوُزلَرِی بُویِیچَه حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِیشیَپتِی، اَصلِیدَه اِیسَه بُو حُدُودلَر اَلله نِیکِی اِیمَس، بَلکِی اوُلَرنِی نَفسلَرِیگه تِیگِیشلِی، فَقَط اَلله نِی حُکمِیگه اوُحشَش بُولِیب اوُنِی گوُمان، شَک، ظُلم، عِصیانگه کوُرَه غَیرِی شَرعِی دَلِیللَر وَ کامِلاً نَفسانِی حالَتدَه اَساسلَب عَمَلگه آشِیرِیشَه دِی.

اِسلامِی عَدالَتنِی پِیادَه قِیلِینِیشِی وَ اِسلامِی عَدالَتنِی  کَرتَه سِی جِنایَتچِیلَرنِی اوُستِیدَه حُکملَرنِی طَتبِیق قِیلِینِیشِینِی ثَمَرَه سِی اِیمَس، بَلکِی اِیش یوُرِیتِیشگه وَ جَمِیعیَتدَگِی آدَملَرنِی حُقوُقلَرِی بُویِیچَه عَدالَت بِیلَن حُکم قِیلِیشگه باغلِیقدِیر. شَخصِی حُقوُقلَرنِی حِمایَه قِیلِیش وَ جِنایَت بُویِیچَه مُتَّحَم بُولگن شَخصنِی حَققِینِی دِفاع قِیلِیش، هَمَّه نَرسَه دَن کوُرَه مُهِمراق، مُشکِیلراق وَ ضَرُورِیراق بُولگن.

بِیر رِوایَتدَه کِیلِیشِیچَه:    ” ادْرَءُوا الْحُدُودَ عَنْ الْمُسْلِمِينَ مَا اسْتَطَعْتُمْ فَإِنْ كَانَ لَهُ مَخْرَجٌ فَخَلُّوا سَبِيلَهُ فَإِنَّ الْإِمَامَ أَنْ يُخْطِئَ فِي الْعَفْوِ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يُخْطِئَ فِي الْعُقُوبَةِ ”  رسول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَنَه بُو رِوایَت بِیلَن اِمکان بارِیچَه مُسُلمانلَردَن حُدُودلَرنِی آلِیب تَشلَشگه وَ جَزالَشنِی توُحتَه تِیشگه چَقِیریَپتِیلَر، اَگر اوُلَرنِی خَلاص قِیلِیشگه یُول تاپِیلسَه اوُندَن فایدَه لَه نِینگلَر، دِییَپتِیلَر؛ چوُنکِی مُسُلمان بارَه سِیدَگِی اِمامنِینگ کِیچِیرِیم بُویِیچَه خَطا یوُلدَن یُورِیشلِیگِی، جَزالَش وَ عُقوُبَت بِیرِیشدَگِی خَطاسِیدَن کوُرَه یَحشِیراق حِسابلَه نَدِی. مَنَه بوُندَی حالَتدَه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَه نَفسنِی جَزالَش مَطلوُب نَرسَه اِیمَسلِیگِینِی توُشوُنِیب یِیتَه مِیز، بَلکِی بُو یِیردَه مُتَّحَمنِی حُقوُقلَرِینِی رِعایَه قِیلِیش قَضاوَتدَه آسانلَشتِیرِیش وَ اِیشانچ بِیلَن جِنایَت اِثبات قِیلِینگوُنگه چَه بوُلگن زَماندَه مُسُلماننِی حُقوُقلَرِینِی سَقلَش مُهِم حِسابلَه نَدِی؛ حُکمنِی صادِر قِیلِیش وَ اوُنِی جَزالَش حَقِیدَه بِیر ضَرُورَت صِیفَتِیدَه آخِیرگِی مَرحَلَه دَه صُحبَت قِیلِینَه دِی.

شَخص قِیلگن جِنایَت بارَه سِیدَه اَنِیق اِیشانچگه اِیگه بُولِیش لازِم، شَخص اِیشانچ بِیلَن اِسلامگه کِیرگن وَ اِینگ یالغان سُوز بوُلمِیش شَک، شُبهَه، گوُمان بِیلَن اِیمَس تَنها اِیشاچ بِیلَن اِسلامدَن چِیقَه دِی، چوُنکِی مَنَه بُولَر اِینگ یالغان سوُزلَر حِسابلَه نَدِی:   ” إِيَّاكُمْ وَالظَّنَّ فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْحَدِيثِ .”  شُبهَه کَلِیمَه سِی عُمُومِی مَعنادَه اِیشلَه تِیلگن بوُلِیب اوُ هَر قَندَی شُبهَه نِی اوُز اِیچِیگه آلَه دِی. شُو سَبَبلِی هَم، بُو یِیردَه مُتَّحَمگه کوُندَه لَنگ بُولگن شُبهَه نِی هَم نَظَردَه توُتِیلَه دِی وَ هَم قاضِیگه کوُندَه لَنگ کِیلگن شُبهَه نِی نَظَرگه آلِینَه دِی، یَعنِی شُبهَه جَزالَشنِی دَفع قِیلَه دِیگن بُولسَه مُتَّحَم وَ قاضِینِی اوُرتَه سِینِی فَرقلَب اوُتِیرمَیدِی؛ هَر قَندَی حالَتدَه اَگر مُتَّحَمگه یا قاضِیگه شُبهَه کوُندَه لَنگ کِیلَه دِیگن بوُلسَه شَخصنِی اوُستِیدَگِی جَزالَش ساقِط بوُلَه دِی.

مَنَه بُو یِیردَه قوُیِیدَگِی قائِدَه گه یِیتِیب کِیلَه مِیز «ال‍ح‍ُدُود ت‍درأ ب‍ِال‍ش‍ب‍ه‍ات‌ “یَعنِی بَرچَه حُدُودلَر شَخصدَن شُبهَه بِیلَن دَفع بُولَه دِی وَ اوُزاقلَشتِیرِیلَه دِی. مَنَه بُو زَمِینَه دَه جُودَه کوُپ رِوایَتلَر، خَبَرلَر مَوجُود بُولِیب، اوُلَرنِی آچِیق – آیدِین کوُرسَه تِیشِیچَه، اَگر کِیچکِینَه شُبهَه تاپِیب آلسَک هَم اوُ بِیلَن حُکمنِی مُسُلماندَن اوُزاقلَشتِیرَه مِیز وَ اوُرتَه دَه شَخص حَقِیدَه مانِع بوُلِیشگه سَبَب بُولگن مَنَه بُو شُبهَه بارَه سِیدَه اِیشانچ خاصِل قِیلِینِیشِی کِیرَک، مَنَه بُو بِیرگِینَه شُبهَه گه قَناعَت قِیلِینَه دِی وَ حُکم چِیقَه رَه مِیز، چُونکِی فَلانچِی شُبهَه، شَک سَبَبلِی اِیشانچ خاصِل بُولمَی دِی، دِیمَک شَخصدَن اِرتِداد حُکمِی آلِیب تَشلَه نَدِی. شَخصنِی اوُستِیدَگِی قاتِیللِیک حُکمِی آلِینَه دِی وَ شَخص قَتلدَن، اوُلِیمدَن آقلَه نَه دِی.

• عَبدُالله اِبنِ مَسعُود رَضِیَ الله عَنهُ اَیتَه دِیکِی:    ” ‏‏ادرؤوا الحدود بالشبهات ادفعوا القتل عن المسلمين ما استطعتم‏‏ .” حُدُودلَرنِی شُبهَه بِیلَن دَفع قِیلِینگلَر وَ قَتل حُکمِینِی مُسُلمانلَردَن دَفع قِیلِینگلَر.
• اِبنِ عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ هَم رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن نَقل قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: ” ادْرَءُوا الْحُدُودَبالشبهات‏‏ .”  حُدُودلَرنِی شُبهَه بِیلَن آلِیب تَشلَنگلَر.
• شَوکانِینِی نَیلُ الاَوطار کِتابِینِی “حَد توُحمَت بِیلَن واجِب بوُلمَیدِی وَ شُبهَه بِیلَن دَفع بُولَه دِی” عُنوانِی آستِیدَگِی بابِیدَه کِیلتِیرِیلِیشِیچَه:    ” الزهری عن عروة عن عائشة، قالت: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «ادْرَءُوا الْحُدُودَ عَنْ الْمُسْلِمِينَ مَا اسْتَطَعْتُمْ فَإِنْ كَانَ لَهُ مَخْرَجٌ فَخَلُّوا سَبِيلَهُ فَإِنَّ الْإِمَامَ أَنْ يُخْطِئَ فِي الْعَفْوِ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يُخْطِئَ فِي الْعُقُوبَة. ” حَدنِی اِمکان بارِیچَه مُسُلمانلَردَن آلِیب تَشلَنگنلَر؛ اَگر مُتَّحَم اوُچُون دَفع قِیلِیشگه یوُل تاپِیلسَه، مَنَه بُو یوُلنِی اوُنگه آچِیب بِیرِینگلَر؛ زِیرا اَگر اِمامنِینگ عَوفدَه، کِیچِیرِیمدَه خَطا قِیلِیشِی جَزالَش وَ عُقوُبَتدَه خَطا قِیلِیشِیدَن کوُرَه یَحشِیراقدِیر. 

” يدرأ بالشبهة ”  یَعنِی بُونِی مَعناسِی شُوکِی،اَگر هَر قَنچَه ضَعِیف بُولسَه هَم حاکِم یا قاضِیگه شُبهَه تاپِیلِیب قالسَه، مَنَه شُو شُبهَه اَساسِیدَه شَخصنِی اوُستِیدَگِی حَد بارَه سِیدَگِی حُکم اِیشانچ دَرَجَه سِیگه یِیتِیب بارمَیدِی؛ مَنَه بُو حالَتدَه شُبهَه بارلِیگِی سَبَبلِی، مَنَه بُو شَخص بارَه سِیدَه  اِیشانچلِی دَرَجَه گه یِیتِیب بارمَه دِیک دِیب حُکم چِیقَه رِیلَه دِی، اِیشانچ خاصِل بُولمَه گندَن سُونگ شَخصگه قَرشِی حُکم صادِر قِیلِینمَیدِی، اَگرچِی مَنَه بُو شُبهَه هَر قَنچَه ضَعِیف بُولسَه هَم مُسُلمان شَخصگه قَرشِی حُکم صادِر قِیلِینِیشِیگه مانِع بُولَه دِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اِسلامگه اِیشانچ بِیلَن کِیرگن وَ فَقَط اِیشانچ بِیلَن اِسلامدَن چِیقَه دِی، مَنَه شُو اَرزِیمَس شُبهَه بِیزنِی اِیشانچ دَرَجَه سِیگه یِیتِیشِیمِیزگه یُول قوُیمَیدِی. اِیندِی شوُندَی بُولگچ، حاکِم وَ قاضِینِی کِیچِیرِیم وَ عَوفدَه خَطا قِیلِیشِی جَرِیمَه قِیلِیشدَه، حَدلَرنِی اِجرا قِیلِیشدَه خَطا قِیلِیشِیدَن کوُرَه یَحشِیراق بُولَه دِی، شوُنِینگدِیک تِرمِیزِینِی حَدِیثِیدَه کِیلگنکِی:   ” فَإِنَّ الْإِمَامَ أَنْ يُخْطِئَ فِي الْعَفْوِ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يُخْطِئَ فِي الْعُقُوبَةِ.”

عادَتدَه “اِجماع” نِی رُویابگه چِیقِیشِی نِهایَتدَه قِییِین،توُغرِیمِی؟ اَمّا کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک اِبنِ مُنذِر صَحابَه لَرنِی وَ بَرچَه مُسُلمانلَرنِی «دَفع الحدود بالشبهات» نِی قائِدَه سِی حَقِیدَگِی “اِجماع”سِینِی کِیلتِیرگن وَ اَیتِیشِیچَه، بَرچَه مُسُلمانلَر وَ صَحابَه لَر مَنَه بُو زَمِینَه دَه اِجماعگه اِیگه دِیرلَر. تِیرمِیزِیگه، بَیهَقِیگه، هَیثَمِیگه، اِبنِ ماجَّه گه، اِبنِ اَبِی شَیبَه وَ باشقَه جُودَه کوُپ مُحَدِّثلَر مَنَه بُو زَمِینَه دَه بِیر بابنِی اِیجاد قِیلِیشگن وَ سَلَفلَر هَمدَه اوُمَّتنِی اوُتگن صالِح کِیشِیلَرِینِی آرَه سِیدَه مَنَه بُو “اِجماع”نِی خِلافِیگه بِیر نَرسَه دِییِیلمَه گن.

اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله وَ اوُ کِیشِینِی اَصحابلَرِی مَنَه بُو قائِدَه بُویِیچَه اِینگ قَتتِیق قوُل کِیشِیلَردَن حِسابلَه نِیشَه دِی وَ هَمَّه دَن کوُرَه کوُپراق مَنَه بُو قائِدَه دَن فایدَه لَه نِیشگن. اَبُو حَنِیفَه وَ  اوُ کِیشِینِی طَرَفدارلَرِیدَن سوُنگ مالِیکِیلَر اوُلَرنِی کِیتِیدَن شافِیعِیلَر مَنَه بُو قائِدَه نِی طَرَفدارلَرِی حِسابلَه نِیشَه دِی، بُوندَن باشقَه لَر هَم بار، اَمّا اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَه مَنَه بُو کِیشِیلَر کوسپراق طَرَفدارلِیک قِیلِیشگن، اَلبَتَّه ظاهِیرِیلَر وَ باشقَه لَر هَم مَنَه بُو قائِدَه گه قَرشِیلِیک قِیلِیشمَه گن.

راشِید رِضا رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:  مُعَیَّن شَخص اوُستِیدَگِی وُجوُدگه کِیلگن شُبهَه وَ تَعوِیل سَبَبلِی، اوُندَگِی کُفر حَددِی وَ اَحکاملَرِی آلِیب تَشلَه نَدِی.” اوُ دَرء حَدِیثلَرِینِی مَضمُونِیگه اِیشارَه قِیلِیب اَیتَه دِیکِی: “بِیزلَر حُدُودلَرنِی شُبهَه بِیلَن آلِیب تَشلَشگه بُویُورِیلگنمِیز؛ آلِیب تَشلَشگه اِینگ مُناسِب بوُلگن حَد، اِرتِداد وَ اِسلام دِینِیدَن چِیقِیش حَددِیدِیر.”

کوُردِینگِیزمِی؟ قوُیِیدَگِی اَساسِی قائِدَه گه یَنَه یِیتِیب کِیلدِیک،  ” من دخل الإسلام بيقين لم يُـخرج منه إلا بيقين”، مُسُلمان بُولِیشِی اِیشانچ بِیلَن ثابِت بوُلگن کِیشِی، شُبهَه وَ شَک، اِیحتِمال بِیلَن اوُندَن چِیقَه رِیلمَیدِی، بَلکِی مَوجُود بُولگن هَر قَندَی شُبهَه گه چَنگ سالَه مِیز وَ بِرادَرِیمِیزنِی یا آپَه – سِینگلِیمِیزنِی اِیمانِینِی مُخافِظَت قِیلَه مِیز وَ اوُنِی اوُزِیمِیزدَن اوُزاقلَشتِیرمَیمِیز وَ قوُلِیمِیزنِی بِرادَرِیمِیزنِی قانِی بِیلَن بُولغَه مَیمِیز.

مَنَه بوُلَر اَهلِی قِبلَه اِتِّفاقلِی نَظَرگه اِیگه بُولگن شَرطلَر اِیدِی،اَمّا شِیعَه مَذهَبِیدَه مَنَه بُو شَرطلَردَن تَشقَرِی، کُفر کِیلتِیرِیش اوُچُون قِیلِینگن قَصد، نِیَت هَم اَساسِی شَرطلَردَن حِسابلَه نَدِی. اَمّا اَیتِیشلَرِیچَه: شَخصلَرنِینگ سوُزلَرِی وَ رَفتارِی اوُنِی حِمایَه چِیسِی بُولگن اِعتِقادلَرگه مَخصُوصاً اوُلَرنِی قَصدلَرِینِی بِیلِیب آلِیش اوُچُون، بُو اِیشنِی اَلبَتَّه اَهلِی فَنگه، مُتَخَصِّصلَرگه تاپشِیرِیلِیشِی کِیرَک. شوُندَی مُتَخَصِّصلَر بارکِی، شَخصلَرنِی سوُزلَرِی یا عَمَللَرِینِی آرتِیدَگِی وَ بُو شَخصلَر مَنَه بُو رَفتار یا عَمَلنِی واسِیطَه سِیدَه اِرتِداد بُویِیچَه مُتَّحَم بُولگن قَصدنِی، نِیَتنِی بِیلِیشگه قادِردِیرلَر، اوُلَر فَقَط تَشخِیص بِیرِیشَه دِی خالاص، بوُنگه خاطِب اِبنِ اَبِی بَلتَعَه نِی نَمُونَه سِی مِثال بُولَه آلَه دِی.

اِیندِی، اَگر اَیتِیب اوُتِیلگن مَنَه بُو شَرطلَردَن بِیرارتَه سِی مَوجُود بُولمَه سَه، شَخصدَن مُرتَد اِصطِلاحِی نَفِی قِیلِینَه دِی وَ اوُنِی اوُستِیدَه حَد هَم اِجرا قِیلِینمَیدِی. اَمّا اَگر شَخصدَه مَنَه بُو شَرطلَرنِی بَرچَه سِی جَملَه نَه دِیگن بُولسَه، بُو وَقت آخِیرگِی مَرحَلَه گه توُرتِینچِیسِیگه اوُتَه مِیز، اوُ هَم بُولسَه تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدِیر.

تَکفِیر مانِعلِیکلَرِی، اِرتِداد جِنایَتِی بوُیِیچَه مُتَّحَم قِیلِینگن شَخصگه  نِسبَتاً مُناسَبَت بِیلدِیرِیشنِی توُرتِینچِی مَرحَلَه سِی صِیفَتِیدَه، اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِیش اوُچُون اِیشلَه تِیلَه دِی. توُرتِینچِی مَرحَلَه بوُلمِیش تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِینِی کوُرِیب چِیقِیشلِیک، شَخص اوُچتَه مَرحَلَه نِی “اِیشانچ” بِیلَن باسِیب اوُتسَه وَ “اِیشانچ” بِیلَن اوُنِی جِنایَتچِی اِیکَه نِی ثابِت بوُلگن وَ بَرچَه تَکفِیرنِی شَرطلَرِیگه اِیگه بُولگن پَیتِیدَگِینَه عَمَلگه آشِیرِیلَه دِی.

مانِع اِیککِیتَه نَرسَه نِی اوُرتَه سِینِی توُسِیب قوُیَه دِیگن نَرسَه اِیکَه نِینِی وَ مَنَه بُو اِیککِی نَرسَه نِی بِیر- بِیرِیگه یِیتِیشِیگه یُول قوُیمَسلِیگِینِی یاکِی بِیر نَرسَه نِی چِیقِیشِینِی یا کِیرِیشِینِی آلدِینِی آلِیشِینِی هَمَّه مِیز هَم یَحشِی بِیلَه مِیز. لِباسلَر سِیزنِی بَدَنِینگِیزگه ساوُوق یِیتِیشِیگه توُسقِینلِیک قِیلَه دِی، سایَه بانلَر سِیزنِی باشِینگِیزگه یامغِیر توُشِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی، توُغانلَر سُوونِی آقِیب کِیتِیشِیگه یُول قوُیمَیدِی، اِیلِیکتر سِیملَرِینِی اوُستِیدَگِی قابِیق سِیزنِی تاک اوُرِیشِیدَن سَقلَیدِی، مَنَه شوُنگه اوُحشَش جوُدَه کوُپ هِیلمَه – هِیل توُسِیقلَرنِی بِیلَه مِیز.

اِیندِی اَگر مُسُلمان شَخص کُفرلِی، بُولغَنگن سُوزنِی اَیتگن یا عَمَلنِی قِیلگن بوُلسَه وَ مَنَه بوُندَی جِنایَتنِی قِیلگنلِیگِی اِثبات قِیلِینگن بُولسَه وَ تَکفِیرنِی شَرطلَرِی هَم مَوجُود بُولسَه هَم، شوُنگه قَرَمَسدَن مَنَه بُو بوُلغَنگن سوُز یا عَمَل بِیلَن اوُنِی اِیمانِینِی اوُرتَه سِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِیگن توُسِیق مَوجُود بُولِیشِی موُمکِین، مَنَه شُو مانِعلِیکلَر شَخصنِی اِیمانِیگه کِیرِیب بارِیشِیگه هَمدَه اوُنگه ضَربَه اوُرِیشِیگه یوُل قوُیمَیدِی، مَنَه بُو مانِعلِیکلَر شَخصنِینگ اِیمانِی بِیلَن کُفرلِی، بوُلغَنگن عَمَلِی یا سوُزِینِی اوُرتَه سِیگه توُرِیب آلَه دِی وَ شَخصنِی اِیمانِیگه ضَربَه اوُرِیلِیشِیگه یُول قوُیمَیدِی وَ شَخصنِی اِیمانِینِی مُخافِظَت قِیلَه دِی.

  اِیمان وَ کُفرنِی آرَه سِیدَگِی وَ شَخصنِی مُسُلمانلَر جَمِیعیَتِیدَن کافِرلَرنِی جَمِیعیَتِیگه قَیتِیشِیگه یوُل قوُیمَیدِیگن وَ توُسِیق اِیجار قِیلَه دِیگن وَ شَخصنِی اِسلامِی نابُود بوُلِیشِیگه یُول قوُیمَیدِیگن شَرعِی مانِعلِیکلَرنِی اِینگ مُهِمِی قوُیِیدَگِیلَردَن عِبارَت دِیر:جاهِللِیک، تَعوِیل، خَطا، اوُنِیتِیش، اِکراه، مَجبُورلِیک، اِرادَه سِینِی قوُلدَن بای بِیرِیش ( شَخصنِی اِرادَه سِی قُلفلَه نِیب قالَه دِی، وَ اوُنِی قَتتِیق حوُرسَندچِیلِیگِی یاکِی قَتتِیق عَصَبِیلَه شِیشِی ، قوُرقوُوِی،غَم – غوُصَّه سِی، خَواطِرِی نَتِیجَه سِیدَه بوُلِیشِی موُمکِین،شَخص نِیمَه قِیلَه یاتگه نِینِی وَ نِیمَه دِییَه یاتگه نِینِی بِیلمَیدِی) . بَعضِیلَر تَقلِیدنِی هَم، تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدَن دِیب بَیان قِیلگن بوُلسَه، تَقلِید قِیلمَسلِیکنِی اِیسَه شَرطلَردَن بِیرِی دِیب حِسابلَه گن. اِبنِ تَیمِیَه رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی: اَهلِی قِبلَه دَن بوُلگن تَقلِید قِیلوُچِی شَخصنِی اَصلاً مَذهَبِی یُوقدِیر، شُو سَبَبلِی هَم عُذرلِی بوُلَه دِی، دِیب حِسابلَه شَه دِی.

عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه، تَکفِیرنِی شَرطلَرِی بُو تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیگه مُخالِف بوُلگن هَر قَندَی نَرسَه، مَثَلا: عِلم، آگاه بوُلِیش، قَصد قِیلِیش، اِیختِیار، تَعوِیل قِیلمَسلِیک، بُولَرنِی بِیر قِیسمِیگه آلدِین هَم اِیشارَه قِیلِیب اوُتگنمِیز، اَگر تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِی حَقِیدَه اِیضاح بِیرِیلسَه، شَرطلَر هَم اوُز- اوُزِیدَن رَوشَن بُولَه دِی، دِیب فِکرلَیمَن.

اَوَّلا اوُ حَقِیدَه جُودَه کوُپ گپِیرِیلگن تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِینِی بِیرِی بوُلمِیش عُذر بَه جَهلگه توُحتَه لَه مِیز:

اِنسان آنَه سِینِی قارنِیدَن عِلم وَ آگاهلِیکلَر بِیلن بِیرگه توُغِیلمَسلِیگِینِی یَحشِی بِیلَه مِیز، بَلکِی اِنسان آپپاق وَرَقگه اوُحشَیدِی، اوُندَه اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن نَرسَه لَر یازِیب بارِیلِیشِی کِیرَک، شوُندَه اِنسان اوُزِینِی اِیچکِی، ماددِی حَیاتِینِی اِدارَه قِیلِیش قُدرَتِیگه یِیتَه دِیگن اوُسِیش وَ تَخَصُّص دَرَجَه سِیگه چِیقَه دِی. دِیمَک، اِنسان عِلم بِیلَن دُنیاگه کِیلمَیدِی، بوُنِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیز. حاضِرگِی کوُندَه هَم سِیزلَرنِی کوُپِینگِیز طَلَبَه سِیزلَر وَ عالِی اوُقوُو یوُرتلَرِیدَه تَعلِیم آلیَپگنسِیزلَر یاکِی توُرلِی- هِیل صاخَه دَگِی اِیشلَردَه اَنچَه مُددَتدَن بوُیان شاگِیرد بُولِیب اِیش اوُرگه نِیب اوُستاز دَرَجَه سِیگه یِیتگنسِیزلَر، سوُزلَه شوُ آدابِینِی،اوُتِیرِیش آدابِینِی، عائِلَه وِی عَلاقَه لَر آدابِینِی، سِیاسِی وَ اِجتِمائِی، مَدَنِی آدابلَرنِی اوُرگه نِیشدَه هَم اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن اوُلَرنِی توُرلِی- هِیل مَنبَعلَردَن آلِیب تَعلِیم آلگنسِیزلَر، قَبوُل قِیلگنسِیزلَر.

مَنَه بُو حالَتدَه، قائِدَه بُویِیچَه اِنسان مِعراث بوُلِیب قالگن یا آنَه سِیدَن اوُنگه اوُتگن نَرسَه لَردَن باشقَه سِینِی، مَنَه بُو دُنیادَه اوُزِی قوُلگه کِیرِیتِیشِی لازِم، اَصلِیدَه اوُنِی اوُزِی جاهِل، عِلمسِیزدوُر: 

” وَاللّهُ أَخْرَجَكُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئاً وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ”  (نحل/۷۸ )  اَلله سِیزلَرنِی آنَه لَرِینگِیز قارنِیدَن بِیران نَرسَه بِیلمَه گن حالِینگِیزدَه چِیقَردِی وَ شُکر قِیلِیش اوُچُون سِیزلَرگه قوُلاق، کوُزلَر وَ دِیللَرنِی بِیردِی.

بُو یِیردَگِی «لاَ تَعْلَمُونَ شَيْئاً»نِی مَعناسِی هِیچ نَرسَه نِی بِیلمَه گن حالِینگِیز، دِیگه نِیدِیر. هِیچ نَرسَه نِی بِیلمَیسِیزلَر، بُو حُوددِی بِیر کِیشِینِینگ فَرِیشتَه لَر نَر یا ماددَه اِیکَه نِینِی بِیلَه مَن دِیگن اِدَّعاسِیگه اوُحشَیدِی؛ حُوپ، مَنَه بُو بارَدَه هِیچ کِیم هِیچ نَرسَه بِیلمَیدِی وَ حَتَّی مَنَه بوُندَی اِدَّعالَرنِی قِیلَیاتگن کافِرلَر نِی جَمِیعیَتِی هَم بِیلِیشمَسدِی، اوُلَر فَقَط گوُمان وَ شُبهَه لَرگه اِیرگه شَر اِیدِیلَر:

” وَمَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً ” ‏(نجم/ 28) حالبُوکِی، اوُلَر اوُچُون بُو حَقدَه ( یَعنِی فَرِیشتَه لَرنِینگ قَیسِی جِنسدَن اِیکَنلِیگِی حَقِیدَه) بِیران بِیلِیم- حُجَّت یوُقدِیر. اوُلَر، فَقَط گوُمان – تَحمِینگه اِیرگه شُورلَر، خالاص. اَنِیقکِی، گوُمان حَقِیقَتاً بِیران نَرسَه نِینگ اوُرنِیگه اوُتمَس!

اَلله تَعالَی سِکوُلارِیستلَرنِی وَ مُشرِکلَرنِی عَقِیدَه لَرِی حَقِیدَه صُحبَت قِیلگن پَیتِیدَه هَم مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی، اوُلَرنِی اَکثَرِیَتِی عَقِیدَه لَرِیدَه شَک وَ گوُماندَن فایدَه لَه نِیشَه دِی وَ اوُلَرنِینگ عَقِیدَه دَگِی شَک وَ گوُمانلَرِی هِیچ قَچان اِیشانچنِی اوُرنِینِی باسَه آلمَیدِی وَ هِیچ قَندَی فایدَه سِی هَم یُوق:

” وَمَا یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنّاً إَنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً إِنَّ اللّهَ عَلَیمٌ بِمَا یَفْعَلُونَ”(یونس/ 36) اوُلَرنِینگ کوُپلَرِی جانلِی- جانسِیز بوُتلَرگه سِیغِینِیشلَرِیدَه فَقَط گوُمانگه اِیرگه شَه دِیلَر، خالاص. گوُمان اِیسَه بِیران نَرسَه دَه حَقِیقَتنِینگ اوُرنِینِی باسالمَیدِی. اَلبَتَّه ، اَلله اوُلَرنِی قِیلَیاتگن اِیشلَرِینِی بِیلگوُچِیدِیر.

حَه، شَک وَ گوُمان اِنساننِی حَق وَ حَقِیقَتدَن بِینِیاز قِیلِیب قوُیمَیدِی  ” إَنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً “. حاضِردَه هَم اوُلَر شوُ اَحوالدَه. سِکوُلارِیستلَرگه بِیر قَرَنگلَر، اوُلَر حِلقَت حَقِیدَه صُحبَت قِیلِیشگن پَیتِیدَه شَک وَ گوُمانگه اَساسلَه نِیشَه دِی، آسمان وَ یِیر حَقِیدَه هَم شَک وَ گوُمانگه اَساسلَه نِیشَه دِی، تَکامُوللَ شِیش حَقِیدَه صُحبَت قِیلِیشسَه هَم یالغان اَیتِیشَه دِی اوُ هَم شَک وَ گوُمانگه اَساسلَنگن، اوُلَردَگِی هَمَّه نَرسَه شَک وَ گوُمانگه اَساسلَنگن، حَتَّی اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی شَککاکلَرنِی اِیشانچلَرِی هَم شَک وَ گوُمانگه اَساسلَنگندِیر،اوُلَر مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگگه هَم شَک وَ گوُمان بِیلَن کِیلَه دِیلَر وَ مَنَه شُو شَککاکِیَتنِی مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه بِیر اَرزِیش صِیفَتِیدَه اِرایَه بِیرِیشنِی وَ مُسُلمانلَرنِی اوُزلَرِینِی اِیمانلَرِیگه نِسبَتاً اِیشانچنِی قوُلدَن بای بِیرِیشلَرِینِی یَحشِی کوُرِیشَه دِی.

حوُپ، اِیندِی اَلله تَعالَی مَنَه بُو جَهلنِی،نادانلِیکنِی آرَه دَن کوُتَه رِیش اوُچُون هَم اوُچتَه مُشَخَّص اَبزارنِی بِیرِیب قوُیگن: اِیشِیتَه دِیگن قوُلاقنِی، کوُرَه دِیگن کوُزنِی، عَقل یوُرگِیزِیب فَهملَیدِیگن قَلبنِی، مَنَه بُو اوُچ اَبزارنِی اِنساننِی اِیختِیارِیگه بِیرگندَن سوُنگ، «وَجَعَلَ لَكُمُ الْسَّمْعَ وَالأَبْصَارَ وَالأَفْئِدَةَ»، اِسلام شَرِیعَتِی اَوَّلدَه یاق عَقِیدَه مَسَلَه سِیدَه شَک وَ گوُماننِی، تَقلِیدنِی جائِز دِیب بِیلمَیدِی.

عَقِیدَه لَرِی هَم شَک وَ گوُمانگه اَساسلَنگن وَ شَککَه، گوُمانگه اِیرگه شَیاتگن سِکوُلارِیستلَرنِی وَ مُشرِکلَرنِی اَلله تَعالَی مَسخَرَه قِیلگه نِینِی کوُرگنمِیز؛ لِیکِن اَلله تَعالَی اِنساننِی اِیختِیارِیگه بِیرگن اَبزارنیی واسِیطَه سِیدَه اوُنگه هَر قَندَی بِیکارچِی نَرسَه لَرنِی قَبوُل قِیلِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیدِی،  ” وَلَا تَقفُ مَا لَیسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ إنَّ الْسَّمْعَ وَالبْصَرَ وَالفْؤادَ کل اولئک عنه مسئولا “، شُو سَبَبلِی هَم اوُزِی بِیرگن اوُچ نَرسَه نِی زِمَّه سِیگه مَسئُولِیَتلَرنِی تَعیِین قِیلِیب قوُیگن وَ اِسلام عَقِیدَه مَسَلَه سِیدَه شَک، گوُمان وَ تَقلِیدنِی قَبوُل قِیلمَیدِی. سِیندَه عِلمِی مَوجُود بُولمَه گن نَرسَه نِی قَبوُل قِیلِیشِینگنِی هَم قَبوُل قِیلمَیدِی. عَقِیدَه دَه تَقلِید جائِز اِیمَس.

فَلانچِی اَیتگنلِیگِی اوُچُون بِیر نَرسَه نِی قِیلِیشِینگ تَقلِید دِییِیلَه دِی. حَقنِی اوُزِیگه اِیشانگه نِینگ اوُچُون اِیمَس، بَلکِی اوُشَه فَلانچِیگه بوُلگن اِعتِمادِینگ سَبَبلِی  مَنَه بُو اِیشنِی قِیلَه سَن، چوُنکِی سِین قِیلَه یاتگن اِیش حَق بوُلِیشِی هَم مُومکِین بوُلمَسلِیگِی هَم مُومکِین. اَصلِی حَقِیقَت هَم شوُدِیر. شوُنچَه یِیللَر وَ شوُنچَه عَصرلَر دَوامِیدَه مَنَه شوُنچَه توُرلِی- هِیل مَذهَبلَرگه تَقلِید قِیلِیشگه وَ تَقلِید قِیلِینَه دِیگن مَرجَعلَرگه اِیگه بوُلگنمِیز، بِیزلَر 150 دَن آرتِیق اِمامگه اِیگه اِیدِیک، اَهلِی سُنَّتگه مَنصُوب فِرقَه دَه مَنَه بُو اِماملَرنِی نِیچتَه سِینِی مَذهَبِی سَقلَه نِیب قالدِی. دِیمَک، تَقلِید قِیلِیش مَرجَعلَرِی یاکِی مَذهَبلَرگه تَقلِید قِیلِیشنِی مَعناسِی، اوُلَرنِینگ بَرچَه سِی فَلان فِقهِی مَسَلَه بُویِیچَه حَقنِی اوُستِیدَه دِیگه نِی اِیمَس، توُرلِی- هِیل حَقلَر بُولِیشِی موُمکِین، اَصلِیدَه اِیسَه مَنَه بُولَرنِی هَمَّه سِی یَگانَه حَقدَن وَ یَگانَه مَنبَعدَن مَنَه شُونچَه توُرلِی- هِیل تَفسِیرلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن، وَ مَنَه شوُنچَه مَذهَبلَر، تَقلِید قِیلِیش مَرجَعلَرِی وُجُودگه کِیلگن.

دِیمَک، تَقلِیدِی اِیشلَردَه اِیشانچ مَوجُود اِیمَس، کوُپراق گوُمان حاکِم بُولَه دِی، اَگر سِیزلَر مَنَه بُو تَقلِیدِی اِیشلَرنِی حَق بِیلَن سالِیشتِیرسَنگِیز وَ اوُنِی حَقِیقَتدَه حَق اِیکَه نِی وَ اَصلِی حَقدَن فَرقِی یُوق اِیکَه نِی حَقِیدَه اِیشانچ خاصِل قِیلسَنگِیز، مَنَه شوُندَن سوُنگ سِیز مَنَه بُو حَقگه اِیرگه شَه آلَه سِیزلَر.

اَلله تَعالَی کافِرلَرنِی عَقِیدَه لَردَگِی گوُمان وَ شَککَه اِیرگه شِیشَه دِی، دِیب مَذَمَّت قِیلَه دِی، مَنَه بُو گوُمانلَر، شَکلَر هِیچ قَجان اِنساننِی حَقگه آلِیب بارمَیدِی. شُو سَبَبلِی هَم اَهلِی قِبلَه نِی بَرچَه سِی مَنَه بُو مَسَلَه بُویِیچَه اِتِّفاقلِی نَظَر قِیلِیشگنکِی، عَقِیدَه نِی تَقلِید آرقَه لِی قوُلگه کِیرِیتِیب بوُلمَیدِی وَ عَقِیدَه گوُمان وَ شَککَه اَساسلَنمَسلِیگِی کِیرَک، بَلکِی اِیشانچگه وَ شَخصِی حَرَکَتگه، شَخصِی اِیزلَه نِیشلَرگه اَساسلَه نِیشِی کِیرَک. مَنَه بُولَرنِی تَقلِیدِی اِیمَس، بَلکِی اِیشانچ بِیلَن بوُلِیشِی لازِم.

عَقِیدَه اِنساننِی حَیاتدَگِی اَساسِی مَسَلَه لَرِیدَن بِیرِی بُولِیب، اِنسان اوُنِی دَرَجَه مَه – دَرَجَه وَ توُسِیقلَرنِی یِینگِیب اوُتِیش آرقَه لِی وَ توُرلِی- هِیل خَطالَرگه دُوچار بوُلِیش بِیلَن جاهِللِیک حالَتِیدَن عِلم تامانگه کوُتَه رِیلِیب بارِیشِی لازِم. اَلله تَعالَی قوُیِیدَگِیچَه اَمر قِیلگندَه:  فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ (قتال /19)  شُبهَه سِیز مَنَه بُو بِیزلَرگه جاهِللِیک مَوجُود اِیکَه نِینِی وَ اوُنِی عِلم بِیلَن آلِیب تَشلَش کِیرَکلِیگِینِی کوُرسَه تِیب توُرِیبدِی، بوُلِیب هَم بُو قَیسِی نَرسَه دَه؟  ” لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ»، «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ” تَوحِددَه، دِین اَساسلَرِیدَه، دَرَجَه مَه- دَرَجَه جَهلدَن عِلم تامانگه قَرَب بالَه لِیکدَن باشلَه نَه دِیگن وَ اوُندَه تَقلِید جائِز بوُلمَیدِیگن مَنَه بُو یوُلدَه شَخص هِیلمَه – هِیل خَطالَرگه حَتَّی قَصددَن قِیلِینمَه گن گوُناهلَرگه دُوچار بُولِیشِی موُمکِین.

جاهِللِیک، هَر قَندَی “فَقِیرلِیک” حالَتِیدَه اِنساننِی تَکاموُلَّه شِیشِی وَ اوُسِیشِی یُولِیدَه مانِع بُولگن وَ جِنایَتکارانَه رَفتارلَرنِی، اِیختِلافلَرنِی مَنبَعسِی بوُلِیب، اِنسانلَرنِی اِجتِمائِی حَیاتِینِی بوُلغَه نِیشِیگه، اِیچکِی حَیاتِینِی زَهَرلَه نِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی. مَنَه بوُندَی فَقِیرلِیککَه اِیگه بُولگن اِنساننِی حَیاتِی اِیچکَه رِیدَن زَهَرلَه نِیشِی هَم طَبِیعِیدِیر، اوُنِی اِجتِمائِی حَیاتِی، اِجتِمائِی عَلاقَه لَرِینِی باشِیگه هَم شوُ بَلا کِیلَه دِی. اِنسانلَر قَندَی رَفتار قِیلِیشسَه حوُددِی شوُندَی فِکرلَه شَه دِی، اوُلَرنِی باطِینلَرِی هَم شوُ حالَتدَه بُولَه دِی. اوُلَرنِی عَمَللَرِی باطِینلَرِیدَگِی نَرسَه نِی کوُرسَه تِیب توُرَه دِی.

مَنَه بُو بارَه دَه اِسلامنِی بِیفَرق بُولمَسلِیگِی هَم طَبِیعِی، شوُنِینگ اوُچُون مَنَه بُو مُعَمّاگه نِسبَتاً قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش اوُچُون چارَه لَر، دَستوُرلَر اِرایَه بِیرگن. شُو سَبَبلِی هَم، شَخصلَرگه عِلم، آگاهلِیکلَر بِیرِیلگن وَ مَنَه بُو یَحشِی وَ مَنَه بُو یامان، دِییِیلگن حالَتدَه گِینَه صالِح عَمَلنِی طَلَب قِیلَه دِی. مَنَه بُونِی سِیزلَرگه یَحشِی اِیکَه نِینِی اَیتدِیم، اوُنِی عَمَلدَه بَجَه رِینگلَر وَ مَنَه بُونِی یامان اِیکَنلِیگِینِی اَیتدِیم،اوُنِی قِیلمَنگلَر.

غَیرِی مُکَلَّف بوُلگن اِنساننِی نِیمَه یَحشِی وَ نِیمَه یامان اِیکَه نِینِی توُشوُنَه دِیگن دَرَجَه گه یِیتکَه زَه دِی، یَنَه قَیتَه دَن غَیرِی مُکَلَّف یَنگِی نَسل وُجُودگه کِیلَه دِی وَ اوُلَر هَم دَرَجَه مَه- دَرَجَه کوُرِینِیشدَه مُستَقِیل رَوِیشدَه اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی قوُلگه کِیرِیتِیشلَرِی لازِم وَ اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن جاهِللِیکدَن عِلم سَرِی حَرَکَت قِیلِیشلَرِی کِیرَک، اِینگ کَمِیدَه اوُلَر اِسلامِی حُکمِی وَ اِسلامِی مُجمَلنِی، اِسلامِی عُمُومِینِی اوُرگه نِیشَه دِی، لِیکِن اِسلامِی حُکمِینِی تَحکِیم قِیلِیش یوُلِیدَه هَم توُرلِی- هِیل خَطالَرگه دُوچار بوُلِیشَه دِی، اِمتِحاندَن اوُتِیشَه دِی،شوُ حالَتدَه یَنَدَه کوُپراق عِلمنِی قوُلگه کِیرِیتِیشَه دِی وَ اَلله تَعالَی مُسُلمانلَردَن طَلَب قِیلگن اِیشانچگه یِیتِیب بارِیشَه دِی. مَنَه بُو اَیلَنمَه حَرَکَت هَمِیشَه بِیر هِیلدَه دَوام اِیتَه دِی وَ توُگه مَیدِی. چوُنکِی اِنسانلَرنِی هَمَّه سِی بِیر هِیل یاشدَه اِیمَس، هَر دَقِیقَه دَه هَر ثانِیَه دَه بِیر کِیشِی مُکَلَّف بوُلَه دِی وَ بِیر اِنسان توُغِیلَه دِی. سِیزلَر تَکلِیف یاشِیگه یِیتگوُنِینگِیزچَه، جاهِللِیکدَن عِلم تامانگه حَرَکَتلَه نَه دِیگن بُو لایِیحَه نِی باسِیب اوُتَه سِیزلَر، بوُنِی کِیتِیدَن فَرزَندلَرِینگِیز سوُنگرَه فَرزَندِینگِیزنِی بالَه لَرِی وَ شُو طَرزدَه بُو یُونَه لِیش قِیامَت کوُنِیگه چَه دَوام اِیتَه دِی، شُو سَبَبلِی  دَعوَت هَم قِیامَت کوُنِیگه چَه دَوام اِیتَه دِی، شُو سَبَبلِی دَعوَت هَم قِیامَت کوُنِیگه چَه دَوام اِیتَه دِی.

مَنَه بُو مُسُلمان جَمِیعیَتِینِینگ تِیرِیک اِیکَنلِیگِینِی  بِیلگِیسِیدِیر. مَنَه بُو حَرَکَت وَ کوُرَش مُسُلمانلَرنِینگ اِجتِمائِی تَرتِیبِینِی اوُرنِی اِیمَس، بَلکِی حَیاتبَخش بوُلگن وَ اَگردَه توُحتَب قالَه دِیگن بوُلسَه، اِجتِمائِی اَینِیشگه، تَرتِیبسِیزلِیکلَرگه بائِث بوُلَه دِیگن سُوو حِسابلَه نَدِی. تِیرِیک جَمِیعیَت اوُزِینِی عَقِیدَه لَرِینِی قوُرقمَسدَن تَکاموُلَّه شِیش سَرِی آلِیب بارَه دِی،اَگر شَخص مَنَه بُو یوُلدَه خَطالَرگه دوُچار بُولسَه جَمِیعیَت اوُنِی حِمایَه قِیلَه دِی، یَعنِی اوُنِی حِمایَه قِیلِیب یوُل کوُرسَه تَه دِی وَ خَطالَرِینِی یُوقاتِیلَه دِی؛ بُو عَقِیدَه مَسَلَه لَرِیدَه وَ باشقَه اَحکاملَر بُویِیچَه تَعلِیم آلِیش، اوُرگه نِیش، اِیشانچنِی کَسب قِیلِیش لایِیحَه سِیدَگِی خَوفسِیزلِیکنِی تَعمِین قِیلِینِیشِیدِیر.

اَگر مَنَه بُوندَی خَوفسِیزلِیکنِی تَعمِینلَیدِیگن اِسلامِی حُکوُمَت مَوجُود بُولَه دِیگن بُولسَه، شَخص هِیچ نَرسَه دَن قوُرقمَسدَن یوُلِیدَه دَوام اِیتَه دِی وَ اَگردَه خَطالَرگه دوُچار بُولَه دِیگن بُولسَه دِیلسُوزلِیک بِیلَن اوُنگه یاردَم بِیرَه دِیگنلَر، اوُنِی حَقارَت قِیلمَیدِیگنلَر، یوُلنِی کِییِینگِی قِیسمِیدَه اوُنگه یاردَم بِیرَه دِیگنلَر، اوُنِی خَطالَرِینِی کوُرسَه تِیش بِیلَن بِیرگه اوُنِی رُوحلَنتِیرَه دِیگنلَر مَوجُودلِیگِی اوُچُون خاطِرجَم بُولَه دِی، شُو طَرزدَه جَمِیعیَت کوُندَن – کوُنگه رِواجلَه نَه دِی وَ کوُندَن – کوُنگه ثابِت قَدَم مُؤمِن اِنسانلَر جَمِیعیَتدَه وُجوُدگه کِیلِیشَه دِی.

اَمّا اَگر مَنَه بُوندَی فَضا مُهَیّا بُولمَسَه وَ مُسُلمانلَر قِیلگن خَطالَرِی سَبَبلِی تَکفِیر قِیلِینِیشسَه ( یَعنِی اوُلدِیرِیلِیب یُوبارِیلسَه) بُو پَیتدَه شَخص قوُرقوُوگه توُشَه دِی وَ اِیلگه رِی حَرَکَت قِیلِیشگه جُرعَت هَم قِیلمَیدِی، چُونکِی یَنَه خَطاگه دُوچار بُولِیشدَن سُونگرَه اِیسَه اوُنِی اوُلدِیرِیشلَرِیدَن قوُرقَه دِی. شُونِینگ اوُچُون هَم اِسلام وَ عَقِیدَه ، تَحقِیق قِیلِیش، اِیزلَه نِیش، عِلم حالَتِیدَن مِعراث بوُلِیب قالَه دِیگن، تَقلِیدِی کوُرِینِیشگه اوُتَه دِی وَ جاهِللِیک هَم هَرگِیز یُوقالمَیدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی آرَه دَه اِیشانچ اِیمَس،گوُمان، شَک حاکِم بوُلِیب آلگن:  «إَنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً». مَنَه بُو نَرسَه عَصرلَردَن بوُیان مُسُلمانلَرنِی دِیارلَرِیگه حاکِم بوُلِیب آلگه نِیگه گوُواه بُولِیب توُرِیبمِیز. قَنِی سِیزلَر مَرحَمَت قِیلِیب اَیتِینگلَرچِی، مَنَه بُو وَضِیعیَتدَن کِیم راضِی بوُلَه دِی وَ بُو وَضِیعیَتنِی کِیم حِمایَه قِیلَه دِی؟ مَنَه بُو وَضِیعیَتنِی دَوام اِیتِیشِی کِیملَرگه فایدَه کِیلتِیرَه دِی؟

حاضِردَه مَنَه بُو وَضِیعیَتنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون اِیککِی طائِفَه قوُلدَن کِیلگنچَه حَرَکَت قِیلَه دِی، اوُلَر مَنَه بُو حالَتنِی اوُزلَرِی اِیستَه گن یا اِیستَه مَه گن طَرزدَه شُو شَکلدَه اوُشلَب توُرِیشنِی هاحلَه شَه دِی. بِیرِینچِی دَستَه طاغوُتلَر، طاغوُتلَرنِی حُکوُمَتلَرِی، فاسِد اوُلَمالَر، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِی بوُلِیب، مَنَه بوُندَی سِیستِیمَه لَردَه خَطَرلِی مِکرابلَرگه اوُحشَب اوُزلَرِینِی حَیاتلَرِینِی دَوام اِیتتِیرِیشَه دِی، هَر قَندَی کوُرَشنِی وَ تَوحِید عِلمِینِی، اوُیغانِیشنِی اوُزلَرِینِی ضَرَرِیگه دِیب بِیلِیشَه دِی. توُرلِی- هِیل رُوحِی، تَبلِیغِی جَنگلَرنِی یوُلگه قوُیِیش وَهِیلمَه – هِیل شُبهَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش، توُرلِی- توُمَن تَحدِیدلَرنِی یُولگه قوُیِیش آرقَه لِی مَنَه بُو وَضِیعیَتنِی، مَنَه بُو جَهالَتنِی سَقلَب قالِیشگه حَرَکَت قِیلِیشَه دِی، بوُلِیب هَم قَندَی تَحدِیدلَر قِیلِیشَه دِی: زِندانگه تَشلَش، قِییناقلَر، سُورگوُنگه جوُنَه تِش وَ حَتَّی اوُلدِیرِیب یُوبارِیش.

اِیککِینچِی دَستَه اوُزلَرِی بِیلمَه گن حالَتدَه مَنَه بُو مَوجُود وَضِیعیَتنِی حِمایَه قِیلَه دِیگن مُسُلمانلَردِیر. مَنَه بُو دَستَه دَگِی مُسُلمانلَر مَوجُود وَضِیعیَتنِی اوُزگرتِیرِیش وَ مُسُلمانلَرنِی اوُیغاتِیش اوُچُون حَرَکَت قِیلَه یاتگن کِیشِیلَر بوُلِیب، اَمّا اوُلَر اوُیغاتِیشنِی شَرعِی یُوللَرِینِی، رَوِیشِینِی بِیلمَه گنلِیکلَرِی بائِث،جاهِل اَهلِی قِبلَه گه نِسبَتاً نااوُرِین قوُپاللِیکلَرنِی کوُرسَه تِیشَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه قوُرقوُو حاکِم بوُلَه دِیگن فَضانِینگ حُکمران بوُلِیشِیگه سَبَب بوُلِیشَه دِی،هِیچ کِیم مَنَه بوُلَرنِی اوِتکِیر تِیللَرِی سَبَبلِی آلدِینگه قَدَم تَشلَی  آلمَیدِی. چوُنکِی مَنَه بُو دوُستلَرِیمِیز اوُشَه لَهظَه دَه تَکفِیر قِیلِیب یُوبارِیشَه دِی وَ مَنَه بُو جاهِل مُسُلمانلَرنِی حَتَّی اوُلَرنِی اوُلِیب کِیتگن اَجدادلَرِینِی اوُستِیدَه هَم اوُلِیم حُکمِینِی صادِر قِیلِیشَه دِی.

حَقِیقَتدَه اِیسَه هَر اِیککَه لَه گوُرُوهنِی بِیرگن ثَمَرَه سِی، نَتِیجَه سِی یَعنِی طاغوُتلَر توُدَه سِی بِیلَن اَصلِیدَه طاغوُتلَرگه قَرشِی بوُلگن جاهِللَر ثَمَرَه سِی مَنَه بُو بارَه دَه مُسُلمانلَر اوُجُون بِیر هِیل. قوُرقوُو وَحشَت اِیجاد قِیلِیش وَ مُسُلمانلَرنِی اِیلگه رِی حَرَکَت قِیلِیشلَرِی سَرِی اوُیغانِیشلَرِینِی آلدِینِی آلِیش، شوُندَی بِیر ساددَه رَوِیش بِیلَن اوُزلَرِی بِیلمَه گن حالدَه،اَمّا طاغوُتلَر بِیلَن بِیر هِیل کوُرِینِیشدَه، هَر اِیککِی تامان اوُزِینِی رَوِیشِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِی جاهِللِیکدَن عِلم سَرِی حَرَکَتلَه نِیشلَرِیگه توُسِیق بوُلِیشَه دِی وَ مُسُلمانلَر اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی اِیشانچ بِیلَن قوُلگه کِیرِیتِیشلَرِیگه رُحصَت بِیرِیشمَیدِی وَ عَقِیدَه بُویِیچَه اوُلَرنِی شَک، گوُمان، تَقلِید تامانگه تارتِیب کِیتِیشَه دِی.

شُبهَه سِیز بَعضِی مُسُلمانلَر مُنافِقلَرنِی کَسَللِیکلَرگه مُبتَلا بوُلِیشَه دِی وَ اِسلام مَنَه شُو بوُلغَنگن مُسُلمانلَر سَبَبلِی مُنافِقلَرنِی مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَیدِی، شُو رَوِیش سَبَبلِی بَعضِی مُسُلمانلَر بَعضِی دَلِیللَرگه کوُرَه کافِرلرگه خاص بوُلگن سوُزلَرنِی اَیتِیشلَرِی یاکِی عَمَللَرنِی قِیلِیشلَرِی موُمکِین، بُو کوُرِینِیشدَه نِیمَه قِیلِیشِی کِیرَک؟

   هَر بِیر مُسُلمان اَگر تَکلِیف یاشِیگه یِیتگن بوُلسَه اوُنگه تَکلِیف واجِب بوُلَه دِی، اوُ دَرَجَه مَه – دَرَجَه صوُرَتدَه تَحقِیق قِیلِیب اِیزلَنگن حالدَه عَقِیدَه سِینِی تَعلِیم آلِیشِی وَ آلدِینگه حَرَکَت قِیلِیشِی واجِب بوُلَه دِی، جاهِللِیکدَن عِلم سَرِی یاکِی جَهالَتدَن اِسلام سَرِی قِیلِینگن مَنَه بُو حَرَکَت تَقلِیدِی، مِعراث آلِیش کوُرِینِیشِیدَه بُولَه آلمَیدِی. چوُنکِی اَگر مِعراث بُولِیب قالگندَه اِیندِی اوُنِی حَرَکَت قِیلِیشِیگه حاجَت بوُلمَه گن بوُلَر اِیدِی، شَخص قَددِی، تِیرِیسِینِی رَنگِی وَ باشقَه نَجادگه آئِد بِیلگِیلَرگه اوُحشَب اوُنِی آنَه سِینِی قارنِیدَن اوُزِی بِیلَن بِیرگه بُو دُنیاگه آلِیب کِیلَردِی. اَمّا هَمَّه مِیز بوُندَی بُولمَسلِیگِینِی یَحشِی بِیلَه مِیز. دِیمَک، جُودَه کوُپ اوُلَمالَرنِی نَزدِیدَه قَیتِیش وَ اِرتِداد مَسَلَه سِی آلدِینگه حَرَکَت قِیلگن وَ اِیزلَنگن حالدَه اِسلام قَبوُل قِیلگن، مِعراث قِیلِیب آلمَه گن کِیشِیلَرگه کوُندَه لَنگ قِیلِینَه دِی. بُو یِیردَه حُکم چِیقَه رِیش اوُزِیگه خاص مُرَکَّبلِیکلَرگه اِیگه بُولِیب، هِیچ قَیسِی اِیش مَنَه بُو دَرَجَه دَه مُرَکَّب وَ تَقدِیرنِی حَل قِیلوُچِی بوُلَه آلمَیدِی.

چوُنکِی شوُنِی یَحشِی بِیلَه مِیزکِی، جُودَه کوُپ مُسُلمانلَر اِسلاملَرِینِی مِعراث آلگن، تَقلِیدِی کوُرِینِیشدَه قوُلگه کِیرِیتِیشگن، جوُدَه کوُپ وَقتلَردَن شَخص اَصلِیدَه اسلامدَه بُولمَه گن نَرسَه لَرنِی اِسلام نامِی بِیلَن قَبوُل قِیلگن یاکِی اِسلامنِی یوُزلَب خُرافاتلَرگه قوُشِیب قَبُول قِیلگن، اِیندِی مَنَه بُو کَسَللِیکلَرنِی، فَقِیر کِیشِیلَرگه اوُلِیم حُکمِینِی صادِر قِیلِیب اوُلدِیرِیب یُوبارِیش کِیرَکمِی؟ اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیب تَشلَش کِیرَکمِی؟ یاکِی بُولمَه سَم اوُلَرنِی دَرمان قِیلِیش اوُچُون شِفاخانَه لَر وَ فَقِیرلِیکلَرِینِی، بِیجارَه لِیکلَرِینِی یُوقاتِیش اوُچُون یوُللَر مَوجُودمِی؟

بِیرگه اِیلگه رِی حَرَکَت قِیلِیشِیمِیز وَ بِیرگه لَه شِیب جَوابنِی قوُلگه کِیرِیتِیشِیمِیزگه رُحصَت بِیرَه سِیزلَر:

بوُنِی بِیلَه مِیزکِی،آخِیرگِی اِیلچِی یُوبارِیلگندَن وَ قُرآن نازِل بوُلگندَن بوُیان، بِیزلَر مُسُلمان بُولمَه گن کِیشِیلَرنِی کافِرلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن دِیب حِسابلَیمِیز، اِیندِی اوُلَر اَهلِی کِتابنِی کافِرِی یاکِی شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرِی یاکِی کافِر مُشرِک بوُلِیشِی موُمکِین. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی کِیلِیشلَرِی وَ قُرآننِی نازِل بوُلِیشِی اوُلَر اوُچُون حُجَّت قائِم بُولگه نِینِی اِفادَه لَیدِی وَ تَکفِیر قِیلِیش شَرطلَرِینِی، تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِینِی، باشقَه مَرحَلَه لَرنِی رِعایَه قِیلمَسدَن توُرِیب اوُلَرنِی کافِرلَرنِی اوُشَه دَستَه سِیدَن دِیب حِسابلَی آلَه مِیز،اوُلَرنِی کافِر دِیب بِیلَه مِیز وَ کافِرلَر جَمِیعیَتِی دِییمِیز. قُرآننِی اَیتِیشِیچَه  کافِرلَر جاهِللِیککَه اِیگه بُولگن جاهِلدوُرلَر. اَمّا اوُلَرنِی جاهِللِیکلَرِی اوُلَرگه کافِر دِییَه آلمَسلِیگِیمِیزگه بائِث بوُلمَیدِی.

اوُلَرنِی کافِر کَلِیمَه سِی بِیلَن اَتَشدَه اوُلَمالَرِی بِیلَن اوُلَرگه اِیرگشگنلَرنِی اوُرتَه سِیدَه فَرق قوُیِیلمَیدِی. اوُلَرنِی هَمَّه سِی کافِرلَرنِی مَجمُوعَه سِی حِسابلَه نِیب اوُلَرنِی اوُزلَرِی هَم شوُ آرقَه لِی اوُزلَرِینِی تَنِیشَه دِی، اِصطِلاح بوُیِیچَه کُفر جَمِیعیَتِی یا کافِرلَر جَمِیعیَتِی، دِییمِیز. مَثَلاً اوُلَردَن بِیرِی مِین نَصرانِیمَن، دِییدِی یاکِی باشقَه بِیرِی مِین یَهُودِیمَن، دِییدِی یا باشقَه بِیرِی مِین سِکوُلارِیستمَن دِییدِی؛ مَنَه بُو حالَتدَه بِیز اوُلَرنِی عالِمِینِی هَم یاکِی اوُلَرگه اِیرگشگنلَرنِی هَم، حوُددِی اوُزلَرِی اوُزلَرِینِی تَنِیشتِیرگنلَرِیدِیک کافِرلَر دَستَه سِی دِیب حِسابلَیمِیز،   ” شَهِدُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ”  بِیزلَر هَم اوُلَرنِی اوُزلَرِینِی گوُواهلِیکلَرِیگه بِنائاً،اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِیگه عُذر کِیلتِیرمَیمِیز. چوُنکِی بِیز اَصلِیدَه اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی اَصلِی کافِر وَ قَیسِی بِیرِی اِیرگشگن کِیمسَه  یا اوُلَرنِی توُدَه سِیدَن اِیکَه نِینِی یاکِی اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی اَصلاً اِیمان کِیلتِیرمَه گن یاکِی اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی اِیمان کِیلتِیرِیشِی موُمکِین اِیکَه نِینِی بِیلمَیمِیز. دِیمَک، اوُلَرنِی گوُواهلِیکلَرِیگه بِنائاً  «شَهِدُوا عَلَیأَنْفُسِهِمْأَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ»  بِیز هَم اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِیگه عُذر کِیلتِیرمَیمِیز.

اِیندِی، نِیمَه اوُچُون کافِرلَرگه عُذر کِیلتِیرِیلمَیدِی وَ اَهلِی فِطرَتنِی دُنیا وَ قِیامَتدَگِی جایگاهِی قَندَی بوُلِیشِی حَقِیدَه “عُذر بَه جَهل” دَه بَتَفصِیل صُحبَتلَشگنمِیز، بوُنِی مُطالَعَه قِیلِیشنِی هاحلَه گن دوُستلَرِیمِیز مَنَه بُو کِتابگه مُراجَعَت قِیلِیشلَرِی موُمکِین.

اَمّا “مُجمَل” وَ “عُمُومِی” صُورَتدَه اِسلامنِی قَبوُل قِیلگن وَ اِسلام دائِرَه سِیگه کِیرگن، لِیکِن اِسلامگه عَلاقَه دار بوُلگن هَر قَندَی اِیشلَردَه بَعضِی دَلِیللَرگه کوُرَه خَطالَرگه دوُچار بوُلَه یاتگن کِیشِی اوُزِیگه خاص اِیمتِیازلَرگه اِیگه بوُلَه دِی، اوُنِی جِنایَتِینِی اِثبات قِیلگندَن سوُنگ، اوُچِینچِی وَ توُرتِینچِی مَرحَلَه دَه تَکفِیرنِی شَرطلَرِی وَ تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِینِی مَنَه بُو شَخصنِی اوُستِیدَه رِعایَه قِیلِینِیشِی کِیرَک، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی رَوِیشلَرِی بُویِیچَه اوُنِی اوُستِیدَه اِقامَه یِی حُجَّت قِیلِینِیشِی لازِم، یَعنِی صَحِیح دَلِیللَر اوُنگه آچِیق- آیدِین، مُبهَم بوُلمَه گن حالدَه اوُنگه یِیتکَه زِیلِیشِی کِیرَک. بوُ یِیردَگِی مُهِم نَرسَه، مَنَه بُو دَلِیل وَ حُجَّتلَر شَخص توُشوُنَه دِیگن تِیلدَه یِیتکَه زِیلِیشِی لازِم، شَخص سِیزنِی نِیمَه دِییَه یاتگه نِینگِیزنِی فَهملَه شِی کِیرَک. اِیندِی مَنَه بُو دَلِیل وَ حُجَّتلَرنِی قَچان یِیتکَه زِیلِیشِی هَم مُهِم، بِیر شَخص خَطا قِیلگندَن سُونگ، اوُنِی خَطاسِینِی رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم طَرَفِیدَن یاکِی اِسلامِی حُکوُمَتگه تِیگِیشلِی تَشکِلاتلَر تامانِیدَن توُغرِیلَه نِیشِی موُمکِین یاکِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ اوُنگه تِیکِیشلِی تَشکِلاتلَرنِی وَ رَبّانِی اوُلَمالَرنِی مَوجُود بُولمَه گنلِیگِی بائِث، مَنَه بُو دَلِیل اوُنگه کِیچ یِیتِیب بارِیشِی موُمکِین یاکِی حَتَّی مَنَه بُو مُسُلمانلَر شوُندَی خَطالَر بِیلَن بِیرگه اوُلِیب کِیتِیشلَرِی هَم موُمکِین. اوُنِی قِیلگن خَطالَرِی نِیمَه بوُلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر، مَنَه بُو شَخص بَرِیبِیر مُسُلمان حِسابلَه نَدِی.

دِققَت قِیلِینگلَر دُوستلَر، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی عَصرِیدَگِی مُسُلمانلَر هَم دِیندَگِی عُمُومِی نَرسَه لَرنِی آلِیشلَرِی وَعُمُومِی دِیندَگِی نَرسَه لَرنِی بَرابَرِیدَه تَسلِیم بُولِیشلَرِیگه قَرَمَسدَن، مَنَه بُو بارَه دَه آچِیق خَطالَرگه دوُچار بوُلِیشَردِی، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم تامانِیدَن یا اِسلامِی حُکوُمَت وَ اوُنگه حاکِم شوُرا طَرَفِیدَن اِصلاح بوُلِیشَردِی. دِیمَک، شَخصگه آشکار، مَعلوُم، کامِلاً رَوشَن بوُلمَه گن حالَتدَه عَقِیدَه دَگِی خَطالَرگه دوُچار بوُلِیشِی، قاچِیب قوُتوُلِیب بوُلمَیدِیگن اِیشدِیر. یَعنِی هَر قَندَی مَسَلَه دَه مُسُلمانلَر خَطاگه، اِنحِرافلَرگه دوُچار بوُلِیشلَرِی موُمکِین، مَخصُوصاً عَقِیدَه مَسَلَه سِیدَه شَخص تَقلِید قِیلَه آلمَیدِی وَ شَخصنِی اوُزِی تَحقِیق قِیلِیب اِیزلَه نِیشِی وَ تَحقِیق قِیلگن صُورَتدَه قوُلگه کِیرِیتِیشِی لازِم.

اَگر سِیز رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم هَر بِیر مُسُلمان بُولگن کِیشِینِی اوُتِیرگِیزِیب آلِیب عَقِیدَه نِی اِیپِیدَن اِیگنَه سِیگه چَه تَعلِیم بِیرَردِیلَر، دِیب تَصَوُّر قِیلگن بُولسَنگِیز خَطا قِیلَه سِیز. بَلکِی صَحابَه لَر اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن آگاه بوُلِیب بارِیشَردِی، حَتَّی بُو نَرسَه لَر قَیسِی زَمِینَه دَه بوُلِیشِینِی هَم فَرقِی یوُق اِیدِی.

مَنَه بُو صُورَتدَه جاهِللِیککَه عُذر کِیلتِیرِیش مُسُلمان اوُچُون بَرچَه عِبادِی اِیشلَردَه عَقِیدَه وِی مَسَلَه لَردَه، تَوحِدگه، شِیرککَه یاکِی فِقهِی اَحکاملَرگه آئِد مَسَلَه لَردَه هَم کِیرَکلِیدِیر، مُسُلمان اوُچُون جاهِللِیک وَ خَطا حِسابلَه نَدِی، اوُندَه کَتتَه وَ کِیچِیکنِی اوُرتَه سِیدَه فَرقلَب اوُتِیرِیلمَیدِی.

یُوز مَرتَه لَب تَکرارلَه نِیشِی وَ مَدَنِیَت صِیفَتِیدَه تَنِیلِیشِی کِیرَک بوُلگن باشقَه بِیر نوُقطَه شوُکِی، شَک وَ شُبهَه بِیلَن بِیر کِیشِینِی کافِر دِیب بوُلمَیدِی وَ حَدنِی هَم اِجرا قِیلِینمَیدِی، اِیشانچ بِیلَن مُسُلمان بُولگنلِیگِی ثابِت بوُلگن کِیشِینِی،یَعنِی سِین مَنَه بُو شَخصنِی مُسُلمان اِیکَه نِینِی اِیمانِینگ کامِل؛ مَنَه بُو حالَتدَه شَک،شُبهَه، اِیحتِمال بِیلَن مُسُلمان نامِینِی اوُندَن تارتِیب آلَه آلمَیسَن وَ اوُنِی کافِرلَرگه قوُشِیشگه هَم حَققِینگ یوُق.    ” مَن دخلَ في الإسلام بيَقين فلا يُخرَج مِنهإلا بيقين» یا «مَنْ ثَبَتَ لَهُ عَقْد الْإِسْلَام بِيَقِينٍ لَمْ يَخْرُج مِنْهُ إِلَّا بِيَقِينٍ ”  یَعنِی فَقَط دَلِیل وَ اِیشانچ بِیلَن شَخصنِی اِسلامدَن چِیقَه رَه آلَه سَن، اِیشانچ بُو یِیردَه جُودَه مُهِم نَرسَه. شوُنِینگدِیک کافِرنِی مُسُلمان بوُلِیشِی هَم دَلِیل وَ اِیشانچ بِیلَن اِثبات بوُلَه دِی.

مُسُلماننِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَه رِیب یُوبارِیش اوُچُون هَم اَوَّلا دَلِیل وَ اِیشانچگه اِیگه بوُلِیشِینگ کِیرَک، سُونگرَه مَنَه شُو اِیشانچ بِیلَن اوُنِی چِیقَه رِیب یُوبارَه سَن، کافِر کِیشِینِی هَم اِسلام دائِرَه سِیگه کِیرگه زِیش اوُچُون هَم دَلِیل وَ اِیشانچگه اِیگه بوُلِیشِینگ لازِم. مَنَه بُو جوُدَه کُوپ دوُستلَرِیمِیزنِی رَفتارلَرِیدَه کوُرِیلَه دِیگن خَطالَر جُملَه سِیدَن بوُلَه دِی، اوُلَر اَوَّل کِیشِینِی کافِرسَن دِییِیشَه دِی، سُونگرَه اوُنِی کافِر بوُلگه نِی بارَه سِیدَه دَلِیل قِیدِیرِیشَه دِی.

کافِر بوُلگن شَخصگه قَرَب بُو مُسُلمان دِییِیشِینگ، سوُنگرَه اِیسَه اوُنِی مُسُلمان اِیکَه نِیگه دَلِیل قِیدِیرِیشِینگ هَم خَطا بُولَه دِی، یاکِی مُسُلمان شَخصگه هَم اَوَّل کافِر دِیسَندَه، سُونگرَه اوُنِی کافِرلِیگِیگه دَلِیل قِیدِیرَه سَن. بُو هَم خَطا. مُسُلماننِی تَکفِیر قِیلِیش اوُنِی اوُلدِیرِیش دِیمَکدِیر.  «إِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِأَخِيهِ يَا كَافِرُ فهو کقتله». اَوَّل شَک وَ شُبهَه، اِیحتِمال بِیلَن مُسُلماننِی اوُلدِیرسَنگدَه، اوُندَن سُونگ مِین اوُلدِیرگن شَخص جِنایَتچِی بوُلگنمِی یا یوُقمِی، دِیسَنگ، بُو عَقلگه توُغرِی کِیلَه دِیمِی؟ اوُ اوُلِیمگه مُستَحَق بوُلگنمِی یا یوُقمِی؟ مَنَه بُو اِنسانگه مُناسِب  اِیش اِیمَس.

اَصلِیدَه مُناسِب بوُلگن اِیش شوُکِی، اَوَّل دَلِیل وَ حُجَّتلَر تِیکشِیرِیب چِیقِیلَه دِی، سُونگرَه جِنایَتنِی اِیشانچ بِیلَن اِثبات قِیلِینگچ حُکمنِی اِثبات قِیلِینَه دِی وَ اوُندَن سُونگ حُکم صادِر قِیلِینَه دِی. آخِیرگِی مَرحَلَه دَه حُکمنِی اِجرا قِیلِیشگه عَلاقَه دار کَنَللَر آرقَه لِی حُکمنِی اِجرا قِیلِیشگه حَرَکَت قِیلِینَه دِی.

شَخص کِتاب وَ سُنَّت، اِجماع اَساسِیدَه کُفرگه دوُچار بوُلگندَن سُونگ، مَنَه بُو شَخصنِی اِیمانِی شَک وَ گوُمان بِیلَن وَ شَخصلَرنِی هَوا وَ هَوَسِی اَساسِیدَه باطِل بوُلَه آلمَیدِی، هِیچ کِیم مُسُلمان شَخصنِی اوُستِیدَه مَجبُورلَب کافِر لَفظِینِی بوُینِیگه قوُیَه آلمَیدِی، چوُنکِی مَنَه بُو شَخصنِی حَققِیدَه جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش مَرحَلَه لَرِی، شَرطلَرِی وَ تَکفِیر مانِعلِیکلَرِی اِجرا قِیلِینمَه گن.

• حوُددِی کُفردَه، شِیرکدَه، بِدعَتدَه اوُسگن وَ مَنَه بُو مُصِیبَتلَردَن اِیندِیگِینَه قوُتِیلگن وَ حاضِردَه جاهِللِیکدَن عِلم سَرِی سَفَردَه یوُرِیشِیبدِی، اَمّا هَنوُز اَبُو ذَر رَضِیَ الله عَنهُ گه یاکِی بوُگوُنگِی کوُندَگِی مُسُلمانزادَه لَرگه اوُحشَش اوُلَردَه جاهِلِیَت قالدِیقلَرِی قالگن وَ بُو قالدِیقلَر اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن پاک بوُلِیشِی کِیرَک.
• یاکِی حوُددِی صَحرالَردَه، دَشتدَه، چِیککَه تاغلِی اوُتِیش قِییِین بوُلگن مِنطَقَه لَردَه پاک عَقِیدَه لَردَن اوُزاقدَه اوُسگن کِیشِیگه اوُحشَیدِی. اوُنگه صَحِیح عَقِیدَه یِیتِیب بارمَه گن وَ بوُندَی کِیشِی بوُلغَنگن عَقِیدَه گه کوُرَه اوُسِیب – اوُلغَیگن.
• یاکِی رَسُول الله صل الله علیه وَسَلَّمنِی سوُزلَرِینِی اِیشِیتَه دِی، اَمّا بُو اوُ کِیشِینِینگ سوُزلَرِی اِیکَه نِیگه اِیشانمَه یاتگن کِیشِیگه اوُحشَیدِی، دَلِیللَرگه کُورَه وَ رِوایَت قِیلوُچِیگه اِیشانمَه گنلِیگِی بائِث اوُنِی اِنکار قِیلَه دِی.
• یاکِی بوُندَن باشقَه آلدِینگِی دَرسلَرِیمِیزدَه اِیشارَه قِیلِینگن مَوجُود اوُرِینلَرگه کُورَه بُولِیشِی موُمکِین.

رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِی هَم اِیندِیگِینَه شِیرکدَن، کُفردَن قوُتوُلگن اَوَّلگِی نَسل حِسابلَه نِیشگن، اوُلَر جوُدَه کوُپ نَرسَه لَر حَقِیدَه شَک قِیلِیشَردِی وَ شَکلَرِینِی اِساسِی مَنبَع صِیفَتِیدَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن سوُرَش آرقَه لِی ، مُشکِلاتلَرِینِی، جاهِللِیکلَرِینِی بَرطَرَف قِیلِیشَردِی، یاکِی بوُلمَسَم آچِیق عَقِیدَه وِی خَطالَرگه ،عَمَللَرگه دوُچار بوُلِیشَر وَ یَنَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه مُراجَعَت قِیلِیش بِیلَن اِقامَه یِی حُجَّت قِیلِینِیب اِصلاح بوُلِیشَردِی.

اِقامَه یِی حَجَّت قِیلِینِیشدَن مَقصَد، قُرآندَگِی وَ سَنَّتدَگِی اِجماعدَگِی شَرعِی حُجَّتلَر رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی شَرعِی رَوِیشلَرِی بِیلَن مَنَه بُو شَرائِطدَگِی شَخصگه یِیتکَه زِیلَردِی. یَعنِی اِستِدلال وَ رَوشَن حُجَّتلَر بِیلَن ناتَه نِیش اِیشلَرنِی رَسُول الله صلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی رَوِیشلَرِی بِیلَن شَخصگه کوُرسَه تِیشِیمِیز، تَنِیتِیشِیمِیز کِیرَک بُولَه دِی، اوُنِی شوُندَی حالَتدَه تَنِیتِیشِیمِیز لازِمکِی، بُو شَخص اوُزِینِی، یَقِینلَرِینِی ،عائِلَه سِینِی بِیگانَه لَردَن قَندَی اَجراه تِیب آلسَه، مَنَه بُو حَقنِی هَم شوُندَی اَجرَه تِیب تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر بُولِیشِی لازِم:    «يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ»،  یَعنِی شوُندَی رَوِیشدَه شَرعِی حُکمنِی باطِلدَن اَجرَه تِیب تَشخِیص بِیرَه آلِیشِی کِیرَک.

مَنَه بُو آگاه قِیلِیش یوُلِیدَه بِیزلَر هَم حاضِردَه بَرچَه مُسُلمانلَر اوُچُون بِیر هِیلدَه تَعلِیم سِیستِیمَه سِیگه اِیگه اِیمَسمِیز، شُو سَبَبلِی هَم بِیر شَخص مَنَه بُو دَرَجَدَگِی بِیلِیمگه اِیگه بوُلِیشِی، اَمّا باشقَه سِی اِیگه بوُلمَسلِیگِی موُمکِین. یاکِی بِیر مَکاندَه مَنَه بُو عِلملَر رَبّانِی اوُلَمالَرنِی مَوجُودلِیگِی وَ اوُزِیگه خاص یِیتکَه زِیش شَرائِطلَرِی سَبَبلِی آدَملَرگه یِیتِیب بارگن، اَمّا باشقَه بِیر جایدَه اوُلَمایِی سُوء بارلِیگِی وَ یامان کَنَللَر سَبَبلِی رَبّانِی اوُلَمالَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِینِی سوُزِی یِیتمَه گن بوُلِیشِی مُومکِین.

اوُلَرنِی اوُتگن اَجدادلَرِیگه یِیتکَه زِیلگنلِیگِی سَبَبلِی مَنَه بُو یِیتکَه زِیلگن نَرسَه لَر اوُلَرگه هَم یِیتَه دِی، دِیگن نَرسَه دَلِیل بوُلَه آلمَیدِی. یوُق، بوُندَی بوُلمَیدِی، اَصلاً بوُلِیشِی موُمکِین اِیمَس، اَگر شوُندَی بوُلگه نِیدَه دَعوَت، تَبلِیغ اِیشِی توُحتَب قالگن بوُلَر وَ دِین مِعراث قِیلِیب آلِینَه دِیگن نَرسَه گه اَیلَه نَردِی، فَقِیه، مُجتَهِد ، اَهلِی فَن سوُزلَرِینِی اوُزِینِی مَعناسِینِی یوُقاتَردِی.

اَنِیق وَ رَوشَن کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، هَر بِیر دَوردَه شَرعِی بِیلِیملَرنِی کَسب قِیلَه دِیگن وَ هِجرَت قِیلَه دِیگن، هَمدَه اوُزِینِی مِللَتِیگه مَنَه بوُ بِیلِیملَرنِی یِیتکَه زَه دِیگن کِیشِیلَر پَیدا بوُلَه دِی:     ” وَما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْيَحْذَرُونَ (توبه / 122)  بَرچَه مُؤمِنلَر (جَنگگه) چِیقِیشلَرِی لایِیق اِیمَس. اَخِیر اوُلَردَن هَر بِیر گوُرُوهدَن بِیر طائِفَه آدَملَر (جَنگ اوُچُون) چِیقمَیدِیلَرمِی؟! (قالگنلَرِی اِیسَه مَدِینَه دَه) دِیننِی اوُرگه نِیب، ( جَنگگه کِیتگن) قَوملَرِی اوُلَرنِینگ آلدِیلَرِیگه قَیتگن وَقتلَرِیدَه، اوُ قَوملَر آلله نِینگ عَذابِیدَن آگاهلَنتِیرگه نِی (قالمَیدِیلَرمِی)؟ !

مَنَه بُو دَعوَتچِی طائِفَه دِیندَگِی فِقهنِی اوُرگه نِیب سوُنگرَه اوُنِی قَوملَرِی توُشوُنَه دِیگن تِیلدَه اوُلَرگه یِیتکَه زِیشلَرِی لازِم، بُو یِیردَه مَنَه بُو نَرسَه جُودَه مُهِم، اوُشَه مِللَت توُشوُنَه دِیگن تِیلدَه یِیتکَه زِیلِیشِی کِیرَک، «بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ» اوُشَه مِللَتنِی مَدَنِیَتِیگه توُغرِی کِیلَه دِیگن قِیلِیب اوُلَرگه آچِیق، رَوشَن بَیان قِیلِیب بِیرِیشِی کِیرَک،باشقَه چَه اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه اِیسَه دِیننِی مَنَه بُو مِللَتگه “یَنگِیدَن” اِرایَه بِیرِیش لازِم، شُو طَرزدَه مِللَتنِی جاهِللِیگِی بَرطَرَف بوُلَه دِی. مَنَه بُو عَینِی حَقِیقَتدِیر.

حُوپ، اِیندِی بَرطَرَف قِیلِینِیشِی لازِم بُولگن مَنَه بُو جاهِللِیک نِیمَه؟- دِیب سَوال بِیرِیلسَه هَم بوُلَه دِی، اَگر بَرطَرَف قِیلِینمَه سَه تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِینِی بِیرِیگه اوُحشَب عَمَل قِیلَه دِیمِی؟ فَن اَهلِی مُسُلمانلَردَگِی جاهِللِیکنِی اِیککِی قِیسمگه تَقسِیم قِیلِیشگن:

• مُعتَبَر جاهِللِیک: یَعنِی مُسُلمان شَخص بِیر اِیشنِی قِیلِیشدَن آلدِین “بِیلِیمگه، آگاهلِیککَه” اِیگه بوُلمَه گن. دِققَت قِیلِینگلَر، یَعنِی مُسُلمان شَخص مَنَه بُو اِیشنِی قِیلِیشدَن آلدِین “عِلمگه، آگاهلِیککَه” اِیگه بوُلمَه گن، مَنَه بُو اوِنِی مُعبَتَر جاهِللِیگِی حِسابلَه نَدِی.
• غَیرِی مُعتَبَر جاهِللِیک: یَعنِی مُسُلمان شَخص “عِلم وَ آگاهلِیککَه” اِیرِیشگندَن سُونگ مَنَه بُو اِیشنِی قِیلَه دِی. اوُ قِیلگن اِیش، “عِلم وَ آگاهلِیکدَن” سُونگ صادِر قِیلِینگن، شوُنِینگ اوُچُون هَم مَنَه بُو جاهِللِیک غَیرِی مُعتَبَردِیر، اوُنِی جاهِللِیگِینِی قَبوُل قِیلَه آلمَیمِیز.

اِیندِی شَرِیعَتنِی بَعضِی اَحکاملَرِی بارکِی هَمَّه اوُچُون آچِیق- آیدِیندِیر، بَعضِی بِیر حالَتلَر بُوندَن مُستَثنا، حاضِرچَه شوُنِی اَیتَه آلَه مِیزکِی، مُسُلمان بوُلگنلِیکلَرِی مُجمَل صُورَتدَه ثابِت بُولگن کِیشِیلَرنِی بَرچَه سِی مَنَه بُو اَحکاملَردَن آگاه بُولمَسلِیکلَرِی مُومکِین اِیمَس. مَثَلاً نَماز واجِب اِیکَه نِینِی یا رُوزَه نِی واجِب اِیکَه نِینِی یا حَجنِی، زَکاتنِی واجِب اِیکَه نِینِی هَمَّه بِیلَه دِی. چوُنکِی مَنَه بُو اوُرِینلَر هَمَّه اوُچُون رَوشَن وَ آشکار، اَگر بِیر کِیشِینِی نَماز اوُقِیمَه یاتگه نِینِی کوُرسَنگ وَ اوُنگه قَرَب نِیمَه اوُچُون نَماز اوُقِیمَه یَپسَن؟ – دِیسَنگ، مَنَه بُو کِیشِی اوُنِی جَوابِیگه مِین نَمازنِی واجِب اِیکَه نِینِی بِیلمَسدِیم ، دِیسَه. بِیز مَنَه بُو بَهانَه نِی اوُندَن قَبوُل قِیلمَیمِیز وَ مَنَه بُو شَخصنِی جاهِللِیگِی مُعتَبَر اِیمَس.

اَمّا آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، بوُندَن باشقَه اوُرِینلَر هَم بار بُولِیب، بِیر جَمِیعیَتدَگِی آدَملَر مَنَه بوُلَر حَقِیدَه عِلمگه، آگاهلِیککَه اِیگه بُولِیشلَرِی وَ مَنَه بُو اوُرِینلَر بارَه سِیدَگِی حُکملَر هَمَّه گه آشکار وَ رَوشَن بوُلِیشِی مُومکِین، اَمّا باشقَه جَمِیعیَتلَر اوُچُون آشکار وَ رَوشَن بُولمَسلِیگِی مُومکِین، یاکِی حَتَّی بِیر جَمِیعیَتدَگِی خاص مِنطَقَه دَگِی کِیشِیلَرنِی بِیر قِیسمِی مَنَه بُو حُکملَردَن آگاه بُولَه دِی، اَمّا باشقَه بِیر قِیسمِی اِیسَه عِلم و آگاهلِیککَه اِیگه بوُلمَیدِی وَ مَنَه بُو حُکملَر اوُلَرگه آشکار وَ رَوشَن اِیمَس. مَنَه بُو حالَتدَگِی مِعیار شوُکِی، مَنَه بُو حَق وَ حُکم باشقَه لَرگه اِیمَس، بَلکِی شَخصنِی اوُزِی اوُچُون آشکار وَ رَوشَن بوُلِیشِی لازِم.

بِیزلَرنِی هَمَّه مِیز هَم شوُندَی حالَتگه توُشگنمِیز، اَلبَتَّه سِیزنِی اوُزِینگِیز هَم بُو حالَتگه توُشگن بوُلسَنگِیز کِیرَک، یَعنِی بِیر کِیشِی کِیلِیب سِیزنِینگ خَبَرِینگِیز بُولمَه گن بِیر خَبَرنِی سِیزگه یِیتکَه زَه دِی، سوُنگرَه اِیسَه سِیزگه قَرَب تَعَجُّب بِیلَن، بوُندَن هَمَّه نِی خَبَرِی بار قَندَی قِیلِیب سِینِی خَبَرِینگ یوُق، دِییدِی؟ شوُنگه اوُحشَش حالَتگه دُوچ کِیلمَه گنمِیسِیزلَر؟ اَلبَتَّه دُوچ کِیلگنسِیز. بوُلِیب هَم مَنَه بُو شَخصگه بُو مَعلوُمات توُغرِی کَنَللَر آرقَه لِی یِیتِیب کِیلمَه گن بُولِیشِی وَ ناتوُغرِی کَنَللَردَن بُو مَعلوُماتنِی قوُلگه کِیرِیتگن بوُلِیشِی موُمکِین. بوُنگه نَمُونَه، دوُستلَرِیمِیزنِی بِیرِی صُحبَتلَه شِیب اوُتِیرگن پَیتِیمِیزدَه،کوُردلَرنِینگ حاضِرگِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی بوُلمِیش اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِیدَگِی مُرتَدلَر یَعنِی کوُردِستاننِی سَگمَرگلَرِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی جَنگلَر حَقِیدَگِی بِیر مَوضُوع یَعنِی جَنگنِی کِیم باشلَه گنلِیگِی اوُرتَه گه تَشلَندِی؟ شُو پَیتگه چَه دوُستِیمِیز مُسُلمانلَر جَنگنِی باشلَشگن دِیگن فِکردَه اِیدِی، اَصلِیدَه اِیسَه بَرچَه حُجَّتلَر، دَلِیللَرنِی کوُرسَه تِیشِیچَه اِیسَه جَنگنِی باشلاوچِیلَرِی مُرتَد سِکوُلارِیستلَرنِی اوُزِی بوُلِیشگن، اوُلَر قوُیِیدَگِی قائِدَه گه اَساساً اِیش آلِیب بارِیشگن اِیدِی:     ” ولا یزالون یقاتلونکم حتی یردکم عن دینکم إن استطاعوا ” مَنَه بُو کِیمسَه لَر فَعالِیَت قِیلَه یاتگن مِنطَقَه لَرنِی هَمَّه سِیدَه عِراقدَه، سُورِیَه دَه مُسُلمانلَرنِی اوُستِیگه مَنَه بُو جَنگنِی مَجبُورلَب یوُکلَنگن. بِیزنِی دوُستِیمِیز مَنَه بُو حَقِیقَتدَن بِیخَبَر اِیکَن. چوُنکِی کِیچَه – یُو کوُندُوز  مُرتَدلَر وَ مُنافِقلَرنِی قوُلِیدَگِی اَخبارات واسِیطَه لَرِی یالغاننِی بوُلَرنِی مِییَه سِیگه قوُیگن اِیدِی، شوُنِینگ اوُچُون هَم بُو کِیشِی بوُگوُنگِی کوُندَگِی حَقِیقَتنِی بِیلمَسدِی. مَنَه بُو حَقِیقَتدَه اِیسَه مُسُلماننِی بِیکارگه توُکِیلگن قانِی وَ مَنَه بُو قان حَقِیقَت یُولِیدَه توُکِیلدِیمِی یا یوُقمِی؟ – دِیگن مَوضوُعلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلِینَردِی. عُمُوماً آلگندَه بِیر مُسُلماننِی قانِی حَقِیدَه گپ آچِیلگن اِیدِی. بُو یِیردَه بِیر مُسُلماننِی آبرُوسِی، دِینِی حَقِیدَه گپ کِیتَه یاتگن اِیدِی، اَمّا مَنَه بُو دُوستِیمِیزنِی خَبَرِی یوُق اِیکَن.

دِیمَک، بُو یِیردَگِی مِعیار شوُکِی، مَنَه بُو مَسَلَه وَ حُکم اوُتِیب کِیتگن اَجدادلَرگه یاکِی باشقَه مِنطَقَه لَردَگِی آدَملَرگه یا مَنَه بُو جَمِیعیَتدَه یَشَیدِیگن باشقَه آدَملَرگه اِیمَس، بَلکِی بُو شَخصنِی اوُزِی اوُچُون مُشَخَّص وَ آشکار بوُلِیشِی کِیرَک.

بَیهَقِی وَ عَبدُالرَّزّاق رَحِمَهُ الله نِی کِیلتِیرِیشِیچَه: عُمَر اِبنِ خَطّاب رَضِیَ الله عَنهُ شامدَگِی بِیر کِیشِینِینگ زِنانِی حَرام قِیلِینگه نِی حَقِیدَگِی حُکمنِی بِیلمَسلِیگِی حَقِیدَه قِیلَه یاتگن اِدَّعاسِینِی قَبوُل قِیلَه دِی، بُو کِیشِی زِنا قِیلگن بوُلِیب اوُنگه نِسبَتاً اوُزِینِینگ جاهِل اِیکَه نِینِی اِدَّعا قِیلَردِی. عُمَر اِبنِ خَطّاب اوُنِی جاهِللِیگِی بارَه سِیدَگِی عُذرِینِی قَبُول قِیلَه دِی. مَنَه شوُنگه اوُحشَش اوُ کِیشِیدَن وَ عُثماندَن رِوایَت قِیلِینِیشِیچَه، عَرَب بوُلمَه گن وَ زِنا گوُناهِینِی قِیلِیب قوُیگن وَ زِنانِی حَرام قِیلِینگه نِی حَقِیدَگِی حُکمنِی بِیلمَسلِیگِینِی اِدَّعا قِیلگن بِیر جارِیَه نِینگ عُذرِینِی هَم قَبوُل قِیلِینگن اِیدِی.

سُبحَنَ الله، اَگر صَحابَه لَرنِی عَصرِیدَه مَنَه شوُنچَه سابِقوُنَ الاَوَّلوُن مَوجُود اِیکَه نِیگه وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی قُدرَتِینِی بارلِیگِیگه قَرَمَسدَن مَنَه بوُندَی آشکار حُکملَر حَقِیدَه هَم جاهِل بوُلِیشگن بوُلسَه، وَ اوُلَرنِی جاهِللِیکلَرِی بارَه سِیدَگِی عُذرلَرِی هَم قَبوُل قِیلِینگن بُولسَه، اِسلامِی حُکوُمَت مَوجُود بُولمَه گنلِیگِی سَبَبلِی مَنَه شوُنچَه جاهِللِیکلَر رِواجلَنگن وَ عَصرلَردَن بُویان مُنافِقلَر جَمِیعیَتنِی اوُزلَرِیگه جَولانگاه قِیلِیب آلگن مَنَه بُو دَوردَه قَنچَه مِقداردَه جاهِللِیک وُجُودگه کِیلَرکِین؟ بوُلِیب هَم مَنَه بُو جاهِللِیکلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی بَرچَه اِیشلَرنِی اوُز اِیچِیگه آلگن بوُلسَه چِی؟

مَنَه بُو حالَتدَه،اَگر شَخص اوُنِی اِرتِدادگه چَه تارتِیب آلِیب بارگن جِنایَتکارانَه اِیشِیگه نِسبَتاً مُعتَبَر جاهِللِیککَه اِیگه بُولَه دِیگن بُولسَه،اوُنِینگ مَنَه بُو مُعتَبَر جاهِللِیگِی اِرتِداد جِنایَتِیدَن پاکلَه نِیشِی اوُچُون بَهانَه بوُلَه آلَه دِی وَ مَنَه شُو مُعتَبَر جاهِللِیک شَخصنِی اِیمانِیگه ضَرَر یِیتِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی وَ شَخصگه قَرشِی حُکم صادِر قِیلِینِیشِیگه ، اوُنِی تَکفِیر بُولِیشِیگه توُسِیق بوُلَه دِی وَ شَخصنِی بُو مُعتَبَر جاهِللِیگِی اَلله نِی شَرِیعَتِینِی قَیسِی قِیسمَه تِینِی اوُز اِیچِیگه آلِیشِینِی هَم فَرقِی یُوق.

مُعتَبَر جاهِللِیک شَرِیعَتنِی هَمَّه سِیگه توُغرِی کِیلَه دِی، مَخصُوصاً عَقِیدَه گه اوُحشَش اِنسان باشقَه لَردَن تَقلِید قِیلِیب یاکِی مِعراث قِیلِیب آلالمَیدِیگن قِیسمِیدَه، شَخص اَلبَتَّه عَقِیدَه سِینِی تَحقِیق قِیلِیش، اِیزلَه نِیش، تَجرِیبَه قِیلِیش، خَطا، اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن جاهِللِیکدَن عِلمگه سَرِی حَرَکَتلَه نِیش عاقِبَتِیدَه قوُلگه کِیرِیتِیش لازِم. جاهِللِیکدَن عِلمگه سَرِی وَ کُفردَن اِیمانگه ، کافِرلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن اِسلامگه تامان قِیلِینگن حَرَکَت، اَلله نِی نَظَرِیدَگِی آلدِینگه سَرِی رِواجلَه نِیش وَ آرقَه دَه قالِیشنِی مَعناسِینِی، مَفهُومِینِی اَینگلَه تَه دِی:   «لِمَنْ شاءَ مِنْكُمْ أَنْيَتَقَدَّمَأَوْيَتَأَخَّرَ».  مَنَه بُو یوُلدَه آلدِینگه رِواجلَه نِیشنِی تَأثِیرِیدَه آرقَه دَه قالِیش یا آرقَه گه قَیتِیش مُشَخَّص بوُلَه دِی.

جاهِللِیککَه عُذر کِیلتِیرِیش بارَه سِیدَه اِیشارَه قِیلِینِیشِی کِیرَک بُولگن نوُقطَه، دِیننِی اوُصُوللَر وَ فَرعِی نَرسَه لَرگه تَقسِیم بوُلِیشِیدِیر، بَعضِی بِیر کِیشِیلَر اوُصُوللَردَه عُذر مَوجُود اِیمَس، اَمّا فَرعِی نَرسَه لَردَه مَوجُود، دِییِیشنِی قَصد قِیلِیشَه دِی. اَوَّلا مَنَه بوُندَی تَقسِیماتنِی قُرآندَه وَ صَحِیح سُنَّتدَه هِیچ قَندَی اَساسِی یوُق. دِیمَک، بُو بارَه دَه کوُنگلِینگِیز خاطِرجَم بوُلسِین. اِبنِ قایِّیم، اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن عالِملَر مَنَه بُو بارَدَه اَیتِیشگنکِی: ( اوُصُول وَ فَرعِی) نَرسَه لَرگه تَقسِیم بُولِیشلِیک صَحابَه لَرنِی عَصرِیدَن کِییِین پَیدا بوُلگن، باشقَه تاماندَن قَرَه گندَه مَنَه بوُندَی تَقسِیماتگه قائِل بُولگن کِیشِیلَر، دِیننِی اِینگ کَتتَه اوُصُوللَرِیدَن بوُلگن وَ دِیننِی اَرکانلَرِیدَن حِسابلَنگن نَمازنِی فَرعِی نَرسَه لَردَن، دِیب حِسابلَه شَه دِی وَ سَلَفلَر اِیختِلاف قِیلگن اِعتِقادگه آئِد مَسَلَه لَرنِی هَم فَرعِی نَرسَه لَردَن حِسابلَه شَه دِی. اوُلَرگه شُونِی اَیتَه مِیزکِی: اَگر سِیزلَرنِی اوُصُوللَردَن بوُلگن مَنضُورِینگِیز عَقِیدَه وِی مَسَلَه لَر بُولَه دِیگن بُولسَه، دِیننِی هَمَّه سِی اوُصُولدِیر؛ چوُنکِی بِیزلَر مالِی وَ یا بَدَنِی عِبادَتلَرنِی شَرعِی اِیکَه نِیگه اِعتِقاد قِیلگن پَیتِیمِیزدَه گِینَه بَچَرَه آلَه مِیز؛ عَمَلدَن آلدِین اِعتِقاد بوُلِیشِی کِیرَک، اَگر بوُندَی عَقِیدَه بُولمَیدِیگن بوُلسَه اَلله نِی عِبادَتلَرِی عَمَلنِی واسِیطَه سِی بِیلَن توُغرِی بوُلمَیدِی…….کوُردِینگِیزمِی، مَنَه بُو کَتتَه کِیشِیلَرنِینگ مَنَه بُو مَسَلَه گه نِسبَتاً کوُز قَرَشلَرِی بُولَه دِی. دِیمَک، دِیندَه اوُصُول وَ فَرعِی نَرسَه لَرگه تَقسِیم قِیلِیشلِیک قُرآن وَ سُنَّتدَه هِیچ قَندَی اَساسِی یوُق.

مَنَه بُو حالَتدَه جاهِللِیککَه عُذر کِیلِتیرِیش مُعتَبَر جاهِللِیکنِی دِیننِی بِیر قِیسمِیدَه اِیمَس، بَلکِی دِیننِی هَمَّه سِیدَه قَبوُل قِیلِیشدَن عِبارَت. آشکار وَ اَنِیق اِیشلَر یَعنِی شَرِیعَتدَه اَنِیق وَ آشکار بَیان قِیلِینگن اِیشلَر یاکِی باشقَه لَرگه آشکار وَ رَوشَن بُولگن اِیشلَر اِیمَس، آلدِین “شَخص اوُچُون” آشکار وَ رَوشَن بوُلگن اِیشلَردِیروَ شوُنِینگ اوُچُون هَم بِیر مُسُلمانگه اِیشلَرنِی آشکار وَ رَوشَن قِیلِینِیشِی کِیرَک، مَنَه بوُ اِیشلَرنِی آشکار وَ اَنِیق قِیلگه نِیمِیزدَن سوُنگ، شَخصنِی اوُستِیدَه حُکمنِی مَرحَلَه لَرنِی باسِیب اوُتِیش آرقَه لِی صادِر قِیلَه مِیز.

اِیندِی، اَگر مُسُلمان کِیشِی شَرعِی کَنَللَر آرقَه لِی اوُزِینِی جاهِللِیگِینِی بَرطَرَف بوُلِیشِی اوُچُون حَرَکَت قِیلمَه سَه یاکِی بِیرار کِیشِی اوُنگه اِیشلَرنِی آشکار وَ رَوشَن قِیلِیب بِیرِیشِیگه هَم رُحصَت بِیرمَه سَه چِی؟ مَنَه بوُ حالَتدَه، بوُندَی شَخص هِیچ قَندَی عُذرلِی سَبَبسِیز دَرسلَرگه حاضِر بوُلمَه گن وَ باشقَه لَردَن آرقَه دَه قالگن شاگِردگه اوُحشَیدِی، اوُنِی اِمتِحانلَردَن اوُتَه آلمَسلِیگِی هَم طَبِیعِیدِیر. مَنَه بُو شَخصنِی هِیچ قَندَی عُذرِی یُوق، چوُنکِی اوُنگه هَمَّه نَرسَه مُهَیّا اِیدِی، اَمّا “اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن” دَرسلَرگه قَتنَشمَه گن وَ “اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن” اوُزِینِی تَعلِیمدَن، یوُقارِی صِینفگه اوُتِیشدَن، اِیلگه رِیلَشدَن مَحرُوم قِیلگن. شوُ تَرتِیبدَه  اوُ مُرتَد بوُلگن وَ اوُزلَرِینِی اوُچتَه لِیک کافِرلَر (اَهلِی کِتاب کافِرلَرِی، شِبهِ اَهلِی کِتاب کافِرلَرِی، مُشرِک وَ سِکوُلار کافِرلَر) جُملَه سِیگه قوُشگن وَ اوُزلَرِینِی اوُلَردَن دِیب بِیلگن کِیشِیلَر اوُچُون هَم عُذر مَوجُود اِیمَس. چوُنکِی جاهِللِیککَه عُذر کِیلتِیرِیش کافِرلَرگه اِیمَس، مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی نَرسَه، کافِرلَرگه اِیمَس فَقَط مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی اِیمتِیازدِیر.

مَنَه بُو حالَتدَه اَگر مُسُلمان کِیشِی شوُندَی مُعتَبَر جاهِللِیککَه اِیگه بوُلسَه، شوُ مُعتَبَر جاهِللِیگِی اوُنِی تَکفِیر بُولِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه آلَه دِی وَ حُکم اوُنِی اوُستِیدَن آلِیب تَشلَه نَدِی.

اِیککِینچِی اوُرِیندَه مُسُلمان کِیشِینِی تَکفِیر قِیلِینِیشگه مانِعلِیک قِیلَه آلَه دِیگن اِیشلَر، قَصددَن قِیلِینمَه گن اوُنوُتِیش، خَطا وَ شوُنگه اوُحشَش اِیشلَر حِسابلَه نَدِی:

اِنساننِی اِیشلَرِی قَصددَن یا قَصد قِیلمَه گن حالَتدَه بوُلِیشِینِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیز، اوُنوُتِیش وَ خَطا یاکِی قَتتِیق قوُرقوُو یا غَضَبلَه نِیش یا اوُتَه قَتتِیق هَیَجانلَه نِیش سَبَبلِی اِنسان اوُزِی اِیستَه مَه گن اِیشلَرنِی قِیلِیشِی موُمکِین، مَنَه بُولَرنِی قَصددَن قِیلِینمَه گن اِیشلَر جُملَه سِیگه کِیرَه دِی وَ شَخص قَصد قِیلمَه گن حالَتدَه حَقدَن اوُزاقلَه شِیب کِیتَه دِی وَ جِنایَتگه دُوچار بُولَه دِی، اِیشلَرنِی قَصد قِیلمَه گن حالَتدَه بوُلِیشِی شَخصنِی اِیمانِیگه ضَرَر یِیتِیشیِگه وَ شَخصنِی اوُستِیدَه اِرتِداد حُکمِینِی اِجرا اِیتِیلِیشِیگه مانِع بوُلَه دِی. اَلله تَعالَی بوُندَی مُسُلمانلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:    

• لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا …( بقره/۲۸۶)،  اَلله هِیچ بِیر جاننِی طاقَتِیدَن تَشقَه رِی نَرسَه گه تَکلِیف قِیلمَیدِی. ( هَر کِیمنِینگ) قِیلگن ( یَحشِی ) عَمَلِی اوُزِی اوُچُوندِیر وَ (یامان) عَمَلِی هَم اوُزِینِینگ بوُینِیگه دِیر. پَروَردِیگارا، اَگر اوُنوُتگن یاکِی خَطا قِیلگن بوُلسَک، بِیزنِی عَذابِینگگه گِیرِیفتار اَیلَه مَه!
• لَيْسَ عَلَيْکُمْ جُناحٌ فيما أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَ لکِنْ ما تَعَمَّدَتْ قُلُوبُکُمْ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيماً (احزاب/۵( قِیلگن خَطالَرِینگِیز سَبَبلِی سِیزلَرگه گوُناه یُوقدِیر، لِیکِن کوُنگِیللَرِینگِیز (بِیلَن) قَصد قِیلگن نَرسَه دَه گِینَه (گوُناهکار بوُلَرسِیزلَر). اَلله مَغفِرَتلِی، مِهرِبان بوُلگن ذاتدِیر.

حوُپ، رَسُول الله صَلّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم مَنَه بُو آیَت وَ اوُنگه اوُحشَگن آیَتلَرنِی یَنَدَه آچِیقراق رَوشَنلَشتِیرِیش اوُچُون مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی،اَگر اوُمَّتِیم خَطاگه، اوُنُوتِیشگه،مَجبُورِی حالَتگه دُوچار بوُلَه دِیگن بُولسَه لَر، اَلله تَعالَی اوُلَرنِی مَنَه بُو اِیشلَرِینِی کِیچِیرَه دِی: ” إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ لِي عَنْ أُمَّتِي الخَطَأَ وَالنِّسْيَانَ وَمَا اسْتُكْرِهُوا عَلَيْهِ “.

بُو یِیردَگِی خَطادَن مَقصَد، شَخص بِیر اِیشنِی قِیلماقچِی بُولَه دِی، اَمّا اوُ قِیلگن اِیشنِی نَتِیجَه سِی اوُ نَظَردَه توُتگن اِیشدَن کوُرَه باشقَه نَرسَه بوُلِیب چِیقَه دِی، مَثَلاً:

• خَیبَرغَزاتِیدَه قَدرلِی صَحابَه لَردَن بُولگن عامِر اِبنِ  اَکواع رَضِیَ الله عَنهُ دُشمَننِی اَسکَرِینِی اوُلدِیرِیشنِی قَصد قِیلَه دِی، اَمّا اوُرگن ضَربَه سِی اوُزِیگه قَیتَه دِی وَ اوُنِی اوُزِی اوُلَه دِی. صَحابَه لَرنِی بِیرِی اَیتَه دِیکِی: عامِر اوُزِینِی اوُزِی اوُلدِیردِی  وَ بُو اوُنِی عَمَللَرِینِی باطِل قِیلَه دِی. اَکواع رَضِیَ الله عَنهُ نِی اَکَه سِی سَلمَه رَضِیَ الله عَنهُ یاشگه توُلَه کوُزلَرِی بِیلَن رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی آلدِیلَرِیگه کِیلَه دِی، شوُندَه اوُ کِیشِی مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: سِینگه نِیمَه بوُلدِی؟ سَلمَه اَیتَه دِیکِی: عامِرنِی عَمَللَرِی باطِل بُولدِی،دِییِیشیَپتِی. اوُ کِیشِی مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی: کِیم بُو سوُزلَرنِی اَیتَدِی؟ یارانلَرِینگِیزنِی بِیرِی، دِیب جَواب بِیردِی. رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی:   كَذَبَ مَنْ قَالَ ذَلِكَ، بَلْ لَهُ أَجْرُهُ مَرَّتَيْنِ. اوُلَر یالغان اَیتِیشِیبدِی، بُونِی کِیم اَیتگن بُولسَه هَم یالغان اَیتِیبدِی، اوُ اوُچُون اِیککِی بَرابَر ثَواب مَوجُوددِیر.

مَنَه بُو حَدِیثدَگِی قَدرلِی صَحابَه اوُزِینِی اوُلدِیرِیشنِی قَصد قِیلگن اِیمَسدِی، رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم اوُنِی قِیلگن اِیشِی خَطا سَبَبلِی بوُلگه نِینِی وَ اوُ کِیچِیرِیلِیشِینِی مَعلوُم قِیلِیب بُو اِیشگه اَنِیقلِیک کِیرِیتَه دِیلَر.

یاکِی باشقَه بِیر جایدَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: خُداوَند اوُزِی تامانگه تَوبَه قِیلِیب قَیتَه یاتگن بَندَه سِی اوُچُون سِیزلَرنِی هَر بِیرِینگِیزدَن کوُرَه شادراق بوُلَه دِی. آدَملَر یَشَیدِیگن جایلَردَن اوُزاقدَگِی بِیر بِیاباندَه بِیر شَخص آذِیق- آوقَت نَرسَه لَرِی بِیلَن بِیرگه آتِینِی هَم یُوقاتِیب قوُیگن پَیتِیدَه، اوُنِی تاپِیشدَن نااوُمِید بوُلِیب قالَه دِی. شَخص دَرَختنِی سایَه سِیگه دَم آلِیش اوُچُون چوُزِیلِیب یاتَه دِی، اوُ شوُ حالَتدَه پَرِیشان بُولِیب توُرگن پَیتِیدَه توُسَتدَن آتِینِی باشِیگه کِیلِیب قالگه نِینِی کوُرَه دِی. شُوندَه آتِینِی تِیزگِینِینِی اوُشلَب آلِیب قَتتِیق حُرسَند بوُلگه نِیدَن اَیتَه دِیکِی:    قَالَ مِنْ شِدَّةِ الْفَرَحِ اللَّهُمَّ أَنْتَ عَبْدِی وَأَنَا رَبُّکَ أَخْطَأَ مِنْ شِدَّةِ الْفَرَحِ، مَنَه بُو شَخص قَتتِیق حُرسَند بُولگه نِیدَن اَیتَه دِیکِی: پَروَردِیگارا! سِین بَندَه وَ مِین سِینِی پَروَردِیگارِینگمَن. مَنَه بُو شَخص قَتتِیق حُرسَند بُولگه نِی سَبَبلِی خَطا قِیلَه دِی.

اَگر بِیر شَخص اَلله نِی اوُزِینِی بَندَه سِی دِیب خِطاب قِیلَه دِیگن بُولسَه، شُبهَه سِیز بُو شَخص آشکار کُفرگه دوُچار بوُلگن بُولَه دِی، قَطعاً هَم آشکار کُفرگه دوُچار بُولَه دِی، شوُنِینگدِیک اَگر بِیر کِیشِی قَصددَن، آگاه بوُلگن حالَتدَه بُو اِیشنِی قِیلسَه، بُو اوُنِی اِسلامدَن چِیقِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، اَمّا آلدِین اَیتِیب اوُتِیلگن شَخصگه اوُحشَب خَطا قِیلگن حالدَه اَیتِیب یُوبارسَه مَعذوُر بُولَه دِی وَ اوُنِی اوُستِیدَه حُکم صادِر بُولمَیدِی.

اَگر بِیر شَخص اَلله نِی اوُزِینِی بَندَه سِی دِیب خِطاب قِیلَه دِیگن بُولسَه، شُبهَه سِیز بُو شَخص آشکار کُفرگه دوُچار بُولگن بُولَه دِی، قَطعاً هَم آشکار کُفرگه دوُچار بُولَه دِی، شوُنِینگدِیک اَگر بِیر کِیشِی قَصددَن،آگاه بُولگن حالَتدَه بُو اِیشنِی قِیلسَه، بُو اوُنِی اِسلامدَن چِیقِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، اَمّا آلدِین اَیتِیب اوُتِیلگن شَخصگه اوُحشَب خَطا قِیلگن حالدَه اَیتِیب یوُبارسَه مَعذوُر بوُلَه دِی وَ اوُنِی اوُستِیدَه حُکم صادِر بوُلمَیدِی.

اَلبَتَّه،خَطاکار یاکِی اوُنوُتگن شَخصگه نِسبَتاً قَتتِیق قوُل بوُلِیش وَ گوُناهنِی آلِیب تَشلَه نِیشِی، مُشَخَّص جِنایَتلَردَگِی اَحکاملَرنِی اِجرا قِیلِینمَیدِی دِیگن مَعنادَه اِیمَس. چوُنکِی خَطا قِیلِیش، اوُنوُتِیش بارَه سِیدَگِی مَسَلَه لَردَه بَعضِی بِیر مَسَلَه لَر بارکِی، خَطا قِیلِینگن تَقدِیردَه هَم اوُنِی اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک، مَخصُوصاً بوُلَراَلله نِینگ بَندَه لَرِینِی حَققِیگه تِیگِیشلِی بوُلسَه. قَصد قِیلمَه گن حالدَه آدَم اوُلدِیرِیشگه اوُحشَش، بوُندَه شَخص باشقَه بِیر کِیشِینِی قَصد قِیلمَه گن حالدَه اوُلدِیرِیب قوُیَه دِی، بُونِی بَرابَرِیدَه اِیسَه اوُزِینِی قِیلگن خَطاسِی سَبَبلِی کَفّارات بِیرِیب دِییَه توُلَه شِی لازِم. یاکِی بوُلمَه سَم طَهارَت آلِیشنِی اوُنوُتِیب طَهارَتسِیز نَماز اوُقِیگن کِیشِی، بِیر مُددَتدَن سوُنگ بوُ اوُنِی یادِیگه کِیلَه دِی. شوُندَه، نَمازِینِی اِیککِینچِی مَرتَه قَیتَه اوُقِیشِی کِیرَک، یاکِی بِیر فَرضنِی وَقتِی اوُتِیب کِیتگن بوُلسَه وَ اوُ نَمازِینِی اوُنوُتِیب قوُیگن بوُلسَه، یادِیگه توُشگندَن سوُنگ اوُنِی اوُقِیشِی لازِم.

بُو یِیردَگِی گوُناه اوُنِی اِیمانِیگه ضَربَه، ضَرَر یِیتکَزمَیدِی، اوُنِی اوُنوُتگنلِیگِی یا خَطا قِیلگه نِی سَبَبلِی بُو نَرسَه لَر اِیمانِیگه ضَرَر یِیتِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی وَ اوُ یِیتکَزگن ضَرَرنِی قاپلَه شِی لازِم. هَر قَندَی حالَتدَه هَم، اوُنوُتِیش وَ خَطاگه اوُحشَه گن قَصددَن قِیلِینمَه گن اِیشلَر مُسُلمان شَخصنِی تَکفِیر قِیلِینِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی.

تَکفِیرگه مانِعلِیک قِیلَه دِیگن وَ تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدَن حِسابلَنگن اوُرِینلَردَن یَنَه بِیرِی، اِکراه وَ مَجبُورلِیکدِیر:

 اِکراه حالَتِیدَه شَخص بِیر اِیشنِی مَجبُورِیَت سَبَبلِی قِیلَه دِی وَ اَگر مَجبُور بُولمَسَه ، مَنَه بُو شَخص بُو اِیشنِی قِیلمَسدِی. حوُددِی قُرَیشنِی سِکوُلارِیستلَرِی عَمّار اِبنِ یاسِر رَضِیَ الله عَنهُ نِی اوُنِینگ اوُزِی اِعتِقاد قِیلمَیدِیگن سوُزلَرنِی اَیتِیشگه مَجبُور قِیلگنلَرِیگه اوُحشَیدِی. اَلله تَعالَی کافِرلَرنِی قوُلِیگه توُشِیب قالگن مَنَه بُو صَحابَه حَقِیدَه وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَر بارَه سِیدَه قوُیِیدَگِیچَه مَرحَمَت قِیلَه دِی:

” مَن کَفَرَ بِاللّهِ مِن بَعْدِ إیمَانِهِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ وَلَکِن مَّن شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ”  (نحل/ 106 ) کِیم اَلله گه اِیمان کِیلتِیرگندَن کِییِین ( یَنَه قَیتِیب) کافِر بوُلسَه ( اَلله نِینگ غَضَبِیگه دوُچار بُولوُر). لِیکِن کِیم قَلبِی اِیمان بِیلَن آرام آلگن حالدَه (کُفر کَلِیمَه سِینِی اَیتِیشگه) مَجبُور قِیلِینسَه، ( اوُنِینگ اِیمانِیگه زِیان یِیتمَس). اَمّا کِیمنِینگ کوُنگلِی کُفر بِیلَن ( یَعنِی، دِیندَن چِیقِیب کافِر بوُلِیش بِیلَن) یازِیلَه دِیگن بوُلسَه، بَس، اوُندَن کِیمسَه لَرگه اَلله تامانِیدَن غَضَب وَ اوُلوُغ عَذاب باردِیر.

اِیندِی بِیر مُسُلمان کافِرلَرنِینگ مَجبُور قِیلگن نَرسَه لَرِینِی بَرابَرِیدَه قَنچَه لِیک دَرَجَه دَه چِیدَب بِیرِیشِی، اوُنِینگ اِیمانِیگه باغلِیق، بُو اوُچُون حَد، چِیگرَه تَعیِین قِیلِینمَه گن. سُمَیَّه رَضِیَ الله عَنها کافِرلَر طَلَب قِیلگن نَرسَه گه بَرداش بِیرَه دِی وَ حَتَّی جانِینِی بِیرگن تَقدِیردَه هَم کُفرلِی سوُزلَرنِی تِیلگه آلِیشگه حاضِر بوُلمَیدِی وَ آلمَیدِی هَم وَ اوُشَه طاغُوتنِی یوُزِیگه توُفوُرَه دِی. اَمّا اوُنِی اوُغلِی عَمّار اوُشَه کُفر سوُزلَرِینِی مَجبُورلِیگِی سَبَبلِی اَیتَه دِی. دِیمَک، شَخصگه بُو بارَه دَه تَکلِیف، حَد تَعیِین قِیلِیب بوُلمَیدِی، بُو شَخصلَرنِینگ اِیمانِینِی مِعزانِیگه، کِینگلِیگِیگه باغلِیق بوُلَه دِی. اَمّا اِسلام اوُلَمالَرِی اوُلِیم وَ زِنانِی مَنَه بُو قائِدَه دَن مُستَثنا قِیلِیشگن وَ هَر قَندَی صُورَتدَه مُسُلمان کِیشِی مَنَه بُو اِیککِی جِنایَتنِی اَگرچِی جاننِی بِیرِیش عِوَضِیگه بُولسَه هَم قِیلمَسلِیکِی کِیرَک، دِیب اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی.

مُتَّحَم شَخصگه نِسبَتاً اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِینِیشِیدَن آلدِین تِیکشِیرِیب چِیقِیلِیشِی لازِم بوُلگن وَ بُو شَخصنِی مُناسَبَت بِیلدِیرِیشدَه آخِیرگِی مَرحَلَه صِیفَتِیدَه اِیشلَه تِیلَه دِیگن تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدَن حِسابلَنگن نَرسَه، تَعوِیل بُولَه دِی. مَنَه بُو مَرحَلَه دَه حُکمنِی صادِر قِیلماقچِی بُولگن شَخص کامِل اِیشانچگه اِیگه بوُلِیشِی کِیرَک.

شَرعِی تَعوِیل قِیلِیش وَ شَرعِی اِجتِهاد قِیلِیش هَم، خَطا قِیلِینِیشِی مُومکِین بوُلگن اوُرِینلَردَن بِیرِی حِسابلَه نَدِی،شوُ بِیلَن بِیرگه اوُ شَخصنِی اِیمانِیگه ضَرَر یِیتِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی وَ مُسُلمان شَخص اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقِیب کِیتِیشِیگه یوُل قوُیمَیدِی. تَعوِیل قِیلَه یاتگن کِیشِینِینگ هَدَفِی اَلله نِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیشدِیر، اَمّا اوُ قِیلگن اِجتِهادِیدَه خَطاگه دُوچار بوُلَه دِی. یَعنِی تَعوِیل قِیلوُوچِینِینگ اَصلِی مَقصَدِی اَلله نِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِطاعَت قِیلِیش، بُویسِینِیشدَن عِبارَت بوُلِیب،اوُ  اَصلِیدَه اَلله نِی بوُیرُوغِیگه اِیرگشماقچِی بوُلَه دِی،اَمّا اِجتِهاددَه خَطا قِیلِیب قوُیَه دِی.

شَرعِی حُجَّتلَرگه نِسبَتاً خَطا تَعوِیل قِیلِیشلِیک، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی عَصرلَرِیدَه  صادِر بوُلگن، حَتَّی تَحلِیل وَ تَحرِیم حَددِیدَگِی تَعوِیللَرگه بِیر نِیچَه اوُرِیندَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتدِیک، یَنَه بِیر مَرتَه اوُلَرگه اِیشارَه قِیلماقچِیمِیز. اَمّا اوُ پَیتدَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی بارلِیکلَرِیگه وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ صَحابَه لَرنِی شوُراسِینِی مَوجُودلِیگِیگه قَرَمَسدَن، شَخصنِی اوُستِیدَه “نَبَوِی حُجَّت” اِقامَه قِیلِینمَه گوُنچَه وَ شَرعِی کَنَللَر آرقَه لِی اوُنِی جاهِللِیگِی یوُقاتِیلمَه گوُنچَه وَ اوُندَن تَوبَه قِیلِیش طَلَب قِیلِینمَه گوُنچَه، شَخصنِینگ قِیلگن خَطاسِی سَبَبلِی اوُنِی اوُستِیدَه اِرتِداد حُکمِی اِجرا قِیلِینمَه گن، اَگرچِی خاطِب اِبنِ بَلتَعَه رَضِیَ الله عَنهُ نِی واقِیعَه سِیدَه اَوَّل اوُ کِیشِی تَکفِیر قِیلِینَه دِی، اَمّا کِییِینگِی قِیلِینگن تِیکشِیرُولَر نَتِیجَه سِیدَه خاطِب رَضِیَ الله عَنهُ حَقِیدَگِی تَکفِیر خَطا بوُلگنلِیگِی مَعلوُم بُولَه دِی، شوُ سَبَبلِی هَم بُو اِیش اِرتِداد حُکمِینِی اِجرا قِیلِینِیشِیگه چَه یِیتِیب بارمَیدِی. 

صَحابَه لَرنِی عَصرِیدَگِی یاکِی اوُندَن کِییِینگِی عَصرلَردَگِی خَطا تَعوِیللَرگه، خَطا اِجتِهادلَرگه مِثاللَر جُودَه کوُپ، بِیزلَرگه مَوضُوعنِی یَنَه دَه یارِیتِیب بِیرِیشِی اوُچُون اوُلَرنِی بِیر نِیچَه سِیگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتماقچِیمِیز:

• رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی صَحابَه لَرِیدَن بوُلگن جابِر رَضِیَ الله عَنهُ اَیتَه دِیکِی: سَفَرگه چِیققَن اِیدِیک، بِیزلَرنِی بِیرِیمِیزنِی باشِیمِیزگه تاش کِیلِیب تِیگدِی وَ اوُنِی باشِینِی یَرَه لَه دِی، بُو شَخص اِحتِلام بُولگن اِیدِی، شوُندَه اوُ اَطرافِیدَه گِیلَردَن مِیندَه تَیَمُّوم قِیلِیشگه رُحصَت بارمِی؟ – دِیب سُورَه دِی. بِیزنِی نَظَرِیمِیز بُویِیچَه سِین اوُچُون تَیَمُّومگه رُحصَت یُوق، چوُنکِی حاضِر سِیندَه طَهارَت قِیلِیش اوُچُون سُوو مَوجُود، دِییِیشدِی. مَنَه بُو شَخص غُسل قِیلدِی وَ هَلاک بوُلدِی. رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی حُضوُرلَرِیگه کِیلگن پَیتِیمِیزدَه، اوُ کِیشِی بوُندَن خَبَر تاپدِیلَر وَ مَرحَمَت قِیلدِیلَرکِی:     ” قَتَلُوهُ قَتَلَهُمُ اللَّهُ، أَلَا سَأَلُوا إِذَا لَمْ يَعْلَمُوا؟ فَإِنَّمَا شِفَاءُ الْعِيِّ السُّؤَالُ، إِنَّمَا كَانَ يَكْفِيهِ أَنْ يَتَيَمَّمَ وَيَعْصِرَ- أَوْ يَعْصِبَ- عَلَى جُرْحِهِ خِرْقَةً ثُمَّ يَمْسَحُ عَلَيْهَا، وَيَغْسِلُ سَائِرَ جَسَدِهِ .” ‌اوُنِی اوُلدِیرِیشدِی، اَلله اوُلَرنِی هَلاک قِیلسِین، اَگر بِیلِیشمَس اِیکَن نِیمَه اوُچُون سَوال قِیلِیب سُورَشمَه گن؟ نادانلِیکنِی یَگانَه چارَه سِی، عِلاجِی سوُرَشدِیر، اوُ فَقَط تَیَمُّوم قِیلسَه وَ بِیر اِیسکِی لَتتَه بِیلَن یَرَه سِینِی باغلَب آلسَه بوُلدِی اِیدِی، شوُندَن سوُنگ یَرَه سِینِی اوُستِیگه مَسح تارتَردِی وَ بَدَنِیدَگِی قالگن قِیسمِینِی یُووَردِی.

بُو یِیردَه کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک ناتوُغرِی اِجتِهاد بِیر مُسُلماننِی اوُلِیمِیگه سَبَب بوُلدِی، اَمّا بُو یِیردَگِی اِجتِهاددَه قِیلِینگن خَطا، جاهِللِیک سَبَبِیدَن هِیچ کِیم جَزالَنمَه دِی. مَنَه بُو قَدرلِی صَحابَه لَر تَیَمُّومگه،نَمازگه، طَهارَتگه آئِد مَسَلَه دَه اِجتِهاد وَ تَعوِیل قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی قِیلگن تَعوِیلِی خَطا بوُلِیب چِیقَه دِی وَ شوُ تَعوِیل بِیر مُسُلماننِی اوُلِیمِیگه سَبَب بوُلَه دِی، اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن اوُلَرنِینگ مَنَه بُو خَطا تَعوِیللَرِی قَبوُل قِیلِینَه دِی وَ شَرعِی مَنبَعلَردَگِی خَطا تَعوِیل سَبَبلِی هِیچ کِیم جَزالَنمَیدِی.

• اِیککِینچِی رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ “راجِع” وَ “بِعرُالمَعُونَه” فاجِیعَه سِیدَگِی اوُزلَرِینِی اِجتِهادلَرِی بوُلِیب، بُو اِجتِهاد اَنَه اوُشَنچَه صَحابَه لَرنِی اوُلِیمِیگه بائِث بوُلگن اِیدِی. اَوَّل بِیر مَرتَه بوُ فاجِیعَه بوُلِیب اوُتَه دِی، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم اِیککِینچِی مَرتَه هَم یُو بارَه دِیلَر، اَمّا بُو سَفَر هَم شُو فاجِیعَه صادِر بُولَه دِی.
•  باشقَه بِیر اوُرِیندَه اِیسَه قَدرلِی صَحابَه بَراء اِبنِ مَعرُور رَضِیَ الله عَنهُ گه اِیشارَه قِیلَه مِیز. بُو قَدرلِی صَحابَه قِبلَه اوُزگه رِیشِیدَن آلدِین بَرچَه مُسُلمانلَرگه خِلاف رَوِیشدَه قِبلَه گه قَرَب نَماز اوُقِیدِی، مَنَه بُو پَیتدَه باشقَه مُسُلمانلَر بَیتُ المُقَدَّسگه قَرَب نَماز اوُقِیشَردِی، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَنَه بُو صَحابَه نِی مَککَه تامانگه قَرَب نَماز اوُقِییاتگه نِیدَن خَبَر تاپگنلَرِیدَن سوُنگ، باشقَه مُسُلمانلَرگه خَبَر بِیرگن حالدَه، اوُنگه هَم مُسُلمانلَر بِیلَن بِیر هِیل بُول وَ هَمَّه نَماز اوُقِییاتگن تامانگه قَرَب نَماز اوُقِی، دِیب اَمر قِیلدِیلَر؛ اوُنگه قَرَب نَمازلَرِینِی یَنَه قَیتَه دَن اوُقِیشگه بُویُورمَه دِیلَر، نِیمَه اوُچُون؟؟؟ چوُنکِی اوُ تَعوِیل قِیلگن اِیدِی.
• اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه اِیشارَه قِیلگه نِیمِیزدِیک، خاطِب اِبنِ بَلتَعَه هَم خَطا تَعوِیل سَبَبلِی جاسُوسلِیک گوُناهِیگه دُوچار بُولَه دِی، عُمَر اوُنِی اوُستِیدَه اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلگندَن سوُنگ؛ خاطِب رَضِیَ الله عَنهُ اوُزِینِینگ قِیلگن اِیشِی اِرتِدادگه بائِث بوُلِیشِینِی یَحشِی بِیلَردِی، شوُنِینگ اوُچُون هَم اوُزِیگه قَرشِی عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ نِی صادِر قِیلگن حُکمِینِی بَرابَرِیدَه اَیتَه دِیکِی: مِین مُرتَد بوُلگه نِیم یوُق، دِیب اوُزِینِی دَلِیللَرِینِی کِیلتِیرَه دِی.

بُو یِیردَگِی صُحبَت اوُنِی اِرتِدادِی حَقِیدَه کِیتَه یاتگنلِیگِی مُشَخَّص، اوُنِی مَقصَدِی مُرتَد بوُلِیش بوُلگن اِیمَسدِی…….. یَعنِی اَگر بِیر کِیشِی مَنَه بُو اِیشنِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی کافِرلَرنِی حِمایَه قِیلِیش اوُچُون قِیلَه دِیگن بُولسَه وَ مُسُلمانلَرگه قَرشِی کافِرلَرگه یاردَم بِیرَه دِیگن بُولسَه، بُو اوُنِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلِیشِینِی یَحشِی بِیلَردِی. اَمّا اوُ مَنَه بُو نِیَت بِیلَن بوُ اِیشنِی قِیلمَه گن اِیدِی، بَلکِی اوُنِی کِیلتِیرگن دَلِیللَرِی اَصلِیدَه اوُنِی مَقصَدِی باشقَه نَرسَه اِیکَه نِینِی کوُرسَه تَه دِی، شُو سَبَبلِی هَم مِین مُرتَد بوُلگه نِیم یُوق، دِیب دَلِیل کِیلتِیرَه دِی وَ رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم اوُنِی کِیلتِیرگن دَلِیلِینِی قَبوُل قِیلَه دِیلَر، پَیغَمبَرِیمِیز اوُنِی خَطا تَعوِیل قِیلگنلِیگِی بائِث عُذرِینِی قَبُول قِیلَه دِیلَر. مَنَه بُو بارَه دَه نازِل بوُلگن آیَتلَر هَم خاطِبنِینگ خَطا تَعوِیل قِیلگه نِینِی ثابِت قِیلَه دِی.

• قُدّامَه اِبنِ مَظعُون بِیر گوُرُوه کِیشِیلَر بِیلَن بِیرگه عُمَر اِبنِ خَطّابنِی حُکوُمَتِی دَورِیدَه تَحلِیل حَددِیدَگِی خَطا تَعوِیلگه دوُچار بوُلَه دِی، اوُلَر شَرابنِی اوُزلَرِیگه حَلال قِیلِیشَه دِی، اَلله تَعالَی نِینگ قوُیِیدَگِی مَرحَمَت قِیلگن آیَتِیدَه تَعوِیل قِیلِیشَه دِی:     ”  لَیْسَ عَلَى الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِیمَا طَعِمُواْ إِذَا مَا اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَواْ وَّآمَنُواْ ثُمَّ اتَّقَواْ وَّأَحْسَنُواْ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ” ( مائده / 93)     اِیمان کِیلتِیرگن وَ یَحشِی عَمَللَر قِیلگن ذاتلَر اوُچُون – اَگر (حَرام نَرسَه لَردَن) سَقلَه نِیب، اِیمان وَ یَحشِی عَمَللَرِیدَه ثابِت بُولسَه لَر، سوُنگرَه اوُزلَرِینِی سَقلَب ( اوُ نَرسَه لَرنِینگ حَراملِیگِیگه) اِیمان کِیلتِیرسَه لَر،سوُنگرَه اوُزلَرِینِی سَقلَب ( اوُ نَرسَه لَرنِینگ حَراملِیگِیگه) اِیمان کِیلتِیرسَه لَر،سوُنگرَه اَلله دَن قوُرقِیب چِیرایلِی عَمَللَر قِیلسَه لَر- (اِیلگه رِی) یِیب- اِیچگن نَرسَه لَرِیدَه گوُناه یوُقدِیر. اَلله چِیرایلِی عَمَل قِیلوُچِیلَرنِی سِیوَه دِی.

«لَیْسَ عَلَى الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ» بوُ شَخص یُوقارِیدَگِی جُملَه نِی اَطرافِیدَگِی دوُستلَرِی بِیلَن بِیرگه شوُندَی تَعوِیل قِیلگن وَ توُشوُنگن اِیدِیلَرکِی،اَگر هَر قَندَی کِیشِی اِیمان کِیلتِیرسَه وَ یَحشِی عَمَللَر قِیلسَه وَ اوُزِیگه اِیختِیاط بُولسَه شَراب اِیچسَه هَم بوُلَه وِیرَه دِی؛ اَگر مَست قِیلوُچِی شَرابلَر اِستِعمال قِیلِیشسَه مُشکِیلِی یوُق، دِیب توُشُونِیشَه دِی. اوُلَرتَعوِیل قِیلِیشگن اِیدِی، مَنَه بُو کِیشِیلَر هَم تَکفِیر بوُلِیشگه نِی یُوق، بَلکِی حُجَّت اِقامَه قِیلِینَه دِی وَ تَوبَه قِیلِیشَه دِی، اَلبَتَّه اوُلَرنِی اوُستِیدَه شَراب اِیچگن کِیشِینِینگ حَددِی اِجرا قِیلِینَه دِی.

• اوُتگن دَرسلَر مابَینِیدَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک باشقَه بِیر نَمُونَه خَوارِجلَردِیر، اوُلَر هَم صَحابَه لَرنِی عَصرِیدَه ناتوُغرِی تَعوِیلگه دُوچار بُولِیشَه دِی، مَنَه شُو ناتوُغرِی تَعوِیللَر بِیلَن مُسُلمانلَر تَکفِیر بُولِیشَه دِی وَ قوُللَرِی مُسُلمانلَرنِی قانِیگه بِیلَه نَه دِی. اَمّا عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ نِی اوُزِی مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ تَعوِیلِینِی قُربانِی بوُلگن،اَمّا اوُ کِیشِینِینگ اوُزلَرِی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلمَه گنلَر. حَتَّی اوُلَرنِی مُنافِقلَر توُدَه سِی دِیب هَم ناملَه مَه گنلَر، بَلکِیم اوُلَرنِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی قوُزغَلان قِیلگن بَغِی بُولگن کِیشِیلَر دِیگنلَر.

مَنَه بُو وَ شوُنگه اوُحشَه گن بَیان قِیلِیب اوُتِیلگن بِیر نِیچَه واقِیعَه لَر اوُتگن دَرسِیمِیزدَه هَم اوُلَرگه اِیشارَه قِیلگنمِیز، بُو پَیتلَردَه اِسلامِی حُکوُمَت وَ مُراجَعَت قِیلِینَه دِیگن وَ سِینگه نِیمَه قِیلِیشِینگ لازِملِیگِینِی اَیتَه دِیگن هَمدَه مَنَه بُو خَطا تَعوِیللَر، ناتوُغرِی اِجتِهادلَرگه مُناسَبَت بِیلدِیرَه دِیگن مَرجَع مَوجوُد بوُلگن، اِیندِی حاضِردَه هَم بوُندَی نِعمَتلَردَن مَحروُم بُولگن واحِد اِجماعگه هَم اِیگه بوُلمَه گن وَ صادِق اوُلَمالَرنِینگ بِیر- بِیرِیگه زِد،توُرلِی- تُومَن اِجتِهادلَرِی، تَعوِیللَرِیدَن قوُتوُلِیشنِی اِمکانِی بوُلمَه گن وَ شوُ بِیلَن بِیرگه اَکثَر جَمِیعیَتلَردَه غالِب بوُلگن مُنافِقلَرنِینگ شُبهَه لَرِی هَم مَوجُود بوُلگن حاضِرگِی دَوردَه، مَنَه بُو اِضطِرارِی وَضِیعیَتدَه نِیمَه قِیلِیش کِیرَک؟

اوُلِی الاَمر شوُراسِی بُولَه دِیگن بُو مَنَه شوُنچَه اِجتِهادلَر وَ تَعوِیللَرگه بِیر اِجماع صِیفَتِیدَه اِرایَه بِیرَه دِیگن قاضِی هَم مَوجُود اِیمَس، سِینِی اوُزِینگ هَم شِکایَتچِی وَ هَم قاضِی بُولَه آلمَیسَن، دِیمَک بِیر قاضِینِی دُنیاگه کِیلتِیرِیش کِیرَک، اوُنِینگ هَر قَندَی سَطحدَه بوُلِیشِی (قِیشلاقدَه مِی،شَهَردَه مِی، جَماعَتدَه مِی یاکِی بِیر نِیچَه جَماعَت بِیرگه مِی، دَولَتدَه مِی، مِنطَقَه دَمِی یاکِی جَهان  سَطحِیدَمِی) مُهِم اِیمَس،اَلبَتَّه قاضِینِی وُجُودگه  کِیلتِیرِیش کِیرَک، مَنَه بُو قاضِی وُجُودگه کِیلمَس اِیکَن،سِین فَقَط اوُزِینگنِی فِکرِینگنِی بَیان قِیلَه آلَه سَن وَ اوُزِینگنِی حِمایَه قِیلَه سَن. حَتَّی فِکرِینگنِی بَیان قِیلَه یاتگه نِینگدَه هَم اِیختِیاط بوُلِیشِینگ لازِم. شوُ سَبَبلِی هَم اِمامِی مالِک رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن کِیشِی اوُچُون، بِیر مُفتِینِینگ اِیختِلافلِی مَسَلَه لَر بارَه سِیدَه: مَنَه بُو حَرام دِییِیش نِهایَتدَه آغِیر باتَردِی، بَلکِیم اوُلَر اِمامِی مالِک رَحِمَهُ الله نِی اَیتِیشلَرِیچَه قوُیِیدَگِی سوُزلَرنِی اَیتِیشلَرِی لازِم اِیدِی:  مِین اوُنِی یَحشِی اِیش اِیمَس، دِیب بِیلَردِیم.

مَنَه بُو صُورَتدَه حَقِیقَت اوُلَر اوُچُون مُشتَبِه بُولگن شَخصلَر، گوُرُوهلَر، طائِفَه لَر، اَحزابلَر، مَذهَبلَرنِی وَضِیعیَتِی نِیمَه بوُلَه دِی؟ مُشتَبِه، یَعنِی اوُلَردَن داناراق بوُلگن کِیشِیلَر هَم خَطاگه دوُچار بُولگن مَسَلَه لَردِیر. مُشتَبِه یَعنِی مُبهَم، شُبهَه لِی،یَشِیرِینگن، اوُحشَش، مُشکِیل، نامَعلوُم.  مُشتَبِه یَعنِی اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، شوُندَی بِیر مَسَلَه لَر بارکِی، طائِفَه لَرگه وَ گوُرُوهلَرگه، اَحزابلَرگه، مَذهَبلَرگه هَم مُشتَبِه بُولگن، حَتَّی داناراق کِیشِیلَر هَم مُشتَبِه بوُلِیشگن، بوُندَی کِیشِیلَر هَم خَطاگه دوُچار بوُلِیشگن. 

حَه، بَعضِی مُسُلمانلَر آیَتلَرگه وَ رِوایَتلَرگه وَ تَرِیخِی یازِیلگن نَرسَه لَرگه اِستِناد قِیلِیش آرقَه لِی، اِیشلَر اوُلَرگه شوُ دَرَجَه دَه مُشتَبِه بوُلگنکِی، مُسُلمانلَرنِی مُتَخَصِّصلَرِی هَم نِیمَه قِیلِیشلَرِینِی بِیلمَی قالِیشگن، خَطالَرگه دُوچار بوُلِیشگن…….واحِد اوُمَّتنِی وَ واحِد اِجماعنِی تَشکِیل قِیلَه دِیگن مُسُلمانلَرنِینگ شُورایِی اوُلِی الاَمرِی تَشکِیل بوُلَه دِیگن زَمانگه چَه وَضِیعیَت شُو حالِیدَه دَوام اَیتَه دِی، اوُشَه زَمانگه چَه هِیچ هَم اوُزِینِی مُطلَق دِییِیشگه وَ باشقَه لَرنِی شَرعِی مَنبَعلَردَن قِیلگن اِجتِهادلَرِی، تَعوِیللَرِی سَبَبلِی تَکفِیر قِیلِیشگه حَققِی یُوق. مَنَه بُو اَکثَر مُسُلمانلَر توُشِیب قالگن اِضطِرارِی حالَتدِیر. مَنَه بُو حالَتگه صَبر قِیلِیشلِیک حوُددِی اوُلگن حَیواننِی گوُشتِینِی یِییِیشگه اوُحشَه گن نِهایَتدَه آغِیر، اَمّا باشقَه چارَه یُوق وَ بوُندَی مُسُلَه لَرنِی حَل قِیلَه دِیگن مَرجَع یاکِی اوُشَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی شوُراسِی تَشکِیل بوُلگوُنِیچَه صَبر قِیلِیش کِیرَک. حَرَکَت قِیلِیش بِیلَن بِیرگه صَبر قِیلِیش لازِم، مُبارَزَه قِیلِیش بِیلَن بِیرگه هَم صَبر قِیلِیش کِیرَک بُولَه دِی.

قِممَتلِی دوُستلَر، رُسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم قوُیِیدَگِیچَه مَرحَمَت قِیلگن پَیتلَرِیدَه: “مِینِینگ اوُمَّتِیم 73 فِرقَه گه تَقسِیملَه نِیب کِیتَه دِی” مَنَه بُو فِرقَه لَرنِینگ بَرچَه سِی دِیندَن چِیقِیب کِیتمَسلِیکلَرِیگه دَلالَت قِیلَه دِی؛ چوُنکِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَنَه بُولَرنِی بَرچَه سِینِی اوُزِیمنِینگ اوُمَّتِیم دِیب خِطاب قِیلیَپتِیلَر، هَمَّه نِی اوُزلَرِینِینگ اوُمَّتِی دِیب سَنَگنلَر، بُو تَعوِیل قِیلوُوچِیلَرنِینگ اَگرچِی اوُزلَرِینِی تَعوِیللَرِیدَه خَطاگه دوُچار بوُلِیشگن بوُلِیشسَه هَم، دِیندَن چِیقِیب کِیتمَسلِیکلَرِیگه دَلالَت قِیلَه دِی.

اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:” 72 فِرقَه هَم مَنَه شوُنگه اوُحشَشدِیر،اوُلَرنِی آرَه سِیدَه باطِندَه کافِر بوُلِیب مُنافِق بوُلگنلَر هَم بار، اوُلَرنِی آرَه سِیدَه شوُندَیلَر هَم بارکِی، مُنافِق اِیمَسلَر بَلکِی دِیللَرِیدَه اَلله وَ پَیغَمبَرِیگه مُؤمِن بوُلِیب،باطِندَه کافِر هَم اِیمَسدِیر؛ اوُلَر تَعوِیلدَه خَطاگه دوُچار بُولِیشلَرِی مُومکِین، اِیندِی بُو هَر قَندَی خَطا بوُلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر……….اِیندِی مَنَه بُو 72 فِرقَه نِی هَمَّه سِی کافِر وَ اِسلام مِللَتِیدَن چِیققَن دِیگن کِیمسَه گه؛ کِتاب وَ سُنَّت، صَحابَه لَرنِی اِجماعسِی – اوُلَرگه اَلله نِی راضِیلِیگِی بوُلسِین – توُرت اِمامنِی اِجماعسِی وَ اوُندَن باشقَه اِماملَر هَم قَرشِیلِیک بِیلدِیرِیشگن، زِیرا اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی 72 فِرقَه نِی هَمَّه سِی کافِر وَ اِسلام مِللَتِیدَن چِیققَن دِیگن کِیمسَه گه؛ کِتاب وَسُنَّت، صَحابَه لَرنِی اِجماعسِی وَ اوُندَن باشقَه اِماملَر هَم قَرشِیلِیک بِیلدِیرِیشگن، زِیرا اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی 72 فِرقَه نِی کافِر دِیمَه گن،بَلکِی مَنَه بُو فِرقَه لَرنِی اوُزلَرِی بَعضِی عَقِیدَه لَر اَساسِیدَه بِیر- بِیرلَرِینِی تَکفِیر قِیلِیشَه دِی. بوُلمَسَم اَئِمَّه لَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلگن اِیمَس. مَنَه بُو گوُرُوهلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی حَتَّی اوُزلَرِینِی اوُزلَرِی تَکفِیر قِیلگن گوُرُوهلَر هَم تَکفِیر قِیلِینگن اِیمَس.” 

دِیمَک حَتَّی اِبنِ تَیمِیَّه نِی سوُزِی بُویِیچَه باطِندَه کافِر بُولگن مُنافِقلَر یاکِی مُنافِق بُولمَه گن وَ دِیلِیدَه خُداگه اِیمان کِیلتِیرگن، لِیکِن خَطا تَعوِیل قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر، اِبنِ تَیمِیَّه اَیتَه دِیکِی: اِیندِی مَنَه بُو تَعوِیلدَگِی خَطا هَر قَندَی نَرسَه بُولِیشِیدَن قَطعِی نَظَر، اَگر کِیمکِی مَنَه بوُلَرنِی کافِر وَ اِسلام مِللَتِیدَن چِیققَن، دِیسَه، کِتاب وَ سُنَّتگه وَ صَحابَه لَرنِی اِجماعسِیگه – اَلله اوُلَردَن راضِی بُولسِین – وَ توُرت اِمامنِی اِجماعسِیگه وَ باشقَه اِماملَرنِی اِجماعسِیگه مُخالِفَت قِیلِیبدِی؛ مَنَه بُو تَعوِیل قِیلگن کِیشِیلَر حَقِیدَگِی اِبنِ تَیمِیَّه نِینگ اَیتگن سوُزلَرِیدِیر. اَگرچِی مَنَه بُو گوُرُوهلَر اوُزلَرِینِی اوُزَرا تَعوِیل قِیلِیشگن بوُلسَه  هَم یاکِی بِیر- بِیرلَرِینِی تَکفِیر قِیلِیشگن بوُلسَه هَم، بُو اوُلَرنِی اوُزلَرِینِینگ مُشکِلاتلَرِی وَ اوُزلَرِینِینگ خَطالَرِی حِسابلَه نَدِی. مَنَه بُو اوُلَرنِی اوُزلَرِینِی مَنهَجلَرِی بُولَه دِی، اوُلَرنِینگ مَنَه بُو تَکفِیر قِیلِیشلَرِی هَم قُرآنگه،سُنَّتگه وَ صَحابَه لَرنِی اِجماعسِیگه، توُرت اِمامنِی وَ باشقَه اِماملَرنِی اِجماعسِیگه قَرشِیلِیک قِیلِیش بُولَه دِی.

مَنَه بُو بارَه دَه اِسلام تَرِیخِیدَه جُودَه کوُپ نَمُونَه لَر مَوجُود، خَوارِجلَرگه اوُحشَب تَعوِیل قِیلگن گوُرُوهلَر هَم بار، مُؤتَزِیلَه گه اوُحشَش پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی یالغانچِیگه چِیقَه رِیشمَه گن، اَمّا بِدعَت سَبَبلِی اوُزلَرِینِی یوُقاتِیب قوُیِیشگن وَ اوُزلَرِینِینگ گوُمانلَرِیدَه اوُزلَرِینِی حَق دِیب اوُیلَیدِیگن گوُرُوهلَر هَم بار، مَنَه بوُنگه اوُحشَه گن بَرچَه گوُرُوهلَرنِی اَهلِی تَعوِیل دِییِیشگن وَ هِیچ کِیم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلگن اِیمَس. شوُنِینگ اوُچُون هَم صَحابَه لَر خَوارِجنِینگ سَرگردان وَ مُرتَد اِیکَه نِیگه اِتِّفاق قِیلِیشگن اِیدِی، بُو بارَه دَه صَحِیح حَدِیثلَر هَم وارِد بُولگن . شوُ بِیلَن بِیرگه اوُلَرنِینگ اِسلامدَن چِیتگه چِیقمَه گنلِیکلَرِیگه هَم اِتِّفاق قِیلِیشگن، اَگرچِی اوُلَر مُسُلمانلَرنِی قانِینِی حَلال قِیلِیب آلِیشگنِیگه وَ جُودَه کوُپ شَرعِی اِیشلَرنِی اِنکار قِیلِیشگه نِیگه قَرَمَسدَن اوُلَرنِی دِیندَن چِیقمَه گن دِییِیشَه دِی، چُونکِی اوُلَرنِینگ قِیلگن تَعوِیللَرِی تَکفِیر بُولِیشلَرِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی. 

 بِیز مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی یَنَه قَیتَه دَن تَکرارلَب اَیتیَپمِیز، چوُنکِی مَنَه بُو تَکرارلَشلَرنِی خَطاگه دوُچار بوُلگن دوُستلَرِیمِیزگه فایدَه سِی تِیگِیب قالَر دِیگن اوُمِیددَه مِیز.بِیزلَر مَنَه بُو بارَه دَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَگِی یاکِی اوُتگن بِیر نِیچَه عَصرلَردَگِی خَطا یوُلگه توُشِیب قالگن اَهلِی سُنَّتگه مَنصُوب بوُلگن فِرقَه لَرنِینگ وَ باشقَه فِرقَه لَرنِینگ آرَه سِیدَگِی بوُیُوک اِماملَرنِینگ یُوزلَب اِجتِهادلَرِیگه اِیگه مِیز، مَنَه بوُلَرنِینگ هَمَّه سِی شَرعِی مَنبَعلَردَن خَطا تَعوِیل قِیلِیشگه آچِیق – آیدِین نَمُونَه بُولَه آلَه دِی. حاضِرنِی اوُزِیدَه هَم تَشقِی سِکوُلار باسقِینچِیلَرگه وَ اوُلَرنِینگ مَحَلِّی نَوکَرلَرِیگه وَ مَحَلِّی طاغوُتلَرگه قَرشِی جِهاد قِیلِیش بُویِیچَه هَم توُرلِی – هِیل اِجتِهادلَر مَوجُود،اَمّا اوُلَرگه نِسبَتاً صَدرُ الاِسلامنِینگ کِینگ – کوُلَملِی نَظَرِی بِیلَن قَرشِ وَ اوُنگه مُناسَبَت بِیلدِیرِیش کِیرَک بوُلَه دِی.

آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، اِیختِلاف اِلاهِی حِکمَت تَقاضا قِیلگن سُنَّت حِسابلَه نَدِی، اَلله تَعالَی بُو حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:  «وَلَوْ شَاء رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّهً وَاحِدَهً وَلاَ یَزَالُونَ مُخْتَلِفِینَ‏* إِلاَّ مَن رَّحِمَ رَبُّکَ وَلِذَلِکَ خَلَقَهُمْ وَتَمَّتْ کَلِمَهُ رَبِّکَ لأَمْلأنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ»(هود/١١٨)، اَگر پَروَردِیگارِینگِیز هاحلَه گه نِیدَه،بَرچَه آدَملَرنِی بِیر مِللَت ( یَعنِی بِیر دِینگه اِیرگه شوُچِی) قِیلگن بُولوُر اِیدِی. ( لِیکِن اوُ ذات بوُندَی بوُلِیشِینِی اِیستَه مَدِی. شوُنِینگ اوُچُون ) اوُلَر ( آدَملَر) مُودام اِیختِلاف قِیلوُرلَر. مَگر پَروَردِیگارِینگِیز رَحم قِیلگن کِیشِیلَرگِینَه ( حَق یوُلدَه اِتِّفاق بوُلِیب یَشَرلَر). اوُلَرنِی شوُنِینگ اوُچُون ( یَعنِی بِیراولَرنِی حَق یوُلدَه هِدایَت تاپِیشلَرِی، باشقَه لَرِی ناحَق یوُللَردَه تَلَه شِیب – تارتِیشِیب یوُرِیشلَرِی اوُچُون) یَرَتگندِیر. پَروَردِیگارِینگِیزنِینگ “مِین جَهَنَّمنِی (کافِر) جِین وَ (کافِر) آدَملَرنِینگ بَرچَه سِی بِیلَن توُلدِیرُورمَن”، دِیگن سوُزِی توُلَه حَق بُولدِی.

دِیمَک اَلله تَعالَی «وَلاَ یَزَالُونَ مُخْتَلِفِینَ» دِیگن پَیتِیدَه هَمَّه اِنسانلَرنِی واحِد اوُمَّت قِیلمَه گن،بوُ یِیردَه شوُنِی اَیتَه آلَه مِیزکِی، اِیختِلاف قاچِیب قوُتوُلِیب بوُلمَیدِیگن نَرسَه، مُسُلمانلَر مَنَه بوُ کَلان یَعنِی کَتتَه اِیختِلافلَرنِی یِینگِیب اوُتگن پَیتلَرِیدَه، باشقَه اِنسانلَر هَمَّه اِنسانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه هَم اِیختِلافلَرگه اِیگه بوُلِیشَه دِی وَ مَنَه بوُلَرنِی بَرچَه سِیدَن قاچِیب قوُتوُلِیب بوُلمَیدِی، اَمّا مُسُلمانلَر مَنَه بُو بُویُوک اِیختِلاف(کُفر وَ اِیمان) دَن اوُتِیب آلِیشگچ وَ واحِد شوُرا آرقَه لِی واحِد اوُمَّتنِی تَشکِیل قِیلگن پَیتلَرِیدَه وَ : كُنتُمْ خَیْرَأُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ بُولِیشَه دِی، مَنَه بُو یِیردَه اوُمَّت بوُلِیشَه دِی. اِیچکَه رِیدَه مَنَه بُو شوُرا اوُمَّتنِی تَشکِیل قِیلَه دِی، اَمّا مَنَه بُو اوُمَّتنِی آرَه سِیدَه توُرلِی- توُمَن نَظَرلَر مَوجُود بوُلَه دِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، اِسلامِی دَولَتدَه وَ اوُنگه حاکِم بوُلگن شوُرادَه مَنَه بُو شُورادَه وُجُودگه کِیلگن اوُمَّتدَه اِیختِلافلَرنِی مَوجُود بوُلِیشلِیگِی نَفَقَط ضَرُورَت اِیمَس،بَلکِی فِقهنِی تِیرِیک اوُشلَب توُرِیش وَ اوُنِی یَنَدَه کِینگیتِیرِیش اوُچُون رَحمَت هَم حِسابلَه نَدِی،مَنَه بُو اوُمَّتنِینگ کوُندَه لِیک اِجتِهاد قِیلسَه بوُلَه دِیگن مَسَلَه لَر بارَه سِیدَه توُرلِی- توُمَن کوُز- قَرَشلَرگه وَ  هِیملَه – هِیل، یَنگِی نَظَرلَرگه اِیگه بوُلمَسلِیکلَرِینِی عِلاجِی یُوق. شوُنگه قَرَمَسدَن اوُلَرنِی بَرچَه سِینِی بِیر جایدَه جَملَیدِیگن اَبزار، اِسلامِی حُکوُمَتنِی قابِیغِی آستِیدَگِی اوُلِی الاَمر شُوراسِیدِیر. توُرلِی- هِیل رَعیلَرنِی اِلاهِی سُنَّت وَ بِیزلَرنِی اِیختِیارِیمِیزدَگِی اَبزارلَر بِیلَن مُتَّحِد قِیلِیش اوُچُون اِدَّعا قِیلِینگن نَرسَه لَر عَینِی حَقِیقَتدِیر،کِیمکِی شوُندَن باشقَه چَه اِدَّعا قِیلَه دِیگن بُولسَه قَتتِیق خَطا قِیلَه دِی، اَلله نِی سُنَّتِی وَ اوُنِی قانوُنلَرِیگه قَرشِی بُولگن نَرسَه لَر اَلبَتَّه مَغلوُبِیَتگه اوُچرَه شِی اَنِیق. یَگانَه یوُل شوُرا بوُلَه دِی، مَنَه بُو شوُرا قَندَی سَطحدَه تَشکِیل بُولگه نِی مُهِم اِیمَس. مَنَه بُو حالَتدَه، اَلله تَعالَی اوُتگن زَمانلَردَگِی پَیغَمبَرلَرنِی داستانلَرِینِی ذِکر قِیلِیش بِیلَن مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: «إِنَ هَذِهِ أُمَّتكُمْ أُمَّة وَاحِدَة وَأَنَا رَبّكُمْ فَاعْبُدُون  (انبیاء/۹۲)، (اِی اِنسانلَر)، سِیزلَرنِینگ مِللَتِینگِیز – دِینِینگِیز حَقِیقَتدَه بِیر دِیندِیر ( یَعنِی اِسلامدِیر). مِین اِیسَه ( بَرچَه لَرِینگِیزنِینگ) پَروَردِیگارِینگِیزدِیرمَن. بَس، مِینگه گِینَه عِبادَت قِیلِینگلَر!

یاکِی قوُیِیدَگِیچَه مَرحَمَت قِیلگن پَیتِیدَه:  «وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ» (مؤمنون/۵۲)  شَک – شُبهَه سِیز (بَرچَنگِیزنِینگ) مِللَتِینگِیز ( یَعنِی دِینِینگِیز) بِیر مِللَت ( یَعنِی اِسلامدِیر). مِین اِیسَه سِیزلَرنِینگ پَروَردِیگارِینگِیزدِیرمَن، بَس، مِیندَن گِینَه قوُرقِینگِیز.”

بُو یِیردَه اَلله تَعالَی آچِیق – آیدِین مِثاللَرنِی ذِکر قِیلِیش بِیلَن بِیرگه، بِیزلَرگه واحِد اوُمَّتنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش اوُچُون آخِیرگِی اِیلچِینِی شَرِیعَتِینِینگ کَنَلِی آرقَه لِی اَلله تَعالَی نِی عِبادَتلَرِینِی قِیلِیش اِیکَه نِینِی یِیتکَزیَپتِی، مَنَه بُو اِیلچِی هَم شَرِیعَتگه اِیرگه شِیش وَ اَلله نِی دَستوُرلَرِینِی بَیان قِیلِیش بِیلَن اِسلامِی دَولَتنِی قابِیغِی آستِیدَگِی اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی، واحِد اوُمَّتنِی سَقلَب قالِیش اوُچُون یَگانَه آبزار دِیب تَنِیشتِیرَه دِی:   «الَّذينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُوري بَيْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ (شورا/38).  اوُلَر پَروَردِیگارلَرِیگه اِجابَت – اِطاعَت اِیتگن وَ نَمازنِی توُکِیس عَدا قِیلگن ذاتلَردِیر. اوُلَرنِینگ اِیشلَرِی (مُودام) اوُزَرا شوُرا- مَصلَحَت (بِیلَن) بوُلوُر وَ بِیز اوُلَرنِی رِزقلَنتِیرگن نَرسَه لَردَن اِنفاق – اِحسان قِیلوُرلَر.

حَه، اوُلِی الاَمر شوُراسِی قوُلَه شِیدَن آلدِین اِیختِلاف زِدِّیَت اِیمَس، بَلکِی هِیلمَه – هِیللِیک بوُلگن، هِیلمَه – هِیللِیک اِیسَه هَمِیشَه بایلِیک وَ بَرَکاتنِی مَصدَرِی بُولَه دِی وَ بوُلگن، مُسُلمانلَرنِینگ اِیختِلافِی خَطا یوُلنِی باسِیب اوُتَیاتگن پَیتِیدَه اوُ اوُشَه اوُنوُتِیش،خَطا دائِرَه سِیدَه قالَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِی شوُراسِیگه مُراجَعَت قِیلِیش بِیلَن بُو اِیش حَل بوُلَه دِی؛ اُمُّ المُؤمِنِین عائِشَه رَضِیَ الله عَنها اوُلَر بِیلَن نَظَر بُویِیچَه اِیختِلافگه اِیگه بوُلگن صَحابَه لَر حَقِیدَه شوُندَی دِیب مَرحَمَت قِیلگن اِیدِیلَر: اوُ یالغان اَیتمَه گن، اِحتِمالاً اوُ یا اوُنوُتِیب قوُیگن یاکِی خَطا قِیلگن یاکِی مَطلَبنِی ناتوُغرِی توُشوُنگن. مَنَه بوُندَی جَمِیعیَتدَه بَعضِی کِیشِیلَر اِیجتِهاد قِیلِینَه دِیگن مَسَلَه لَر بُویِیچَه گوُیاکِی باشقَه چَه گه اوُحشَب توُیُولِیشَه دِی وَ حُکمگه، صوُرَت مَسَلَه سِیدَه اِعتِقاد قِیلِیش بُویِیچَه باشقَه لَر بِیلَن اِیختِلافگه اِیگه اِیمَس، بَلکِی اوُلَرنِی باشقَه لَر بِیلَن یَگانَه فَرقِی بَیان قِیلِیش، توُشوُنتِیرِیش رَوِیشِیدِیر. اوُلَر حُکمگه وَ مَسَلَه نِی صُورَه تِیگه اِعتِقاد قِیلِیشدَه اِیمَس، بَلکِی حُکمنِی بَیان قِیلِیش، توُشوُنتِیرِیش شِیوَه سِیدَه باشقَه لَر بِیلَن اِیختِلافگه اِیگه.

اَلبَتَّه آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، شَرعِی حُجَّتلَرگه نِسبَتاً خَطا تَعوِیل قِیلِیشلِیک، رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی وَ صَحابَه لَرنِی عَصرلَرِیدَه هَم صادِر بُولگن، حَتَّی تَحلِیل وَ تَحرِیم حَددِیدَگِی تَعوِیلگه قُدّامَه رَضِیَ الله عَنهُ وَ اوُنِی هَمراهلَرِی دوُچار بوُلِیشَه دِی. اَمّا اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ صَحابَه لَرنِی شُوراسِینِی مَوجُودلِیگِی سَبَبلِی، شَخصنِی اوُستِیدَه “نَبَوِی حُجَّت” اِقامَه قِیلِینگوُنِیچَه وَ اوُلَرنِی جاهِللِیکلَرِی شَرعِی کَنَل آرقَه لِی یوُقاتِیلمَه گوُنِیچَه وَ اوُلَردَن تَوبَه قِیلِیشنِی طَلَب قِیلِینمَه گوُنِیچَه، قُدّامَه رَضِیَ الله عَنهُ وَ اوُ کِیشِینِی هَمراهلَرِی آیَت وَ شَرعِی مَنبَعلَر بُویِیچَه قِیلگن خَطا تَعوِیللَرِی اوُچُون تَکفِیر قِیلِینِیشمَه گن.

مَنَه شُو نَمُونَه حَقِیدَه بِیز قَیتَه – قَیتَه خَوارِجلَر حَقِیدَه جُودَه کوُپ تَکرارِی حالدَه بَیان قِیلگنمِیزکِی، اَلمُوغنِیدَه قوُیِیدَگِیلَرنِی اوُقِیمِیز: ” اَگر شَخص بِیگوُناه کِیشِیلَرنِی اوُلدِیرِیشنِی وَ اوُلَرنِی ماللَرِینِی تارتِیب آلِیشنِی هِیچ قَندَی شُبهَه سِیز وَ تَعوِیلسِیز جائِز دِیب بِیلسَه، کافِر بوُلَه دِی، لِیکِن اَگر خَوارِجگه اوُحشَب اوُنِی تَعوِیل قِیلَه دِیگن بوُلِیشسَه، اَگرچِی اوُلَر مُسُلمانلَرنِی قانِینِی توُکِیشنِی وَ ماللَرِینِی تارتِیب آلِیشنِی مُوباه دِیب بِیلِیشسَه وَ بُو اِیشلَرنِی اَلله گه یَقِینلَه شِیش اوُچُون قِیلِیشسَه هَم اوُلَمالَر اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشمَه گن.”  بوُنِی دَوامِیدَه اَیتَه دِیکِی: “شُو جُملَه دَن خَوارِج مَذهَبِیدَه تَنِیلگن اوُرِینلَردَن بِیرِی شوُکِی، اوُلَر جوُدَه کُوپ صَحابَه لَرنِی، تابِیعِنلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن، شوُنِینگدِیک اوُلَرنِی ماللَرِینِی وَ قانلَرِینِی حَلال قِیلِیشگن وَ اوُلَرنِی اوُلدِیرِیشلِیک خُداگه یَقِینلَه شِیشگه سَبَب بُولَه دِی، دِیب سَنَشگن، لِیکِن مَنَه بُو مَسَلَه لَرگه قَرَمَسدَن فُقَهالَر اوُلَردَگِی تَعوِیل سَبَبلِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه کافِرلِیک حُکمِینِی صادِر قِیلِیشمَه گن.”

قَرَنگلَر دُوستلَر، اَیتِیشلَرِیچَه خَوارِجلَر جوُدَه کوُپ صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن؛ جوُدَه کوُپ تابِیعِنلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن، اوُلَرنِی مال وَ قانلَرِینِی حَلال قِیلِیب آلِیشگن، اوُلَرنِی اوُلدِیرِیش واسِیطَه سِی بِیلَن اَلله گه یَقِینلَه شِیش صادِر بوُلَه دِی، دِیب سَنَشگن. اوُلَرنِی فِکرلَه شِیچَه، اَگر اوُلَر اِمامِی عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ نِی اوُلدِیرِیشسَه خُداگه یَقِینراق بوُلِیشَه دِی. اوُلَر عَشَرَه مُبَشَّرَه دَن حِسابلَنگن وَ اَلله نِی شَرِیعَتِدَگِی بُویُوک مَقامگه اِیگه بوُلگن اِمامِی عَلِی دِیک شَخصنِی اوُلدِیرِیشلِیک آرقَه لِی اَلله گه یَقِینلَه شِیش خاصِل بُولَه دِی، دِیب بِیلِیشَردِی، اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن هِیچ کِیم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلمَه دِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی تَعوِیل قِیلِیشگن اِیدِی.

دِیمَک دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، بِیزلَرنِینگ کَتتَه کِیشِیلَرِیمِیز صَحابَه لَر، تابِیعِنلَرنِی تَکفِیر قِیلگن کِیشِیلَرنِی هَم تَکفِیر قِیلِیشمَه گن. اوُلَر اوُزلَرِینِی حَقلَرِیگه ظُلم قِیلگن کِیشِیلَر اِیدِی، سِین هَم اوُزِینگنِی حَققِینگگه ظُلم قِیلمَه. چوُنکِی اَگر سِین هَم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلَه دِیگن بُولسَنگ، اوُلَردَن فَرقِینگ قالمَیدِی، حوُددِی اوُلَرگه اوُحشَه گن ظالِم بُولَه سَن. شوُنِینگ اوُچُون هَم اَلمُوغنِینِی صاحِبِی اَیتَه دِیکِی: صَحابَه لَرنِی، تابِیعِنلَرنِی تَکفِیر قِیلگن وَ اوُلَرنِی ماللَرِینِی، قانلَرِینِی حَلال قِیلِیب آلگن وَ بُو اِیشلَر اوُلَرنِی اَلله گه یَقِینلَشتِیرَه دِی، دِیب فِکرلَیدِیگن کِیشِیلَرنِی هِیچ کِیم تَکفِیر قِیلگن اِیمَس.

اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی: خَوارِجلَردَگِی بِدعَتنِی سَبَبِی اوُلَرنِینگ قُرآننِی یامان توُشوُنگنلِیکلَرِینِی کِیتِیدَن بوُلگن اِیدِی، اوُنگه قَرشِی چِیقِیشلِیکنِی مَقصَد قِیلِیشمَه گن، اوُنگه دَلالَت قِیلمَه گن نَرسَه نِی توُشُونِیب آلگن اِیدِیلَر، بوُ نَرسَه گوُناهکار کِیشِیلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگه سَبَب بوُلَه دِی، دِیب اوُیلَه شَردِی. کوُردِینگِیزمِی،اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله نِی خَوارِج حَقِیدَه اَیتِیشِیچَه، اوُلَرنِینگ قِیلَه یاتگن اِیشلَرِی اوُلَر قُرآننِی ناتوُغرِی توُشوُنِیب آلگنلِیکلَرِینِی کوُرسَه تِیب توُرِیبدِی، اوُلَر قُرآنگه قَرشِی چِیقِیش یا دُشمَنچِیلِیک قِیلِیشنِی قَصد قِیلِیشمَه گن، اوُلَرنِی توُشوُنچَه لَرِیگه کوُرَه مَنَه بوُ گوُناهلَرگه دوُچار بوُلگن کِیشِیلَر کافِر بوُلَه دِی، دِیب اوُیلَه شَردِی. اوُلَر شوُندَی تَعوِیل قِیلگن اِیدِیلَر، اوُلَر قُرآننِی آیَتلَرِی وَ رِوایَتلَرِیگه نِسبَتاً شوُندَی اِستنِاد قِیلگن اِیدِیلَر. اوُلَرنِینگ خَطا تَعوِیللَرِی سَبَبلِی هِیچ کِیم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلمَه دِی.

حوُپ، اِیندِی صَدرُ الاِسلامنِی باشلَنغِیچ دَورِیدَه اِسلامِی حُکوُمَت مَوجُود بُولگن پَیتدَه، مَنَه بُو اَدَشگن حَرَکَتلَر اوُشَه دَرَجَه دَه قالِیشَه دِی وَ غالِب حَرَکَتگه اَیلَه نِیشمَیدِی. اَمّا رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی رَوِیشلَرِی بُویِیچَه قُورِیلگن اِسلامِی حُکوُمَت قوُلَه گچ وَ وَحدَتگه سَبَب بوُلَه دِیگن یَگانَه اوُلِی الاَمر شوُراسِی یوُقالگچ، هِیلمَه – هِیل کوُز- قَرَشلَرگه وَحدَت بَغِیشلاوچِی مَرجَع اِسلامِی حُکوُمَتنِی قوُلَه شِی عاقِبَتِیدَه یوُقالگچ، بُو یِیردَه مُسُلمانلَر مُراجَعَت قِیلَه دِیگن باشقَه مَرجَع مَوجُود اِیمَس اِیدِی، هَر کِیم اوُزِینِی حَق دِیب بِیلمَسلِیگِی اوُچُون مَنَه بُو مَرجَع اوُزِینِی اِجماعسِی بِیلَن آخِیرگِی نَظَرِینِی صادِر قِیلَردِی. مَنَه بُو مَرجَع یوُقالگچ وُجُودگه کِیلگن اِیختِلافلَر سَبَبلِی فِرقَه لَه نِیش، مَذهَبلَرگه بوُلِینِیش وُجُودگه کِیلَه دِی. بِیزلَرنِی بَرچَه مِیز بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بُو آشکار حَقِیقَتنِی هِیچ کِیم کوُرمَه گنلِیککَه آلَه آلمَیدِی.

مَنَه بُو مَذهَبلَرگه بوُلِینِیشلَر، فِرقَه لَه نِیشلَر، گوُرُوهلَرگه تَقسِیملَه نِیشلَر اَنَه اوُشَه آنَه مَرجَعنِی بوُزِیلگه نِی وَ شوُرادَن وُجُودگه کِیلگن هَمدَه واحِد اِجماعنِی اِرایَه بِیرَه دِیگن واحِد اوُمَّتنِی یِیقِیلِیشِی سَبَبلِی یوُزَه گه چِیققَن اِیدِی، مَنَه بوُ مَرجَع یَنَه قَیتَه دَن قَیتِیب کِیلگوُنِیچَه مَنَه بُو مَذهَبلَرگه بوُلِینِیشلَر، فِرقَه لَه نِیشلَر، هِیلمَه – هِیل گوُرُوهلَرگه تَقسِیملَه نِیشلَر وَ توُرلِی- هِیل تَعوِیلاتلَر اَساسِیدَه وُجُودگه کِیلَه دِیگن توُرلِی- توُمَن اِیختِلافلَردَن قوُتوُلِیشنِی عِلاجِی یُوق، هِیچ کِیم بوُندَن قاچِیب قوُتوُلِیب کِیتالمَه گن، شوُنِینگدِیک بُو نَرسَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه دائِم مَوجُود بُولگن. 

مُسُلمانلَر مَنَه بوُندَی مُصِیبَتگه دوُچار بوُلِیب اوُزلَرِینِی اِسلامِی حُکوُمَتلَرِینِی قوُلدَن بای بِیرگن پَیتلَرِیدَه، مَنَه بُو حَرَکَتلَر اَکثَر جَمِیعیَتلَردَه اوُز- اوُزِیدَن حاکِم بوُلدِی، مَذهَبلَرگه بوُلِینِیشدِی. بوُندَن تَشقَرِی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر هَم فِرقَه لَشنِی وَ اوُزلَرِینِی اَطرافلَرِیگه بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَرنِی جَملَشنِی باشلَب یُوبارِیشدِی. اوُتگن دَورلَردَه هَم اوُلَر هِیلمَه – هِیل فِرقَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن وَ حاضِردَه هَم مَنَه شُو سِکوُلارزَدَه لَر اوُزلَرِی اوُچُون توُرلِی- توُمَن تَفسِیرلَر وَ اَحزابلَر عُنوانِی آستِیدَه فِرقَه لَشلَرنِی وَ اوُزلَرِینِی اَطرافلَرِیگه بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَرنِی جَملَشنِی دَوام اِیتتِیرِیشیَپتِی. حاضِرگِی دَرودَه اوُلَر اوُزلَرِینِینگ اِسملَرِینِی حِزب قوُیِیب آلِیشگن.

اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ شوُرانِی قوُلدَن بای بِیرِیلگه نِی سَبَبلِی آسانلِیک بِیلَن اوُتگن بِیر نِیچَه عَصردَن حاضِرگِی پَیتگه چَه اِسلامِی دِیارلَرنِی وَ مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن مِنطَقَه لَرنِی جُودَه کوُپِیدَه یالغان وَ توُغرِی اِجتِهادلَرنِی، تَعوِیلاتلَرنِی بازارِی چَققان بوُلِیب قِیزِیگن. اِیندِی بُو یِیردَه اِختِلاف حاکِم اِیمَس، بَلکِی تَفَرُّق وُجُودگه کِیلگن.

اِیختِلافنِی عُمرِی قِیسقَه بُولِیب اوُزِینِی ثَمَرَه سِینِی بِیرَه دِی وَ شوُرانِی اوُزِیدَه دَفن بُولَه دِی. اَمّا تَفَرُّق عَصرلَر دَوامِیدَه چوُزِیلِیشِی وَ فاجِیعَه لَرنِی کِیلتِیرِیشِی موُمکِین. مَنَه بُو بِیزلَرنِی هَمَّه مِیز کوُرِیب توُرگن تَفَرُّقنِی اوُزِی بوُلِیب، اوُلِی الاَمر شوُراسِی تَشکِیل بوُلگوُنِیچَه وَ مَنَه بوُ شُورادَن واحِد اوُمَّت اِیجاد بوُلگوُنِیچَه وَ بُو اوُمَّتدَن واحِد اِجماع چِیقِیب کِیلگوُنِیچَه، مَنَه بوُ تَفَرُّق اوُزِینِی فاجِیعَه لِی حَیاتِینِی دَوام اِیتتِیرَه دِی.

حُرمَتلِی صَحابَه لَرنِی عَصرِیدَه تَحلِیل وَ تَحرِیم حَددِیدَگِی ناتوُغرِی تَعوِیلاتلَر مَوجُود بوُلگندَن سوُنگ، حاضِرگِی عَصردَه مَنَه بوُندَی نَرسَه لَر بوُلِیشِی موُمکِین اِیمَسمِی؟ رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی شاگِردلَرِی مَنَه بوُندَی خَطالَرگه دوُچار بوُلِیشلَرِی موُمکِینُو، لِیکِن بِیزلَرنِی اوُستازلَرِیمِیزنِی شاگِردلَرِی وَ بِیزلَرنِی شاگِردلَرِیمِیز بوُندَی خَطالَرگه دوُچار بوُلمَسلِیکلَرِی کِیرَکمِی؟ مَنَه بُو نَظَر خَطادِیر، مَنَه بُو نَظَر رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اوُزلَرِینِی وَ اوُ کِیشِینِینگ شاگِردلَرِینِی حَقارَت قِیلِیش وَ بِیزنِی اوُستازلَرِیمِیزنِی وَ بِیزلَرنِی شاگِردلَرِیمِیزنِی بوُیُوکلَشتِیرِیب کوُرسَه تِیش بوُلَه دِی. مَنَه بُو غُرُور وَ، تَکَبُّر، اِستِکباردِیر. دِیمَک، رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم نِی عَصرلَرِیدَن سوُنگ تا بوُگوُنگِی کوُنگه چَه وَ تا قِیامَت  کوُنِیگه چَه هَم شَخصلَر مَنَه بوُندَی خَطالَرگه دوُچار بوُلمَسلِیکلَرِی موُمکِین اِیمَس. بوُلِیب هَم حاضِرگِی اوُلِی الاَمر شوُراسِی قوُلَه گن وَ اوُلَمالَر ضَرُورَت یُوزَه سِیدَن شَخصِی اِجتِهادلَرگه قوُل اوُرگن وَ کوُپچِیلِیکنِی اِجتِهادِینِی وَ شوُراسِینِی اوُرنِینِی شَخصِی اِجتِهادلَر اِیگه لَّه گن پَیتدَه بوُندَی بوُلِیشِی طَبِیعِیدِیر وَ اوُلَمالَر مَجبُور بُولگن شَخصِی اِجتِهادلَر نِیمَه نِی اوُرنِینِی اِیگه للَب آلگن؟ کوُپچِیلِیکنِی اِجتِهادِینِی، شُوراسِینِی اوُرنِینِی اِیگللَب آلگن:     «وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ ۚ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ* وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَأُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ»  (آل‌عمران/۱۰۵-۱۰۴) آره لرینگیزدن یحشیلیککه (اسلامگه) دَعوَت قِیلَه دِیگن، عِبادَت- اِطاعَتگه بوُیُورَه دِیگن وَ عِصیان گوُناهِیدَن قَیتَه رَه دِیگن بِیر جَماعَت بوُلسِین. اَنَه اوُشَه لَر نَجاد تاپگوُچِیلَردِیر.** اَنِیق حُجَّتلَر کِیلگه نِیدَن کِییِین بوُلِینِیب کِیتگن وَ بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن اِختِلاف قِیلِیب، تَلَه شِیب- تارتِیشگن کِیمسَه لَر کَبِی بوُلمَنگِیز! اَنَه اوُندَیلَر اوُچُون اوُلوُغ عَذاب باردِیر.  بُو یِیردَه اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَر قِیلِیشگه لایِیق بُولگن مَقام “اوُمَّت” دِیر. حُرمَتلِی بِرادَرلَر وَ آپَه – سِینگِیللَر، قوُلاق سالِینگلَر  «وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ»  مَنَه بُو مَرجَع اوُمَّتدِیر،

«يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ» مَنَه بوُندَی اوُمَّت سِیزلَرنِی آرَنگِیزدَه بوُلِیشِی لازِم. اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَر قِیلِیشگه لایِیق، مُناسِب مَرجَع اوُمَّت بُولَه دِی. اوُمَّتنِی مَوجُود بُولِیشِی هَم شوُراگه باغلِیق نَرسَه، چوُنکِی شوُ شُورا کَنَلِی آرقَه لِی اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَر قِیلماقچِی بوُلگن کِیشِیلَرگه “اِجماع” صِیفَتِیدَه واحِد نَظَر اِرایَه بِیرِیلَه دِی.

مَنَه بُو اوُمَّت یَگانَه رَعینِی اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَر قِیلگن کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِیگه اِرایَه بِیرَه دِی، آدَملَرنِی باشِینِی اَیلَنتِیرِیب بِیر نِیچَه بوُلَکلَرگه بُولِیب تَشلَیدِیگن هِیلمَه – هِیل رَعیلَرنِی اِرایَه بِیرمَیدِی. دوُستلَر بِیر اِعتِبار بِیرِینگلَر، اوُمَّت اِجماع ناملِی بِیر رَعینِی اِرایَه بِیرَه دِی؛ مَنَه بُو اِجماع اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَر قِیلَه دِیگن کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِیگه اِرایَه بِیرِیلَه دِی وَ توُرلِی – هِیل شَهَرلَرگه، قِیشلاقلَرگه یاکِی هاحلَه گن جایلَرِیگه بارِیب تَبلِیغ قِیلماقچِی بوُلگن بَرچَه شَخصلَرگه، مِینگلَب نَفَرلَرگه، بِیر قَنچَه مِینگ کِیشِیلَرگه یَگانَه رَعینِی اِرایَه بِیرَه دِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی رَعیِ اوُمَّتنِیکِی وَ مَنَه بُو اوُمَّتنِی واحِد اِجماعسِیدِیر. اِیندِی مَنَه بُو پَیتدَه فَلانچِی قِیشلاقنِی، فَلانچِی شَهَرنِی، فَلانچِی وِلایَتنِی، فَلانچِی دَولَتنِی رَعیِنِی بِیر- بِیرِیدَن فَرقِی یوُق، اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی سوُزِی بِیتتَه. فَلانچِی مَحَلَّه نِی مُلّاسِی بِیر نَرسَه دِییدِیگن بوُلسَه، باشقَه بِیر مَحَلَّه نِی مُلّاسیِ باشقَه چَراق نَرسَه نِی اَیتِیبدِی، دِیگن نَرسَه بوُلمَیدِی. یاکِی آتَه بِیر مَسجِدگه  بارِیب بِیر نَرسَه نِی اِیشِیتِیب کِیلگن بوُلسَه، اوُغِیل باشقَه بِیر مَسجِدگه بارِیب باشقَه بِیر نَرسَه نِی اِیشِیتِیبدِی یاکِی کوُیاو وَ باشقَه قَرِینداشلَرنِی هَر بِیرِی باشقَه بِیر نَرسَه نِی اِیشِیتِیبدِی، بوُلمَیدِی. اِیندِی مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِی جَملَه نِیب صُحبَتلَشگن پَیتلَرِیدَه اوُلَرنِینگ هَر بِیرِی بِیر- بِیرِیدَن فَرقلِی سوُزلَرنِی اَیتِیشَه دِی. بِیرِی کِیلِیب بِیزنِی مُلّا یِیمِیز بوُندَی، دِیدِی دِیسَه، باشقَه سِی بِیزنِی مُلّایِیمِیز مَنَه بوُندَی دِیدِی، دِییدِی، شوُنِینگ اوُچُون هَم اَلله تَعالَی اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَرنِی اوُزِیگه مُناسِب مَقامگه عَطا قِیلگن یَعنِی “اوُمَّت”گه:   «وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ». مَنَه بُو اوُمَّت شوُرادَن وُجُودگه کِیلگن وَ یَگانَه رَعینِی اِرایَه بِیرَه دِی.

حوُپ، اوُلَمالَر مَنَه بُو دَعوَتنِی وَظِیفَه سِی “شوُرادَن” کِیلِیب چِیققَن یَگانَه “اوُمَّت” نِی بوُینِیدَه اِیکَه نِینِی وَ مَنَه بُو اوُمَّتنِی اَعضالَرِی اوُلَرگه اِرایَه بِیرِیلگن “اِجماع” گه اِیرگشگن حالدَه هَمَّه لَرِی بِیر هِیل شِیوَه بِیلَن مُسُلمانلَرگه صُحبَت قِیلِیشلَرِینِی یَحشِی بِیلِیشگن، اَئِمَّه وَ اوُلَمالَر بوُنِی یَحشِی بِیلِیشَردِی. اوُلَر مَنَه بُو دَعوَتنِی اِیلگه رِی یوُرگِیزِیشلِیک شوُرادَن چِیقِیب کِیلگن اوُمَّتنِینگ وَظِیفَه سِی اِیکَه نِینِی وَ مَنَه بُو اوُمَّتنِی اَعضالَرِی هَم مَنَه بُو اِجماع اِرایَه بِیرگن رَعیگه اِیرگه شِیشلَرِینِی وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِی مُسُلمانلَرگه بِیر هِیل شِیوَه بِیلَن صُحبَتلَه شِیشلَرِینِی وَ آدَملَرنِینگ باشلَرِی اَیلَه نِیب سَرگردان بوُلِیب قالَه دِیگن حالَتگه توُشِیرمَسلِیکلَرِینِی بِیلِیشَردِی. اوُلَر عُمُوم مُسُلمانلَرگه واحِد رَعینِی یِیتکَه زِیشَه دِی وَ مَنَه بُو واحِد رَعیگه اِطاعَت قِیلِیش واجِب وَ اوُنگه قَرشِیلِیک قِیلِیش حَرامدِیر. شوُنِینگ اوُچُون هَم تَنها مَنَه بوُ تَشکِلات مُستَحدِیثَه وَ کوُندَه لِیک مَسَلَه لَر بُویِیچَه حَرام وَ حَلال قِیلِیش مَقامِیگه لایِیقدِیر، اوُلَمالَر مَنَه بوُنِی  جُودَه یَحشِی بِیلِیشگن.

اَمّا اوُلَر شوُنِی هَم یَحشِی بِیلِیشَردِیکِی، اِیندِی حاضِرگِی پَیتدَه اِسلامِی حُکوُمَت هَم قوُلَه گن وَ مَنَه بُو بُویُوک مُصِیبَتنِی کِیتِیدَن “واحِد اوُمَّت” هَم مَوجُود اِیمَس وَ اوُرتَه دَه کِیچِیک، تَرقاق اوُمَّتلَر وُجُودگه کِیلگن، یَعنِی اوُنلَب کِیچِیک، تَرقاق اوُمَّتلَر وُجُودگه کِیلِیشگن وَ اوُلِی الاَمرنِی “واحِد شوُرا”سِی هَم نابُود بُولگن، شوُرانِی واحِد اِجتِهادِینِی وَ واحِد اوُمَّتنِی اوُرنِینِی بِیر نِیچَه  شَخصلَرنِینگ اِجتِهادلَرِی اِیگه لّه گن وَ “واحِد اِجماع” هَم طَبِیعِی رَوِیشدَه اوُرتَه دَن یوُقالگن؛ بُو یِیردَه  «الضرورات تبیح المحظورات» قائِدَه سِینِی حُکمِی بُویِیچَه، هَر بِیر عالِم ناچار حالَتدَه اوُزلَرِینِینگ مَوجُود وَضِیعیَتلَرِیدَگِی مُسُلمانلَرنِینگ اِیختِیاجلَرِی تَقاضا قِیلگن مَسَلَه لَر بُویِیچَه اَینِیقلَشتِیرِیب بِیرِیشگه مَجبُور بوُلگنلَر، اوُلَر اَنَه اوُشَه اوُزلَرِینِینگ زَمانلَرِیدَه آیدِینلَشتِیرِیب بِیرِیشگه مَجبُور بوُلِیشگن. اَمّا مَنَه بُو اوُلَمالَر اوُزلَرِینِی رَعیلَرِی “اِجماع”نِی رَعیِیگه اوُحشَه مَسلِیگِینِی هَم یَحشِی بِیلِیشگن، مَنَه بُو رَعی اوُمَّتدَن کِیلِیب چِیققَن اِجماعنِی رَعیِی اِیمَس اِیدِی وَ کوُندَه لِیک اِجتِهادِی اِیشلَر بُویِیچَه حَلال وَحَرام مِعیارِیدَه بوُلَه آلمَیدِی.  شُو سَبَبلِی، آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، اِمامِی مالِک رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن کِیشِیلَر اوُچُون بِیر مُفتِینِینگ اِیختِلافلِی مَسَلَه لَر بوُیِیچَه مَنَه بُو حَرام، دِییِیشِی نِهایَتدَه آغِیر بوُلگن، بَلکِی اوُلَر مِین بوُنِی ناتوُغرِی دِیب بِیلَه مَن، دِییِیشلَرِی لازِم بوُلَه دِی.

مَنَه بُو بارَه دَه اِبنِ رُشد رَحِمَهُ الله  اَلبَیان وَ التَّحصِیلدَه کِیلتِیرِیشِیچَه، اِمامِی مالِک اَیتَه دِیکِی: آدَملَر اوُچُون فَتوا بِیرِیشلِیک مَنَه بُو طَرزدَه بوُلمَیدِی، یَعنِی مَنَه بُو حَلال وَ مَنَه بُو حَرام دِییِیلمَیدِی، بَلکِی مِین مَنَه بُو اِیشنِی ناتوُغرِی دِیب بِیلَه مَن یاکِی مِین مَنَه بوُندَی اِیشنِی قِیلمَیمَن، دِییِیلِیشِی کِیرَک. اوُتگن زَمانلَردَه آدَملَر مَنَه شُو بِیلَن کِفایَه لَه نِیشگن وَ حُرسَند بُولِیشگن، اوُلَر اَیتِیشَردِیکِی، بِیز بوُنِی حُونِیک دِیب بِیلَه مِیز یاکِی اوُندَن پَرهِیز قِیلِیش کِیرَک، لِیکِن اوُلَر مَنَه بُو حَلال یاکِی مَنَه بُو حَرام دِییِیشمَسدِی وَ اِبنِ رُشد رَحِمَهُ الله دَوام اِیتِیب اَیتَه دِیکِی: مِینگه شوُنِیسِی قِیزِیقکِی، بُو بِیزنِی مِنطَقَه لَرِیمِیزدَه هَم رِواجلَنگن نَرسَه. یَعنِی اِبنِ رُشد رَحِمَهُ الله نِی زَمانِیدَه هَم شوُندَی نَرسَه لَر بار بوُلگن.

مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَگِی اوُلَمالَر یَنَه قَیتَه دَن مَنَه شوُندَی دَرکنِی قوُلگه کِیرِیتِیشلَرِیگه وَ اِجتِهاد قِیلسَه بوُلَه دِیگن اِیشلَردَه  یاکِی جوُدَه کوُپ اِجتِهادلَر قِیلِیشگه توُغرِی کِیلَه دِیگن اِیشلَردَه مَنَه بوُنِی حَلال دِییمَن وَ مَنَه بوُنِی حَرام دِییِیشَه دِی دِیمَسلِیکلَرِینِی، بَلکِی مِین بوُنِی ناتوُغرِی دِیب سَنَیمَن یا مِینِی نَظَرِیمدَه بُو توُغرِی بوُلَه دِی یاکِی مِین بوُ اِیشنِی قِیلمَیمَن، دِییِیش بِیلَن کِفایَه لَه نِیشلَرِینِی اوُمِید قِیلَه مِیز. چوُنکِی بِیر – بِیرِینِی زِدِّیگه اَیتِیلگن سوُزلَرنِی آرقَه سِیدَن اوُزَرا تَکفِیر قِیلِیشلَر هَم باشلَه نَدِی. اوُلَمالَر اوُزلَرِینِینگ صالِح آتَه – بابالَرِینِی رَوِیشلَرِیگه قَیتِیشلَرِینِی اوُمِید قِیلَه مِیز.

مَنَه بُو اِجتِهاد قِیلسَه بوُلَه دِیگن اِیشلَر بُویِیچَه توُرلِی- هِیل تَعوِیلاتلَر وُجُودگه کِیلَه دِی، قِیشلاقدَه وَ شَهَردَه، مِنطَقَه دَگِی مُسُلمانلَرنِینگ واحِد اوُلِی الاَمر شوُراسِی یاکِی بوُتوُن جَهاننِینگ واحِد اوُلِی الاَمر شوُراسِی تَشکِیل بوُلگوُنِیچَه، بِیر مُجتَهِدنِینگ اِجتِهادِی بِیلَن باشقَه بِیر مُجتَهِدگه یاکِی مَنَه بوُندَی اِجتِهادگه عَمَل قِیلَه دِیگن مُقَلِّد کِیشِیگه حَملَه قِیلِیب بُولمَیدِی، یاکِی اوُلَرنِی تَکفِیر هَم قِیلِیب بُولمَیدِی؛ بَلکِی اوُلَرنِی کوُز- قَرَشلَرِینِی تَنقِید قِیلِیش چارچوُپِی بوُیِیچَه شَرعِی اوُصلوُبلَرنِی رِعایَه قِیلگن حالدَه تَنقِید قِیلسَه بوُلَه دِی خالاص.

دِیمَک، بِیر مُجتَهِدنِینگ اِجتِهادِی بِیلَن باشقَه بِیر مُجتَهِدگه یاکِی باشقَه بِیر مُجتَهِد بِیلَن بِیرگه بوُلگن مُقَلِّدگه حَملَه قِیلَه آلمَیسِیز. سِیز هَم بِیر مُجتَهِدنِینگ طَرَفِینِی آلسَنگِیز وَ اوُ هَم باشقَه بِیر مُجتَهِدنِی طَرَفِینِی آلسَه، سِین بِیر مُجتَهِدنِی اِجتِهادِی بِیلَن حَملَه قِیلَه سَن وَ اوُهَم باشقَه مُجتَهِدنِی اِجتِهادِی بِیلَن سِینگه حَملَه قِیلَه دِی، بُو بِیلَن حاضِرگِی دَورلَردَه بِیزلَر گوواه بُولِیب توُرگن اوُیِینلَر، جِنایَتلَر صادِر بوُلَه دِی.

مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه یَنَه قَیتَه دَن اِسلامِی حُکُومَت تَشکِیل بوُلِیب اوُلِی الاَمر شوُراسِی شَکللَنمَه گوُنِیچَه وَ اوُزِینِی واحِد اِجماعسِی بِیلَن اَمر بَه مَعرُوف وَ نَهِی اَز مُنکَرنِی رِسالَه تِینِی اوُزِینِی زِمَّه سِیگه آلمَه گوُنِیچَه، مَنَه بوُ اِضطِرارِی حالَت، یَعنِی حوُددِی اوُلَکسَه حَیوانلَرنِی گوُشتِینِی اِستِعمال قِیلِیشدِیک وَ وَضِیعیَت اوُرتَه دَن کِیتمَه گوُنچَه دَوام اِیتَه دِی. آلدِیمِیزدَگِی مَوضُوع بِیلَن توُغرِی مُناسَبَتدَه بُولِیشِیمِیز کِیرَک.

اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله مَذهَبلَرنِینگ اِماملَرِی حَقِیدَه اَیتَه دِیکِی: اوُلَر هِیچ قَیسِی بِیرِی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی صَحِیح حَدِیثلَرِیگه قَصددَن قَرشِیلِیک قِیلِیشمَه گن. دِیمَک صَحِیح حَدِیثلَرنِی تَرک قِیلِیشدَه اوُلَر اوُچُون عُذر، اَساس کِیلتِیرِیشِیمِیز کِیرَک. بوُنِی دَوامِیدَه اَیتَه دِیکِی: هَمَّه عُذرلَر اوُچ هِیل بوُلَه دِی:

• مَنَه بُو سوُزنِی رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اَیتگنلِیکلَرِیگه اِیشانمَسلِیک.
• حَدِیثنِی هَدَفِی فَلانچِی مَوضُوع اِیکَه نِیگه اِیشانمَسلِیک.
•  مَسَلَه نِی حُکمِی مَنصُوح بوُلگه نِیگه اِعتِقاد قِیلِیش.

 حوُپ، حاضِرگِی پَیتدَه اِسلامِی مَذهَبلَرنِی، فِرقَه لَرنِی بَرچَه اِیختِلافلَرِیگه نَظَر سالسَنگِیز، بُو اِیختِلافلَرنِینگ آیَتلَرگه تِیگِیشلِی بوُلگن مَسَلَه لَردَه، تَعوِیلاتلَردَه وَ رِوایَتلَرگه تِیگِیشلِی تَعوِیلاتلَردَه اِیکَه نِینِی کوُرَه سِیز. هَمَّه اِسلامِی فِرقَه لَرنِی، مَذهَبلَرنِی اِیختِلافلَرِی مَنَه شوُندَه. یاکِی اوُلَر رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِینگ مَنَه بوُندَی سوُزنِی اَیتگنلَرِیگه اِیشانِیشمَیدِی. یاکِی حَدِیثنِینگ هَدَفِی، سِین صُحبَت قِیلَیاتگن نَرسَه حَقِیدَگِی فَلانچِی مَوضُوع اِیکَه نِیگه اِیشانِیشمَیدِی، یاکِی مَنَه بُو مَسَلَه نِی مَنصُوح بوُلگن دِیب اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی.  حوُپ، اوُلَر رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی مَنَه بوُ رِوایَتلَرِینِی تَعوِیل قِیلِیشگن اِیدِی وَ اوُلَر اوُچُون عُذر کِیلتِیرگن وَ اوُلَر عُذرگه اِیگه دوُرلَر. حُوپ، قُرآن آیَتلَرِیدَه هَم شوُندَی تَعوِیلاتلَر مَوجُود وَ بوُندَی تَعوِیلاتلَر بوُتوُن جَهان یا مِنطَقَه دَگِی اوُلِی الاَمر شُوراسِی تَشکِیل بوُلگوُنِیچَه دَوام اِیتَه دِی وَ اوُشَه پَیتگه چَه اِسلامِی فِرقَه لَرنِی، مَذهَبلَرنِی شَرعِی تَعوِیلاتلَر سَبَبلِی تَکفِیر قِیلِیب بوُلمَیدِی؛ مادامِیکِی اوُلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی چارچوُپنِی اِیچِیدَه وَ مُسُلمانلَرنِی جَماعَه تِیدَه حَرَکَت قِیلِیشَر اِیکَن.

  حَتَّی اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله نِی سوُزِی بُویِیچَه اَگر اوُلَر باطِندَه کافِر بوُلگن کافِر مُنافِق بُولِیشسَه یاکِی اَلله گه اِیمان کِیلتِیرگن مُنافِق بوُلِیشسَه هَم، هَر قَندَی حالَتدَه اَگر اوُلَرنِی مُنافِقلَرنِی جُملَه سِیدَن، دِیب حِسابلَه گه نِیمِیزدَه هَم اوُلَر مُسُلمانلَردَن حِسابلَه نَدِی؛ مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِی هَم عُذردِیر. 73 فِرقَه حَقِیدَگِی حَدِیثدَه کوُرگه نِیمِیزدِیک هَمَّه فِرقَه لَر هَم دِیندَن چِیتگه چِیقِیشمَه گن، چوُنکِی رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی اوُزِینِی اوُمَّه تِی دِیب حِسابلَه گنلَر. رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم بِیر کافِرنِی اوُزلَرِینِی اوُمَّتلَرِیدَن دِیب حِسابلَشلَرِی مُومکِینمِی؟

یَنَه قَیتَه دَن اِیسلَه تِیب اوُتَه مَن، یَنَه تَکرارلَیمَن، بُونِی یوُز مَرتَه بُولسَه هَم اَیتِیلِیشِی کِیرَک، بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه مُؤتَزِیلَه وَ خَوارِجگه اوُحشَش جوُدَه کوُپ فِرقَه لَر مَوجُود بُولگن وَ حاضِرگِی پَیتدَه اوُلَر مَوجُود، لِیکِن هَرگِیز صالِح وَ رَبّانِی اوُلَمالَر تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینگن اِیمَسلَر. خَوارِجلَر مُسُلمانلَرنِی قانِینِی حَلال قِیلِیب مُسُلمانلَر قَبوُل قِیلَه دِیگن اوُصُوللَرنِی کوُپِینِی اِنکار قِیلِیشگن، عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ اَلله عَنهُ دِیک کِیشِینِی تَکفِیر قِیلِیشگن، بوُلِیب هَم بُو کِیشِی سابِیقوُنَ الاُوَّلوُندَن اِیدِی، اُحُددَه وَ بَدردَه باشقَه غَزاتلَردَه اِیشتِراک اِیتگندِیلَر،اوُ کِیشِی عَشَرَه مُبَشَّرَه دَگِیلَرنِی بِیرِی بوُلِیب بَیعَت الرِّضواندَه اِیشتِراک اِیتگنلَر، مَنَه بُو قَدرلِی صَحابَه حَقِیدَه مَنَه شُونچَه رِوایَتلَر مَوجُود. اوُلَر مَنَه شوُندَی کِیشِینِی تَکفِیر قِیلِیشگن. شوُندَی بُویُوک اِنساننِی تَکفِیر قِیلِیشگن. اوُلَر اَلله اوُندَن راضِی بوُلگن کِیشِینِی تَکفِیر قِیلِیشگن. قُرآن آیَتلَرِی سابِیقوُنَ الاَوَّلوُن حَقِیدَه تَأکِیدلَب کِیلگن. بَیعَتُ الرِّضواندَه قَتنَشگن کِیشِیلَردَن اَلله راضِی بوُلگن وَ رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلّم هَم اوُلَرنِی اَهلِی جَنَّت کِیشِیلَردَن دِیگنلَر، بَیعَتُ الرِّضواندَه مُنافِقلَر بوُلِیشمَه گن، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَنَه بُو دُنیادَه بوُلگن پَیتلَرِیدَه یاق اوُلَرگه جَنَّتنِی وَعدَه سِینِی بِیرگندِیلَر، اَمّا خَوارِجلَر اوُ کِیشِینِی تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، بوُنگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه خَوارِجلَر عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ بِیلَن بِیرگه بوُلگن مِینگلَب صَحابَه لَرنِی هَم تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، اَمّا اوُلَرنِی قِیلگن تَعوِیللَرِی تَکفِیر قِیلِینِیشلَرِیگه مانِعلِیک قِیلدِی. اَگرچِی اوُلَر مَنَه شُونچَه بُویُوک صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن بوُلسَه هَم اوُزلَرِی تَکفِیر قِیلِینِیشمَه دِی، دِیمَک، صَحابَه لَرنِی خَطا تَعوِیل بِیلَن تَکفِیر قِیلِینِیشِی هَم، سِین اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشِینگگه بائِث بوُلَه آلمَیدِی. اوُلَرنِی اوُزلَرِی بُو خَطاگه دوُچار بوُلِیشگن وَ اوُنِی توُلاوِینِی هَم توُلَشلَرِی لازِم ، سِین نِیمَه اوُچُون اوُلَرنِی جِنایَتِیگه اوُزِینگنِی شِیرِیک قِیلِیشِینگ کِیرَک؟ سِین اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلگه نِینگدَن سُونگ اوُلَرنِی قِیلگن جِنایَتلَرِیگه شِیرِیک بوُلَه سَن.

اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی: “رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه اِیرگه شِیشنِی قَصد قِیلگن تَعوِیلگر تَکفِیر قِیلِینمَیدِی، بَلکِی اَگر اوُ اوُزِینِی قوُلِیدَن کِیلگنچَه حَرَکَت قِیلگچ خَطاگه دوُچار بوُلگن بُولسَه،اوُنِی حَتَّی فاسِیق هَم دِیمَیمِیز،مَنَه بُو آدَملَرنِی نَزدِیدَه “عَمَلِی مَسَلَه لَر” بارَه سِیدَه تَنِیلگندِیر. اَمّا “عَقِیدَه وِی مَسَلَه لَر” بارَه سِیدَه جُودَه کوُپ آدَملَر مَنَه بُو زَمِینَه دَه خَطا قِیلگن کِیشِیلَرنِی کافِر دِییِیشگن، اَمّا بُو سُوزلَر صَحابَه لَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی یاکِی اوُلَرگه یَحشِیلِیکدَه اِیرگشگن کِیشِیلَر یاکِی مَشهُور مُسُلمان اِماملَر تامانِیدَن هَم اَیتِیلمَه گن،بَلکِی اَصلِیدَه بُو بِدعَت اَهلِینِی سوُزِیدِیر.”

  قَرَنگلَر اِبنِ تَیمِیَّه نِیمَه دِییدِی: رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه اِیرگه شِیشنِی قَصد قِیلگن تَعوِیلگرنِی تَکفِیر قِیلِینمَیدِی. اوُ اوُزِینِی قوُلِیدَن کِیلگن حَرَکَتنِی قِیلگن وَ خَطاگه دوُچار بوُلگن، حَتَّی اوُنِی فاسِیق هَم دِیمَیمِیز، اوُ کِیشِینِی اَیتِیشِیچَه: مَنَه بُو عُمُوم نَزدِیدَه تَنِیلگن نَرسَه، یَعنِی عَمَلِی مَسَلَه لَردَه عُمُومِی بِیر نَرسَه دِیر. یَنَه اَیتَه دِیکِی: بِیر گوُرُوه کِیشِیلَر بارکِی، اَگر بِیر کِیشِی عَقِیدَه بوُیِیچَه تَعوِیل وَ خَطاگه دوُچار بوُلَه دِیگن بُولسَه اوُنگه کافِر دِییِیشَه دِی. اوُ کِیشِی اَیتَه دِیکِی: مَنَه بوُندَی سوُز صَحابَه لَرنِی وَ یَحشِیلِیک بِیلَن اِیرگشگن سابِقوُنَ الاَوَّلوُندَن اِیشِیتِیلگن اِیمَس، بَلکِی بُو سوُز کِیمنِیکِی؟ مَنَه بوُ سُوز اَهلِی بِدعَت بوُلگن کِیشِیلَرنِی سوُزِیدِیر.

اوُ کِیشِی باشقَه بِیر جایدَه اَیتَه دِیکِی: “مَنَه بُو رَوِیشدَه، بُو اَیتگن کِیمسَه نِی کافِر دِییِیلمَیدِیگن سوُزلَردِیر،بَلکِیم حَقنِی تَنِیشگه بائِث بوُلَه دِیگن حُجَّتلَر بُو سوُزنِی اَیتگن کِیشِیگه یِیتِیب بارمَه گندِیر، شایَد اوُنگه یِیتِیب بارگن بوُلسَه هَم اوُ اوُچُون اِثبات قِیلِینمَه گندِیر، یاکِی اوُنِی فَهملَشگه قادِر بوُلمَه گندِیر، یاکِی اوُنگه شُبهَه لَر کوُندَه لَنگ کِیلگندِیر وَ اَلله شوُنِی واسِیطَه سِیدَه اوُنِی عُذرلِی قِیلگن.   دِیمَک، مُؤمِن بوُلگن وَ حَق طَلَب قِیلِیشدَه قوُلِیدَن کِیلگنچَه حَرَکَت قِیلگن، اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن خَطاگه دوُچار بوُلگن کِیشِینِینگ خَطاسِینِی خُداوَند – هَر نَرسَه بوُلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر- کِیچِیرَه دِی. بوُ نَظَرِی مَسَلَه لَردَه مِی یاکِی عَمَلِی مَسَلَه لَردَه مِی فَرقِی یُوق، مَنَه بُو پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله علیه وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِینِی وَ اِسلام اَئِمَّه لَرِینِی جوُمهُورِینِی رَوِیشِی بوُلَه دِی.”

اِبنِ تَیمِیَّه نِینگ مَنَه بُو سوُزلَرِی اَهلِی قِبلَه دَن بوُلگن تَعوِیل اَهلِیگه مُعامَلَه قِیلِیشدَه خَطا یوُلگه توُشِیب آلِیشگن بِرادَرلَر اوُچُون نِهایَتدَه فایدَه لِی بوُلِیشِی موُمکِین. مَخصُوصاً اوُزلَرِینِی اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله نِی شاگِردلَرِیدَن دِیب حِسابلَیدِیگن بُزُرگوار کِیشِیلَرگه فایدَه لِیدِیر. اوُلَر مَنَه بُو سُوزلَرنِی بِیر نِیجَه بار قَیتَه رِیب اِیشِیتِیشسِین، اوُلَر اوُزلَرِیگه اوُستاز دِیب بِیلِیشگن کِیشِینِینگ، مَنَه بُو بارَه دَه اَهلِی قِبلَه نِینگ تَعوِیل قِیلوُچِیلَرِی حَقِیدَه، نِیمَه دِیگنلِیکلَرِینِی یَحشِیلَب توُشوُنِیب آلِیش اوُچُون اوُزلَرِی بِیر نِیچَه مَرتَه تَکرارلَشسِین.

اَلبَتَّه، اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله نِی اوُزِی هَم “عَقِیدَه وَ تَوحِید” بارَه سِیدَه “بَکرِی” بِیلَن بِیر نِیچَه مَرتَه مُناظَرَه قِیلگن،بَکرِی تَعوِیل قِیلگن اِیدِی، مَنَه شوُ تَعوِیللَر اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله طَرَفِیدَن تَکفِیر قِیلِینِیشِیگه مانِعلِیک قِیلگن اِیدِی. اِبنِ تَیمِیَّه “بَکرِی” بِیلَن بِیرگه تَوحِد مَسَلَه سِی بُویِیچَه مُناظَرَه قِیلگن پَیتِیدَه ( اِعتِبار بِیرِینگلَر، تَوحِد مَسَلَه سِی بوُیِیچَه مُناظَرَه قِیلگن) بَکرِی اوُزِینِی اِعتِقادلَرِی اوُچُون آیَت وَ حَدِیثلَردَن فایدَه لَنگن وَ تَعوِیلاتلَرنِی کِیلتِیرَه دِی، اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله نِی نَظَرِی بوُیِیچَه مَنَه شوُ تَعوِیلاتلَر بَکرِینِی تَکفِیر بُولِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی! قِممَتلِی دوُستلَر، بِرادَرلَرِیم، اَگر یَحشِیلَب اِعتِبار بِیرسَنگِیزلَر،حاضِردَه بِیزلَرنِی بِرادَرلَرِیمِیز تامانِیدَن تَکفِیر بُولَه یاتگن کِیشِیلَر آیَتلَرگه، حَدِیثلَرگه وَ تَرِیخِی رِوایَتلَرگه اِستِناد قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی اَلله گه وَ رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمگه اِطاعَت قِیلِیشدَن باشقَه مَقصَدلَرِی هَم یُوق. مَنَه بوُ اَکثَر گوُرُوهلَردَگِی حالَت، اَلبَتَّه آرَه دَه مُستَثنا حالَتلَر هَم مَوجُود، اَمّا حُکم اِستِثنا اَساسِیدَه صادِر قِیلِینمَیدِی.

مَنَه بُو عَقِیدَه وِی وَ رَفتارِی مُسُلمان بِیمارلَرنِی اَکثَرِی توُشِیب قالگن یوُلدِیر. مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَگِی عَقِیدَه وِی وَ رَفتارِی بِیمارلَر مَنَه شُو نَرسَه لَر بارَه سِیدَه مَنَه شوُ یوُلگه توُشِیب قالگنلَر، اوُلَر اَلله گه اِطاعَت قِیلِیشنِی قَصد قِیلِیشگن، اَمّا تَعوِیلدَه خَطاگه دُوچار بوُلِیشگن، اوُندَن هَم بَتتَرراغِی حاضِرگِی پَیتدَه قاضِی وَ مَرجَع صِیفَتِیدَه اوُلِی الاَمر شوُراسِیگه هَم اِیگه اِیمَسمِیز، حُوددِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی عَصرلَرِیدَه وَ خُلافایِی راشِیدِیننِی عَصرِیدَه آسانلِیک بِیلَن مُرَاجَعَت قِیلِینَه دِیگن وَ مَسَلَه نِی مِنطَقَه یا جَهان مِقیاسِیدَه آخِیرِیگه یِیتکَه زَه دِیگن شُورالَر، قاضِیلَر مَوجُود اِیمَس، بِیزلَر فَقَط اوُزِیمِیزنِی قِیشلاغِیمِیز یاکِی شَهرِیمِیز یا گوُروُهِیمِیز یاکِی اوُزِیمِیزنِی اَطرافِیمِیزدَگِیلَر بُویِیچَه بِیر اِیش قِیلَه آلَه مِیز خالاص. شوُ سَبَبلِی هَم شُبهَه گه یا تَعوِیلگه کوُرَه عُذر هَمِیشَه مَوجُود بُولگن،حاضِرگِی وَضِیعیَتدَه هَم اِسلامِی حُکوُمَتگه تِیگِیشلِی بوُلگن اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی کَنَلِی آرقَه لِی مَنَه بُو حالَتنِی یوُقاتِیلَه دِی.   

اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن، قوُیِیدَگِی نوُقطَه گه هَم اِیشارَه قِیلِینِیشِی وَ اَیتِیلِیشِی لازِم بُولَه دِی:تَعوِیلگه عُذر کِیلتِرِیشنِی مَعناسِی، شَخص مَثَلاً لا اِلَه اِلّا الله نِی، جَنَّتنِی، جَهَنَّمنِی یاکِی بَرچَه اَهلِی قِبلَه اوُچُون مَعلوُم بوُلگن شَرِیعَت فَرضلَرِینِی بِیرارتَه سِینِی اِنکار قِیلَه آلَه دِی، دِیگه نِی اِیمَس. هِیچ کِیم بوُندَی نَرسَه لَرنِی اِنکار قِیلَه آلمَیدِی. مَثَلاً بوُگوُنگِی کوُندَه کافِر سِکوُلارلَر قِیلَه یاتگن اِیشلَر یاکِی خُداسِیزلَر قِیلَه یاتگن نَرسَه لَر یَعنِی آلدِین اوُلَرگه زَنادِیقَه دِییِیلَردِی، یَعنِی غوُلّات قِیلَیاتگن نَرسَه لَر، اِجرائِی قانوُنلَرگه وَ شَرِیعَتدَگِی آشکار نَرسَه لَرگه قَرشِیلِیک قِیلِینگن تَقدِیردَه هَم تَعوِیل قِیلوُوچِی شَخصنِی اوُستِیدَه “حَد” نِی اِجرا قِیلِینمَیدِی، دِیگن مَعنادَه اِیمَس، یوُق بوُندَی بوُلمَیدِی؛ بَلکِی مَنَه بوُندَی شَخص هَم حوُددِی باشقَه مُسُلمانلَر سِینگه رِی اِستِثنا قِیلِینمَیدِی. شوُنِینگدِیک قُدّامَه اِبنِ مَظعُون رَضِیَ اَلله عَنهُ هَم شَراب اِیچگن پَیتِیدَه اوُنِی اوُستِیدَه حَد اِجرا قِیلِیندِی، شوُنِینگدِیک مَنَه بوُندَی فِکردَگِی تَعوِیل قِیلوُوچِی کِیشِیلَرنِی تَنقِید قِیلِینمَیدِی، دِیگن مَعنادَه اِیمَس، یوُق اوُندَی اِیمَس. بَلکِی مَنَه بُو شَرعِی تَعوِیللَر شَخصنِی اِیمانِیگه ضَربَه اوُرِیلِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیدِی وَ شَخصنِی اوُستِیدَه تَکفِیر حُکمِی صادِر بوُلِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیدِی وَ شَخصنِی اوُستِیدَه تَکفِیر حُکمِی صادِر بُولِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی، دِیگن مَعنادَه دِیر. تَعوِیل قِیلوُچِی شَخصنِی یا مُجتَهِدگه تَقلِید قِیلگن مُقَلِّدنِی اوُستِیدَه تَکفِیر حُکمِی صادِر بوُلِیشِینِی آلدِینِی آلَه دِی.

هَر قَندَی صوُرَتدَه هَم، بَرچَه مُسُلمانلَر غَیرِی تَعوِیل بُولِیشنِی ، تَکفِیر شَرطلَرِیدَن دِیب بِیلَه دِی، اَگر کِیمکِی شَرعِی مَنبَعلَردَه شَرعِی تَعوِیلگه اِیگه بوُلسَه، مَنَه شُو تَعوِیل اوُنِی تَکفِیر قِیلِینِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِی. حوُپ،حاضِر سِیز اوُزِینگِیزنِی اَطرافِینگِیزگه بِیر اِعتِبار بِیرِینگلَر، سِیزلَر قِیلگن اِیشلَر سَبَبلِی سِیز اوُلَرنِی کافِر دِیب سَنَگن اِسلامِی فِرقَه لَردَن بُولگن کِیشِیلَرنِی سوُزلَرِی یا قِیلگن اِیشلَرِی آیَتلَردَن،حَدِیثلَردَن، تَرِیخِی رِوایَتلَردَن قِیلِینگن تَعوِیل اِیمَسمِی؟ اوُلَر اَلله گه اِطاعَت قِیلِیش اوُچُون مَنَه بُو سوُزلَرنِی اَیتِیشیَپتِیمِی وَ مَنَه بُو اِیشلَرنِی قِیلِیشیَپتِیمِی یا اَلله گه دُشمَنچِیلِیک قِیلِیش اوُچُونمِی؟ اَگر حَتَّی شُبهَه قِیلسَنگِیزلَر، مَنَه بُو شُبهَه نِی اوُزِی هَم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِینِیشگه مانِعلِیک قِیلَه دِی. چوُنکِی اوُلَر اِسلامگه اِیشانچ بِیلَن کِیرِیب کِیلِیشگن وَ شَک،شُبهَه بِیلَن اوُندَن چِیقِیشمَیدِی.

اِیندِی، تَعوِیل قِیلوُچِی شَخص یا مَذهَب حَقِیدَگِی اَهلِی قِبلَه نِی قائِدَه لَرِینِی بَرچَه سِینِی کوُرمَسلِیککَه آلَه دِیگن کِیمسَه لَر، شُبهَه سِیز یا اَهلِی قِبلَه نِی بِیر گوُرُوهِینِی باشقَه بِیر گوُرُوهِیگه قَرشِی قِیلِیشنِی اِیستَیاتگن مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه اوُحشَش دانا دُشمَندِیر یاکِی مُخالِف فِرقَه نِی قَرشِیسِیدَه اوُزِینِی فِرقَه سِینِی حِمایَه سِیگه مُحتاج بُولگن جاهِل دُوستلَرِیمِیزدِیر، اوُلَردَگِی مَنَه بُو اِیختِیاج بوُندَی خَطالَرگه دوُچار بوُلِیشلَرِیگه وَ مُخالِف گوُرُوهنِی تَکفِیر قِیلِیشلَرِیگه سَبَب بوُلگن.

  هَر اِیککِی حالَتدَه هَم اوُلَر غَیرِی شَرعِی یُولدَه حَرَکَت قِیلَیاتگن حِسابلَه نَدِی وَ اوُلَرنِی هَراِیککاوِی اَهلِی قِبلَه نِی وَحدَتِینِی، قُدرَتِینِی نِشانگه آلِیشگن وَ مُسُلمانلَرنِی ضَعِیفلَشتِیرِیش وَ اَهلِی قِبلَه نِی آرَه سِیدَگِی تَفَرُّق یارِیقلَرِینِی چوُقوُرلَشتِیرِیش بُویِیچَه حَرَکَت قِیلِیشیَپتِی وَ اوُلَرنِی هَر اِیککاوِی اوُزلَرِی اِیستَه گن یا اِیستَه مَه گن حالدَه اَهلِی قِبلَه گه وَحدَتنِی، قُدرَتنِی، هَیبَتنِی قَیتِیشِیگه مانِعلِیک قِیلِیشیَپتِی، اوُلَر حَتَّی بوُیُوک کِیشِیلَرنِینگ اِسلامِی حُکوُمَتنِی تَشکِیل قِیلِیش بوُیِیچَه قِیلَیاتگن جِهادلَرِینِی بِیخاصِل بوُلِیشِیگه هَم سَبَب بوُلِیشیَپتِی.

شُبهَه وَ تَعوِیلگه نِسبَتاً کِیلتِیرِیلگن بُو عُذرلَر هَمِیشَه حُجَّت اِقامَه قِیلِینگوُنگه چَه مَوجُود بوُلَه دِی، بِیر مُجتَهِدنِی قِیلگن اِجتِهادِی هَم باشقَه بِیر مُجتَهِد اوُچُون مُخالِف مُجتَهِدنِی اوُستِیدَه حُجَّتنِی اِقامَه قِیلِینِیشِی اوُچُون اِیشلَه مَیدِی، دوُستلَر اِعتِبار بِیردِینگلَرمِی، بِیر مُجتَهِدنِی اِجتِهادِی هَم باشقَه بِیر مُجتَهِد اوُچُون مُخالِف مُجتَهِدنِی اوُستِیدَه حُجَّتنِی اِقامَه قِیلِیش اوُرنِیدَه اِیشلَه تِیلمَیدِی؛ فَقَطگِینَه واحِد اِجماع صِیفَتِیدَه اِرایَه بِیرِیلگن شوُرانِی عُمُومِی اِجتِهادِی، مَنَه بوُ اوُرِینلَرنِی بَرچَه سِیدَه هَمَّه اوُچُون حُجَّتنِی اِقامَه قِیلِیشگه قادِر. دِیمَک، بِیر دانِیشمَندنِی باشقَه بِیر دانِیشمَندگه قِیلگن اِجتِهادِی اِیمَس، واحِد اوُمَّتدَن کِیلِیب چِیققَن واحِد اِجماع، بَرچَه مُجتَهِدلَرگه وَ اِسلام دانِیشمَندلَرِیگه حُجَّتنِی اِقامَه قِیلَه آلَه دِی.

مَنَه بوُندَی حالَتدَه، مَنَه بوُندَی اِجماعنِی قوُلگه کِیرِیتِیلگوُنچَه، شُبهَه وَ تَعوِیلگه نِسبَتاً عُذر کِیلتِیرِیش هَمِیشَه مَوجُود بوُلَه دِی وَ فَقَطگِینَه اِسلامِی حُکوُمَتگه باغلَنگن اوُلِی الاَمر شُوراسِینِی کَنَلِی آرقَه لِی یوُقاتِیلَه دِی. دِیمَک، اَگر مَنَه بُو تَعوِیلاتلَردَن قوُتوُلِیشنِی اِیستَه سَنگ، اوُلِی الاَمر شُوراسِینِی تَشکِیل قِیلِیش وَ وَحدَتنِی، حُکوُمَت قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتِیش سَرِی حَرَکَت قِیل. اَگر مَنَه بوُندَی حُکوُمَتنِی اِسلامِی مَذهَبلَرنِی بِیرِینِی اَساسِیگه کوُرَه قوُلگه کِیرِیتگن بوُلسَک، اوُنِی قُوَّتلَنتِیرِیش اوُچُون بَرچَه مُسُلمانلَرنِی شوُنگه سَرِی حَرَکَت قِیلِیشگه دَعوَت قِیلَیلِیک وَ هَمَّه بِیرگه اوُزَرا صُحبَتلَه شَیلِیک، هَمَّه اوُزِی توُرگن سَطحدَه شوُرانِی تَشکِیل قِیلَه دِی وَ مَنَه شوُ شُوراگه اِیرگه شَدِی وَ بَرچَه تَعوِیلاتلَرنِی اوُزَرا صُحبَتگه دَعوَت قِیلَه مِیز وَ بَرچَه تَعوِیلاتلَرنِی شوُراگه آلِیب چِیقَه مِیز وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مَنَه بوُ واحِد شُورانِی نَظارَتِی آستِیدَه اِصلاح قِیلَه مِیز. مَنَه بُو یَحشِی چارَه بوُلَه آلَه دِی.

اوُ پَیتگه چَه شُبهَه وَ تَعوِیلگه عُذر کِیلتِیرِیشنِی عُمرِی اوُزُونراق بُولَه دِی، چُونکِی حُجَّت تَعوِیل قِیلَیاتگن شَخصگه کِیچراق یِیتِیب بارَه دِی، حُجَّتنِی حَقِیقِی یِیتکَه زُوچِیسِی هَم حاضِرچَه مَوجُود اِیمَس، گاهِیدَه اِیسَه جوُدَه کوُپ اوُرِینلَردَه سِیزلَرنِی اوُزِینگِیز هَم اوُلَرگه اوُحشَش تَعوِیل اَهلِی بوُلَه سِیزلَر، اوُلَر سِیزنِی تَعوِیلِینگِیزنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی وَ سِیز هَم اوُلَرنِی تَعوِیلِینِی قَبُول قِیلمَیسِیز، اوُرتَه دَه اوُزِینِی واحِد اِجماعسِی بِیلَن اِختِلافلَرگه خاتِمَه یَسَیدِیگن وَ قاضِی بوُلَه دِیگن شوُرا هَم مَوجُود اِیمَس. بُو یِیردَه سِینِی اوُزِینگ هَم شِکایَتچِی وَ هَم قاضِی وَ قَرَمَه – قَرشِی تامان هَم شِکایَتچِی وَ هَم قاضِی بوُلَه آلمَیدِی وَ سِین اوُنگه قَرشِی  وَ اوُ هَم سِینگه قَرشِی حُکم صادِر قِیلِیشنِی اِمکانِی یوُق.

مَنَه بُو حالَتدَه حوُددِی باشقَه ضَرُورَتلَرگه اوُحشَش اوُنگه مُناسَبَت بِیلدِیرِیش، یُورَکنِی کِینگراق قِیلِیش، صَبر- طاقَتلِی بوُلِیش لازِم بوُلَه دِی وَ بِیزلَرگه اوُتگن عَصرلَردَگِی اَجدادلَرِیمِیزدَن یِیتِیب کِیلگن آدابلَرگه پایبَند بوُلِیشِیمِیز کِیرَک. شُو جُملَه دَن: اوُزِیمِیزگه مُخالِف بوُلگنلَرگه حُرمَت بِیلَن وَ اِنصاف بِیلَن مُناسَبَتدَه بوُلَیلِیک، ( مَنَه بُو نَرسَه حاضِرگِی پَیتدَه جُودَه کَم تاپِیلَه دِی) قوُیِیدَگِی اَصل قائِدَه نِی حِمایَه قِیلَیلِیک،     «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ» وَ اَهلِی قِبلَه بِیلَن دُشمَنچِیلِیک قِیلِیشدَن، کِینَه سَقلَشدَن پَرهِیز قِیلَیلِیک. وَحدَتنِی حِفظ قِیلِیش بُویِیچَه شَرِیعَتدَگِی بِیرِینچِی دَرَجَه لِی اِیشلَرنِی یُولگه قوُیِیش وَ توُرلِی – هِیل دِیارلَردَه دارُ الاِسلامنِی تَشکِیل قِیلِیش سَرِی قِیلِینَه یاتگن حَرَکَتنِی تِیزلَشتِیرِیش وَ مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه اِسلامِی واحِد شوُرانِی تَشکِیل بوُلِیشِینِی تِیزلَشتِیرِیش وَ اَهلِی فَن مَنَه بوُ بارَه دَه بَیان قِیلگن باشقَه اوُرِینلَر بوُیِیچَه حَرَکَت قِیلِیشِیمِیز کِیرَک.

مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی اَلبَتَّه رِعایَه قِیلِیشِیمِیز کِیرَک، بوُلَر بِیزلَر ضَرُورَت حُکمِی صِیفَتِیدَه اَهَمِیَت بِیرِیشِیمِیز لازِم بوُلگن اَبزارلَر حِسابلَه نَدِی. بِیرِینچِی دَرَجَه لِی اِیشلَرِیمِیز قَیسِیلَر اِیکَه نِینِی کوُرِیب چِیقِیشِیمِیز کِیرَک. دُشمَنچِیلِیک قِیلِیش، کِینَه سَقلَشدَن پَرهِیز قِیلِیشِیمِیز لازِم، اِنصافلِی بوُلِیشِیمِیز کِیرَک، یَنَه قَیتَه رِیب اَیتَه مَن اِنصافلِی بوُلِیشِیمِیز کِیرَک، مَنَه بُو نَرسَه حاضِردَه نِهایَتدَه کَمَه یِیب کِیتگن. شوُنِینگ اوُچُون هَم بِیرِینچِی دَرَجَه لِی نَرسَه لَرنِی اَیتِیب اوُتماقچِیمَن. اوُزِینگِیز بِیر اِعتِبار بِیرِینگلَر، اِبنِ تَیمِیَّه مُسُلمانلَرگه مَنفَعَتلِی بوُلگن اِیشلَرنِی قَندَی بَیان قِیلَه دِی.

اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله جوُدَه کوُپ مُستَحَباتلَرنِی تَرک قِیلِیش دوُستلِیککَه بائِث بوُلَه دِی، دِیب بِیلَردِی، اوُ کِیشِی اَیتَه دِیکِی:” دِیندَه دوُستلِیککَه اِیرِیشِیش یوُلِیدَگِی مَنفَعَتلَر، جُودَه کوُپ اِیشلَردَن کوُرَه بوُیُوکراقدِیر؛ حوُددِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم کَعبَه نِی بِیناسِینِی اوُزگرتِیرِیشنِی تَشلَب قوُیگنلَرِیگه اوُحشَیدِی، چوُنکِی اوُنِی اوُز حالِیچَه قالِیشِی دِیللَرنِی یَقِینراق بوُلِیشِیگه بائِث بوُلگن اِیدِی.” اِبنِ مَسعُود رَضِیَ الله عَنهُ عُثمان رَضِیَ الله عَنهُ نِینگ سَفَردَه نَمازنِی کامِل اوُقِیشِینِی عَیبلَه دِی،اَمّا اوُزِی اوُنِی آرقَه سِیدَه نَماز اوُقِیدِی وَ اَیتدِیکِی: تارتِیشِیشلِیک یَحشِی نَرسَه اِیمَس.

حوُپ، مِینِی فِکرِیمچَه تَکفِیرگه مانِع بُولِیب کِیلَه دِیگن تَعوِیل حَقِیدَه یِیتَرلِی مِقداردَه صُحبَتلَشدِیک. هَر قَندَی حالَتدَه، مَنَه بُو توُرت مَرحَلَه اِرتِداد جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش، جِنایَتنِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّت تامانِیدَن تَصدِیقلَه نِیشِی، تَکفِیرنِی شَرطلَرِی وَ تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِی شَخص اِرتِداد جِنایَتِی بِیلَن مُتَّحَم بُولگن مُسُلمان بارَه سِیدَه باسِیب اوُتِیشِی کِیرَک بوُلگن وَ اِیشانچِی کامِل بوُلِیشِی هَمدَه آزگِینَه بُولسَه هَم شُبهَه قِیلمَسلِیگِی لازِم بوُلگن مَرحَلَه لَر حِسابلَه نَدِی، شُونِینگدِیک اَگر اَیتِیب اوُتِیلگن اوُرِینلَرنِی بِرارتَه سِیدَه کامِل اِیشانچَه اِیگه بُولمَیدِیگن بوُلسَه، مُسُلمانِنِی بَرائَت قِیلِیشگه حُکم صادِر قِیلِیشِی کِیرَک. بِیزلَرنِی بُزرَگوارلَرِیمِیزنِی سُوزِیگه بِنائاً،اَگر مُسُلمان شَخصنِی کافِر اِیکَنلِیگِی بُویِیچَه 99 فائِز کوُچلِی دَلِیل مَوجُود بُولسَه وَ تَنها بِیرگِینَه شُبهَه لِی بوُلگن ضَعِیف دَلِیلگه اِیگه بوُلِینسَه، اَهلِی قِبلَه نِی مَنَه شُو شُبهَه بِیلَن نَجات بِیرِیش کِیرَک. مَنَه بُو باسِیب اوُتِیلِیشِی لازِم بوُلگن یوُلدِیر، اَگر مُسُلمان کِیشِی اوُزِینِی قِیامَتِینِی یَحشِی کوُرسَه مَنَه بُو یوُلنِی اَلبَتَّه باسِیب اوُتِیشِی کِیرَک.

توُرتتَه اَصلِی فِیلتِیردَن اوُتکَه زِیلگن کِیشِینِی اوُستِیدَه حُکمنِی صادِر قِیلِیش مَرحَلَه سِی:

بُو یِیردَه توُرت مَرحَلَه دَن یَعنِی جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش، جِنایَتنِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّت تامانِیدَن تَصدِیقلَه نِیشِی، تَکفِیرنِی شَرطلَرِی وَ تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدَن اوُتکَه زِیلگن جایگه یِیتِیب  یِیتِیب کِیلدِیک. اَوَّلا کُفر وَ کافِرلَر حَقِیدَه گپلَشگه نِیمِیز یَحشِی:

کُفر عَرَب تِیلِیدَه بِیر نَرسَه نِی بِیرکِیتِیش مَعناسِیدَه کِیلَه دِی. شُو سَبَبلِی هَم دِیهقانگه هَم کافِر دِییِیلَه دِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُ اوُرُوغنِی توُپراق بِیلَن بِیرکِیتَه دِی:     «كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ» (حدید/20  ،) (اوُ) حوُددِی بِیر یامغِیرگه اوُحشَرکِی، اوُنِینگ( یاغِیشِی سَبَبلِی اوُنِیب چِیققَن) اوُت- اوُلَن کافِرلَرنِی حَیرَتگه سالِیب (عَقللَرِینِی بَند قِیلِیب قوُیُور).

دِیهقان نِیمَه نِی اوُستِینِی بِیرکِیتِیب قوُیگه نِینِی یَحشِی بِیلِیشِی، مُشَخَّصدِیر. اوُ تاشنِی یا شِیشَه نِی اِیمَس، بَلکِی اوُرُوغنِی بِیرکِیتِیب قوُیگه نِینِی بِیلَه دِی. شوُنِینگدِیک اوُ قَندَی اوُرُوغنِی بِیرکِیتِیب قوُیگه نِینِی هَم بِیلَه دِی وَ اوُ آیلَب بَلکِی یِیللَر دَوامِیدَه باشقَه نَرسَه اِیمَس، بَلکِی مَنَه بُو اوُرُوغنِی ثَمَرَه سِینِی کوُتَه دِی. دِیمَک، اوُ نِیمَه نِی بِیرکِیتِیب قوُیگه نِینِی یَحشِی بِیلَه دِی.

شُونگه قِیاس قِیلِینِیب اَلله نِی نِعمَتلَرِیدَن بِیر نَرسَه نِی یاکِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَن بِیر نَرسَه نِی آگاه حالِیدَه بِیرکِیتِیب قوُیگن وَ اوُنِی عاقِبَتِینِی هَم کوُتِیب یوُرگن کِیشِیگه کافِر دِییِیلَه دِی. اَلبَتَّه مَنَه بُو کافِرلَرنِی عَدَه دِی جوُدهَ کَم بُولِیشِی موُمکِین( اَنَه اوُشَه بِیز آلدِین صُحبَت قِیلگن وَ اِیضاح بِیرِیب اوُتگن کافِرلَر)    إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ  مَنَه بوُلَرنِی عَدَه دِی جوُدَه کَم بوُلِیشِی موُمکِین، اوُلَر مُطلَقا اِیمان کِیلتِیرمَیدِیگن کِیشِیلَردِیر. اَمّا مَنَه بوُ شَخصلَر کَتتَه بِیر جَمِیعیَتنِی اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِی بِیلَن یِیتِیشتِیرگن بوُلِیشلَرِی مُومکِین، یَعنِی اوُلَرنِی کُفرلَرِیگه تَقلِید قِیلِیشگن وَ باشقَه چَه اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه جاهِللَرنِی آرَه سِیدَه اوُزلَرِی اوُچُون نوُصحَه آلگن بوُلِیشلَرِی موُمکِین. مَنَه بُو حالَتدَه، نوُصحَه آلِینگن جَمِیعَتنِی هَمَّه سِینِی دُنیادَه کافِرلَرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نَدِی. اَلبَتَّه مَنَه بُو جَمِیعیَتنِی جُودَه کوُپچِیلِیگِی فَقَط مُقَلِّد کافِرلَردَن تَشکِیل تاپگن وَ اوُلَر اَصلِی کافِرلَردَن نوُصحَه آلگن بوُلِیشلَرِی موُمکِین، شوُنگه قَرَمَسدَن کافِرلَرنِی جَمِیعَتِیدَگِی جاهِل وَ عالِم کِیشِیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه فَرق مَوجُود اِیمَس وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیر حُکمگه شامِل بوُلَه دِی. حوُددِی یَهُودِیَت، نَصرانِیَت، مُشرِکلَر، مَجُوسلَر یا صابِیئِنلشر جَمِیعیَتِیگه اوُحشَیدِی.

اَمّا مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه اوُزلَرِینِی مُسُلمانلَرنِینگ نوُصحَه سِیگه اوُحشَتماقچِی بوُلَه یاتگن وَ مُسُلمانلَرگه اوُحشَشنِی اِیستَیدِیگن وَ مُسُلمانلَرنِی قِیلِیقلَرِینِی قِیلَه دِیگن یَشِیرِین کافِرلَر مَوجُود بوُلِیب، مَنَه بوُلَرگه مُنافِقلَر یا بوُگوُنگِی تِیل بِیلَن اَیتگندَه سِکوُلارزَدَه لَر دِییِیلَه دِی. مَنَه بوُ حالَتدَه، اوُلَر اوُزلَرِینِی مُسُلمانلَرگه اوُحشَتگنلِیکلَرِی بائِث مُسُلمانلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَه نِیشَه دِی.اِیندِی مَنَه بوُلَر شَرائِط وُجُودگه کِیلگنلِیگِی سَبَبلِی اوُزلَرِینِی وَضِیعیَتلَرِینِی اوُرگرتِیرِیشِی موُمکِین، یَعنِی اوُلَر اوُزلَرِینِی مُسُلمانلَرگه اوُحشَه تِیشلَرِینِی اوُرنِیگه اوُزلَرِینِی اَصلِی کوُرِینِیشلَرِینِی آچِیب کوُرسَه تِیشلَرِی، آشکار قِیلِیشلَرِی موُمکِین، اِیندِی اوُلَر مُسُلمانلَرنِی قِیلِیقلَرِینِی قِیلِیشمَیدِی. بوُندَن تَشقَرِی بَعضِی بِیر مُسُلمانلَر سوُزلَرِیدَه یا عَمَللَرِیدَه اَنَه شوُ کِیشِیلَرنِینگ نوُصحَه سِی بوُلِیشلَرِی وَ پِینهان کافِرلَرنِی عَداسِینِی چِیقَه رِیشلَرِی یاکِی آشکار کافِرلَرنِی عَداسِینِی چِیقَه رِیشلَرِی موُمکِین وَ مُسُلمانلَر بِیلَن بِیرگه کِیلگن یوُللَرِیدَن آرتگه قَیتِیب کِیتِیشگه قَرار قِیلِیشلَرِی موُمکِین، مَنَه بوُ آرتگه قَیتِیشنِی اِرتِداد دِییِیلَه دِی.

اوُتگن سَطرلَردَه اَیتِیب اوُتِیلگه نِیدِیک کُفر وَ کافِرلِیکنِی عِللَتِی اِعتِقادِی کُفر بوُلِیشِی هَم موُمکِین ( بُو قَلبگه آئِد اِیش بوُلِیب بِیزلَرنِی اوُندَن خَبَرِیمِیز یوُق وَ بُو شَخصنِی اوُزِیگه باغلِیق) یاکِی سوُز یاکِی کُفر عَمَلِی بوُلَه دِی وَ بُو بِیلَن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی بَرچَه یاکِی بِیر قانوُننِی وَ اَلله نِی نِعمَتلَرِینِی بِیرکِیتِیلَه دِی.

اِیندِی، اَگر بِیر مُسُلمان کِیشِی مَنَه بُو مُصِیبَت وَ جِنایَتگه دوُچار بُولگن بوُلسَه، اوُنِی توُرتتَه لِیک مَرحَلَه نِی یَعنِی اِرتِداد جِنایَتِینِی اِثبات قِیلِیش، مَنَه بُو جِنایَتنِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّت تامانِیدَن تَصدِیقلَه نِیشِی، تَکفِیرنِی شَرطلَرِی وَ تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدَن حُکمنِی صادِر قِیلَه آلَه دِیگن دَرَجَه دَه شَخص کامِل اِیشانچگه یِیتگوُنِیچَه اَنِیق وَ بِیتتَه – بِیتتَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک، شَخص اِسلامدَن شَک،شُبهَه، گوُمان بِیلَن اِیمَس، بَلکِی اِیشانچ بِیلَن چِیقِیشِی لازِم.

بُو یِیردَه شُو نَرسَه گه دِققَت قِیلِینِیشِی لازِمکِی، شَخصنِی مَنَه بُو فِیلتِیرلَرنِی بَرچَه سِیدَن اوُتکَه زِیشلِیک وَ مُرَکَّب مُتَخَصِّصلِیککَه اِیحتِیاج بوُلگن بُو مَرحَلَه لَرنِی باسِیب اوُتِیشِی، اوُزِینِی صَفِینِی مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَن جوُدا قِیلمَه گن اَهلِی قِبلَه دَن بوُلگن بِرادَرلَر وَ آپَه – سِینگِیللَر اوُچُوندِیر، کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک اوُزِیگه خاص مُتَخَصِّصلِیککَه اِیختِیاج بار، هَر قَندَی کِیشِی مَنَه بُو بُولِیمدَه رَعی بِیرِیشگه وَ حُکم صادِر قِیلِیشگه قادِر اِیمَس، اَمّا شَخص اوُزِینِی صَفِینِی مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن جُودا قِیلگندَن سُونگ، مَنَه بُو شَخص کافِر وَ مُرتَدلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَه نَدِی وَ بُو حالَتدَه مَنَه بُو مَرحَلَه لَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِینِی باسِیب اوُتِیشلِیککَه اِیختِیاج قالمَیدِی وَ هَر قَندَی مُسُلمان مَنَه بُو شَخصنِی اوُستِیدَه اوُنِی اِرتِداد وَ کُفر حُکمِینِی صادِر قِیلِیشگه قادِر بوُلَه دِی. چوُنکِی کافِر وَ مُرتَدنِی هِیچ قَندَی عُذرِی بُولمَیدِی وَ مَنَه بُو عُذرلَرنِی، فِیلتِیرلَرنِی بَرچَه سِی مُسُلمانلَر اوُچُون. آشکار کافِرلَرنِی تَکفِیر قِیلِیش بوُلِیمِی بُویِیچَه عالِمنِی یا عالِم بوُلمَه گن کِیشِینِی فَرقِی یوُق، اوُندَه مُتَخَصِّصلِیککَه هَم اِیختِیاج بوُلمَیدِی، اَلله تَعالَی بوُنِی تَشخِیص بِیرِیش قُدرَتِینِی ،عِلمِینِی هَمَّه مُسُلمانلَرگه بِیرگن.

دِیمَک، مَنَه شُو یِیرنِی اوُزِیدَه مَنَه بُو مُهِم نوُقطَه نِی یادِینگِیزدَه سَقلَب قالِینگلَرکِی، تَکفِیر قِیلِیش هَم اِیککِیتَه کامِلاً بِیر- بِیرِیدَن فَرقلِی بُولِیمگه تَقسِیم بوُلَه دِی:

• تَکفِیرنِی اَوَّلگِی نَوِی ساددَه وَ عُمُومِی تَکفِیر بوُلِیب اوُزِیگه خاص مُتَخَصِّصلِیککَه اِیختِیاج یوُق. حُددِی اِینکِی حاضِر کِیچَه سِی یا کوُندوُزِی دِیگه نِینگگه اوُحشَیدِی. یاکِی مَنَه بُو یَهُودِیمِی یا مُسُلمانمِی یا کافِرمِی دِیگه نِینگگه اوُحشَیدِی. یاکِی اَبُو جَهل وَ اَبُو لَهَب مُسُلمان بوُلگنمِی یا کافِرمِی؟ مَنَه بوُنگه اوُحشَه گن اوُرِینلَرنِی مُتَخَصِّصلِیککَه اِیختِیاجِی یوُق. شُو سَبَبلِی هَم رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَ وَسَلَّم آچِیق- آیدِین اَیتَه دِیلَرکِی:    «قولوا لا اله الا الله».  لا اله یَعنِی مَنَه بوُنگه اوُحشَش ساددَه وَ عُمُومِی بوُلِیب مُتَخَصِّصلِیککَه اِیختِیاج یوُق.
• اِیککِینچِی نَولِی تَکفِیر مُرَکَّب بُولِیب مَخصُوص قاضِیلَرگه وَ اوُزِیگه خاص اوُلَمالَرگه اِیختِیاج بار وَ اَلاهِیدَه مُتَخَصِّصلَرگه نِیاز پَیدا بُولَه دِی، هَر قَندَی کِیشِی بُو بارَه دَه نَظَر بِیرَه آلمَیدِی. اوُتگن بِیر نِیچَه بار اوُتکَه زِیلگن مَجلِسلَرِیمِیزدَه مَنَه بُو نَولِی تَکفِیرگه ،اوُنِی مُتَخَصِّصلِیگِیگه، مَرحَلَه لَرِیگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتگنمِیز.

مَنَه بُو شَرطلَر وَ توُرتتَه لِیک فِیلتِیرلَر، اوُزِیگه خاص اِیمتِیازلَر فَقَط مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی. اِیندِی شَخص “آگاه حالِیدَه” اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه آرقَه قِیلَه دِیگن وَ آشکار کافِرلَرنِی بِیرِیگه اِیرگه شَه دِیگن بوُلسَه؛ شَرِیعَتدَگِی مُسُلمانلَر اوُچُون نَظَردَه توُتِیلگن مُسُلمانلَرنِی باشقَه اِیمتِیازلَرِیدَن هَم، شَخص اوُزِینِی مَحرُوم قِیلَه دِی. چوُنکِی مَنَه بُو توُرتتَه لِیک اِیمتِیازلَر آشکار مُرتَدلَر وَ کافِرلَرگه اِیمَس، بَلکِی فَقَط مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِیدِیر.

شَخص مُسُلمانلَرنِی قَرشِیسِیگه توُرِیب آلِیب اوُزِینِی آشکارَه یَهُودِی، نَصرانِی، زَردُوشتِی وَ سِکوُلار، دِیب ناملَه گندَن سُونگ، آشکارَه اوُزِینِی کافِر اِیکَه نِیگه گوُواهلِیک بِیرگندَن سُونگ: «شاهِدِينَ عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْر»، بُو آدَم، مِین اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه مایِیللِیگِیم یُوق وَ باشقَه قانوُنلَرنِی قَبوُل قِیلگنمَن، دِیب توُرِیبدِی. مَنَه بوُلَر عَمَلدَه اوُزلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی دائِرَه سِیدَن جُودا قِیلگن وَ مُرتَدلَرنِی، آشکار کافِرلَرنِی دائِرَه سِیگه کِیرگن جِنایَتچِیلَردِیر، اوُلَرنِینگ آشکار کافِرلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشلَرِی هَم طَبِیعِی نَرسَه، بوُلِیب هَم اوُلَر اِینگ بَتتَر نَولِی کافِرلَر یَعنِی مُشرِک وَ سِکوُلارِیست کافِرلَردِیر.

مَنَه بُولَر آگاهانَه وَ اوُزلَرِینِی اِیختِیارلَرِی بِیلَن اوُزلَرِینِی قَلبلَرِینِی کُفرنِی قَبُول قِیلِیشگه آچِیب بِیرگن کِیشِیلَر بوُلِیب، قوُچاقلَرِینِی آچِیب کُفرنِی قَبُول قِیلِیشگن وَ اوُلَرنِی قَلبلَرِی مَنَه  بُو کُفر بِیلَن خاطِرجَم بوُلگن، نَفسلَرِی هَم بُو کُفر بِیلَن آرامِیشگه اِیرِیشگن: «مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً»(نحل/۱۰۶) شُو سَبَبلِی هَم اوُلَر هِیچ قَندَی خَواطِرلَنمَسدَن اَیتِیشَه دِیکِی: بِیزلَر یَهُودِی، نَصرانِی، مَجُوسِی، سِکوُلارِیست بوُلدِیک. یاکِی بِیزنِی مَحَلِّی کِیشِیلَرِیمِیز آسانلِیک بِیلَن بِیزلَر کوُمَلَه مِیز، دِیماکرَتمِیز، پِیکَه کَه مِیز دِییِیشَه دِی. مَنَه بوُ کِیشِیلَر اوُزلَرِینِی کُفرلَرِیگه شَهادَت بِیرِیشَه دِی، شُو سَبَبلِی هَم مَنَه بُو کافِرلَر اوُچُون بُو مَرحَلَه لَرنِی باسِیب اوُتِیشنِی کِیرَگِی یُوق. یَعنِی بِیر شَخص مِین یَهُودِیمَن، نَصرانِیمَن، سِکوُلارِیستمَن، مَجُوسِیمَن یا صابِیئِنمَن، دِیگندَن سوُنگ اوُنِی مَنَه  بُو مَرحَلَه لَردَن اوُتکَه زِیب اوُتِیرِیشگه حاجَت یوُق، بَلکِی اوُ آشکار کافِر بُولگن وَ مَنَه بوُ کافِرنِی کُفرِیگه شَک قِیلِیشنِی اوُزِی، شَخصنِی کافِر بُولِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی. چوُنکِی اَلله تَعالَی مَنَه بوُلَرنِی کافِر دِیگن، سِین هَم اَلله نِی حُکمِیگه قَرشِی بُولگن حُکمنِی صادِر قِیلَه آلمَیسَن.

بِیر شَخص آرتگه قَیتِیب آشکار کافِر بوُلگندَن یا اوُنِی مَنَه بوُندَی کافِرگه اَیلَنگه نِی مُشَخَّص بوُلگندَن سوُنگ، بوُ اوُنِی مُسُلمانلَرنِی اِیمتِیازلَرِیدَن بوُلمِیش مَنَه بوُ توُرت مَرحَلَه دَن مَحرُوم قِیلِینِیشِیگه کِفایَه قِیلَه دِی. دِیمَک مَنَه بُو توُرت مَرحَلَه نِی باسِیب اوُتِیشلِیک کوُمَلَه ، دِیماکرَت،کوُردلَرنِی حاضِرگِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی بوُلمِیش اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِیگه، بارزانِیگه یاکِی باشقَه کافِر سِکوُلار اَحزابلَرگه تِیگِیشلِی مُرتَدلَرگه کِیرَگِی یوُق. اوُلَر اوُزلَرِینِی اِیختِیارلَرِی بِیلَن اوُزلَرِینِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَه رِیب تَشلَشگن وَ کافِرلَرنِی دائِرَه سِیگه کِیرگِیزِیشگن، مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی اِیمتِیازلَردَن مَحرُوم بوُلِیشلَرِی هَم طَبِیعِی،اوُلَرنِی آشکار کافِرلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه نِیشِی لازِم. چوُنکِی کِیمکِی قوُیِیدَگِی قائِدَه گه بِینائاً  «مَن لَم يَكفر الكافر فَهُو كافر»،کِیمکِی “آگاه حالِیدَه” یَهُودِی، نَصارا، مَجُوس، صابِیئِن، مُشرِک بوُلگن کافِرنِی اَلله کافِر دِیگه نِینِی بِیلِیب توُرگن بوُلسَه هَم کافِر دِیمَه سَه؛ مَنَه بوُ حالَتدَه، اوُ “آگاه حالِیدَه” اَلله نِی قَضاوَه تِینِی،حُکمِینِی خَطا دِیبدِی وَ بوُنِی واسِیطَه سِیدَه اوُنِی اوُزِی کافِر بُولَه دِی، چوُنکِی اوُ “آگاه حالِیدَه” اَلله وَ رَسُولِینِی حُکمِینِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیگن، شُو سَبَبلِی هَم اوُنِینگ “آگاه حالِیدَه” اَلله نِی شَرِیعَتِیگه قَرشِیلِیک قِیلِیش جِنایَتِی، مَنَه بُو شَخصنِی کافِر بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی.

اَلبَتَّه شوُنگه هَم دِققَت قِیلِینِیشِی کِیرَککِی، بُوگوُنگِی کوُندَه جُودَه کوُپ مُسُلمانلَر هَنوُز هَم حاضِرگِی پَیتدَگِی سِکوُلارِیستلَرنِینگ شَرعِی مَنبَعلَردَگِی مُشرِکلَر اِیکَه نِینِی بِیلِیشمَیدِی. هِیچ کِیم اوُلَر اوُچُون بوُگوُنگِی کوُننِی تِیلِی بِیلَن مُنافِقلَرنِی، مُشرِکلَرنِی، دَهرِیلَر وَ بوُلَرگه اوُحشَه گنلَرنِی رَوشَنلَشتِیرِیب بِیرمَه گن. شُو سَبَبلِی هَم اوُلَرگه آشکار وَ رَوشَن قِیلِیب اِبلِیسنِینگ شَیطان اِیکَه نِینِی وَ یَزِیدِیلَر، عَلِیوُاللَهِیلَرنِی مَلِیکِی طاوُوس شَیطاننِی اوُزِی اِیکَه نِینِی وَ طَبِیعَتگه سِیغِینُوچِی اَتِیئِستلَر، دَهرِیلَر بوُگوُنگِی کوُندَگِی مَتِیرِیالِیستلَر اِیکَه نِینِی بِیلدِیرِیش لازِم. مَنَه شوُ شِیوَه بُویِیچَه، سِکوُلارِیستلَر اَنَه اوُشَه مُشرِکلَر بُولِیب اوُزِیگه خاص اَحکاملَرگه اِیگه دِیرلَر،اوُلَرنِی اَحکاملَرِی اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ  اَهلِی کِتابنِی اَحکاملَرِیدَن فَرق قِیلَه دِی. مَنَه بوُ اِسمنِی اوُزگه رِیشِی دِیگرباشان کَلِیمَه سِیگه اوُحشَه گن بوُلِیب، بُوگوُنگِی کوُندَه لوُطِیلَر،هَمجِنسبازلَر دِیب ناملَه نَدِی. اوُلَرنِی هَر اِیککاوِینِی ماهِیَتِی بِیر هِیل، فَقَط اِسملَرِی اوُزگه رِیب قالگن. مَشرِکلَر سوُزِینِی سِکوُلارِیستلَرگه اوُزگه رِیب قالگه نِینِی هَم  مُسُلمانلَر اَلبَتَّه بِیلِیشلَرِی لازِم، شَرعِی دَلِیللَر وَ مَنبَعلَر بِیلَن قُرآن وَ سُنَّتگه اِستِناد قِیلگن حالدَه فِقهِی مَنبَعلَرگه اِستِناد قِیلِیش آرقَه لِی مَنَه بُو مَطلَبنِی شَخصگه یِیتکَه زِیلِیشِی لازِم.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، کافِرلَر تَعوِیل، شَک، شُبهَه، خَطا، اوُنوُتِیش وَ باشقَه لَردَن کِیلِیب چِیقَه دِیگن جاهِللِیککَه عُذر کِیلتِیرِیشگه قادِر اِیمَسلَر وَ هِیچ کِیم بوُلَر اوُچُون عُذر قائِل بوُلمَیدِی، اوُلَرنِی مُسُلمانلَر جُملَه سِیدَن سَنَلمَسلِیگِی هَم طَبِیعِیدِیر؛ اَمّا مُسُلمانلَر مَنَه بُو اِیمتِیازلَرگه اِیگه بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، دِینگه تِیگِیشلِی بوُلگن جِنایَتگه دوُچار بُولگن پَیتلَرِیدَه، “نَبَوِی حُجَّت”نِی بَیان قِیلِینِیب اوُنِی اِقامَه قِیلِینمَه گوُنچَه وَ توُرت مَرحَلَه نِی باسِیب اوُتمَه گوُنلَرِیچَه جِنایَتچِی دِییِیلمَیدِی، اَگر مَنَه بُو عُذرلَرگه، مانِعلِیکلَرگه اِیگه بُولگن مُسُلماننِی تَکفِیر قِیلسَه، اوُ اوُزِینِی مُسُلمان بِرادَرِینِی تَکفِیر قِیلِیبدِی وَ اوُ تَکفِیر قِیلِیش حَددِیدَگیی اوُزِینِی اوُزِی تَکفِیر قِیلِیش جِنایَتِینِی قِیلِیبدِی، یَعنِی اَصلِیدَه اوُ اوُزِینِی اوُزِی تَکفِیر قِیلگن بُولَه دِی.

حوُپ، اِیندِی اَگر اِرتِداد بُویِیچَه مُتَّحَم بوُلگن شَخص بارَه سِیدَه هَم مَنَه بُو مَرحَلَه لَرنِی هَمَّه سِینِی باسِیب اوُتگن بوُلسَنگ وَ بُو شَخصنِینگ جِنایَتچِی اِیکَه نِی مُشَخَّص بُولسَه، اوُنِی اوُستِیدَه حُکم صادِر قِیلِینَه دِی وَ اوُ تَکفِیر قِیلِینگن، فَقَط حُکمنِی اِجرا بُولِیشِینِی کوُتِیب توُرَه دِی وَ سِین هَم شَرعِی بِیر وَظِیفَه صِیفَتِیدَه اوُنِی کافِر دِیب سَنَه شِینگ لازِم. اوُ هَم آشکار کافِرلَرگه اوُحشَه گن بِیر کافِر بوُلِیب، سِین هَم اوُنِی بِیر وَظِیفَه صِیفَتِیدَه کافِردِیب سَنَه شِینگ کِیرَک بوُلَه دِی، بُو یِیردَه وَظِیفَه دِییِیلِیشِیدَن مَقصَد عِبادَتدِیر.

آشکار کافِرنِی تَکفِیر قِیلِیشلِیک عِبادَت بوُلَه دِی. اوُنِی عَقِیدَه دَگِی جایگاهِی مُهِم بُولسَه هَم، ظاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیشلِیک اِسلامگه کِیرِیشنِی باشلَنغِیچ مَررَه سِی حِسابلَه نَدِی، اوُ نَمازگه اوُحشَش شَخصِی عِبادَت اِیمَس، بَلکِی اوُ رُوزَه، زَکات وَ جِهادگه اوُحشَه گن عِبادَت بوُلَه دِی؛ سِین نَماز، جِهاد، زَکات،روُزَه دَن اِیلگه رِی بُونِی قَبوُل قِیلگنسَن. چوُنکِی نَمازدَن آلدِین شَهادَتَیننِی اِیتگنسَن وَ لا اله الّا الله گه اِقرار بُولگنسَن. نَماز، رُوزَه وَ باشقَه عِبادَتلَردَن آلدِین “لا اله” یَعنِی طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیشگه اِقرار بوُلدِینگ:   «فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» (بقره/256.)

دِیمَک، بُو هَم رُوزَه، زَکات، جِهادگه اوُحشَه گن اِجتِمائِی حَقلَردَن بوُلِیب، بُو حَقدَه سِیندَن تَشقَرِی باشقَه مُسُلمانلَرنِی هَم حَققِی بار، سِین اِنسانلَرنِی حَققِینِی شوُنچَه کِی تَلَف قِیلَه آلمَیسَن وَ آیاق – آستِی قِیلمَیسَن. قادِر بوُلگن حالِینگدَه بُو مَسؤُلِیَتدَن، وَظِیفَه دَن، شَرعِی تَکلِیفدَن قاچِیشگه هِیچ قَندَی یوُل یوُق، اَلبَتَّه اوُنِی بَجَه رِیشِینگ کِیرَک بُو مَنَه شوُ وَظِیفَه بوُیِیچَه آدَملَرنِینگ حَققِینِی توُلَه شِینگ لازِم، مِین هِیچ نَرسَه نِی بِیلمَیمَن یاکِی بوُنِی مِینگه عَلاقَه سِی یوُق یاکِی بُو مِینِی اِیشِیم اِیمَس دِییَه آلمَیسَن یاکِی مُنافِقلَر، سِکوُلارزَدَه لَر، سَلطَنَت مَعرُوضَه چِیلَرِی، دِینفُرُوشلَر  مَنَه بُو بارَه دَه وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن باشقَه شُبهَه لَرنِی اوُرتَه گه تَشلَی آلمَیسَن.

رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:   “أنتُم شُهَدَاءُ الله في الأرض فمن شَهِدَ له عُمُومُ المؤمنين بالخيرِ كان مِن أهل الخير، ومَن شُهِدَ له بالشَّرِّ كان مِن أهل الشَّرِّ”.  یَعنِی: سِیزلَر اَلله نِینگ یِیردَگِی شاهِدلَرِی، گوُواهلَرِیسِیزلَر. عُمُوم مُؤمِنلَرنِی نَزدِیدَه فَلانچِی آدَم یَحشِی اِیکَه نِی ثابِت بوُلگن پَیتدَه، سِین هَم اوُنِی یَحشِی دِییِیشِینگ کِیرَک وَ اَگر عُمُوم مُؤمِنلَر مَنَه بوُ آدَم بارَه سِیدَه یامان دِیب گوُواهلِیک بِیرسَه وَ ثابِت بوُلگن بوُلسَه، سِین هَم اوُنِی یامان آدَم دِیب اَیتِیشِینگ کِیرَک. سِین اَلله نِینگ یِیر یوُزِیدَگِی گوُواهِی بوُلَه سَن،  «أنتُم شُهَدَاءُ الله في الأرض» باشقَه بِیر حَدِیثدَه رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: ” وَاشْهَدُوا عَلَى الْمُحْسِنِ بِأَنَّهُ مُحْسِنٌ، وَعَلَى الْمُسِيءِ بِأَنَّهُ مُسِيءٌ”   یَحشِیلِیک قِیلوُچِی کِیشِیگه یَحشِی اِنسان دِیب وَ یامانلِیک قِیلوُچِی کییشِیگه اِیسَه یامان اِنسان دِیب گوُواهلِیک بِیرِینگلَر.

کُفردَن کوُرَه بَتتَرراق یامانلِیک، شَر مَوجُود اِیمَس، اَگر سِین بِیر کافِرنِی کافِر دِیسَنگ وَ طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرسَنگ، اوُزِینگنِی عَقِیدَه نگگه حِذمَت قِیلِیش بِیلَن بِیرگه بِیر کافِرنِی کافِر اِیکَه نِیگه گوُواهلِیک بِیرِیش بِیلَن، جَمِیعیَتگه هَم حِذمَت قِیلگن بوُلَه سَن. سِین کوُردِستان مِنطَقَه سِیدَگِی مَحَلِّی سِکوسلارِیستلَرنِینگ بُوتِی بوُلمِیش قاضِی مُحَمَّد مُرتَدنِی وَ کوُردِستاندَگِی اَوَّلگِی اِرتِدادِی حِزبنِی اَساسچِیسِی وَ کوُردلَرنِی حاضِرگِی دَوردَگِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی کافِر دِیمَه سَنگ یاکِی مَنَه بوُ بارَه دَه سُوکوُت سَقلَیدِیگن بوُلسَنگ، مَنَه بوُ حالَتدَه سِین کِیمگه حِذمَت قِیلگن بوُلَه سَن؟  شَیطانگه وَ بوُتلَرنِی حِفظ قِیلِیشگه وَ عُمُومِی اِرتِداد جَرَیانِینِی یَنَدَه کِینگه یِیشِیگه وَ بوُتلَرنِی یَنَه کوُپراق سِیغِینِیلِیشِیگه، سِکوُلارِیزم دِینِیگه کوُپراق مایِیل بوُلِیشلَرِیگه، مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه توُرلِی- هِیل عَقِیدَه وِی، اَخلاقِی،رَفتارِی فَسادلَرنِی رِواجلَه نِیشِیگه یاردَم بِیرگن بوُلَه سَنمِی؟ یاکِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه مایِیل بُولِیشلَرِیگه یاردَم بِیرگن بُولَه سَنمِی؟

مَنَه بُو بوُتلَرگه کُفر کِیلتِیرِیشلِیک وَ مَنَه بُو بوُتلَرنِی سِیندِیرِیشلِیک، هَر بِیر مُسُلماننِی عَقِیدَه سِینِی بِیر قِیسمِیگه شامِل بوُلَه دِیگن اِجتِمائِی حَق حِسابلَه نَدِی، فَرزَندلَرنِی وَ اَطرافدَگِیلَرنِی، کِیلَه جَکدَگِیلَرنِی حَققِی بوُلَه دِی. اوُزِینگنِی کَرتَنگگه مَنَه بُولَرنِی یازِیشلِیگِینگ وَ هَر قَندَی رَوِیش بِیلَن بُولسَه هَم مَنَه بُو اِفلاص، پَلِید اِرتِداد جَرَیانِینِی آدَملَرنِی آرَه سِیدَه آلدِینِی آلِیشلِیک سِینِی وَظِیفَه نگدِیر. سِین آدَملَرنِی آگاه بوُلِیشلَرِی اوُچُون اوُنِی اِفلاص،پَلِید، بوُلغَنگن نَرسَه اِیکَه نِینِی اَیتِیشلِیگِینگ کِیرَک. اوُلَر مَنَه بُو نَرسَه نِی نِیمَه اِیکَه نِینِی بِیلِیشلَرِی لازِم؟

بُو هَم حوُددِی رُوزَه،زَکات،جِهادگه اوُحشَش رِعایَه قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلگن مُقَدَّمات نَرسَه لَرگه اِیگه ……..اوُنِی اِینگ مُهِم مُقَدَّماتلَرِیدَن بِیرِی شوُکِی، سِین بُو حَقِیدَه عِلمگه اِیگه بوُلِیشِینگ کِیرَک: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّهُ». دِققَت قِیلدِینگلَرمِی اَلله تَعالَی  لَا إِلَٰهَ إِلَّا اللَّهُ   بارَه سِیدَه بِیلگِین، دِییَپتِی. اَلله تَعالَی سِینگه یَهُودِی، نَصرانِی،مَجُوسِی، صابِیئِن وَسِکوُلارِیست کافِرلَرِینِی قَیسِیلَر اِیکَه نِینِی تَنِیب آلِیش اوُچُون کِیرَکلِی اَندازَه دَگِی عِلمنِی بِیرگن، سِین اوُلَرنِی کافِر دِیب بِیلِیشِینگ کِیرَک، مَنَه شُو سِین اوُچُون کِفایَه قِیلَه دِی. سِیندَه عِلمِی مَوجُود بوُلمَه گن باشقَه مَیدَه مَسَلَه لَر بارَه سِیدَه اوُزِینگنِی حَوف- خَطَرگه قوُیمَه:   «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَـٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا» (اسراء/36). ) ( اِی اِنسان)، اوُزِینگنِی اَنِیق بِیلمَه گن نَرسَه گه اِیرگشمَه! چوُنکِی قوُلاق، کوُز، دِیل- بوُلَرنِینگ بَرچَه سِی توُغرِیسِیدَه ( هَر بِیر اِنسان) مَسئُول بوُلوُر ( یَعنِی اِیشِیتگن، کوُرگن وَ اِیشانگن هَر بِیر نَرسَه سِی اوُچُون کِیشِی قِیامَت کوُنِیدَه جَواب بِیرَه دِی).

اَگر سِین کامِل، اَنِیق اِیشانچلِی عَمَلگه اِیگه بوُلمَس اِیکَنسَن، سوُکوُتنِی سِینگه خَطَرِی یوُقدِیر، اَلله قُدرَتِینگددَه بار، سِیندَه مَوجُود بوُلگن عَمَلدَن کوُپراغِینِی سِیندَن طَلَب قِیلمَیدِی:  «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفسًا إِلّا وُسعَها» شُوندَی اِیکَن، اوُلَمالَرنِی عَداسِینِی چِیقَرمَه، سُکوُت قِیل، اَگر عَمَلگه اِیگه بوُلمَیدِیگن بوُلسَنگ اِیمانِینگنِی اوُستِیدَه گراو، قِیمار اوُینَه مَه.   چوُنکِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:  “إِذَا كَفَّرَ الرَّجُلُ أَخَاهُ فَقَدْ بَاءَ بِهَا أَحَدُهُمَا»، هَر قَندَی کِیشِی اوُزِینِی بِرادَرِیگه کافِر دِیسَه، مَنَه بُو حالَتدَه بُو اوُلَرنِینگ اِیککاوِیدَن بِیرِیگه قَیتَه دِی. یاکِی مَرحَمَت قِیلَه دِیلَر:  “أَيُّمَا رَجُلٍ قَالَ لِأَخِيهِ يَاكَافِرُ فَقَدْ بَاءَ بِهَا أَحَدُهُمَا إِنْ كَانَ كَمَا قَالَ، وَإِلَّا رَجَعَتْ عَلَيْهِ. دِیمَک، شوُنگه اِعتِبار بِیرگِینکِی،اَگر اوُشَه مُسُلمان اِیشانچلِی صُورَتدَه کافِر بوُلمَه گن بوُلسَه وَ اوُنِینگ کافِر اِیکَنلِیگِی بارَه سِیدَه بِیر زَرَّه شَک، شُبهَه مَوجوُد بُولسَه، کُفر سِینِی اوُزِینگگه قَیتِیب کِیلَه دِی، حوُددِی سِین اوُزِینگگه مِین کافِرمَن دِیگندِیک بوُلَه سَن، مَنَه بُو شَخص اوُزِینِی حَققِیگه قِیلِیشِی موُمکِین بُولگن اِینگ خَطَرلِی، حَوفلِی جِنایَت، ظُلم حِسابلَه نَدِی.

مَنَه بُو شَخصنِی جِنایَتِی شَراب اِیچَه یاتگن یاکِی اوُغِیرلِیک قِیلَه یاتگن آدَملَرنِی مالِینِی یِییَه یاتگن، زِنا قِیلَه یاتگن، غِیبَت قِیلَه یاتگن یاکِی باشقَه گوُناهِی کَبِیرَه لَرنِی قِیلَه یاتگن وَ مَنَه بوُلَرنِی حَرام اِیکَنلِیگِینِی بِیلَه دِیگن مُسُلمان شَخصنِی جِنایَتِیدَن کوُرَه نِهایَتدَه بَتتَرراقدِیر. اِینگ کَمِیدَه شَخص مَنَه بُو جِنایَتلَرنِی حَرام اِیکَه نِینِی بِیلَه دِی وَ اوُلَرنِی قِیلَه دِی، لِیکِن کافِر بُولمَیدِی وَ بُو دُنیادَه بِیر مَنفَعَتگه اِیگه بوُلَه دِی، اَمّا اَخماقلِیک، کِینَه سَبَبلِی کامِل اِیشانچگه اِیگه بوُلمَه گن حالَتدَه تَکفِیر قِیلَیاتگن بِیچارَه کِیمسَه اِیسَه بُو دُنیادَه هِیچ قَندَی لَذذَتگه هَم اِیگه بوُلمَیدِی، حَقِیقَتدَه اِیسَه بوُ بِیچارَه شَخص اوُزِینِی تَکفِیر قِیلگن بوُلَه دِی. سِیزنِی نَظَرِینگِیزدَه مَنَه بُو دَرَجَه دَه اوُزِینِی دُنیا وَ قِیامَتِیگه ظُلم قِیلگن کِیمسَه تاپِیلَه دِیمِی؟ اوُزِیگه مَنَه شوُ دَرَجَه دَه اَهَمِیَت بِیرمَیدِیگن کِیمسَه بارمِی؟ اوُزِینِی شوُنچَه لِیک حار، زَلِیل، پَست قِیمَتسِیز قِیلَه دِیگن کِیمسَه تاپِیلَه دِیمِی؟ اَلبَتَّه بُوندَی اِنسان مَوجُود اِیمَس.

چوُنکِی آشکار کافِرلَر اِینگ کَمِیدَه مَنَه بُو دُنیادَه جِسمانِی لَذذَتلَردَن بَهرَمَند بُولِیشَه دِی، اَمّا بوُ بِیچارَه نِی جِنایَتِی شُو دَرَجَه دَکِی، اوُ اوُچُون دُنیاوِی لَذذَت هَم نَصِیب اِیتمَیدِی، فَقَط عَصَب بوُزَرلِیکلَر وَ اِیچکِی،رَفتارِی خَواطِرلَر قالَه دِی خالاص. اوُغِیرلِیک قِیلگن اوُغرِی هَم بُو دُنیادَه بِیر نَرسَه گه اِیگه بوُلَه دِی وَ بُو دُنیادَه اوُندَن فایدَه لَنَه آلَه دِی، اَمّا مَنَه بُو بِیچارَه گه اِیسَه ضَرَر وَ زِیاندَن باشقَه نَرسَه قالمَیدِی. دوُستلَر قَنِی اَیتِینگلَرچِی، اوُ نِیمَه نِی قوُلگه کِیرِیتَدِی؟ هِیچ نَرسَه.

دِیمَک، تَکفِیر قِیلِیش یا کافِر دِییِیشلِیک، اَلله اوُنِی کافِر دِیگن کِیمسَه نِی کافِر دِییِیشلِیگِینگدِیر. مَثَلاً بِیر یَهُودِیگه، نَصرانِیگه، مَجوُسِیگه، صابِیئِنگه یا مُشرِک یا سِکوُلارگه کافِر دِیگه نِینگگه اوُحشَیدِی. یاکِی قِیلگن اِیشِی یا سوُزِی بِیلَن مُستَحَق بُولگن بِیر مُسُلمانگه یا مُؤمِنگه هَم کافِر دِییِیشلِیگِینگ گه اوُحشَیدِی.

یاکِی اَلله تَعالَی قوُیِیدَگِیچَه مَرحَمَت قِیلگن پَیتِیدَه:  «لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ»ۚ. اَلله تَعالَی مَنَه بُو شِیوَه بِیلَن مُؤمِنلَرنِی بِیر دَستَه سِینِی تَکفِیر قِیلَه دِی وَ اوُلَرگه اَیتَه دِیکِی، اِیمان کِیلتِیرگه نِینگِیزدَن کِییِین کافِر بوُلدِینگِیز. مُسُلمان وَ اِیمانلِی بوُلِیشدَن کِییِین کافِر بوُلِیشلِیکدِیر. اَمّا کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بُو مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر بَعضِی بِیر دَلِیللَرگه کوُرَه مُرتَدلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشمَیدِی وَ اوُلدِیرِیلمَیدِی، بَلکِی آلدِین اِیضاحلَب بِیرگه نِیمِیزدِیک ” اِیختِیاط بوُلِیش” حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی،  «لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ».

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، تَکفِیر قِیلِیش وَ کافِر دِییِیشلِیک اَلله اوُزِینِی شَرِیعَتِیدَه کافِر دِیگن شَخصلَرگه حُکمنِی صادِر قِیلِیشدَن عِبارَت. تَکفِیر قِیلِیش بارَه سِیدَه فَلانچِینِی رَعیِی، عَقلِی یا فَلانچِی اوُچُون جایگاه یوُق، اوُ اَنِیق شَرعِی حُکم بوُلِیب فَقَط وَ فَقَط اَلله تامانِیدَن بِیر دَلِیلگه اِیگه بوُلِیش کِیرَک. اوُنِی هَم دَرَجَه لَرِی وَ مَرتَبَه لَرِی بوُلِیب اوُندَگِی اِینگ مُهِم مَسَلَه لَرنِی بِیرِی اوُشَه شَخصگه رَوشَن وَ آشکار بوُلِیشلِیگِیدِیر. یَعنِی مَنَه بُو شَخص اوُچُون اِیشانچ بِیلَن هِیچ قَندَی شُبهَه سِیز مَنَه بوُندَی کِیشِیلَرنِینگ کافِر اِیکَنلِیکلَرِی ثابِت بوُلگن بوُلِیشِی لازِم. حوُددِی اَلله تَعالَی قُرآندَه اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلگن کِیشِیلَرگه اوُحشَیدِی.شَیطانگه، فِرعَونگه یاکِی اِسلامدَن باشقَه دِیننِی قَبوُل قِیلگن کِیشِیگه اوُحشَیدِی، اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی یاکِی مُشرِک کافِرلَر هَم شوُلَرگه اوُحشَیدِی، فَقَط بوُگوُنگِی کوُندَه اوُلَرگه سِکوُلارِیستلَر دِییِیلَه دِی.

اوُزِیگه خاص وَ عُمُومِی بوُلگن نَرسَه لَرنِی بِیلَه دِیگن کِیشِیلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشلِیک. جِنایَتچِی شَخص هَم غَیرِی مُجرِیم شَخص هَم، اَگر بِیر کِیشِی مَنَه بُو سوُزلَرنِی اَیتسَه یا عَمَلنِی قِیلسَه آشکارَه اِسلام دِینِیدَن چِیقِیشِینِی یَحشِی بِیلَه دِی، مُکَلَّف بُولگن کِیشِیگه اوُحشَیدِی، اَگر مُکَلَّف شَخص جَنَّت، جَهَنَّمنِی مَوجُود اِیکَه نِینِی اِنکار قِیلسَه؛ یاکِی زِنا حَلال دِیسَه وَ اوُنِی اوُزِی مَنَه بوُ جَرَیان حَقِیدَه کامِلاً آگاه بُولسَه، یاکِی شَراب حَلال دِیسَه، هَمجِنسبازلِیک حَلال دِیسَه یاکِی یِیوراپَه دَگِیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه حاضِرگِی پَیتدَه رِواجلَه نِیب کِیتگن حَیوانلَر بِیلَن نِکاهلَه نِیش حَلال دِیسَه، مَنَه شوُنگه اوُحشَه گن خاص وَ عُمُومِی کِیشِیلَرنِی بَرچَه سِیگه رَوشَن بوُلگن مَسَلَه لَردِیر، مَنَه بُو نَرسَه لَردَه شُبهَه قِیلَه دِیگن هِیچ قَندَی مُکَلَّف اِنسان تاپِیلمَیدِی. بُو یِیردَه اَگر بِیر کِیشِی اوُنِی عِلمِی هَمَّه گه آشکار بوُلگن مَنَه بوُندَی آشکار جِنایَتلَرنِی قِیلسَه، مَنَه بوُ کِیمسَه لَرنِی هَمَّه کافِر دِییَه آلَه دِی، حوُددِی باغ اِیگه سِینِی اِیمانلِی دوُستِیگه اوُحشَب باغنِی اِیگه سِی قِیامَتنِی اِنکار قِیلگن پَیتِیدَه اوُنگه اَیتَه دِیکِی: سِینیِ یَرَتگن ذاتگه نِسبَتاً سِین کافِر بوُلدِینگمِی؟   «قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَيُحَاوِرُهُ أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَجُلا» (كهف/37).)

مَنَه بوُلَر عُمُومِی اوُرِینلَر بوُلِیب شَخص بُو بارَه دَه اوُزِینِی حَددِینِی بِیلَه آلَه دِی، اوُزِینِی عِلمِینِی مِعزانِینِی یَحشِی بِیلَه دِی وَاَلله اوُنگه بِیرگن عِلمنِی اَندازَه سِیچَه اوُلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلَه آلَه دِی.

تَکفِیرنِی اِنگ قوُیِی دَرَجَه سِی اوُندَه اِیختِلاف مَوجُود بوُلگن مَسَلَه لَر بوُلَه دِی. اوُندَن بِیر آز یوُقارِیراقدَه شَخصلَر مُتَخَصِّصلِیککَه اِیگه بوُلمَه گن وَ اوُنِی دائِرَه سِیگه کِیرَه آلمَیدِیگن تَکفِیر قِیلِیش توُرَه دِی. شَخصنِی بُو بارَه دَه عِلمِی یوُق، مَخصُوص بوُلِیب اوُزِیگه خاص قاضِیلَرگه تِیگِیشلِی، هَر قَندَی کِیشِی اوُنِی دائِرَه سِیگه کِیرَه آلمَیدِی.

حاضِرگِی زَماندَه هَم دُنیاوِی اِیشلَر بُویِیچَه شوُندَی اِیشلَر بارکِی، هَر قَندَی آدَم بُو اِیشلَرنِی اِیچِیگه کِیرَه آلمَیدِی وَ بُو اوُچُون اَلاهِیدَه مُتَخَصِّصلِیککَه وَ اَلاهِیدَه قاضِیلَرگه اِیختِیاج بار، مَنَه بُو بارَه دَه حَتَّی قاضِیلَر هَم بِیر- بِیرِیدَن فَرق قِیلَه دِی. تَکفِیر قِیلِیشنِی اِینگ پَستکِی دَرَجَه سِی اوُلَردَه اِیختِلاف مَوجُود بوُلگن اوُرِینلَر حِسابلَه نَدِی. نَماز اوُقِیمَه گن کِیشِی کافِر بُولَه دِیمِی یا یُوقمِی؟ – دِیگن اوُرِینگه اوُحشَیدِی. بُوندَن باشقَه اوُرِینلَر هَم مَوجُود بوُلِیب اوُلَر حَقِیدَه مُتَخَصِّصلِیککَه اِیگه قاضِیلَردَن باشقَه هِیچ قَندَی کِیشِی نَظَر بِیرَه آلمَیدِی. مَنَه بُو بارَه دَه اوُرِینلَر جُودَه کوُپ، اَمّا بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر حُلوُلگه اِعتِقاد قِیلگن مَنصُور حَلّاجگه اوُحشَه گن کِیشِی اَیتَه دِیکِی: مِینِی اوُستِیمدَگِی لِباسنِی آستِیدَه مِین وَ اَلله دَن باشقَه هِیچ نَرسَه یوُق، مِین وَ اَلله بِیتتَه بوُلدِیک. اوُ مَنَه بُو سوُزنِی آشکارَه هَمَّه نِی آلدِیدَه اَیتَردِی. اوُزِینگِیز بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر اوُنِی مُحاکَمَه سِی یِیتتِی یِیلگه چوُزِیلَه دِی، بوُلِیب هَم مَنَه بُو مُددَت دَوامِیدَه زِنداندَه اِیمَس، بَلکِی آزاد حالدَه حَیاتِینِی دَوام اِیتتِیرَه دِی. وَ نِهایَت 21 مَذهَبنِی باشِیدَه توُرگنلَر مَنَه بُو شَخصنِی مُرتَد اِیکَه نِینِی تَصدِیقلَب اِمضا قوُیِیشَه دِی، مَنَه اِیندِی اوُنِی اوُلدِیرِیش جائِز بوُلَه دِی. بُو دِیگه نِی، شوُندَی اوُرِینلَرگه هَم دوُچ کِیلِینَه دِیکِی، فَقَط مُتَخَصِّص کِیشِیلَر بُو بارَه دَه نَظَر بیِرِیشَه دِی، باشقَه کِیشِیلَرنِی رَعیِ بُو یِیردَه قَبُول قِیلِینمَیدِی. دِیمَک، سِین هَم بِیر قَرَه، سِیندَگِی مُتَخَصِّصلِیک قَیسِی دَرَجَه دَه بوُلسَه اَنَه اوُشَه اَندازَه بُویِیچَه آلدِینگه حَرَکَت قِیل وَ اوُزِینگنِی سَلامَتلِیگِینگنِی بِیکاردَن- بِیکارگه خَطَرگه سالمَه وَ سَلامَتلِیگِینگنِی اوُستِیدَه قِمار اوُینَه مَه.

مَنصُور حَلّاج حَقِیدَه یَنَه بِیر بار اَیتِیب اوُتِیلِیشِی کِیرَک بوُلگن نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، بُو حُکمنِی 21 مَذهَبنِی باشِیدَگِی کِیشِیلَر اِمضا قِیلِیشَه دِی، بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ یَعنِی اوُشَه زَماندَه 21 تَه تِیرِیک مَذهَب مَوجُود بوُلگن. حاضِرگِی پَیتدَه مَنَه بُو عَدَدَّه گِی مَذهَبلَر تاپِیلمَیدِی. بُو یِیردَگِی باشقَه بِیر نوُقطَه شوُکِی، 21 مَذهَبنِی باشِیدَگِیلَر اِمضا قِیلِیبدِی، دِیگه نِی اوُلَرنِینگ هَمَّه سِی مَنَه بوُ شَخص شوُ دَرَجَه گه یِیتگن، دِیب اِجماع قِیلگن حالدَه اِمضا قِیلِیشگن. بِیر مَذهَبنِی یا بِیر مَذهَبنِی باشِیدَگِی شَخصنِی یاکِی بِیر مُجتَهِدنِی سوُزِی اِیمَس، بَلکِی هَمَّه مَذهَبلَرنِی مُتَخَصِّصلَرِی بِیرگه لَه شِیب شوُ نَظَرنِی بِیرِیشگن. حاضِر بِیر مَذهَبنِی اوُزِیدَه یوُزلَب مُجتَهِدلَر مَوجُود بوُلِیب، شَخص اوُلَردَن بِیرِینِی سوُزِینِی آلَه دِی وَ مَنَه شُو بِیر نَفَرنِی سوُزِی بِیلَن بِیر اِیمَس، بَلکِی اوُزِینِی مَذهَبِیدَگِی یوُزلَب مُجتَهِدلَرنِی آغزِیگه اوُرَه دِی، باشقَه مَذهَبلَرنِی آغزِیگه اِیسَه اوُشَه بِیر نَفَردَن آلگن تَعوِیلِی بِیلَن اوُرَه دِی.

دِیمَک، بُو یِیردَگِی مَسَلَه نِهایَتدَه خَطَرلِی. اوُزِینگنِی مَعلوُماتِینگنِی مِعزانِی قَنچَه اِیکَه نِیگه بِیر قَرَه، اَگر سِینگه فَلانچِینِینگ کافِر وَ مُرتَد اِیکَه نِی سِین اوُچُون حُوددِی کوُندوُز کوُنِی چِیققَن قوُیاشدِیک آسماننِی اوُرتَه سِیدَه صاف مَعلوُم بُولسَه وَ هِیچ قَندَی شَک – شُبهَه قالمَه گن بوُلسَه، مَنَه بُو وَقتدَه سِین فَلانچِی کافِر وَ مُرتَد بوُلدِی، دِییَه آلَه سَن. بِیر قَرَه گِین، حوُددِی شَیطاننِی، فِرعَوننِی، یَهُودِینِی، نَصرانِینِی، مَجُوسنِی، صابِیئِننِی وَ بِیر مُشرِک سِکوُلارلَر کافِر اِیکَه نِینِی قَیسِی دَرَجَه دَه یَحشِی بِیلسَنگ، فَلانچِی مُسُلماننِی هَم فَلان جِنایَتگه دوُچار بوُلِیب کافِر بوُلگه نِی بارَه سِیدَه هَم شوُنچَه لِیک اِیشانجِینگ کامِل بوُلِیشِی لازِم. اَگر بولَرگه اوُشَه دَرَجَه دَه اِیشانمَیسَنمِی؟ دِیمَک آلدِینگه حَرَکَت قِیلمَه، کافِر بوُلمَه گن یاکِی حَتَّی کافِر اِیکَنلِیگِیگه شُبهَه قِیلِینگن بِیر مُسُلمان کِیشِینِی تَکفِیر قِیلِیشگه بارگن تِیلِینگنِی کِیسِیب تَشلَه گه نِینگ یَحشِی؛ حَتِّی اَگر مَنَه بُو شَک بِیر آزگِینَه بوُلسَه هَم.

مَنَه بُو بارَه دَه، نِهایَتدَه دِققَت قِیلِیش کِیرَک، بِیر مُسُلماننِی کافِر بُولگنلِیگِی آسماندَگِی صاف آفتابدِیک آشکار بوُلمَه گوُنِیچَه اوُنِی تَکفِیر قِیلِیشگه شاشِیلمَسلِیک لازِم. چوُنکِی مُسُلماننِی ناحَقدَن تَکفِیر قِیلِیش گوُناهِی بِیلَن هِیچ قَندَی گوُناهِی کَبِیرَه نِی مُقایَسَه قِیلِیب بوُلمَیدِی. مُتَخَصِّصلِیککَه اِیگه بوُلمَه گن حالَتدَه، فَقَط مِعزانسِیز، مُواظَنَتسِیز اِنسانلَر بوُ اِیشگه قوُل اوُرَه دِی.

اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک اِنسان شَراب اِیچگن یا اوُغرِیلِیک قِیلگن، زِنا قِیلگن یا باشقَه گوُناهلَرنِی قِیلگن پَیتِیدَه، مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مُسُلمان شَخصنِینگ کافِر بوُلِیشِیگه بائِث بوُلمَیدِی وَ شَخص مَنَه بوُ کَتتَه گوُناهلَر بِیلَن بِیرگه بَرِیبِیر اِسلام دائِرَه سِیدَه قالَه دِی، مادامِیکِی اوُ بُو گوُناهلَرنِی حَلال دِیمَس اِیکَن. اَمّا اَگر بِیر کِیشِی مُسُلمان کِیشِینِینگ اَنِیق کَسَللِیگِیگه تَشخِیص بِیرِیش،اَنِیق تَحلِیللَر بوُیِیچَه بِیپَروالِیک قِیلسَه، کَمچِیلِیککَه یوُل قوُیسَه وَ بِیر مُسُلماننِی جاهِلانَه تَکفِیر قِیلسَه وَ بُو مُسُلمان کافِر بوُلمَه سَه، حُکم مَنَه بُو حُکمنِی صادِر قِیلگن کِیشِینِی اوُزِیگه قَیتِیب کِیلَه دِی، اَلله سَقلَه سِین. بِیر مُسُلمان اوُچُون مَنَه بُو گوُناهدَن کوُرَه هَم بَتتَرراق گوُناه تاپِیلَه دِیمِی؟

اوُ اوُزِینِی کافِر دِیگن؛ قوُیِیدَگِی جِنایَتگه بِینائاً مَنَه بُو شَخصنِی اوُزِی کافِر بُولَه دِی:

• اَلله گه نِسبَتاً یالغاننِی نِسبَتلَشلِیک. چُونکِی اَلله مَنَه بُو شَخصنِی کافِر دِیمَه گن، اَمّا مَنَه بُو مُواظَنَتسِیز اِیسَه: یوُق ،بُو کافِر بوُلگن ، دِییدِی. یَعنِی اَلله تَعالَی مَنَه بُو اِیشنِی حَرام اِیکَه نِینِی مَرحَمَت قِیلگن، اَمّا بُو بِیچارَه اَیتَه دِیکِی: یوُق بوُ حَلال. یَعنِی عَمَلدَه اَلله اِیمَس، مِین راست اَیتیَپمَن،دِییدِی. بِرادَرلشر! تَکفِیر قِیلیش خُدانِی اِیشِی؛ حوُددِی حَلال وَ حَرام قِیلِیش خُدانِی اِیشِی بوُلگه نِیگه اوُحشَش.
•  مُسُلمان کِیشِینِی شوُندَی بِیر جِنایَتدَه مُتَّحَم قِیلِیپَتِیکِی، اَگر اوُ بوُ جِنایَتگه دوُچار بوُلمَه گن بوُلسَه بُو اوُنِی اوُزِیگه قَیتَه دِی. یَعنِی کُفر اوُنِی اوُزِیگه قَیتَه دِی، آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بوُندَن کوُرَه بُو دُنیادَه خَطَرلِیراق حَوف مَوجُود اِیمَس.

مَنَه بوُندَی مُواظَنَتسِیز، مِعزانسِیز رُوحِی بِیمارلَر تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینگن اِمامِی نَوَوِی رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی: اَگر بِیر مُسُلمان اِی کافِر!- دِیسَه، اوُنِی اَساسلَه مَسدَن توُرِیب اوُزِی کافِر بُولَه دِی؛ چوُنکِی اوُ اِسلامنِی کُفر دِیب ناملَه دِی.”    اِمامِی نَوَوِی رَحِمَهُ الله نِیمَه دِیگنلَرِیگه بِیر اِعتِبار بِیرِینگلَر.

بُو یِیردَه شُو نَرسَه مَعلوُم بوُلِیَپتِیکِی، هَر قَندَی حالَتدَه ، اوُینِی قِیامَتِیگه اَهَمِیَت بِیرَه دِیگن مُسُلمان بَرچَه جِنایَتلَردَن یوُقارِیدَه جایلَشگن مَنَه بُو کَتتَه جِنایَتدَن پَرهِیز قِیلِیش لازِم، شوُنِینگدِیک اوُزلَرِی هاحلَه گن یا هاحلَه مَه گن حالدَه، اَلله تَعالَی تَحدِیدلِی لَفظلَر بِیلَن اوُلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلگن کِیشِیلَرنِی صَفِیگه اوُزلَرِینِی قوُیِیب آلِیشدَن قوُرقسِینلَر:     «إِنَّ الَّذِینَ یحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیا وَالآخِرَةِ» (نور/۱۹)  اَلبَتَّه اِیمان کِیلتِیرگن کِیشِیلَر اوُرتَه سِیدَه بوُزُوقلِیکلَر یایِیلِیشِینِی اِیستَیدِیگن کِیمسَه لَر اوُچُون دُنیادَه هَم، آخِیرَتدَه هَم اَلَملِی عَذاب باردِیر.

بِیر مُسُلمان اوُچُون مُسُلمان بِرادَرِینِی تَکفِیر قِیلِیشدَن هَم کوُرَه بَتتَرراق فاحِیشَه لِیک وَ مُسُلماننِی اوُرتَه سِیدَه تَفَرُّقنِی یاِیِیشدَن کوُرَه هَم یامانراق اِیش بارمِی؟ مَنَه بُو تَفَرُّق حاضِرگه چَه قانِی کَعبَه دَن یوُقارِی دَرَجَه دَه توُرَه دِیگن مِینگلَب مُسُلمانلَرنِی جانِینِی آلدِی، مِینگلَب مُسُلمانلَرنِی قانِی توُکِیلِیشِیگه سَبَب بُولدِی. بِیر مُسُلماننِی اوُلدِیرِیش جِنایَتِی آغِیرمِی یا کَعبَه نِی خَراب قِیلِیشمِی؟ بوُلِیب هَم هَر کوُنِی اوُنلَب مُسُلمانلَرنِی اوُلدِیرِیلَه یاتگه نِینِی کوُرِیب توُرِیبمِیز، اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشِه دِی وَ اوُلدِیرِیشَه دِی. اَگر بِیر کوُننِی اوُزِیدَه کَعبَه نِی اوُن مَرتَه لَب بوُزِیب یَنَه  قَیتَه دَن قوُرِیشگندَه هَم، بوُنِی گوُناهِی بِیر مُسُلماننِی اوُلدِیرِیشدَن کُورَه یِینگِیلراق کِیلگن بوُلَردِی. دِیمَک، مَنَه بوُندَن کوُرَه هَم بَتتَرراق بوُلگن قَندَی فاحِیشَه لِیک بار؟

بِیزنِی اَفغان بِرادَرلَرِیمِیزدَن بِیرِینِی تَعرِیفلَب بِیرِیشِیچَه، اوُ ساوِیت ساسِیالِیستلَرِینِینگ سِکوُلارِیستلَرِی وَ اوُلَرنِینگ مَحَلِّی حِذمَتکارلَرِیگه قَرشِی جَنگدَه اَفغانِستاننِی سَمَنگان مِنطَقَه سِیدَه مُجاهِدلَرنِی قوُماندانِی اِیدِی، بِیر مُجاهِد مُلّا گرَه نَه تَه نِی یَنگِی کوُرگن پَیتلَرِی اِیدِی، اوُنِی قَنچَه لِیک قُدرَتِی بارلِیگِینِی بِیلمَسدِی. مَنَه بُو گرَه نَه تَه نِی آلِیب کِیلگن کِیشِیلَر، بُو گرَه نَه تَه نِی قَنچَه لِیک کوُچِی کوُپلِیگِینِی اِیضاح بِیرِیشَه دِی وَ اَیتِیشَه دِیکِی: مَثَلاً اَگر بُو حَلقَه نِی تارتَه دِیگن بوُلسَنگ دُشمَنگه مَنَه بوُنچَه ضَرَر یِیتکَه زَدِی. مَنَه بُو مُلّا مُجاهِد گرَه نَه تَه حَقِیدَه کوُپ مَعلوُماتگه اِیگه اِیمَس اِیدِی. باشقَه لَر اوُ بِیلَن هَزِیللَه شِیشیَپتِی دِیب اوُیلَه گن اِیدِی. شوُ سَبَبلِی هَم باشقَه لَر فَهملَه مَه گن حالدَه گرَه نَه تَه نِی حَلقَه سِینِی تارتَه دِی، باشقَه لَر بُونِی فَهملَه مَی قالِیشَه دِی، اوُ قوُلِینِی تِیپَه گه کوُتَه رِیب دوُستلَرِیگه قَرَیدِی وَ اَیتَه دِیکِی: بُو شوُنچَه لِیک ضَرَر کِیلتِیرَه آلَه دِیمِی؟ اوُنِی دوُستلَرِی اَیتِیشَه دِیکِی: اوُ هَنوُز گه پِیرِیب توُرگن حالِیدَه قوُلِیدَگِی گرَه نَه تَه پارتلَب کِیتَدِی وَ مَنَه بوُ مُلّانِی قوُلِینِی اوُزِیب تَشلَه دِی وَ اوُنِی یوُزِی، قوُللَرِی وَ بَدَنِیگه هَم، حَتَّی بَعضِی بِیر اَطرافِیدَگِیلَرگه هَم ضَرَر یِیتکَزدِی.

تَکفِیر قِیلِیش بِیر عِبادَت، اوُنِی اَرزِیمَه گن نَرسَه دِیب حِسابلَب بوُلمَیدِی؛ شُو بِیلَن بِیرگه اوُ هَزِیللَه شِیب بوُلمَیدِیگن حَوفلِی، نِهایَتدَه سِیزگِیر وَظِیفَه هَم حِسابلَه نَدِی. مَنَه بُو کرَه نَه تَه جِسمنِی نابوُد قِیلدِی؛ نااوُرِین تَکفِیر قِیلِیش اِیسَه اِیماننِی نابوُد قِیلَه دِی، مَنَه بوُ نِهایَتدَه خَطَرلِیدِیر.

شُو بِیلَن بِیرگه خَطَرلِی اِرتِداد جَرَیانِی  یَککَه صُورَتدَه هَم عَمَلگه آشِیرِیلِیشِی موُمکِین عُمُومِی صُورَتدَه هَم عَمَلگه آشِیرِیلِیشِی موُمکِین، اوُنِی عُمُومِی شَکلِیگه مُختَصَر صُورَتدَه اِیشارَه قِیلَه مِیز. اِنشاءَالله.

مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی مُسُلمانلَرگه اِطاعَت قِیلِیشگه مَجبُور قِیلگن نَرسَه نِیمَه؟ قُدرَت. اوُلَر بُو قُدرَتنِینگ کَمَه یِیب، ضَعِیفلَه شِیب بارَه یاتگه نِینِی یاکِی ضَعِیفلَه شِیب، یُوقالِیب بارَه یاتگه نِینِی قَنچَه لِیک اَنگلَب یِیتمَه سِینلَر، اوُزلَرِینِی شوُ دَرَجَه دَه کوُرسَتَه دِیلَر وَ نِهایَت کُفرلَرِینِی آشکار قِیلَه دِیلَر. بُو رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلّمنِی عُمرلَرِینِی آخِیرلَرِیدَه، کَسَللِیک وَ وَفاتلَرِی پَیتِیدَه، حاکِمِیَت بوُشلِیغِیدَه  صادِر بوُلگن واقِیعَه اِیدِی. وَ حوُددِی شوُ طَرزدَه، تَرِیخ دَوامِیدَه مُسُلمانلَر اوُرتَه سِیدَه حاکِمِیَت بوُشلِیغِی یوُزَه گه کِیلگندَه، اوُلَر اوُزلَرِینِی اِفادَه اِیتگنلَر.

بُو یِیردَگِی عَجایِیب نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، بُو نوُقطَه گه آلدِین هَم بِیر نِیچَه مَرتَه اِشارَه قِیلِیب اوُتدِیک، اوُلَر آگاه حاللَرِیدَه عِلمگه اِیگه بوُلِیب توُرِیب وَ اوُزلَرِینِی اِیختِیارلَرِی، هاحِیشلَرِی بِیلَن صَفلَرِینِی جوُدا قِیلِیب آلِیشَه دِی وَ آرقَه گه قَیتِیشَه دِی،شوُ سَبَبلِی هَم اوُلَردَه هِیچ قَندَی عُذر یوُق: 

• كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (آل عمران/86)،) اِیمان کِیلتِیرِیب، پَیغَمبَرنِینگ حَق پَیغَمبَر اِیکَنلِیگِیگه گوُواه بوُلِیشگندَن کِییِین وَ اوُلَرگه دَلِیل- آیَتلَر کِیلگه نِیدَن کِییِین کافِر بُولگن کِیمسَه لَرنِی اَلله قَندَی قِیلِیب هِدایَت قِیلسِین؟! اَلله ظُلم قِیلگوُچِی قَومنِی هِدایَت قِیلمَیدِی.
• ‏إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ‏ (محمد/25)، ) اَلبَتَّه اوُزلَرِیگه هِدایَت (یوُلِی) اَنِیق- رَوشَن بوُلگه نِیدَن کِییِین یَنَه آرتلَرِیگه (کُفرگه) قَیتِیب کِیتگن کِیمسَه لَرگه ( بُو اِیشلَرِینِی) شَیطان چِیرایلِی قِیلِیب کوُرسَتَدِی وَ اوُلَر اوُچُون (پوُچ آرزُو- خَیاللَرنِی) اوُزُون قِیلِیب قوُیدِی.   حوُددِی شوُندَی اوُزُون آرزُو- خَیاللَر بوُگوُنگِی کوُندَگِی سِکوُلارِیستلَردَه هَم بار، بِیزلَرنِی مِنطَقَه مِیزدَگِی سِکوُلارِیستلَردَه هَم اوُن یِیللَردَن بوُیان بُو آرزُولَر مَوجُود، اَمّا اوُلَر بُو آرزُولَرگه هِیچ قَچان یِیتَه آلمَیدِیلَر. اِنشاءَلله.

دِیمَک، مَنَه بوُلَر اوُچُون حَق آچِیق- آیدِین بوُلگن،  «جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ» و «تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى» وَ اوُلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر حَقِیدَه یاکِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّنِی بارَه سِیدَگِی هَمَّه نَرسَه نِی کامِل بِیلِیشَه دِی وَ اوُلَر هِیچ قَندَی عُذرگه اِیگه هَم اِیمَسلَر،اَمّا شوُنچَه عِلمگه اِیگه بوُلِیشلَرِیگه قَرَمَسدَن آرقَه گه قَیتِیشَه دِی. «ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ» اِیماندَن کُفر تامانگه چِیکِینِیشَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِی دُنیاسِیدَن کافِرلَرنِی دُنیاسِیگه قَیتِیشَه دِی. اوُلَرنِینگ مَنَه بُو قَیتِیشلَرِی توُرلِی- هِیل دَلِیللَرگه اِیگه بوُلِیشِی موُمکِین، اَمّا اَصلِیدَه اوُنِی حَقِیقِی قوُزغَه تُوچِیسِی باشقَه نَرسَه دِیر.

اِسلام حاکِمِیَت قُدرَتِیدَن تَشقَرِی بَعضِی وَقتلَردَه اِیگه بوُلَه دِیگن وَ بَعضِی وَقتلَردَه اِیسَه اوُنِی قوُلدَن بای بِیرَه دِیگن،کوُرِینمَس، یوُمشاق وَ حُوددِی سوُوگه اوُحشَیدِیگن قُدرَتلِی،حَیاتِی بِیر قُدرَتگه اِیگه ، اوُ اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن اِینگ مَحکَم تاشلَرنِی هَم تِیشَه دِی وَ مُستَحکَم عَقِیدَه لَرنِی هَم نابوُد قِیلَه دِی.

اِسلام وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر آزاد بِیر سوُزلَه شوُدَه شوُنچَه لِیک آچِیق- آیدِین قُدرَتگه اِیگه بوُلَه دِیکِی، اوُنِی هَرگِیز مَغلوُبِیَتگه اوُچرَه تِیب بوُلمَیدِی. اِبنِ حَزم رَحِمَهَ الله نِی سوُزِیگه کوُرَه، قِیلِیچ گاهِیدَه بِیز بِیلَن بِیرگه گاهِیدَه اِیسَه بِیزگه قَرشِی، اَمّا حُجَّت بوُندَی اِیمَس؛ حُجَّت هَمِیشَه بِیزنِی طرَفِیمِیزدَه وَ بِیزلَرنِی مُخالِفلَرِیمِیزنِی سوُزلَرِینِی نابوُد قِیلگوُچِیدِیر.

حَه،مُسُلمانلَرِنِینگ بُو هِیلدَگِی تَفَکُّر قُدرَتِی وَ بُو هِیل عَقِیدَه وِی قُدرَتِی، بِیر تاماندَن مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر اوُچُون هَمَّه نَرسَه نِی آچِیق- آیدِین قِیلِیب بِیرسَه، اِیککِینچِی تاماندَن سِکوُلارزَدَه لَر اوُچُون مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن قاچِیش وَ اَجرَه لِیشدَن باشقَه چارَه نِی قالدِیرمَیدِی. چوُنکِی اوُلَر فَقَط اَسلَحَه وَ اوُقنِی کوُچِی بِیلَن مُسُلمانلَرگه قَرشِی بِیر اِیش قِیلَه آلِیشلَرِینِی وَ دَلِیلنِی، عَقلنِی،سوُزلَه شوُنِی واسِیطَه سِیدَه اِیمَس،بَلکِی فَقَط اَسلَحَه نِی وَ اوُقنِی کوُچِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَن غَلَبَه قاذانِیشلَرِینِی یَحشِی بِیلِیشَه دِی. اَصلِیدَه اوُلَر هَمِیشَه یالغان بِیلَن باشقَه لَرنِی فَرِیب بِیرِیش اوُچُون مَنَه بُو نَرسَه لَرنِی اِدَّعاسِینِی قِیلِیب کِیلِیشَه دِی، لِیکِن حَقِیقَتدَه اِیسَه اوُلَردَه اوُشَه دَلِیل، عَقل، سُوزلَه شُو مَوجُود اِیمَس. شُو سَبَبلِی هَم اوُلَر قوُلگه کِیرِیتگن هَر قَندَی فُرصَتلَرِیدَه اوُزلَرِی توُشِیب قالگن مَنَه بُو تَنگلِیکدَن چِیقِیب کِیلِیشنِی اِیستَه شَه دِی.

  اوُلَر هَر قَندَی فُرصَتدَه هَم مُسُلمانلَر بِیلَن بِیرگه هَمراه بُولِیشگن وَ آلدِینگه یوُرِیشگن سَفَرلَرِیدَن آرتگه قَیتِیشگه حَرَکَت قِیلِیشَه دِی وَ آرتگه قَیتِیشگه قَرار قِیلِیشَه دِی. آرتگه قَیتَه یاتگن کِیشِی قَیتَه دِیگن مَقصَدِی قَیِیردَه اِیکَه نِینِی وَ قَیتَه دِیگن جایِینِی یَحشِی بِیلِیشِی اَنِیق، توُغرِیمِی؟ مَثَلاً بِیر شَخص سَفَرگه چِیقِیشگه قَصد قِیلگن، بُو شَخص اَلبَتَّه قَیِیرگه کِیتَه یاتگه نِینِی وَ حَتَّی قَیسِی نَرسَه نِی واسِیطَه سِیدَه سَفَرگه چِیقِیشِینِی هَم یَحشِی بِیلَه دِی.

اِسلام دِینِیدَن قوُلِینِی تارتِیب بِیر سوُزنِی یا عَمَلنِی واسِیطَه سِیدَه کُفرگه قَیتماقچِی بوُلگن شَخص، سَفَر قِیلِیب باسِیب اوُتگن مَنَه شوُنچَه یوُلِیدَن یَنَه قَیتَه آرتگه قَیتِیشنِی هاحلَدِی، شُو سَبَبلِی هَم بوُندَی شَخص آشکارَه قَیِیرگه قَیتَه یاتگه نِینِی وَ قَیسِی نَرسَه نِی واسِیطَه سِیدَه قَیتِیشِینِی هَم یَحشِی بِیلَه دِی. اوُنِی واسِیطَه سِیدَه قَیتَه دِیگن نَرسَه نِی وَ اَگر بُو سوُزنِی اَیتسَه آرتگه قَیتِیشِینِی هَم یَحشِی بِیلَه دِی، مَنَه بُو واسِیطَه یا فَلان عَمَل اوُنِی آرتگه قَیتِیشِیگه سَبَب بوُلَه دِی. یَعنِی اوُ قَیِیرگه قَیتِیب بارِیشِینِی وَ قَیسِی نَرسَه نِی واسِیطَه سِیدَه قَیتِیب بارِیشِینِی هَم یَحشِی بِیلَه دِی. اَگر سِیز حاضِر بِیر شَهَردَن باشقَه بِیر شَهَرگه بارماقچِی بوُلسَنگِیز، قَیِیرگه بارِیشنِی بِیلمَسلِیگِینگِیز یا نِیمَه نِی واسِیطَه سِیدَه بارماقچِی اِیکَه نِینگِیزنِی بِیلمَسلِیگِینگِیز مُومکِینمِی؟ مَنَه بوُندَی حالَتنِی بوُلِیشِی موُمکِین اِیمَس. آرتگه قَیتِیش وَ اِرتِداد مَسَلَه سِیگه مَنَه بوُندَی رَوِیش بِیلَن اَنِیقلِیک کِیرِیتِیلِیشِی لازِم.

مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرگندَه، اَگر بِیر مُکَلَّف شَخص شَهَرنِی اِیچِیدَه سَفَرگه چِیقماقچِی بوُلسَه وَ اَدَه شِیب باشقَه شَهَرگه بارَه دِیگن مَشِینَه گه یا اَوتابوُسگه چِیقِیب قالگن بوُلسَه، مَنَه بُو مُکَلَّف شَخص خَطا قِیلگن وَ اوُنِی سوُزِینِی قَبُول قِیلسَه بوُلَه دِی وَ بُو شَخصنِی پِیادَه قِیلِینَه دِی. حَتّی اَگر اوُ یالغان اَیتگن تَقدِیردَه هَم بِیرِینچِی مَرتَه اوُنِی گه پِینِی قَبوُل قِیلِینَه دِی. اَمّا اَگر اِیککِینچِی مَرتَه مَنَه شُو نَرسَه گه اوُتِیرِیب سَفَرگه چِیقِیشنِی قَصد قِیلگن بُولسَه چِی؟ مَنَه بُو حالَتدَه، اوُنِی سوُزِینِی قَبوُل قِیلِیب بوُلمَیدِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی بُو سَفَر آگاه بوُلگن حالِیدَه اوُتِیرگن وَ حَقِیقَتدَه مَنَه بُو مِنطَقَه دَن شوُ نَرسَه نِی واسِیطَه سِیدَه سَفَرگه چِیقِیشنِی قَصد قِیلگن.

اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: بِیر سوُزنِی یا عَمَلنِی واسِیطَه سِیدَه مُرتَد بوُلِیشنِی قَصد قِیلگن کِیشِی، مَنَه بُو اِیککِی نَرسَه نِی واسِیطَه سِیدَه اوُزلَرِینِینگ مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَه قِیلَه یاتگن سَفَرلَرِیدَن آرقَه گه قَیتِیب کِیتِیشیَپگن، اوُ نِیمَه قِیلَه یاتگنلِیکلَرِینِی جوُدَه یَحشِی بِیلِیشَه دِی وَ اوُلَر عِلمگه، آگاهلِیککَه، قَصدگه، اِیختِیارگه اِیگه بوُلگن حالدَه مَنَه بوُندَی سَفَرگه چِیقِیشگن؛ بُو یِیردَگِی باشقَه بِیر نوُقطَه شوُکِی، مَنَه بوُندَی شَخص سَفَرگه کِیتگنلِیگِینِی وَ اوُلَرنِی قوُشنِی بوُلِیب توُرگن مَحَلَّه سِیدَن باشقَه جایگه کوُچِیب کِیتگه نِینِی هَمَّه آشکارَه بِیلَه دِی، مَنَه بُو شَخصنِی حَیاتِیدَه صادِر بُولگن آشکار اوُزگه رِیشنِی فَهملَشگن؛ شوُ سَبَبلِی هَم مَنَه بُو شَخصنِی یَشَه یاتگن یَنگِی آشکار مَکاننِی فَهملَشِی اوُچُون اوُزِیگه خاص مُتَخَصِّصلِیککَه حاجَت یوُق، بَلکِی سَوادلِی یا سَوادسِیز، یاش وَ قَرِی، اِیرکَک وَ عَیال یا هَر قَندَی اِنسان بوُنِی تَشخِیص بِیرِیشگه وَ بُو شَخص مَحَلَّه سِینِی تَرک قِیلِیب باشقَه جایگه کوُچِیب کِیتگه نِینِی فَهملَشگه قادِر.

دِیمَک، بُو دُنیادَه آچِیق، آشکار صوُرَتدَه اوُزِینِی اِیختِیارِی، اِیستَه گِی بِیلَن اِسلام دِینِیدَن چِیققَن وَ آرقَه گه قَیتگن مُرتَد کِیشِینِی اوُزگرگن مَکانِینِی هَمَّه مُسُلمانلَر تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر بُولَه دِی. مُرَکَّب تَشخِیصلَرگه ، قَضاوَتلَرگه اِیختِیاج بوُلَه دِیگن اوُرِینلَردَه هَم، مَنَه بُو زَمِینَه دَگِی قَضاوَت، اَهلِی فَن بوُلگن مُتَخَصِّصلَر تامانِیدَن اِیشانچ بِیلَن عَمَلگه آشِیرِیلَه دِی،نَتِیجَه دَه اِیسَه  مَنَه بُو شَخصلَر، مُتَخَصِّصلَر باشقَه لَر هَم مَنَه بُو اوُزگه رتِیرِیلگن مَکاننِی فَهملَشلَرِیگه اِمکانِیَت یَرَه تِیب بِیرِیشَه دِی. یَعنِی اَهلِی فَن مُتَخَصِّصلَرِی اِیشانچ بِیلَن مَنَه بُو مَکاننِی آشکار قِیلِیشَه دِی وَ مَنَه بُو پَیتدَه اوُزگرتِیرِیلگن مَکان هَمَّه اوُچُون آشکار وَ رَوشَن بوُلَه دِی.

 اَگر مَنَه بُو شَخص اوُزِینِی اِرتِدادِینِی آشکار قِیلمَسَه وَ هِیچ کِیم اوُنِی اِرتِدادِیدَن خَبَردار بوُلمَسَه، بُو دُنیادَه اوُ مُرتَدلَر حُکمِیگه شامِل بوُلمَیدِی وَ اوُنِی قَلبِیدَگِی، باطِینِی اِعتِقادِی بِیلَن  هِیچ کِیمنِی اِیشِی یوُق، بَلکِی اوُنِی آشکار ظاهِرِی مِعیارِی بوُلِیب قالَه دِی. چوُنکِی اِرتِداد بُو دُنیادَه فَقَطگِینَه اِیچکِی، کامِلاً شَخصِی جِنایَت حِسابلَنمَیدِی، بَلکِی اِجتِمائِی جِنایَت حِسابلَه نِیب ظاهِرِی دَلِیللَرگه وَ جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش اوُچُون مُستَنَدلَرگه اِیختِیاجِی بار.

نِیمَه اوُچُون اِجتِمائِی جِنایَت حِسابلَه نَدِی؟ چوُنکِی شَخص آشکارَه مُرتَد بُولگن پَیتِیدَه باشقَه مُسُلمانلَرنِی مَعنَه وِی حُقوُقلَرِیگه، اِیمانِیگه، اِیشانچلَرِیگه آشکارَه ضَربَه اوُرگن جِنایَتچِی بوُلَه دِی. اوُنگه اِسلام دِینِیگه کِیرِیشدَه مَجبُورلَنمَیدِی، دِیب اَیتِیلگن، «لا اکرَاهَ فِی الدِّین»، دِینگه کِیرِیش بُویِیچَه مَجبُور قِیلِینمَیدِی، اَمّا اَگر کِیرگن بوُلسَنگ اِیندِی اوُندَن چِیقِیب کِیتَه آلمَیسَن،اوُزِینگنِی اِیستَه گِینگ بُویِیچَه هاحلَه گن اِیشِینگنِی قِیلَه آلمَیسَن.مَنَه بوُنِی  دَلِیللَرِیدَن بِیرِی شوُکِی، اِسلام دِینِیدَن چِیقِیشلِیک مُسُلمان کِیشِینِی شُبهَه گه سالَه دِی  وَ مُسُلمانلَرنِی صَفِینِی ضَعِیفلَشتِیرِیش وَ آشکار کافِرلَرنِی جِبهَه سِینِی مُستَحکَملَش اوُچُون رُوحِی جَنگلَرنِی یوُلگه قوُیَه دِی وَ دُشمَننِی فایدَه سِیگه مُسُلمانلَرنِینگ اِیسَه اِیمانِیگه، اِرادَه سِیگه قَرشِی اوُزِینِی مَنفِی تَأثِیرِینِی کوُرسَه تَه دِی. بُو حوُددِی سِین بِیلَن قَرارداد اِمضالَه گن بِیر کِیشِینِی مِثالِیگه اوُحشَیدِی، مَنَه بُو کِیشِی بِیردَه نِیگه اِیشنِی اوُرتَه سِیدَه قَراردادنِی بَجَه رِیشدَن باش تارتَه دِی وَ اوُزِینِی اِیشِیگه کِیتِیب قالَه دِی. مَنَه بوُندَی اِیش سِیزگه ضَرَر کِیلتِیرَه دِی. اِیندِی سِیز قِیلَه یاتگن اِیشدَن بِیر کِیشِی کِیتِیب قالِیشِی موُمکِین،اوُندَه ضَرَر هَم کَمراق بوُلَه دِی، اَمّا اِیشدَه اِیشلَه یاتگنلَرنِی هَمَّه سِی اِیشنِی تَشلَب کِیتِیب قالِیشلَرِی هَم موُمکِین، بُو حالَتدَه اوُنِی ضَرَرِی هَم کوُپراق بوُلِیشِی طَبِیعِی.

مَنَه بُو صُورَتدَه، اِرتِداد هَم یَککَه صُورَتدَه بوُلِیشِی موُمکِین، اوُندَه اوُنِی مُسُلمانلَرگه نِسبَتاً خَطَرِی هَم کَمراق بوُلَه دِی، بَعضِی جایلَردَه اِیسَه کوُپچِیلِیکدَن عِبارَت بوُلِیب کَتتَه مِنطَقَه نِی قَمرَب آلگن بوُلِیشِی موُمکِین، بُو حالَتدَه مَنَه بُو جَرَیان بِیر مَکاندَگِی مُسُلمانلَر دوُچار بوُلِیشلَرِی موُمکِین بُولگن مُصِیبَتلِی، قوُرقِینچلِی بَلالَردَن حِسابلَه نَدِی. مَخصُوصاً مَنَه بُو مُرتَدلَر قُدرَت وَ حُکوُمَتگه اِیگه بوُلِیشگندَه مُصِیبَت کوُچلِیراق بوُلَه دِی.

مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِینِینگ مُرتَد بوُلِیشِی بارَه سِیدَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی وَفاتلَرِیدَن کِییِینگِی دَوردَه جوُدَه کوُپ گوُواهلَر تاپِیلگن، مَنَه بُو اِرتِدادنِی مِقیاسِی شوُ دَرَجَه دَه بوُلگن اِیدِیکِی، بَرچَه عَرَبلَر مُرتَد بوُلِیبدِی دِیب اوُیلَردِینگ:

• عُمَر اِبنِ خَطّاب رَضِیَ الله عَنهُ اَیتَه دِیکِی:    “إنَّ العَرَبَ قَد ارتدَّت عَلَى أعقَابِهَا كُفَّارًا”  دَرحَقِیقَت عَرَبلَر آرتگه قَیتِیشدِی وَ کافِر بوُلِیشدِی. 
• اَنَس رَضِیَ الله عَنهُ اَیتَه دِیکِی:  “إرتَدَّت العَرَب”  یَعنِی عَرَبلَر مُرتَد بوُلِیشدِی. 
• اِبنِ کَثِیر رَحِمَهُ الله وَ اِبنِ هِشام رَحِمَهُ الله اِبنِ اِسحاق رَحِمَهُ الله دَن رِوایَت قِیلِیشگنکِی: “نَجددَه پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلگن خُوَیلِد اَسَدِینِی فَرزَندِی طُلَیحَه رَهبَرلِیگِیدَگِی اَسَد وَ غَطَفان قَبِیلَه لَرِی مُرتَد بوُلِیشدِی؛ یَمامَه دَه مُسَیلَمَه یِی کَذّاب رَهبَرلِیگِیدَگِی بَنِی حَنِیفَه قَبِیلَه سِی مُرتَد بوُلِیشدِی، پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلگن حارِث تَمِیمِینِی قِیزِی سَجّاح رَهبَرلِیگِیدَگِی تَمِیم قَبِیلَه سِی مُسَیلَمَه گه نِکاهلَه نَدِی وَ مُرتَد بوُلَه دِی، فَزارَه قَبِیلَه سِی هَم عُوَیینَه رَهبَرلِیگِیدَه مُرتَد بوُلِیشَه دِی، بَحرَیندَگِی رابِیعَه وَ بَکر اِبنِ وائِل قَبِیلَه لَرِی هَم نُعماننِی فَرزَندِی مُنذِیرنِی رَهبَرلِیگِیدَه مُرتَد بوُلِیشدِی، حَضرَمَوتدَگِی کِیندَه قَبِیلَه سِی اَشعَث اِبنِ قَیس کِیندِینِی رَهبَرلِیگِیدَه مُرتَد بوُلدِی وَ رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی وَفاتلَرِیدَن آلدِین اوُلدِیرِیلگن اَسوَد عَنسِینِی رَهبَرلِیگِیدَگِی عَناس وَ مُوراد قَبِیلَه لَرِی،مَزحَج قَبِیلَه سِی هَم یَمَندَه مُرتَد بوُلِیشدِی. سُوَیلِم وَ قوُضاعَه نِی بِیر نِیچَه طائِفَه سِی هَم مُرتَد بوُلِیشدِی. 

اِبنِ اُثَیرنِی یازِیشِیچَه: “اُسامَه نِی قوُل آستِیدَگِی لَشکَر اَبُو بَکرنِی فَرمانِی بُویِیچَه جوُنَه تِیلدِی، بَعضِی بِیر قَبِیلَه لَرنِی هَمَّه سِی بَعضِیلَرِینِی بِیر قِیسمِی مُرتَد بوُلِیشدِی،ثَقِیف وَ قُرَیشدَن تَشقَرِی باشقَه قَبِیلَه لَر مُرتَد بوُلِیشدِی.”  مَنَه بُو تَرِیخچِی قوُشِیمچَه قِیلَه دِیکِی: “پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی رِحلَتلَرِیدَن سُونگ پَیغَمبَرنِی قوُماندانلَرِی هَر طَرَفدَن کِیلِیب عَرَبلَر قوُزغَلان قِیلگه نِی وَ مُرتَد بوُلِیشگه نِی حَقِیدَه خَبَر بِیرِیشَردِی.”

دِیمَک، مَنَه بُو وَ بوُنگه اوُحشَه گن جوُدَه کوُپ دَلِیللَرنِی بِیزگه کوُرسَه تِیب بِیرِیشِیچَه، آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، هِیلمَه – هِیل قَبِیلَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی عُمُومِی اِرتِداد رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی عُمرلَرِینِی آخِیرِیدَه، اوُ ذاتنِینگ وَفاتلَرِی پَیتِیدَه یوُز بِیرگن. اَمّا بُو قَبِیلَه لَرنِی هَمَّه سِی یاکِی بوُ دِیاردَگِی هَمَّه آدَملَر مُرتَد بوُلِیشدِی دِیگن مَعنادَه اِیمَسدِی، بَلکِی اَکثَر قَبِیلَه لَرنِی آرَه سِیدَه اوُزلَرِینِی اِیمانلَرِیدَه ثابِت قَدَم توُرگن صادِق مُؤمِنلَر هَم بوُلِیشگن، اَمّا هَر قَندَی صُورَتدَه قُدرَتنِی کوُپراق،آشکار قِیسمِی مُرتَدلَرنِی قوُلِیدَه بوُلگن اِیدِی. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم ثابِت قَدَم بوُلِیب توُرگن قَبِیلَه لَرگه نامَه یازِیب بوُیرُوق بِیرگن اِیدِیلَرکِی، مَنَه بوُ قَمرَب آلوُوچِی بَلانِی قَرشِیسِیدَه اوُزِینگِیزنِی مُناسَبَتِینگِیزنِی بِیلدِیرِیشِینگِیز کِیرَک. یَمَندَگِی اِیرانلِیکلَر اوُزلَرِینِی اِیمانلَرِیدَه ثابِت قَدَم بوُلِیب قالِیشَه دِی وَ یَمَننِی، بَحرَیننِی وَ عَرَبِستاننِی صَحراسِینِی کَتتَه قِیسمِینِی اِیشغال قِیلِیب آلگن یالغانچِی پَیغَمبَرلَرنِی بِیرِی بوُلمِیش اَسوَد عُنسِینِی اوُلدِیرِیشگه مُوَفَّق بوُلِیشَه دِی. اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ هَم ثابِت قَدَم توُرگنلَرگه مَنَه بُو رَوِیشدَگِی نامَه لَر یازِیشنِی دَوام اِیتتِیرَه دِی.

مَنَه شُو تَرتِیبدَه، اِسلام تَرِیخِیدَه جُودَه کوُپ عُمُومِی اِرتِدادلَر یوُز بِیرگن، لِیکِن مَنَه بُو 14 عَصر دَوامِیدَگِی اِرتِدادلَرنِی بَرچَه سِیگه اِیشارَه قِیلِیشنِی اِمکانِی یوُق.نَمُونَه  صِیفَتِیدَه خُراساندَگِی سِنباد خُرَّم دِین وَ مَزدَکِی ( اوُلَر اِیشتِراک حالَتِیدَگِی عَقِیدَه گه یَعنِی بوُگوُننِی تِیلِی بِیلَن اَیتگندَه ساسِیالِیستِیک عَقِیدَه گه اِیگه بوُلِیشگن اِیدِی، خُراساندَگِی عُمُومِی اِرتِداد شوُلَر تامانِیدَن عَمَلگه آشِیرِیلَه دِی) تامانِیدَن اوُیُوشتِیرِیلگن اِرتِدادنِی کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی،اوُزِینِی زَردوُشتِیلَرنِی وَعدَه قِیلِینگن کِیشِیسِی دِیب تَنِیشتِیرگن وَ پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلگن اوُستاز سَیس زَردوُشتِیلَر دِینِینِی کوُپ اِصلاحاتلَر بِیلَن تِیرِیلتِیرماقچِی بوُلِیب خُراساندَه ظُهُور قِیلَه دِی وَ عُمُومِی اِرتِدادنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِی؛ اَوَّل پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلگن سوُنگرَه اِیسَه خُدالِیکنِی هَم اِدَّعا قِیلِیب چِیققَن نِقابلَنگن آق لِباسلِیلَر گوُرُوهِی تامانِیدَن ماوَراءُالنَّهردَه عَمَلگه آشِیرِیلگن عُمُومِی اِرتِدادنِی هَم کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی، اوُلَر مال وَ بایلِیکنِی اِیشتِراکِیدَه مَزدَکِیلَر تَعلِماتِینِی تِیرِیلتِیرِیشگن بوُلِیب، مَنَه بُو مَزدَکِی شَخصگه اِیرگشگنلَر مَسجِدلَرنِی یاقِیب یُوبارِیشَر وَ عَیاللَرنِی اوُغِیرلَه شَر اِیدِیلَر، بُو اِیشلَرنِی کوُردلَرنِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی حِزبِی عِراقنِی کوُردِستانِیدَه وَ باشقَه توُرلِی- هِیل جایلَردَه قِیلِیشگن. بوُنِی هَمَّه یَحشِی بِیلَه دِی. آدَملَر اوُلَرنِی پَک نامِی بِیلَن یَحشِی تَنِیشَردِی. مَنَه بُو کِیمسَه لَر سابِق مَزدَکِیلَرنِی یوُلِینِی دَوام اِیتتِیرُوچِیلَرِی اِیکَنلِیگِینِی تَصدِیقلَیدِیگن جوُدَه کوُپ دَلِیللَر،گوُواهلَر مَوجُود. خُراساندَگِی قِیزِیل لِباسلِیلَر هَم یَنَه باشقَه بِیر عُمُومِی اِرتِدادنِی یوُلگه قوُیُوچِیلَردَن بوُلِیشگن، اوُلَر هَم اَنَه اوُشَه مَزدَکِیلَرنِینگ اِیشتِراکِی عَقِیدَه لَرِینِی آلِیب کِیلِیشَه دِی وَ اِسلامدَگِی بَرچَه حَراملَرنِی حَلال قِیلِیب آزاد قِیلِیب آلِیشَه دِی وَ کوُنگِیللَرِی هاحلَه گن نَرسَه دَن اِبا قِیلِیشمَسدِی. حاضِردَه هَم هَمجِنسبازلَرنِینگ بَیراقلَرِیگه، بِیلگِیلَرِیگه بِیر اِعتِبار بِیرِینگلَر، اوُ حَقِیدَه تَحقَیق قِیلِینگلَر. اوُلَر هَمجِنسبازلَرنِی کوُچَه  نَمایِیشلَرِیدَه اوُزلَرِینِی بِیحَیالِیکلَرِینِی رَسمِی حالگه کِیلتِیرِیش اوُچُون اوُزلَرِینِی گوُرُوهلَرِینِی اوُرتَه سِیدَه اوُلَرنِی بَیراقلَرِی بِیلَن چِیقِیشَه دِی وَ اوُزلَرِینِی حُکمرانلِیگِی آستِیدَگِی دِیارلَردَه اوُلَر مَنَه شوُ مَزدَکِیلَرنِی یوُلِینِی دَوام اِیتتِیرُوچِیلَرِی اِیکَنلِیکلَرِینِی کوُرسَه تِیشَردِی.

آذَربَیجاندَه، اِیراننِی کوُردِستانِینِی بِیر قِیسمِیدَه وَ توُرکِیَه دَه هَم بابَک خُرَّم دِین تامانِیدَن عُمُومِی اِرتِداد وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن. اوُلَر حاضِرگِی دَوردَگِی کوُردلَرنِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِینِینگ مَفِیَه سِی اِیگه بوُلگن عَقِیدَه گه یَعنِی عَیاللَر آزادلِیگِی، جِنسِی آزادلِیک، باشقَه آزادلِیکلَرگه ……..اِیگه بوُلِیشگن. بابَک خُرَّم دِین اِیراننِی کوُردلَرِینِی بِیر قِیسمِیدَه، توُرکِیَه دَه، آذَربَیجاندَه باشلَه گن قِیامِی 20 یِیلگه چوُزِیلَه دِی، اوُ هَم بایلِیک، عَیاللَر وَ باشقَه نَرسَه لَردَگِی مُشتَرَکلِیکنِی یَعنِی مَزدَکِیلَرنِی عَقِیدَه سِینِی رِواجلَنتِیرگن اِیدِی. اوُلَر حوُددِی بوُگوُنگِی کوُندَگِی کامُّونِیستلَر، کوُمَلَه لَر، کوُردلَرنِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی عَقِیدَه سِیگه اوُحشَه گن نَرسَه نِی تَبلِیغ قِیلِیشَردِی.

شُبهَه سِیز بابَک خُرَّم دِینگه اوُحشَه گنلَر خُراساندَه وَ باشقَه جایلَردَه 20 یِیل دَوامِیدَه مَنَه بُو اِیشنِی دَوام اِیتتِیرِیشدِی، اوُتگن عَصرلَردَه کوُردِستاندَگِی کُفر وَ سِکوُلار حِزبنِی اَوَّلگِی اَساسچِیسِی بوُلمِیش قاضِی مُحَمَّد هَم مَنَه بُو مِنطَقَه لَردَه عُمُومِی اِرتِداد جَرَیانِی یوُلگه قوُیگن کِیمسَه بوُلگن، حاضِرگِی دَوردَه اِیسَه مُسَیلَمَه یِی کَذّاب اوُجَلان، مُسُلمان کوُردلَرِیدَن عِبارَت جَمِیعیَتنِینگ  کَتتَه قِیسمِینِی اوُرتَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِدادنِی باشقَه چَپ وَ لِیبِیرَل سِکوُلار گوُرُوهلَرنِی هَمراهلِیگِیدَه یوُلگه قوُیگن، مَنَه بُو بِیرکِیتِیب یَشِیرِیب بوُلمَیدِیگن نَرسَه. هِیچ کِیم بوُنِی پِنهان قِیلَه آلمَیدِی. اوُلَرنِینگ اوُتگن اوُن یِیللِیکلَردَن بُویان عُمُومِی اِرتِدادنِی باشلَشگنلِیگِی عَینِی حَقِیقَت بوُلِیب هِیچ کِیم کوُردلَرنِی آرَه سِیدَه اوُنِی اِنکار قِیلَه آلمَیدِی.

طَبَرِستاندَه هَم مازیار بِن قارن هَم خُرَّم دِیننِی وَ مَزدَکِیلَرنِی اِیشتِراکِی عَقِیدَه لَرِی بِیلَن بُو مِنطَقَه نِی آدَملَرِینِی آرَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِدادنِی اوُیُوشتِیرگن وَ کوُردلَرنِی مُحَمَّد قاضِیسِیگه اوُحشَب اوُ هَم طَبَرِیستاندَگِی عُمُومِی اِرتِدادنِی اَساسچِیسِیگه اَیلَندِی. بِیه آفَرِید وَ اِسحاق توُرک هَم زَردُوشتِیلِیککَه قَیتِیش آرقَه لِی بُو اِیشنِی قِیلِیشَه دِی، اوُلَرنِی هَر بِیرِی اوُزِینِی نَوبَتِیدَه اوُزلَرِی حُکمران بُولگن مِنطَقَه لَردَه خُراساندَه عُمُومِی اِرتِدادنِی یوُلگه قوُیِیشَه دِی.

مَنَه بوُلَرنِی اَکثَرِی اُمَوِیلَرنِی نابوُد بوُلِیشِی بِیلَن عَبّاسِیلَرنِی قُدرَتگه کِیلِیشِینِی آرَه سِیدَگِی قُدرَت بوُشلِیغِی وُجُودگه کِیلگن دَورگه تِیگِیشلِیدِیر. مَنَه شوُ گوُرُوهلَر عَبّاسِیلَر یَنَه قَیتَه دَن حُکوُمَت قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتگچ یَنَه مُنافِقلَرنِی رَوِیشِیگه اوُتِیب آلِیشَه دِی، بَعضِی اوُرِینلَردَه اِسلامِی نِقابنِی چِیهرَه سِیگه توُتِیب آلگن غوُلّاتلَرنِی گوُرُوهلَریِگه کِیرِیب کِیتِیشدِی وَ قوُرامِیطَه، کِیرمانشاهنِی عَلِیُّ اللَّهِیلَرِی  وَ عِراقنِی یَزِیدِیلَرِی وَ باشقَه لَرگه اوُحشَش گوُرُوهلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدِی، دَرسِیمنِی اَطرافِیدَگِی عَلَوِیلَرگه اوُحشَه گنلَر هَم وُجُودگه کِیلدِی، بوُلِیب هَم بُولَر باشقَه بِیر شِیوَه بِیلَن مُسُلمانلَرنِی بِیر قِیسمِیدَه عُمُومِی اِرتِدادنِی بِیر نَوِینِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشَه دِیکِی، بِیزلَرنِی هوُرامِیلَرِیمِیزنِی بِیر قِیسمِی هَم مَنَه بُو مُصِیبَتدَن آماندَه قالِیشمَیدِی وَ حاضِردَه هَم اوُلَرنِینگ اَندَک، بِیر آز قِیسمِی هَلِی هَنوُز عَلِیُّ اللَّهِی غوُلّاتلَرِینِی عَقِیدَه لَرِیدَه قالِیب کِیتِیشگن.

  مُغُوللَرنِی حَملَه سِی هَم مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِدادنِی وُجُودگه کِیلِیشِیگه سَبَب بوُلدِی. اِبنِ تَیمِیَّه اَیتَه دِیکِی: آدَملَرنِی آرَه سِیدَه شوُندَی کِیشِیلَر مَوجُود اِیدِیکِی، اَگر دُشمَن غَلَبَه قاذانسَه اوُلَر هَم اوُزلَرِینِی کُفرلَرِینِی، اِرتِدادلَرِینِی آشکار قِیلِیشَردِی، مَنَه بُو عَصردَگِی مُسُلمانلَرنِی اَکثَرِیدَگِی حالَت بوُلِیب اوُلَر مَشَقَّت،مُشکِلاتلَرگه دوُچار بُولگن پَیتلَرِیدَه مُرتَد بوُلِیشَه دِی، مَنَه بوُ نَرسَه نِی بِیزلَر اوُزِیمِیزدَگِیلَرنِی یا تَشقَرِیدَگِیلَرنِی آرَه سِیدَه شوُنچَه لِیک کوُپ کوُردِیککِی، شوُنِی اوُزِی عِبرَت آلِیشگه کِفایَه قِیلَه دِی.    اِبنِ تَیمِیَّه نِی مَنَه بوُ سوُزلَرِی شوُنِی کوُرسَه تِیب توُرِیبدِیکِی، مُرتَد بُولگن کِیمسَه لَر توُرلَه نِیب توُرَه دِیگن مُنافِقلَرنِی توُدَه سِیدَن بوُلگنلَرگه تِیگِیشلِیدِیر. یَعنِی اوُلَر صادِق مُسُلمان بوُلِیشمَه گن، بَلکِی بوُگوُنگِی کوُندَه بِیزلَر کوُرِیب توُرگن سِکوُلارزَدَه لَردَن عِبارَت بوُلگن. بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه اِرتِدادنِی شَرائِطِی مُهَیَّا بوُلگن پَیتدَه مَنَه شوُ سِکوُلارزَدَه لَر مُرتَد بوُلِیشگن.

اَندَلوُسدَه اَبُو عَبدُالله صَغِیر اوُزِینِی عَمَکِیسِی اَبُو عَبدُالله مُحَمَّد زَغَل بِیلَن جَنگ قِیلَه یاتگن پَیتِیدَه، کاستِیل نَصارالَرِینِینگ فِیرنَندا قوُماندانلِیگِی آستِیدَگِی لَشکَر اوُلَرگه حَملَه قِیلَه دِی وَ اَبُو عَبدُالله صَغِیر اَسِیر توُشَه دِی وَ نَصارا دِینِیگه تابِع بُولِیش وَ یِیلِیگه اوُلَرگه جِزیَه توُلَش شَرطِی بِیلَن اَسِیر قِیلِینَه دِی وَ اِیککِی یِیلدَن سوُنگ زِنداندَن آزاد بوُلَه دِی. قَرَنگلَر، مُسُلمانلَر بِیر- بِیرِینِی جانِیگه قَصد قِیلگن پَیتِیدَه زَلِیل وَ نابوُد بوُلَه دِی، تَفَرُّقنِی اوُزِی سِینِی نابوُد قِیلِیب تَشلَیدِی، مُواظَنَتنِی هَم عَکسِینِی قِیلِیب قوُیَه دِی، نَصارالَر سِینگه جِزیَه بِیرِیشنِی اوُرنِیگه سِین نَصارالَرگه جِزیَه توُلَیسَن. قائِدَه مَنَه شوُ بوُلَه دِی- دَه.

اَمّا نَصارالَر اوُزلَرِینِی مَنَه بُوعَهدلَرِیگه هَم عَمَل قِیلِیشمَیدِی وَ مُسُلمانلَر تَفَرُّقگه، اوُزَرا جَنگلَرگه، حَتِّی نَصارالَر بِیلَن مُتَّحِد بوُلِیشگه دوُچار بُولگچ، نَصارالَر اوُچتَه پادشاهلِیکنِی کاستِیل، لِیئوُن وَ آراگوُننِی مُتَّحِد قِیلِیب بوُیوُک قُدرَتنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدِی وَ تَرقاق ،زَلِیل، سُوست،ضَعِیف، بِی اُبُهُت بوُلِیب قالگن وَ اِیچکِی جَنگلَر هَمدَه کَیفُو- صَفا بِیلَن مَشغوُل بُولگن مُسُلمانلَرنِی نابوُد قِیلِیب تَشلَیدِی. کافِرلَر وَحدَت بِیلَن قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتِیشَه دِی وَ مُسُلمانلَر اِیسَه تَفَرُّق، زَلِیللِیک، ضَعِیفلِیکنِی تَنلَه شَه دِی وَ اَلله تَعالَی اوُزِینِی سُنَّتِینِی اوُزگرتِیرِیب تَشلَیدِی.

هَر قَندَی صُورَتدَه هَم، اَندَلوُسدَه مِینگلَب مُسُلمانلَر قَتلِی عام بُولِیشدِی وَ مِینگلَب مُسُلمانلَر اِیسَه اَفرِیکَه نِی شِمالِیگه قَرَب قاچِیب کِیتِیشدِی. اَمّا اَندُلوُسدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی نَصارالَرنِی حِمایَه قِیلگن یا حِمایَه قِیلمَه گن وَ بِیطَرَف بوُلِیب توُرگن دَستَه دَگِی قاچمَه گن مُسُلمانلَر اوُستِیدَه اِیسَه، نَصارالَر قُدرَتگه کِیرِیب مُستَحکَملَه نِیب آلِیشگچ عَقِیدَه لَرنِی تَفتِیش قِیلِیش سوُدلَرِینِی تَشکِیل قِیلِیشدِی وَ عَقِیدَه لَرنِی تَفتِیش قِیلِیش سوُدلَرِی تَشکِیل بوُلگندَن سُونگ ،مَنَه بُو مُسُلمانلَر عُمُومِی صُورَتدَه مُرتَد بوُلِیشدِی، اِیشانَه وِیرِینگ نَصارالَر مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی مُرتَد بوُلگنلِیکلَرِیگه هَم قَناعَت قِیلِیشگه نِی یُوق. کِییِینچَه لِیک کَتتَه هَجمدَگِی مَنَه بُو مُرتَدلَر جَمِیعیَتِی هَم آلدِین مُسُلمان بوُلگنلِیک وَ قانِیدَه مُسُلمانلَرنِی قانِی آقِیشِی بَهانَه سِی بِیلَن نَصرانِیلَر تامانِیدَن قَتلِی عام قِیلِینِیشدِی وَ مَنَه بُو دِیاردَگِی بِیر نِیچَه یِیللِیک مُسُلمانلَرنِینگ اِیلدِیزِی هَم قوُرِیتِیلدِی.

آخِیرگِی بِیر اِیککِی عَصردَه جوُدَه کوُپ کِیشِیلَر اوُزلَرِینِی قَوملَرِینِی آرَه سِیدَه اوُزِینِی مِللَتِینِی، قَومِینِی سِکوُلارِیزم دِینِی وَ اوُنِی لِیبِیرَلِیزم، ساسِیالِیزم، ساسِیال دِیماکرَه تِیَه، لِیبِیرَل دِیماکرَه تِیَه وَ باشقَه لَر سِینگه رِی توُرلِی- هِیل مَذهَبلَر تامان قِیلِینگن عُمُومِی اِرتِدادِیگه بائِث بوُلِیشدِی. حاضِرگِی پَیتگه کِیلِیب مَنَه بوُلَر قُدرَتنِی قوُلگه کِیرِیتِیشگن وَ بوُگوُنگِی زَمان مَنَه شُولَرنِیکِی، یَهُود وَ نَصارانِی اوُنچَه لِیک تَأثِیرِی یُوق. اَلبَتَّه مُستَثنا حالَتلَر بار،لِیکِن جوُدَه کَم اوُچرَیدِی. اوُتگن اِیککِی عَصر مابَینِیدَه اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی وَ بَرچَه اِسلامِی فِرقَه لَرنِی باشِیگه کِیلگن وَیران قِیلوُچِی بَلانِی سَبَبچِیسِی سِکوُلارِیزم دِینِی وَ سِکوُلارِیستلَر بوُلِیشَه دِی.

یِیوراپَه دَگِی نَصرانِیَتنِی باشِیگه سِکوُلارِیزم قَندَی بَلالَرنِی آلِیب کِیلگه نِی حَقِیدَه آلدِین هَم اِیشارَه قِیلِیب بِیرگن اِیدِیک. قَرَنگلَر سِکوُلارِیزم اَمِیرِکَه دَگِی وَ باشقَه جایلَردَگِی نَصرانِیَتنِی باشِیگه قَندَی بَلالَرنِی آلِیب کِیلگن. هَمَّه نِی نابوُد قِیلدِی وَ بوُگوُن دُنیادَه مُسُلمان بِیلَن بِیرگه جَنگ قِیلَه دِیگن نَصرانِی دَولَت تاپِیلمَیدِی. مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلَه دِیگن نَصرانِیَت قانوُنلَرِی اَساسِیدَگِی نَصارا دَولَتِی یاکِی یَهُودِیَت قانوُنلَرِی اَساسِیدَگِی یَهُودِی دَولَتِی مَوجُود اِیمَس؛ بَلکِی بوُگوُن هَمَّه نِی اوُستِیدَه سِکوُلارِیستلَر حُکمرانلِیک قِیلِیشیَپتِی وَ اوُلَر بَعضِی بِیر نَصرانِیلَرنِی وَ چوُدَه کوُپ سانلِی مُسُلمانزادَه لَرنِی اِیشگه آلِیشگن وَ اوُلَرنِی اوُزلَرِینِی مَقصَدلَرِی یوُلِیدَه حَرج قِیلِیب یُوبارِیشَه دِی. حَه، سِکوُلارِیزم  وَ سِکوُلارِیزم دِینِی وَ اوُنِی توُرلِی- هِیل مَذهَبلَرِی یِیوراپَه دَه هَم مَنَه بوُ مُصِیبَتلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدِی، مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه قَبِیلَه لَرنِی، نَجادلَرنِی، هِیلمَه – هِیل دِیارلَرنِی آرَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِدادگه بائِث بوُلِیشدِی، کوُردِستاندَه کوُردلَرنِی آرَه سِیدَه اَوَّلگِی سِکوُلار حِزبِینِی اَساسچِیسِی صِیفَتِیدَه قاضِی مُحَمَّدگه کِییِینراق اِیسَه بارزانِیگه، طالِبانِیگه وَ کوُردلَرنِی حاضِرگِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلانگه اِیشارَه قِیلسَه بوُلَه دِی،بوُگوُنگِی کوُندَه مَنَه بُو سِکوُلارلَردَن یوُزلَب حِزبلَر فَعالِیَت آلِیب بارِیشیَپتِی، اوُلَر کوُردلَرنِی اوُرتَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِداد دائِمِی رَوِیشدَه مَوجُود بوُلِیشِیگه شَرائِطنِی مُهَیَّا قِیلِیشدِی. حاضِرگه چَه مَنَه بُو مِقیاسدَگِی عُمُومِی اِرتِداد هَرگِیز اوُچرَه گن اِیمَسدِی، کوُردلَرنِی مَدَنِیَتِینِی، اَخلاقِینِی ، عَقِیدَه سِینِی، اِیشانچلَرِینِی بوُندَن باشقَه هِیچ نَرسَه شوُنچَه لِیک نابوُد قِیلالمَه گن وَ اوُنِی اوُرنِیگه کُفرنِی ، خُداسِیزلِیکنِی، اَخلاقِی وَ جِنسِی تَرتِیبسِیزلِیکلَرنِی،فَسادنِی، خِیانَتنِی،پَستکَشلِیکنِی،رِضالَتنِی قوُیَه آلمَه گن اِیدِی. مَنَه بُو مِللَتنِی باشِیگه باشقَه نَرسَه لَر شوُنچَه لِیک کوُپ بَلا، مُصِیبَتلَرنِی کِیلتِیرِیشگه قادِر بوُلگن اِیمَس.

کوُردلَرنِی آرَه سِیدَگِی عُمُومِی اِرتِداد هَم بَرچَه کوُردلَر مُرتَد بوُلدِی، دِیگن مَعنادَه اِیمَس، بَلکِی بُو هَم رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم نِی عَصرِیدَگِی یاکِی باشقَه دَرولَردَگِی تَرِیخِی عُمُومِی اِرتِدادگه اوُحشَیدِی، بِیز کوُردلَرنِی یا باشقَه قَوملَرنِی آرَه سِیدَه جُودَه کوُپ ثابِت قَدَم کِیشِیلَرنِی هَم کوُرَه مِیز، لِیکِن اَکثَر قِیسمِینِی مُرتَد بوُلگنلَر تَشکِیل قِیلَر اِیدِی. اَسلَحَه قُدرَتِی، تَبلِیغات قُدرَتِیگه اِیگه بوُلگن وَ توُرکِیَه، سُورِیَه وَ عِراق کوُردلَرِینِینگ آرَه سِیدَه رَهبَرلِیک قِیلوُچِی حَرَکَت مَنَه بوُ سِکوُلارِیستلَرنِی قوُلِیدَه دِیر، یَعنِی اَکثَرِی کوُردلَرنِی آرَسِیدَگِی رَهبَرلِیک قِیلوُچِی حَرَکَت، سِکوُلارِیستلَرنِینگ اِرتِداد حَرَکَتِی حِسابلَه نَدِی، اَفسُوسکِی اوُلَر اِیراننِی کوُردِستانِیدَگِی آدَملَرنِی هَم اوُزلَرِیگه قوُشِیب بوُلغَب مُرتَد قِیلِیشگن. اوُلَرنِی مِقدارِی آز، هَر بِیر دِیاردَه فاسِد آدَملَر مَوجُود، اَلبَتَّه تاپِیلَه دِی. اِیندِی مُنافِقلَر اِیسَه دائِم بار بوُلگن. رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمدِیک کِیشِی هَم اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی یوُقاتَه آلمَه گچ، حاضِرگِی بِیزلَرنِی دِیارلَرِیمِیزدَه اوُلَرنِی تاپِیلِیشِی طَبِیعِی بِیر حالَت. مَنَه بُو طَبِیعِی بِیر نَرسَه بوُلِیب، شُو مُنافِقلَرگه اَگر شَرائِط مُهَیّا بوُلَه دِیگن بوُلسَه، اَنَه شوُ مَرتَد گوُرُوهلَرگه اِیرگه شِیب کِیتِیشَه دِی.      

مُرتَد سِکوُلارِیستلَرنِی وُجُودگه کِیلِیشِی سَبَبلِی مُسُلمانلَرگه مَخصُوصاً بِیزنِی مِنطَقَه مِیزدَگِی مُسُلمانلَرگه، دُنیادَگِی اَکثَر مِنطَقَه لَرگه یاپِیشگن باشقَه بِیر عُمُومِی اِرتِدادنِی سَبَبِی، مُسُلمانزادَه لَرنِی جوُدَه کوُپ گوُرُوهِی بوُتوُن جَهاندَگِی باسقِینچِی سِکوُلار کافِرلَرِینِی، اوُلَرنِینگ نَوکَرلَرِینِی، سِکوُلار مُرتَدلَرنِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی حِمایَه قِیلگنلِیکلَرِینِی کِیتِیدَن بوُلدِی، بُو بِیچارَه لَرنِی عَدَدِی قَنچَه اِیکَه نِینِی فَقَط اَلله نِی اوُزِی بِیلَه دِی. مَنَه بُو بارَه دَه اَگر بِیر نِیچَه کوُزگه کوُرِینگن نَمُونَه لَرگه اِیشارَه قِیلِینسَه یَحشِیراق بوُلَه دِی، دِیب اوُیلَیمَن:

اَنگلِیَه سِکوُلارِیستلَرِی شَرِیف حَسَن – اوُنگه مَککَه نِی کَتتَه سِی هَم دِییِیشَردِی – رَهبَرلِیگِیدَگِی اَبزار بِیلَن عُثمانِیلَرگه بُویُوک عَرَب اِنقِلابِی اِسمِی بِیلَن – اَصلِیدَه اِیسَه بُویوُک عَرَب خِیانَتِی اِیدِی – حَملَه قِیلِیشگه نِینِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیز، اوُلَر 1916 وَ 1917 یِیللَردَه شامگه حاکِم بُولِیشدِی وَ عُثمانِیلَرنِی چِیقَه رِیب یُوبارِیشدِی وَ اَنگلِیَه نِی سِکوُلار رَهبَرِی لارد لِینبِی حاکِم بوُلدِی، سِکوُلار اَنگلِیَه فَلَسطِیننِی سِکوُلار صِیهیُونِیستلَرنِی قوُلِیگه تاپشِیردِی، فرَنسِیَه سِکوُلارلَرِی اِیسَه سوُرِیَه وَ لِیوَننِی قوُلگه کِیرِیتدِی، اَنگلِیَه سِکوُلارِیستلَرِی عِراق وَ اِییاردَه نِیَه نِی سایکِیس وَ پِیکانِی اِیختِیارِیگه تاپشِیرِیشدِی، عَرَبلَرنِی اوُستِیدَه پادشاه بوُلِیش وَعدَه سِی بِیرِیلگن شَرِیف حَسَننِی اِیسَه قِیبرِیسگه سوُرگوُن قِیلِیشدِی.   مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن فَلَسطِین سِکوُلارِستلَرِیگه نَوکَرلِیک قِیلگن عَرَبلَرنِینگ بُویُوک خِیانَتِینِی قُربانِی بُولدِی. حاضِرگِی پَیتدَه فَلَسطِیننِی وَ فَلَسطِینلِیکلَرنِی باشِیگه کِیلَه یاتگن نَرسَه لَرنِی هَمَّه سِی بوُتوُن جَهان سِکوُلارِیستلَرِینِی، اوُلَرنِی نَوکَرلَرِینِی کِیلتِیرگن ثَمَرَه سِیدِیر. فَلَسطِیننِی اِسمِی هَر کوُنِی یادِینگِیزگه توُشگن پَیتِیدَه، جَهان سِکوُلارِیستلَرِینِینگ وَ اوُلَرنِی مَحَلِّی نَوکَرلَرِینِینگ جِنایَتلَرِی هَم کوُزِینگِیزنِی آلدِیگه کِیلسِین.

اوُشَه پَیتلَردَه سِکوُلار اَنگلِیَه عِراقنِی ساتقِین هِند مُسُلمانزادَه لَرِینِی واسِیطَه سِیدَه مُسُلمان عُثمانِیلَرنِینگ قوُلِیدَن تارتِیب آلدِی وَ اوُنِی اِیشغال قِیلدِی، کِیمنِی واسِیطَه سِیدَه؟ مَنَه شُو ساتقِینلَر یَعنِی باشقَه چَه  اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه هِند مُسُلمانلَرِی (حَنَفِی هِندلَر) واسِیطَه سِیدَه آلدِی، هِند مُسُلمانزادَه لَرِی مُسُلمان عُثمانِیلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشنِی گوُناه دِیب بِیلِیشگن پَیتِیدَه، شَرِیف وَ سَلطَنَتدَگِی سَلَفِی اوُلامالَر،مَکَّه خائِنلَرِی هَمدَه ساتقِین ،خائِن بوُلگن باشقَه مُلّالَر مُسُلمان عُثمانِیلَرگه قَرشِی اَنگلِیَه نِی بَیراغِی آستِیدَه جَنگ قِیلِیشنِی جائِزلِیگِی حَقِیدَگِی فَتوانِی صادِر قِیلِیب بِیرِیشدِی. دِیمَک،سِکوُلار اَنگلِیَه آلِ سَعُودنِینگ خائِن سَلَفِیلَرِینِی، اوُلَرنِینگ سَلطَنَت اوُلَمالَرِینِی حِمایَه سِی آستِیدَه مُسُلمان دِیارلَرِینِی اَلدَنگن مُسُلمانلَرنِی واسِیطَه سِیدَه باسِیب آلَدِی. بُو اِیشنِی بوُگوُنگِی کوُندَه سِکوُلار اَمِیرِکَه  هَم قِیلیَپتِی.

سِکوُلار فرَنسِیَه هَم 1920 یِیلدَه سایکِس- پِیکا قَراردادِی بِیلَن مُسُلمانزادَه لَرنِی واسِیطَه سِیدَه ( اوُشَه زَماندَگِی مالِکِیلَر) توُنِس وَ اَلجَزائِرنِی باسِیب آلدِی وَ فرَنسِیَه 1954- 1962 یِیللَردَه اَلجَزائِرلِیکلَرگه قَرشِی مالِکِیلَردَن بوُلگن وَ اوُلَرنِی سانِی 250000 نَفَرنِی تَشکِیل قِیلگن، اَلحَرِّکِیُّون نامِی آستِیدَگِی  اَلجَزائِرلِیک گوُرُوهنِی  واسِیطَه سِیدَه جَنگ قِیلدِی، حوُددِی شُو اِیشنِی بوُگوُنگِی کوُندَه عِراق وَ سُورِیَه دَگِی صَحَواتلَر اَمِیرِکَه، نَتا،راسِّیَه وَ اوُنِی ساتقِینلَرِی اوُچُون قِیلِیب بِیرِیشیَپتِی. اوُشَه یِیللَردَه فرَنسِیَه لِیکلَر اوُلَرنِی عَدَدِی 250000 نَفَرنِی تَشکِیل قِیلگن وَ مالِکِیلَرنِی آرَه سِیدَن چِیقِیب کِیلگن اَلحَرکِیُّون بِیلَن بِیرگه اَلجَزائِرنِی مالِکِی مُسُلمانلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلدِی. اَلجَزائِردَگِی اِنقِلابچِی آدَملَردَن بِیر مِللِیانِی قُربان بوُلگچ وَ ساتقِینلَر مَغلوُبِیَتگه اوُچرَه گچ،اَلجَزائِردَه مَوجُود بُولگن اَلحَرکیّون گوُرُوهِی هَم فرَنسِیَه لِیکلَر بِیلَن بِیرگه فرَنسِیَه گه قاچِیب کِیتِیشدِی. گِیتلِیرنِینگ مُسُلمانزادَه لَردَن تَشکِیل تاپگن عَسکَرلَرِینِینگ کَتتَه جَماعَت نَمازِینِی هَم کوُرگنمِیز. اوُلَرنِینگ جُمعَه نَمازِیدَگِی جَماعَه تِی توُرکِیَه دَگِی حَنَفِیلَرنِی جَماعَه تِیدَن هَم کوُرَه کوُپراق اِیدِی. مِصرنِی شافِیعِیلَرِی، توُنِیس وَ لِیوِیَه نِی مالِکِیلَرِی هَم حوُددِی شوُنگه اوُحشَش بوُلِیشگن.

دوُستلَر دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر، حاضِرگِی پَیتدَه هَم سِکوُلار اَمِیرِکَه وَ اوُنِی باشقَه سِکوُلار هَم پَیمانلَرِی هَم، اوُلَرنِی دوُست لَشکَرِی دِیب ناملَیدِیگن فَقَطگِینَه حَرَمَیننِی شَرِیفدَگِی خائِنلَرنِی وَ آلِ سَعُودنِی وَ باشقَه دِیارلَردَگِی دِینفُرُوشلَرنِی فَتوالَرِی واسِیطَه سِیدَه مُسُلمانلَرنِی دِیارلَرِینِی، یَقِین شَرقنِی باسِیب آلدِی وَ حاضِردَه هَم بَرچَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلیَپتِی.

سِکوُلار اَمِیرِکَه عِراقنِی قُوَیتنِی، اِیاردَه نِیَه نِی، آلِ سَعُودنِی، مِصرنِی وَ باشقَه طاغوُتلَرنِی واسِیطَه سِیدَه وَیران قِیلدِی- کُو، حاضِرگِی پَیتدَه هَم تَیّارَه لَرِینِی قُوَیت،سَعُودِیَه، قَطَر، تُورکِیَه، پاکِستاندَن مُسُلمانلَرنِی قِیرغِین قِیلِیش اوُچُون اوُچِیرَه دِی. سِکوُلار اَمِیرِکَه اَفغانِستاننِی پاکِستاندَن توُرِیب بامبَه بوُران قِیلَدِی وَ شِیمال بِیرلَشگن کوُچلَرِی دِیب ناملَنگن، هَمدَه رَبّانِی،دوُستِیم،اَحمَدشاه مَسعوُد، سَیّاف وَ باشقَه لَردَن تَشکِیل تاپگن حَنَفِی اَفغانلَرِینِی واسِیطَه سِیدَه طالِبانگه قَرشِی جَنگ قِیلدِی.

سِکوُلار اَمِیرِکَه حاضِردَه هَم سِکوُلار،خائِن کوُردلَرنِی وَ کوُردِستاننِی شافِیعِیزادَه لَرِینِی واسِیطَه سِیدَه عِراقنِی بَعضِی نوُقطَه لَرِیدَه اوُزِینِی مَقصَدِیگه اِیرِیشدِی وَ کوُزلَه گن اِیشلَرِینِی بِیتِیرِیب آلگچ حوُددِی توُعالِیتنِی قاغاذِیگه اوُحشَب اوُلَرنِی تَشلَب کِیتدِی، اِیندِی بُو توُعالِیت قاغازلَرِی یَنَدَه اِیختِیاج پَیدا بوُلگوُنچَه کِیرَک بوُلمَیدِی. حاضِرگِی دَوردَه سِکوُلار اَمِیرِکَه سُورِیَه دَه کوُردلَرنِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِیدَن مَنَه شُو اوُصوُل بُویِیچَه فایدَه لَنیَپتِی، اِیندِی اوُزِی کوُزلَه گن مَقصَدلَرِینِی قوُلگه کِیرِیتگچ حوُددِی باشقَه توُعالِیت قاغاذلَرِینِی آتِیب یوُبارگنگه اوُحشَش تَشلَب کِیتَه دِی، هَمَّه مِیز بوُنِی قَرَب توُرسَک کوُرَه مِیز. اوُتگن دَورلَردَه قاضِی مُحَمَّدگه نِیمَه بوُلگه نِینِی کوُردِیک. حوُددِی شوُ بَلالَرنِی ستَلِین قاضِی مُحَمَّدنِی باشِیگه هَم آلِیب کِیلگن وَ اوُنِی توُعالِیتنِی قاغاذِیدِیک اِیشلَه تِیب بوُلگندَن سوُنگ آتِیب یوُبارگن. توُعالِیت قاغاذِینِی اِیشلَه تِیب بوُلگندَن سوُنگ اوُنِی اوُزِی بِیلَن بِیرگه آلِیب یُورَه دِیگن کِیشِی تاپِیلَه دِیمِی؟ بوُ  اِمکانِی یوُق نَرسَه.

حَتَّی قَدِیمگِی صَلِیبِی جَنگلَرِیدَه هَم صَلِیبِچِیلَر شامنِی اَمِیرلَرِینِی خِیانَتلَرِی آرقَه لِی شامنِی ساحِللَرِیگه کِیرِیب کِیلِیشگن،اَندَلوُس هَم طائِفَه لرنِینگ باشلِیقلَرِینِی قِیلگن خِیانَتِی سَبَبلِی قوُلدَن بای بِیرِیلگن. آشکار کافِرلَر بِیلَن مُسُلمانزادَه نَوکَرلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی مَنَه بُو عَلاقَه لَردَن هَمِیشَه آشکار کافِرلَر مَنفَعَت کوُرِیشگن،مُسُلمانزادَه لَر هَم اوُزلَرِینِی دِینلَرِینِی یوُقاتگندَن سُونگ عِززَتلَرِینِی، نامُوسلَرِینِی،اوُزلِیکلَرِینِی وَ نِهایَت توُپراقلَرِینِی، بایلِیکلَرِینِی هَم قوُلدَن بای بِیرِیشدِی.

حَه، مَنَه بُو مُسُلمانزادَه لَر کافِرلَرنِی لَشکَرِیدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِدادنِی یَنَدَه کِینگه یِیشِی اوُچُون جَنگ قِیلِیشگن وَ حاضِردَه هَم جَنگ قِیلِیشیَپتِی، اوُلَر بَرچَه اِسلامِی مَذهَبلَر،فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَه مَوجُود بوُلِیب جَهان سِکوُلار کافِرلَرِینِی گوُروُهِینِی اِیچِیگه کِیرِیشگن وَ اوُلَرنِی صَفِیدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشیَپتِی. اَلبَتَّه اوُلَردَن بَعضِی فِرقَه لَرنِی سانِی کَمراق، چُونکِی اوُلَرنِی سانِی هَم کَم، حوُددِی شِیعَه لَرگه اوُحشَش، اوُلَرنِی آرَه سِیدَه کافِرلَر بِیلَن هَمکارلِیک قِیلَه دِیگنلَرِی کَمراق تاپِیلَه دِی؛ اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن باشقَه فِرقَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه اِیسَه هَمکارلِیک قِیلَه دِیگنلَرنِی سانِی شِیعَه لَردَن کوُرَه یوُز بَرابَر کوُپراق، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَردَگِی جَمِیعیَتنِی سانِی هَم شِیعَه لَردَن کوُرَه یوُز بَرابَر کوُپراق. دُنیادَگِی اَکثَر دَولَتلَردَه هَم مَنَه شوُلَر اَمِیرِکَه نِی، نَتانِی وَ باشقَه کافِرلَرنِی صَفِیدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشیَپتِی وَ جَنگ یا اَلله نِی یوُلِیدَه بوُلِیشِینِی یا طاغوُت وَ کافِرلَرنِی یوُلِیدَه بوُلِیشِینِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیز:       «الَّذِينَ آمَنُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواأَوْلِيَاءَالشَّيْطَانِ ۖ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا» (نساء/76)،) اِیمان اِیگه لَرِی اَلله یُولِیدَه جَنگ قِیلَه دِیلَر، کافِر کِیمسَه لَر اِیسَه شَیطان یوُلِیدَه جَنگ قِیلَه دِیلَر. بَس، شَیطاننِینگ دوُستلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلِینگِیز! شُبهَه سِیز، شَیطاننِینگ مَکرِی ضَعِیف بوُلگوُچِیدِیر.

مَنَه شُو دَلِیللَرگه وَ باشقَه دَلِیللَرگه اَساساً، مَنَه بُو دُنیادَگِی مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَگِی بَرچَه سِکوُلارِیستلَر، اوُزلَرِیدَگِی اَلله نِی شَرِیعَتِیگه مُخالِف بوُلگن سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَرگه اِعلان قِیلِیشگن دوُستلِیکلَرِی، وَلاءلَرِینِی وَ تَشقِی سِکوُلار کافِرلَرنِی صَفِیدَه جَنگ قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، اوُلَرنِی حُکمِی آشکار کافِرلَرنِی حُکمِی بِیلَن بِیر هِیل بوُلَه دِی، چوُنکِی اوُلَر اِسلامنِی صَفِیدَن آشکار کافِرلَر تامانگه قَیتِیب کِیتِیشگن وَ اوُلَرنِی یوُلِیدَه جَنگ قِیلِیب قان توُکِیشَه دِی. مَنَه بُو شَخصلَرنِینگ مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن کافِرلَرنِی صَفِیگه قِیلگن عَمَلدَگِی آشکار قَیتِیشلَرِی، اوُلَردَگِی آشکار،اَنِیق اِرتِدادنِی بِیلدِیرَه دِی، حَتَّی اَگر شَخصِی حالَتلَردَه اِسلامِی عِبادَتلَرنِی بَعضِیلَرِینِی بَجَه رِیشسَه هَم، حوُددِی صَدرُ الاِسلام دَورِیدَگِی یالغانچِی پَیغَمبَرلَرگه اِیرگشگن کِیشِیلَرگه اوُحشَش، اوُلَرنِی اَکثَرِی اِسلامِی شَرِیعَتگه پایبَند بوُلِیشگن اِیدِی.

دِیمَک، کوُردلَرنِی اوُرتَه سِیدَه تَرقَلگن عُمُومِی اِرتِداد جَرَیانِی یَنگِیلِیک اِیمَس وَ یَنگِیلِیک بوُلمَیدِی هَم، اَمّا اَگر اوُلَرنِی قَرشِیسِیدَه اِسلامِی قُدرَت وُجُودگه کِیلمَیدِیگن بُولسَه، مَنَه بوُ مِللَتنِی باشِیگه هَم اَندَلوُس مُسُلمانلَرِینِی باشِیگه توُشگن بَلا کِیلِیشِی موُمکِین. حوُددِی اوُتگن دَرولَردَه کِیلگه نِیدِیک. اَخِیر بِیزلَر دَرسِیمدَگِی عَلَوِیلَرنِی وَ سَنجاردَگِی یَزِیدِیلَرنِی وَ دالاهُونِی اَطرافِیدَگِی عَلِیُ اللَّهِی لَرنِی تَجرِیبَه قِیلِیب کوُرمَه دِیکمِی؟ اَوَّل اوُلَرنِی غوُلّات مَذهَبِی شِعارلَر بِیلَن اَلدَشدِی وَ مَزدَکِیان، مانَوِیان، مَتِیرِیالِیستلَرنِی عَقِیدَه لَرِینِی حَتَّی یَهُودِیَتنِی،نَصرانِیَتنِی آلِیب کِیرِیش بِیلَن کوُردلَر اوُچُون اَرَه لَشگن بِیر مَعجُون یَسَب بِیرِیشدِی. حاضِرگِی پَیتدَه اوُلَردَن قالگن شوُندَی نَسلنِی کوُرِیشِیمِیز مُومکِینکِی، مَنَه بوُلَر اوُزلَرِینِی اَصلاً مُسُلمان دِیب حِسابلَشمَیدِی وَ یِیتتِینچِی عَصر وَ اوُندَن کِییِینگِی دَرودَه اوُلَرگه پِیشِیرِیب بِیرِیلگن وَ قِیزِیلباشلَر اوُنِی تَشکِیللَشتِیرگن اَرَه لَش مَعجُون شوُروَه دَن سوُنگ، شوُندَی بِیر تَصَوُّراتلَر، خَیاللَرگه غَرق بوُلِیشگنکِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی مِینگلَب یِیل آلدِینگِی دَورگه تِیگِیشلِی دِیب اوُیلَه شَه دِی. بُو حوُددِی حاضِر بِیر کِیشِی کِیلِیب کوُردِستاندَگِی کوُمَلَه کامُّونِیستلَرِینِی اوُتمِیش تَرِیخِی سوُقراطدَن آلدِینگِی یاکِی اِینگ کَمِیدَه پَیغَمبَردَن آلدِینگِی دَورگه بارِیب تَقَه لَه دِی، دِیگه نِیگه اوُحشَیدِی. اَلله تَعالَی دَهرِیلَرنِی یَعنِی کامُّونِستلَرنِی بِیر قِیسمِی حَقِیدَه اَیتَه دِیکِی:         «وَ قَالُوا مَاهِیَ إِلا حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوت وَ نحْیَا وَ مَا یهْلِکُنَا إِلا الدَّهْرُ وَ مَا لهَم بِذَلِک مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلا یَظنُّونَ» (جاثیه/24)،)  اوُلَر (یَعنِی قِیامَتنِی اِنکار قِیلوُچِیلَر: “حَیات) فَقَط دُنیادَگِی حَیاتِیمِیزدِیر. ( بَعضِیلَرِیمِیز) اوُلِیب، (باشقَه لَرِیمِیز) حَیاتگه کِیلَه وِیرَه مِیز وَ بِیزلَرنِی ( اَلله اوُلدِیرمَیدِی، بَلکِی) فَقَط زَمان (اوُتِیشِی) گِینَه اوُلدِیرَه دِی”، دِیدِیلَر. حالبُوکِی، اوُلَر اوُچُون بوُ توُغرِیدَه بِیران بِیلِیم – حُجَّت یوُقدِیر. اوُلَر فَقَط شوُندَی گوُمان قِیلوُرلَر، خالاص.

حاضِرگِی پَیتدَه هَم، سِکوُلارِیستلَر اوُزلَرِینِی اَخبارات واسِیطَه لَرِیدَه مَنَه بوُندَی مُشتَرَک نَرسَه لَرنِی قَدِیمگِی تَرِیخِی نَرسَه لَر وَ هِیلمَه – هِیل مِللَتلَر آرَه سِیدَن کِتابلَرنِینگ وَرَقلَرِیدَن چِیقَه رِیب آلِیشَه دِی، غُولّات کِیلگن وَقتِیدَه مَزدَکِیلَرنِی، مانوُوِیلَرنِی، مَتِیرِیالِیستلَرنِی هِیلمَه – هِیل عَقِیدَه لَرِیگه اِیگه بُولگن اِیدِیلَر، نَصرانِیلَر وَ یَهُودِیلَر، مَجُوسِیلَر، صابِیئِنلَر خوُزِستان مِنطَقَه سِیدَه اوُنِی اَطرافلَرِیدَه ساکِن بوُلِیب یَشَه شَر اِیدِی. مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِیدَن عِبارَت بِیر مَعجُوننِی اوُتگن بِیر نِیچَه عَصرنِی اِیچِیدَه یَسَشگن، شوُ سَبَبلِی هَم غوُلّات وُجُودگه کِیلتِیرگن دِیرسِیمنِی، سَنجارنِی وَ بِیزلَرنِی هوُراماناتنِی بِیر قِیسمِیدَگِی بِیچارَه آدَملَر بار، حاضِردَه هَم اوُلَرنِی کِتابلَرِیدَه مَوجُود، سَرَنجامگه قَرَنگلَر اوُ یِیردَه هَم بار، مُصحَف رِیشدَه هَم قَرَسَنگلَر بار. سَرَنجام هَم هوُرامِی تِیلِیدَه یازِیلگن. اوُلَر کِتابلَرنِی وَرَقلَرِینِی آرَه سِیدَن مِینگ یِیل آلدِینگِی یاکِی اِسلامدَن آلدِینگِی دَورگه تِیگِیشلِی بَعضِی عَقِیدَه لَرنِی چِیقَه رِیب آلِیشگن وَ رَسمِی حالَتدَه اوُلَرنِی یَنگِی دِین دِیب کوُرسَه تِیشَه دِی وَ اَسلَحَه نِی کوُچِی بِیلَن مَنَه بوُندَی بِی پایَه،اَساسسِیز گوُمانلَرنِی،شُبهَه لَرنِی حِمایَه قِیلِیب توُرِیشِیبدِی، اَصلِیدَه اِیسَه هَمَّه مِیز مَنَه بوُ گوُرُوهلَرنِی عُمرِی تَشَیُّعگه وَ تَسَوُّفگه نِسبَتلَنگن فِرقَه لَردَگِی غوُلّات گوُرُوهِینِی تَرِیخِیگه باغلَنگنلِیگِینِی یَحشِی بِیلَه مِیز.

مَنَه بوُلَرنِی عُمرِی اوُنچَه لِیک کوُپ اِیمَس، اوُتگن عَصرلَرگه تِیگِیشلِی بوُلِیشِی موُمکِین. حاضِرنِی اوُزِیدَگِی اوُشَه مِنطَقَه لَردَگِی کامُّونِیستلَر، مَتِیرِیالِیستلَر بِیزنِی قَومِیمِیزدَن بوُلِیشلَرِی هَم موُمکِین وَ مَنَه بُو شَخصلَرنِی عَقِیدَه لَرِی دِمِیترِیسگه بارِیب تَقَه لِیشِی هَم موُمکِین، یَعنِی اوُزلَرِی صُحبَت قِیلِیشَه یاتگه نِیدِیک نَصرانِیَتدَگِی مِیلاددَن آلدِینگِی مِینگلَب یِیل اِیلگه رِیگِی دَورگه  یِیتِیب بارَه دِی. مَنَه بوُ نَرسَه بِیزنِینگ قَومِیمِیز، قَرِینداشلَرِیمِیز نَجادِیگه کوُرَه مِینگ یِیلدَن بوُیان مَنَه شوُ دِینگه اِیگه بوُلگنلِیگِینِی بِیلدِیرمَیدِی، بَلکِی اوُنِی اوُزِی مَنَه شُو دِینگه اِیگه . اوُنِی آتَه لَرِی، بابالَرِی وَ اوُلَرنِی قَومُو- قَرِینداشلَرِی اِیسَه باشقَه نَرسَه گه اِیگه بوُلِیشگن.

یَزِیدِی غوُلّاتلَرنِی،عَلِیُ اللَّهِیلَرنِی، عَلَوِیلَرنِی آتَه – بابالَرِی وَ اَجدادلَرِی باشقَه نَرسَه بوُلِیشگن، اوُلَر کِییِینچَه لِیک مَنَه بُو مَعجُونگه اَیلَه نِیب قالِیشدِی. غوُلّات مَنَه بوُلَرنِی شوُندَی مَعجُونگه اَیلَنتِیردِی وَ بَعضِی مِنطَقَه لَردَه عُمُومِی اِرتِدادنِی وُجُودگه کِیلتِیردِی. بُوگوُنگِی کوُندَه هَم اَسلَحَه نِی کوُچِی، تَبلِیغاتنِی قُدرَتِی،اَخبارات واسِیطَه لَرِینِی قُدرَتِی بِیلَن آدَملَرنِی مِییَه سِیگه مَنَه بُو تَصَوُّراتلَرنِی قوُیِیشَه دِی وَ حَتَّی اوُلَرنِی اَصلزادَه دِیب هَم اَیتِیشَه دِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَرنِی بَعضِی عَقِیدَه لَرِی مانوُوِیلَرگه،مَزدَکِیلَرگه،زَردوُشتِیلَرگه،مَتِیرِیالِیستلَرگه، یَهُودِیَتگه،نَصرانِیَتگه وَ …….یِیتِیب بارَه دِی، مَنَه بوُلَر اِسلامدَن آلدِینگِی دَرودَه مَوجُود بُولِیشگن. اوُلَرنِی آچِیقدَن – آچِیق قِیلَه یاتگن جِنایَتلَرِینِی، یالغانلَرِینِی قَرَنگلَر. مَنَه بُو نَرسَه لَرنِی اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی اِثبات قِیلَه آلمَیدِی، شوُ سَبَبلِی هَم اَلله تَعالَی اَیتَه دِیکِی:      وما لهم بذلک من علم إن هم الا یظنون»  اوُلَر هِیچ قَندَی عِلمگه اِیگه اِیمَسلَر، چوُنکِی عِلم تَجرِیبَه قِیلِینِیشِی لازِم، یَعنِی اِیشانچلِی بوُلِیشِی کِیرَک. اوُلَردَه اِیسَه هِیچ قَندَی عِلم یُوق. هَمَّه سِی گوُمان وَ اِیحتِمالدَن عِبارَت، مَنَه شُو گوُمان، شُبهَه، اِیحتِماللَرنِی هَم اَسلَحَه نِی،سپُوتنِیک کَنَللَرِینِی کوُچِی بِیلَن حِمایَه قِیلِیشَه دِی.

تَشقِی سِکوُلار کافِرلَر وَ مِنطَقَه دَگِی طاغوُتلَر تامانِیدَن حِمایَت قِیلِینَه دِیگن اوُلَردَگِی اَسلَحَه نِی قُدرَتِینِی قَرشِیسِیدَه، فَقَطگِینَه قُرآننِی وَ چِیگه رَه لَنگن تَبلِیغنِی قُدرَتِی کِفایَه قِیلمَیدِی، بَلکِی حُکوُمَت قُدرَتِی وَ اَسلَحَه نِی قُدرَتِی بِیلَن اوُلَرگه قَرشِی کوُرَشسَه بوُلَه دِی.

اوُلَر بِیلَن مُعامَلَه قِیلِیش رَوِیشِی هَم حوُددِی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر بِیلَن قِیلِینَه دِیگن مُعمَلَه دِیک بوُلَه دِی یا مُسُلمانلَر اوُلَرنِی اوُزلَرِینِی جَمِیعیَتلَرِیدَن چِیقَه رِیب یُوبارِیشَه دِی  وَ آشکار بوُلِیشَه دِی یاکِی اوُزلَرِینِی اِیختِیارلَرِی بِیلَن اوُزلَرِینِی صَفلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن جُودا قِیلِیب آلِیشَه دِی وَ کُفرلَرِینِی آشکار قِیلِیشَه دِی، اوُلَر حوُددِی آشکار کافِرلَردِیک مُسُلمانلَر اوُچُون آشکار، اَنِیق بوُلِیشگن وَ آشکار کافِرلَرنِی صَفِیگه قوُشِیلِیشگن، باشقَه چَه قِیلِیب اَیتگندَه مُرتَد بوُلِیشگن. شوُنِینگدِیک اُمُّ المُؤمِنِین عائِشَه رَضِیَ الله عَنها مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:   ” ارْتَدَّتِ الْعَرَبُ قَاطِبَةً، وَاشْرَأَبَّ النِّفَاقُ”  یَعنِی: عَرَبلَرنِی بَرچَه سِی مُرتَد بوُلدِی وَ اِیککِی یوُزلَه مَه چِیلِیک وَ نِفاق اوُرنَه شِیب آلدِی.

یَعنِی عَرَبلَر مُرتَد بُولگندَن سوُنگ نِیمَه اوُرنَه شِیب آلدِی؟ نِفاق. حَه، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر اوُزلَرِینِی نِفاقلَرِینِی آشکار قِیلِیشدِی، اوُلَر اوُزلَرِی یَشِیرِیب یوُرِیشگن  نَرسَه لَرِینِی آشکار قِیلِیشَه دِی. بار نَرسَه شوُ. شوُنِینگ اوُچُون هَم اوُلَر مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه بوُلَر اِیکَنلَر، بِیز اوُلَرگه مُنافِق یاکِی اِی مُنافِق دِییَه آلمَیمِیز. اَمّا اَگر آشکار بوُلِیشگن پَیتدَه هَمَّه سِی تَمام بوُلَه دِی، بوُندَه اوُلَرگه مُنافِق یا کافِر دِیب اَیتسَه بوُلَه دِی، مُنافِق کافِرگه تِینگ نَرسَه، مُنافِق اَصلِیدَه اوُشَه کافِرنِی اوُزِی، لِیکِن یَشِیرِینگن حالَتِیدِیر. دِیمَک، اوُلَر آشکار کافِرلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی کُفرلَرِینِی آلدِین مَخفِی قِیلِیشگن اِیدِی، سوُنگرَه اِیسَه اوُنِی آشکار قِیلِیشگن. مَنَه بوُ حالَتدَه اوُلَر بِیلَن هَر بِیر کافِرگه اوُحشَب مُعمَلَه قِیلِینمَیدِی، اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِیگه اوُحشَب اِیمَس، بَلکِی مُشرِک کافِرلَرگه وَ سِکوُلارلَرگه اوُحشَب اوُلَرگه مُعامَلَه قِیلِینَه دِی.

مَنَه بُو یِیردَه اِیشارَه قِیلِینِیشِی لازِم بوُلگن کِیچِیک نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، اَفسُوسکِی بُو جُودَه کوُپ مُسُلمانلَر تامانِیدَن رِعایَه قِیلِینمَیدِیگن نَرسَه، مُنافِقلَر مُسُلمانلَرنِی آرَسِیدَه بُولگن پَیتِیدَه هَمَّه مُسُلمانلَرنِی مُنافِق دِیب هَم بوُلمَیدِی، مَنَه شُو رَوِیشگه کوُرَه مُرتَدلَر هَم مُسُلمانلَرنِی بِیر دَستَه سِی حِسابلَه نَدِی، فَلانچِی مَذهَبنِی بِیر دَستَه سِی بوُلِیشَه دِی، مُرتَدلَر هَم مُسُلمانلَرنِی بِیر دَستَه سِیدوُرلَر، مُسُلمانلَرنِی هَمَّه سِی یاکِی اوُشَه مَذهَبنِی هَمَّه سِی مُرتَد اِیمَس، مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی مَوجُودلِیگِی سَبَبلِی هَمَّه مُسُلمانلَرنِی مُنافِقلَر یا مُرتَدلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَش موُمکِین اِیمَس. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی عَصرِیدَگِی باش باشقَه دَورلَردَگِی عُمُومِی اِرتِدادلَردَن آچِیق- آیدِین مَعلوُم بُولگن نَرسَه شوُکِی، مُرتَدلَر قُدرَتگه اِیگه بوُلگنلِیکلَرِیگه قَرَمَسدَن ثابِت قَدَم کِیشِیلَر هَم جوُدهَ کوُپ بوُلِیشگن، یَمَندَه هَم اِیرانلِیک ثابِت قَدَم کِیشِیلَر بوُلِیشگن، اوُلَر پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلگن اَسوَد عَنسِینِی اوُلدِیرِیشَه دِی.

هِند حَنَفِیلَرِینِینگ بِیر دَستَه سِی اِیسَه اَنگلِیَه گه عُثمانِی دَولَتِیدَگِی مُسُلمانلَرنِی اوُلدِیرِیشدَه یاردَم بِیرِیشگن اِیدِی، اوُلَر هِندِستان یَرِیم آرالِیدَگِی آدَملَرنِی قِیرغِینِیدَه هَم یاردَم بِیرِیشگن، اَلبَتَّه هَمَّه حَنَفِیلَر اِیمَس.حاضِرگِی وَقتنِی اوُزِیدَه هَم اَفغانِستاننِی، پاکِستاننِی، بَنگلَه دِیشنِی، اوُزبِیکِستاننِی، تاجِکِستاننِی، حِتاینِی، توُرکِیَه نِی حَنَفِیلَرِیدَن عِبارَت دَستَه لَر بوُتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِیگه وَ مَنَه شُو جَهان کافِرلَرِینِینگ نَوکَرلَرِیگه وَطَنلَرِینِی اِیشغال قِیلِیشدَه، مُسُلمانلَرنِی کوُچِینِی باستِیرِیشدَه،کُفر قانوُنلَرِینِی حُمکران قِیلِیشدَه، نامُوسلَرِینِی پَیمال قِیلِیشدَه وَ دِینلَرِینِی یوُقاتِیب تَشلَشدَه یاردَم بِیرِیشیَپگن، اَلبَتَّه هَمَّه حَنَفِیلَر بُو اِیشدَه اِیشتِراک اِیتِیشمَه گن؛ فَقَط حَنَفِیلَرنِی بِیر قِیسمِی یاردَم بِیرگن.

اَلجَزائِر، مَراکَش، مالِی، توُنِیس، سوُدَن،لِیوِیَه وَ باشقَه لَردَه هَم مُسُلمانلَرگه قَرشِی سِکوُلار کافِرلَرنِی صَفِیدَه مالِکِیلَرنِی بِیر قِیسمِی جَنگ قِیلِیشگن وَ حاضِرنِی اوُزِیدَه هَم جَنگ قِیلِیشیَپتِی. حوُددِی شوُنگه اوُحشَش مِصردَه، فَلَسطِیندَه، عِراقنِی کوُردِستانِیدَه، مَلَیزِیَه دَه، یَمَندَه وَ باشقَه جایلَردَه هَم بِیر قِیسم شافِیعِیلَر مُسُلمانلَرگه قَرشِی شَیطاننِی اَولِیالَرِینِی صَفِیدَه جَنگ قِیلِیشگن ،لِیکِن شافِیعِیلَرنِی هَمَّه سِی قَتنَشگن اِیمَس. مَنَه شوُ رَوِیش بُویِیچَه عِراقدَه،اَفغانِساندَه وَ باشقَه جایلَردَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی تَشقِی کافِرلَرنِی صَفِیدَه شِیعَه لَرنِی بِیر قِیسمِی جَنگ قِیلِیشیَپگن،بَرچَه شِیعَه لَر اِیمَس. عَرَبِستاندَه وَ فارس کوُرفَه زِیدَگِی دَولَتلَردَه هَم اَمِیرِکَه وَ نَتا رَهبَرلِیگِیدَگِی تَشقِی سِکوُلار کافِرلَرنِی وَ باشقَه باسقِینچِیلَرنِی صَفِیدَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی حَنبَلِیلَرنِی، سَلَفِیلَرنِی بِیر قِیسمِی جَنگ قِیلِیشیَپگن، اَلبَتَّه هَمَّه حَنبَلِیلَر،سَلَفِیلَر بُو اِیشنِی قِیلِیشمَیدِی.

مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی بَرچَه سِیدَه هَمَّه حَنَفِیلَرنِی،شافِیعِیلَرنِی، مالِکِیلَرنِی، شِیعَه لَرنِی، حَنبَلِیلَرنِی، سَلَفِیلَرنِی، زَیدِیلَرنِی اوُلَرنِینگ بِیر قِیسمِی قِیلگن جِنایَت سَبَبلِی جَرِیمَه قِیلِیب بوُلمَیدِی، مَذهَبداشلَرِینِی جِنایَتِی سَبَبلِی مُرتَد دِییِیش بِیلَن مَنَه بوُندَی اِیشنِی قِیلماقچِی بُولگن کِیشِینِینگ اِیشِی، غَیرِی شَرعِی، غَیرِی اَخلاقِی وَ شَرعِی مَنبَعلَرگه نِسبَتاً آشکارَه جاهِللِیکنِی نِشانَه سِی بوُلَه دِی، حَتَّی اِنسانِی اَخلاقِی مِعیارلَرگه نِسبَتاً آچِیقدَن- آچِیق مُخالِفَت قِیلِیشلِیک حِسابلَه نَدِی.

اِرتِداد جِنایَت بوُلِیب حُدُودلَر جُملَه سِیگه کِیرَه دِی. اَگر شَخص بِیر طائِفَه نِی یا مَذهَبنِی اِیچِیدَه قاتِیللِیک جِنایَتِینِی قِیلگن بوُلسَه، مَنَه بُو طائِفَه نِی یا مَذهَبنِی هَمَّه سِینِی قاتِل، دِیب بوُلمَیدِی وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مَنَه بُو شَخصنِی جِنایَتِی سَبَبلِی جَزالَب بوُلمَیدِی؛ بوُلِیب هَم مَنَه بُو طائِفَه وَ آدَملَرنِی بَرچَه سِی مَنَه بوُ قاتِل بِیلَن هَمراه بوُلِیشمَه گن وَ اوُنِی جِنایَتِیدَه عَمَلِی رَوِیشدَه اِیشتِراک اِیتِیشمَه گن. مَنَه بوُ بِیزلَر بِیر مُددَت آلدِین مِیانماردَه ، مَرکَزِی اَفرِیکَه دَه ،بِیرمَدَه گوُواه بوُلِیب توُرگن نَرسَه لَر اَخماقگرچِیلِیک، حَیوان صِیفَتلِیکدَن عِبارَتدِیر.

مِیانمارنِی سِکوُلار حُکوُمَتِی اوُزِینِی اِقتِصادِی مُشکِلاتلَرِینِی وَ سِیاسِی مُشکِلاتلَرِینِی یاپِیش اوُچُون بوُدائِیلَر بِیلَن مُسُلمانلَرِی اوُرتَه سِیدَه مَذهَبِی جَنگنِی یوُلگه قوُیگن. سِکولارِیستلَر هَم هَمِیشَه مَذهَبدَن اوُزلَرِینِی مَقصَدلَرِی یوُلِیدَه سُوءاِستِفادَه قِیلِیشَه دِی، بُو یِیردَه قَیسِی مَذهَب بوُلِیشِینِی اوُلَرگه فَرقِی یُوق. بوُتوُن بَشَرِیَت تَرِیخِیدَگِی سِکوُلارِیستلَرنِی قائِدَه سِی مَنَه شُو بوُلگن.

مِیانمارنِی سِکوُلار حُکوُمَتِی بِیر یالغان سِینَرِی بوُیِیچَه بوُدائِی بُولگن عَیالگه پوُل بِیرِیشَه دِی وَ بوُنِی عِوَضِیگه اوُچ نَفَر مُسُلمان بِیر بُودائِی عَیالگه تَجاوُز قِیلِیب اوُنِی اوُلدِیرِیشدِی، دِیب اَیتِیشنِی بوُیُورِیشَه دِی. بوُلِیب هَم مَنَه بُوعَیال هِیچ قَچان بُو تُحمَتِینِی اِثبات قِیلَه آلمَه دِی. مَنَه شوُ یالغان تُحمَت بِیرمَه دَگِی بَرچَه مُسُلمانلَرنِی جَزالَش وَ قِیرِیش اوُچُون بِیر بَهانَه بوُلدِی، بِیرمَه دَگِی بَرچَه مُسُلمانلَرنِی مَنَه شُو یالغان تُحمَت سَبَبلِی قِیرِیشنِی باشلَه شَه دِی، اَصلِیدَه جِنایَتِی هَم اِثبات بوُلمَه گن وَ ناحَقدَن اوُلدِیرِیلگن اوُچ نَفَرنِی دِیب، اَنَه اوُشَنچَه مُسُلمانلَرنِی قِیرِیب تَشلَشدِی وَ هَنوُز هَم اوُلدِیرِیشیَپتِی. بوُدائِیلَر هَم حَربِیگه اوُحشَه گن “مَگ” گوُرُوهلَرِینِی تَشکِیل قِیلِیشگن وَ بِیرمَه نِی سِکوُلار لَشکَرِینِی حِمایَه سِی آستِیدَه بَرچَه مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه کِیچِیرِیب بُولمَیدِیگن جِنایَتلَرِینِی باشلَه شَه دِی. مَنَه بوُلَرنِی سِکوُلار بِیرلَشگن مِللَتلَر تَشکِلاتِی هَم پِنهان قِیلَه آلمَیدِی، یَعنِی مَنَه بُو جِنایَتلَرنِی بَرچَه سِی سِکوُلار مِیانمار لَشکَرِینِی هِدایَتِی،حِمایَه سِی آستِیدَه قِیلِینگنلِیگِینِی یَشِیرِیشگه قادِر بوُلِیشمَه دِی.  مَنَه بُو بار حَقِیقَت.

  بُو یِیردَگِی باشقَه بِیر نوُقطَه شوُکِی، بِیرمَه دَه،تِیبِیتدَه،حِتایدَه، هِندِستاندَه، کَرِییَه دَه، یَپانِیَه وَ باشقَه جایلَردَه کوُنِیگه مِینگلَب بَلکِی مِللِیانلَب بوُدائِی بوُلگن عَیاللَرگه تَجاوُز قِیلِینَه دِی، اَمّا بِیرارتَه بُودائِی راحِبنِی آوازِی چِیقمَیدِی، لِیکِن بِیرمَه دَه وِیراتُو اِسملِی فاسِد راحِب مِیانماردَگِی سِکوُلار حُکوُمَتنِی سِیاسَتلَرِی یوُلِیدَه فَتوا چِیقَه رَه دِی وَ اوُنگه اوُحشَگن باشقَه راحِبلَر بِیلَن بِیرگه آدَملَرنِی اوُزلَرِینِینگ فَتوالَرِی بِیلَن مُسُلمانلَرگه قَرشِی سَفَربَر قِیلِیشَه دِی وَ حُکوُمَتنِی،مِیانمارنِی سِکوُلار لَشکَرِینِی پَناهِیدَه اَنَه اوُشَنچَه فاجِیعَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگه نِینِی کوُرگنمِیز وَ کوُرِیب توُرِیبمِیز. حوُددِی شُو سِینَرِینِی اوُزِینِی مَرکَزِی اَفرِیکَه دَه “اَنتِی بالاکا” ناملِی نَصرانِی حَربِیلَرِی تامانِیدَن سِکوُلارِیستلَرنِینگ رَهبَرلِیگِیدَه مَنَه بُو دِیاردَگِی بَرچَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی پِیادَه قِیلِینیَپتِی. مَرکَزِی اَفرِیکَه دِیارِیدَه هَم سِکوُلارِیستلَرنِینگ سَیلاولَرِیدَه بِیر سِکوُلارِیست مُسُلمانزادَه بِیلَن بِیر نَصرانِی سِکوُلارِیست هَم اِیشتِراک اِیتَه دِی.

بوُندَن کِییِین اِیسَه اوُزلَرِینِی مَقصَدلَرِی یوُلِیدَه نَصرانِیلَرنِی هَم، مُسُلمانلَرنِی هَم حَرج قِیلِیب تَشلَه شَه دِی وَ نَتِیجَه دَه حاضِرگِی پَیتدَه بِیزلَر کوُرِیب توُرگن جِنایَتلَرنِی عَمَلگه آشِیرِیشدِی.

  آچِیق کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک مَنَه بُو شِیوَه بِیلَن حُکم چِیقَه رِیش مُسُلمانلَرنِی صِیفَتلَرِیدَن اِیمَس، بَلکِی بوُ کافِرلَرنِی بِیلگِیلَرِیدَن بوُلِیب اوُلَرنِی کِینَه، جَهالَت، اَخماقگرچِیلِیک، وَحشِیلِیک بوُلاغلَرِیدَن سوُو اِیچگندِیر، مُسُلمانلَر مَنَه بوُندَی پَست صِیفَتلَرگه اِیگه اِیمَسلَر. اَفسُوسکِی کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک بَعضِی بِیر شِیعَه لَر بِیر گوُروُه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه دَگِی کِیشِیلَر سَبَبلِی، اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِیگه هُجوُم قِیلِیشَه دِی،اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه نِینگ بَعضِیلَرِی هَم بِیر گوُرُوه شِیعَه لَرنِینگ جِنایَتِی سَبَبلِی، شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِیگه هُجوُم قِیلِیشَه دِی وَ شِیعَه لَرنِی فَقَط شِیعَه  بوُلگنلِیکلَرِی یاکِی باشقَه شِیعَه لَرنِی جِنایَتِینِی دِیب قَتلِی عام قِیلِیشَه دِی، بُو یِیردَه باشقَه سَبَب یوُق. اَفغانِستاندَه اِیسَه عِراقدَگِی شِیعَه لَر قِیلگن جِنایَت سَبَبلِی عَیاللَرنِی،بالَه لَرنِی، گوُدَکلَرنِی،هَمَّه نَرسَه نِی پارتلَه تِیب نابوُد قِیلِیب تَشلَه شَه دِی.   حسبنا الله و نعم الوکیل.

مَنَه بُو اِسلامنِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی اِیمَس، بَلکِی جاهِلِیَتنِی اوُصلوُبِی وَ صِیفَتِی بوُلَه دِی، بُو اَهلِی قِبلَه اوُچُون نِهایَتدَه آشکار وَ اوُیَتلِی حالَت بوُلِیب، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی دُشمَنلَرِی مَخصُوصاً سِکوُلارِیستلَر اوُلَرنِی مَنَه بُو اِیشلَرگه تارتِیب یِیتَکلَشیَپگن. عِراقدَه سِکوُلارِیست اِینگلِیزلَرنِی یَسَمَه ساقال بِیلَن سُنِّلَرنِی مَسجِدلَرِیگه یاکِی نَوبَت بِیلَن شِیعَه لَرنِی مَسجِدلَرِیگه بارِیب بامبَه اوُرنَه تَیاتگن پَیتِیدَه اوُشلَب آلِیشدِی- کوُ! اوُلَر سُنِّیلَر وَ شِیعَه لَرنِی مَدرَسَه لَرِیدَه نَوبَتدَن بارِیب بامبَه اوُرنَه تِیشَر وَ پارتلَه تِیب یوُبارِیشَردِی، مَنَه بُو مَذهَبِی جَنگ اَبزارِیدَن اوُزلَرِینِی مَقصَدلَرِیگه یِیتِیش یوُلِیدَه فایدَه لَه نِیشگن وَ حاضِردَه هَم فایدَه لَه نِیشیَپگن. مَنَه بُو مُسُلمانلَرنیِ نااوُمِید قِیلِیش اوُچُون سِکوُلارِیستلَرنِینگ اَبزارِی حِسابلَه نَدِی. اَمّا بَعضِی بِیر مُسُلمانلَر هَم اوُزلَرِینِی رَقِیبلَرِیدَن نَفرَتلَنگنلَرِی بائِث جاهِللِیک بِیلَن بوُندَی اِیشلَرنِی قِیلِیشیَپتِی،اوُلَر  وَیران قِیلوُچِی آلاونِی چوُپِیگه اَیلَه نِیشگن، بوُلِیب هَم اَلله تَعالَی مَنَه بُو اِیش  حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:           «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْطِ وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُواْ اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» ‏(مائده/8)،) اِی مُؤمِنلَر، اَلله نِینگ اوُزِی اوُچُون حَق یوُلنِی توُتگوُچِی، عَدالَت بِیلَن شَهادَت- گوُواهلِیک بِیرُوچِی بوُلِینگِیز! بِیران قَومنِی یامان کوُرِیشِینگِیزسِیزلَرنِی عَدالَت قِیلمَسلِیککَه تارتمَه سِین! عَدالَت قِیلِینگِیز! شُو تَقوالگه یَقِینراقدِیر. اَلله دَن قوُرقِینگِیز! اَلبَتَّه اَلله قِیلَه یاتگن عَمَللَرِینگِیزدَن خَبَرداردِیر.

حاضِردَه اَگر بِیر قَبِیلَه یا نَجاد یا مَذهَبلَر یا دِیارنِی رَهبَرِیَتِی سِکوُلار مُرتَدلَرنِی قوُلِیگه توُشِیب قالَه دِیگن بوُلسَه، سِکوُلارِیست مُرتَدلَرنِی قانوُنِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه مَجبُورلَب یوُرگِیزِیلَه دِی وَ یَنَه قَیتَه دَن مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه عُمُومِی اِرتِداد جَرَیانِینِی یوُلگه قوُیماقچِی بوُلِیشَه دِی، بُو دِیگه نِی مَنَه بُو دِیاردَگِی یاکِی مَذهَبدَگِی آدَملَرنِی بَرچَه سِی مُرتَد بوُلدِی دِیگن مَعنادَه اِیمَس. بَلکِی مَنَه بُو عُمُومِی اِرتِداد جَرَیانِیگه رَهبَرلِیک قِیلَیاتگن مُرتَدلَر حُکوُمَت قُدرَتِی وَ اوُنِی حِمایَه سِی آستِیدَه عُمُومِی اِرتِدادگه هَمَّه نِی یِیتَکلَشگه حَرَکَت قِیلِیشَه دِی، اوُلَر مَعلوُم بِیر قَتلَمدَگِی کِیشِیلَر بُولِیب، اوُلَر اَسلَحَه نِی کوُچِی وَ سِکوُلار کافِرلَرنِی حِمایَه سِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه مَجبُورلَب حُکم یُورگِیزماقچِی بوُلِیشَه دِی.

اِیشانَه وِیرِینگ، توُغرِی اوُلَرنِی قوُلِیدَه اَسلَحَه سِی بار وَ مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه کوُچ بِیلَن اوُشلَب توُرِیشِیبدِی، اَمّا مَنَه بوُ قَتلَمنِی حِمایَه قِیلِیب توُرگن آشکار سِکوُلار کافِرلَرنِی حِمایَه سِی بِیر لَهظَه آلِیب تَشلَنسَه، مَنَه بُو مِللَتنِینگ اوُلَرگه نِسبَتاً قَندَی مُعامَلَه قِیلِیشلَرِینِی کوُرَه سِیز. اَگر مَنَه بُو قَتلَمنِی اوُستِیدَه تَشقِی آشکار سِکوُلار کافِرلَرنِی حِمایَه سِی بوُلمَیدِیگن بُولسَه، اوُلَر اوُزلَرِینِی سِیتَم کوُرگن مِللَتلَرِینِینگ قَرشِیسِیدَه حَتَّی بِیر کوُن هَم توُرِیب بِیرِیشگه قادِر اِیمَسلَر. آلِ سَعُود توُرِیب بِیرَه آلَه دِیمِی؟ عِمارَت، بَحرَین،قُوَیت، اَفغانِستان، پاکِستان وَ……هَم توُرِیب بِیرِیشگه قادِر بُولَه دِیمِی؟ اوُلَرنِی توُرِیب بِیرِیشلَرِی موُمکِین اِیمَس. اوُلَر مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه کوُچ بِیلَن توُرِیشِیبدِی وَ اوُلَرگه نِسبَتاً حوُددِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه اوُحشَب اوُزلَرِینِینگ حاکِمِیَتِینِی آستِیدَه ثابِت قَدَم کِیشِیلَرنِی مُرتَدلَردَن اَجرَه تِیب مُناسَبَتدَه بوُلِیش لازِم. هَمَّه گه بِیر هِیل کوُز بِیلَن قَرَمَسلِیک کِیرَک. بِیزلَرنِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَن اوُزاقلَشتِیرَه دِیگن وَ جَهَنَّمنِی آلاوِیگه یَقِینلَشتِیرَه دِیگن سوُزلَردَن، عَمَللَردَن پَرهِیز قِیلِیشِیمِیز کِیرَک، اوُزِیمِیزنِی نَفسانِی اِیستَکلَرِیمِیزنِی یاکِی بِیر قَومگه وَ مَذهَبگه نِسبَتاً نَفرَتِیمِیزنِی اَگرچِی آرَه مِیزدَه اِیختِلافگه اِیگه بوُلگن تَقدِیرِیمِیزدَه هَم بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیب، عَدالَت بِیلَن یوُل توُتِیشِیمِیز وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِیرگه شِیشِیمِیز وَ مِیانماردَگِی یا مَرکَزِی اَفرِیکَه دَگِی  مَنَه بُو سِکوُلارِیستلَرنِی یوُلِینِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیشِیمِیز لازِم.

حاضِردَه هَم مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه قَمرَب آلوُچِی عُمُومِی اِرتِدادنِی جَرَیانِی دَوام اِیتیَپتِی. اَگر مُسُلمانلَر عَدالَتدَن اوُزاقلَه شِیب صَحِیح جِهاد یوُلِیدَن بُورِیلِیب کِیتِیشسَه وَ ظالِملَرنِی یوُلِینِی توُتِیشسَه، هَرگِیز مِثلِ کوُرِیلمَه گن تِیهنالاگِیَه بِیلَن تِیش- تِیرناغِیگه چَه قوُراللَنگن دُشمَننِی بَرابَرِیدَگِی گوُناهلَرگه، مَعصِیَتلَرگه طاقَت قِیلَه آلمَیدِی. سِکوُلارِیزم دِینِی وَ اوُنِی هِیلمَه – هِیل مَذهَبلَرِی تامانِیدَن یوُلگه قوُیِیلگن عُمُومِی اِرتِداد بوُحرانِینِینگ وَضِیعیَتِینِی آگاه حالِیدَه کوُرِیب توُرگن، اَمّا فِرقَه وَ تَفسِیرلَردَن نَفرَتلَنگنلِیکلَرِی سَبَبلِی ظلِملَرنِی یوُلِینِی،مُسُلمانلَرنِی ضَعِیف قِیلِیش یوُلِینِی وَ اَهلِی قِبلَه نِی آرَه سِیدَگِی اوُلدِیرِیش، قِیرغِین قِیلِیش یوُلِینِی باسِیب اوُتَه یاتگن کِیشِیلَر، مَنَه بُو سَوالگه جَواب بِیرسِینلَرچِی، اوُلَر قَیسِی یوُز بِیلَن اَلله نِی مَحضَرِیدَه حاضِر بوُلِیشَه دِی وَ اَلله نِی دِینِیگه وَ اَلله نِی بَندَه لَرِیگه قِیلَه یاتگن اوُزلَرِینِی آشکار ظُلملَرِیگه نِیمَه دِیب جَواب بِیرِیشَه دِی؟

مُرتَدلَرگه خاص اَحکاملَر بوُیِیچَه قِیسقَه چَه وَ مُختَصَر اِیضاح.

اَیتِیب اوُتِیلگه نِیدِیک، اَگر بُو دُنیادَه مُسُلمان شَخص اِرتِداد جِنایَتِی بوُیِیچَه  مُتَّحَم قِیلِینسَه وَ توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن وَ جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش فِیلتِیرلَرِیدَن 1- جِنایَتنِی اِثبات قِیلِیش، 2- جِنایَتنِی اَلله وَ رَسُولِی تامانِیدَن تَصدِیقلَه نِیشِی، 3- تَکفِیر قِیلِیش شَرطلَرِی،   4 – تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِیدَن اوُتکَه زِیلگن بوُلسَه وَ شوُندَن سوُنگ هَم هِیچ قَندَی شَک وَ شُبهَه سِیز بوُلغَنگن وَ فاسِد دِیب تَشخِیص بِیرِیلگن بُولسَه، مَنَه بُو حالتدَه بُو شَخص آشکار بِیر کافِرگه اَیلَه نَه دِی وَ اوُندَن مُسُلمان عُنوانِی آلِیب قوُیِیلَه دِی، اوُزلَرِینِی صَفلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن آشکارَه اَجرَه تِیب آلگن باشقَه مُرتَدلَرگه اوُحشَش آشکار مُرتَد حِسابلَه نَدِی؛  اِیندِی، اَگر بُو شَخص تَوبَه قِیلمَه سَه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه تَسلِیم بُولمَسَه، سِکوُلار کافِرلَرنِی بَرچَه اَحکاملَرِی اوُنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینَه دِی. یَنَه قَیتَه رِیب اَیتَه مَن یَهُودِیلَرگه،نَصرانِیلَرگه یاکِی شِبهِ اَهلِی کِتابنِی مَجوُسلَرِیگه، صابِیئِنلَرگه اوُحشَش کافِرلَرنِی اِیمَس، مُشرِک وَ سِکوُلار کافِرلَرنِی اَحکاملَرِی اوُنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینَه دِی.

بُو یِیردَه مَنَه بُوندَی خَطَرلِی جِنایَتلَردَن پَرهِیز قِیلِیش اوُچُون مُرتَدلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلگن اَحکاملَرنِینگ بِیر نِیچَه حُکمِیگه اِیشارَه قِیلَه مِیز، بُو بِیلَن شَخص،جِنایَتنِی عاقِبَتلَرِینِی وَ اوُزِینِی کَسَللِیگِینِی هَم توُشُونِیب یِیتَه دِی وَ مَنَه بُو کَسَللِیک شَماللَشگه اوُحشَه گن عاددِی بِیر کَسَللِیک اِیمَسلِیگِینِی، بَلکِی سَرَطان، سِیل، اوُلَت، وَبا وَ شوُنگه اوُحشَش خَطَرلِی کَسَللِیکلَر جُملَه سِیگه کِیرِیشِینِی اَنگلَیدِی وَ شَخص اوُزِینِی سوُزلَرِیگه، عَمَللَرِیگه اِعتِبار بِیرِیش لازِملِیگِینِی توُشوُنَه دِی.

مَنَه بُولَر کوُمَلَه لَرگه، دِیماکرَتلَرگه، پِیکَه کَه لَرگه ،پارتِیلَرگه وَ بَرچَه سِکوُلار اَحزابلَرگه وَ بِیزلَر کوُرِیب توُرگن مُرتَدلَرگه اوُحشَش آشکار وَ مُرتَد سِکوُلارِیستلَرگه، هَمدَه اوُزِینِی سوُزِی وَ عَمَلِی بِیلَن توُرت مَرحَلَه دَن وَ توُرت فِیلتِیردَن اوُتکَه زِیلگن کِیشِیلَرگه تِیگِیشلِی اَحکاملَرگه نَمُونَه دِیر، مَنَه بُو شَخصلَر دِیندَن قَیتگن وَ آشکار کافِرلَرگه اَیلَنگن بوُلِیب بُو اَحکاملَر اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک. اَنَه اوُشَه حُکملَر قوُیِیدَگِیلَردَن عِبارَت:

• اوُنِی اوُزِیدَن وَ عَقِیدَه سِیدَن بَرائَت قِیلِیشِیمِیز، بِیزلَر اوُنِی کافِر دِییِیشِیمِیز هَم طَبِیعِیدِیر. بِیرِینچِی مَرحَلَه دَه بِیز اوُنِی کافِر دِییمِیز وَ اوُنِی اوُزِیدَن وَ عَقِیدَه لَرِیدَن بَرائَت قِیلَه مِیز. اَوَّل هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک بِیرِینچِی بوُلِیب اوُلَرنِی اوُزلَرِیدَن بَرائَت قِیلَه مِیز، اوُلَرنِی اوُزلَرِیدَن بَرائَت قِیلگه نِیمِیزدَن سوُنگ، بوُلِیب هَم بُو سَیِّدِیمِیز اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلامگه اِیرگه شِیش هَم حِسابلَه نَدِی، اَلبَتَّه اوُلَرنِی عَقِیدَه لَرِیدَن هَم بَرائَت قِیلِینَه دِی. یَعنِی مُرتَدلَر هَم مُشرِکلَردَن بَرائَت قِیلِیش حُکمِیگه شامِل بُولَه دِی. بُو حُکمگه اَهلِی کِتابلَر وَ شِبهِ اَهلِی کِتاب شامِل بُولمَیدِی، بُو حُکم فَقَط مُشرِکلَرگه تِیگِیشلِی، بِیزلَر بوُگوُنگِی کوُندَه اوُلَرنِی سِکوُلارِیستلَر دِییمِیز.
• هَر قَندَی شَرائِطدَه هَم مُرتَدنِی قَلب بِیلَن زَبان بِیلَن قوُل بِیلَن حِمایَه قِیلمَسلِیک کِیرَک. هَر قَندَی اوُصُول بِیلَن بوُلسَه هَم مُرتَدلَرنِی حِمایَه قِیلمَسلِیک لازِم. یَهُود وَ نَصارالَرگه اوُحشَش اَهلِی کِتابنِی یاکِی شِبهِ اَهلِی کِتابنِی آشکار کافِرلَرِی بِیلَن مُرتَدلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی جَنگلَردَه هَم مُرتَدلَرنِی حِمایَه قِیلمَسلِیک کِیرَک. اَگرچِی مَنَه بُو مُرتَد یَقِینلَرِینگِیزدَن،قَرِینداشلَرِینگِیزدَن بِیرِی بوُلسَه وَ اَهلِی کِتاب وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی اِیسَه باشقَه نَجاددَن یا باشقَه قِطعَه دَن بُولگن تَقدِیردَه هَم مُرتَدگه طَرَفدارلِیک قِیلمَسلِیگِینگِیز کِیرَک. مَنَه بُو رُوم سُورَه سِینِی اَوَّلِیدَگِی دَرسلَردَن بِیرِی بوُلِیب اوُنگه آلدِین بِیز اِیشارَه قِیلگن اِیدِیک، اِنشاءَلله باشقَه دَرسلَردَه دُشمَنلَرنِی دَرَجَه لَرگه اَجرَه تِیش بارَه سِیدَه هَم اِیشارَه قِیلِینَه دِی.
• مُسُلمان مُرتَدگه نِکاهلَنمَیدِی، شُونِینگدِیک اَگر بُو مُرتَد اوُنِی  توُرمُوش اوُرتاغِی بوُلسَه اوُندَن جُودا بوُلِیشِی کِیرَک. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:            «لَا هُنَّ حِلٌّ لَّهُمْ وَلَا هُمْ یَحِلُّونَ لَهُنَّ» (ممتحنه‌/10)،)  اوُ مُؤمِینَه لَر (کافِرلَر) اوُچُون حَلال اِیمَس وَ اوُ (کافِر)لَر (مُؤمِن)لَر اوُچُون حَلال اِیمَسدِیر، – مَنَه بُو مُشرِکلَر وَ سِکوُلارِیستلَرنِی اوُستِیدَه طَتبِیق قِیلِینَه دِیگن حُکمدِیر، اَگر اوُنِی عَیالِی اوُندَن اوُزاقلَشمَسَه اوُنِی اوُستِیدَه هَم نَبَوِی حُجَّت اِقامَه قِیلِینگندَن وَ اوُنِی هَم اوُشَه فِیلتِیرلَردَن اوُتکَه زِیلگندَن سُونگ، اوُ هَم اِیرِیگه اوُحشَب مُرتَد بوُلَه دِی؛ چوُنکِی آگاه حالِیدَه، عُذرسِیز وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اَلله نِی آشکار وَ آچِیق حُکمِینِی دُنیاوِی پَست هاحِیشلَرنِی دِیب رَد قِیلگن.
• مُرتَددَن فَرزَدنلَرِینِی اوُستِیدَه باشچِیلِیک قِیلِیشِی، مَسئُولِیَتِی ساقِط بوُلَه دِی، قِیزلَرِینِی هَم توُرموُشگه بِیرَه آلمَیدِی، وِلایَت قِیلِیش حَققِی، عائِلَه باشچِیلِیگِی اوُندَن تارتِیب آلِینَه دِی، اوُندَن اِطاعَت قِیلِینِیش حَققِی هَم آلِیب قوُیِیلَه دِی، یَعنِی اوُنگه اِطاعَت قِیلِینمَیدِی.
• مُرتَد اوُزِینِی مالِیگه هَم اِیگه بوُلالمَیدِی، توُغرِیراغِی اوُنِی مالِینِی، بایلِیگِینِی غَنِیمَتگه تارتِیب آلِینَه دِی. بُو اِیشگه دَلِیل شوُکِی، بِیر شَخص آتَه سِینِی عَیاللَرِیدَن بِیرِینِی نِکاهِیگه آلِیب اوُنگه اوُیلَه نَه دِی وَ رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِی اوُنِی اوُلدِیرگندَن سُونگ اوُنِی مالِی، بایلِیگِینِی هَم تارتِیب آلِیشَه دِی.
• مُرتَدنِی قوُلِی بِیلَن سُویِیلگن حَیوان هَم حَرام حِسابلَه نَه دِی وَ اِستِعمال قِیلِینمَیدِی. یَنَه قَیتَه دَن اَیتَه مَن وَ بوُنِی کوُپ مَرتَه تَکرارلَه نِیشِی کِیرَک، مُرتَدنِی حُکمِی مُشرِکلَرنِی، سِکوُلارِیستلَرنِی یاکِی اَهلِی کِتابنِی، شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِینِی حُکمِیگه اوُحشَه مَیدِی. شوُنِینگ اوُچُون هَم مُرتَدلَرنِی اَحکامِی اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِینِی اَحکاملَرِیدَن فَرق قِیلَه دِی.
• مُرتَدنِی آرقَه سِیدَن اوُقِیلگن نَماز باطِل بوُلَه دِی، اوُندَه آدَملَرگه اِمام بوُلِیش حَققِی یوُق. اوُنِی آرقَه سِیدَه نَماز اوُقِیگن کِیشِیلَر نَمازِینِی یَنَه قَیتَه دَن اوُقِیشلَرِی لازِم؛ بُو شَخصنِی مُرتَد اِیکَه نِینِی بِیلمَه گن بوُلسَه یا بِیلِیب توُرِیب اوُقِیگن بُولسَه هَم قَیتَه رِیب اوُقِیدِی.   اَمّا اِمامِی اَحمَد رَحِمَهُ لله گه اوُحشَگن کِیشِیلَر  «الضرورات تبيح المحظورات» حُکمِیگه بِینائًا وَ اوُنوُتِیب قوُیِیشدَن وَ جَماعَت، جُمعَه نَمازلَرِینِی تَرک قِیلِینِیشِینِی آلدِینِی آلِیش مَقصَدِیدَه ضَرُورَت حُکمِی صِیفَتِیدَه اَیتَه دِیکِی: ”  مَنْ قَالَ ذَلِكَ الْقَوْلَ لَا يُصَلَّى خَلْفَهُ الْجُمُعَةَ وَ لَاغَيْرَهَا: إِلَّا أَنَّا لَانَدَعُ إِتْيَانَهَا فَإِنْصَلَّى رَجُلٌ أَعَادَ الصَّلَاةَ، يَعْنِي خَلْفَ مَنْ قَالَ: الْقُرْآنُ مَخْلُوقٌ”  .  جُمعَه وَ باشقَه نَمازلَر هَم  اوُنِی آرقَه سِیدَه اوُقِیلمَیدِی، دِیگن کِیشِیلَر هَم بار. اَمّا، مِین شوُنِی اَیتَه مَنکِی، جَماعَت بِیلَن نَماز اوُقِیشنِی تَرک قِیلمَنگلَر، اَمّا بوُندَی کِیشِینِی آرقَه سِیدَن نَماز اوُقِیگن پَیتِینگِیزدَه بُو نَمازنِی یَنَه قَیتَه دَن اوُقِیب آلِینگلَر.   یَحیَی اِبنِ مُعِین رَحِمَهُ الله هَم اَیتَه دِیکِی: مَعمُون عَبّاسِی طوُفَیلِی جوُهَمِیلَر ظُهُور قِیلگنلِیکلَرِی بائِث مِین جُمعَه نَمازِینِی قَیتَه رِیب اوُقِیمَن.
• مُرتَدنِی قوُلِیدَه حُکوُمَت بار بُولسَه، اوُنِی حُکوُمَت قِیلِیشِی وَ اوُنگه بَیعَت بِیرِیش باطِل بوُلَه دِی.   چوُنکِی اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:    «وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا» (نساء/141)،)  وَ اَلله هَرگِیز کافِرلَر اوُچُون مُؤمِنلَر اوُستِیگه یُول بِیرمَه گی. آتَه نِی فَرزَندِی اوُستِیدَگِی وِلایَتِی وَ اِیرنِی عَیالِینِی، فَرزَندلَرِینِی اوُستِیدَگِی وِلایَتِی شَخصنِی مُرتَد بوُلِیشِی بِیلَن باطِل بوُلگندَن سوُنگ، رَهبَرِیَت وَ حُکمرانلِیک هَم کافِر کِیشِیگه مُنعَقِد بُولمَسلِیگِی شُبهَه سِیز وَ طَبِیعِی نَرسَه دِیر، اَگر حاکِم مُرتَد بوُلَه دِیگن بوُلسَه؛ سِکوُلارِیست کافِر یاکِی اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرِی حاکِم  بُولِیب قالسَه مَنصَبِیدَن توُشوُرِیلَه دِی، اوُنِی رَهبَرِیَت وَ حُکمرانلِیک حُکمِی بِیکار بوُلَه دِی وَ اِطاعَت قِیلِینِیشلِیک هَم اوُندَن تارتِیب آلِیب تَشلَه نَدِی وَ  مُسُلمانلَرگه اوُنِی مَنصَبِیدَن آلِیب تَشلَش واجِب بوُلَه دِی. اَگر مَنَه بوُندَی کافِر وَ مُرتَد حاکِمنِی آلِیب تَشلَشگه قادِر بوُلِیشمَسَه، مَنَه بُو دِیارنِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه عَمَل قِیلِیش اوُچُون تَرک قِیلِیشلَرِی ،هِجرَت قِیلِیشلَرِی لازِم بوُلَه دِی. مَنَه بُو مُسُلمانلَرگه هِجرَت واجِب بوُلَه دِیگن اوُرِینلَرنِی بِیرِیدِیر.

بوُندَن تَشقَرِی، مُرتَدلَرنِی حُکوُمَت تِیزِیمِیدَه،سِیستِیمَه سِیدَه اِیختِیارِی، اوُز هاحِیشِی بِیلَن هَر قَندَی هَمکارلِیک، هَمراهلِیک قِیلِیش مُرتَدلَرنِی حُکمِیدَه شِیرِیک بوُلِیش اوُرنِیدَه حِسابلَه نَدِی. شوُ سَبَبلِی هَم اَهلِی قِبلَه مَنَه بُو مَسَلَه دَه اِیختِلافگه اِیگه اِیمَسلَر، یَعنِی حاکِم مُرتَد بوُلَه دِیگن بُولسَه بُو زَنجِیرلِی صوُرَتدَه حَربِیلَرنِی مُرتَد بوُلِیشِیگه، حَوفسِیزلِیک کوُچلَرِینِی وَ باشقَه حادِملَرنِی وَ مَنَه بوُ حاکِمنِی قوُل آستِیدَگِیلَرنِی هَم مُرتَد بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، چوُنکِی مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی بَرچَه سِی اوُزلَرِینِی اِیختِیارلَرِی بِیلَن اِیستَک – هاحِیشلَرِیگه کوُرَه مَنَه بُو مُرتَد حاکِمنِی قوُل آستِیدَه کُفر قانوُنلَرِینِی یوُرگِیزِیش اوُچُون اِیشلَه گنلَر. چوُنکِی مَنَه بُو کِیشِیلَر مُرتَد حاکِمنِی حُکوُمَتِینِی اوُشلَب توُرِیشگن وَ حُکوُمَتنِی، اوُنِی کُفر قانوُنلَرِینِی دَوام اِیتِیشِیگه بائِث بوُلِیشگن وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بِیلَن جَنگ قِیلِیشِیگه یاردَم بِیرِیشگن. شُو سَبَبلِی هَم حَربِی، حَوفسِیزلِیک، قَضاوَت وَ حُکوُمَتنِی باشقَه آرگنلَرِیدَگِیلَر هَم رَهبَرلَرِینِی اوُستِیدَه چِیقَه رِیلگن حُکمگه شامِل بوُلِیشَه دِی.

 شُو نَرسَه گه دِققَت قِیلِینِیشِی کِیرَککِی، مَنَه بُو حُکم فَقَط مَنَه بُو حاکِمنِی فَرمانِینِی بَجَه رُووچِی اِطاعَتکار مَجمُوعَه گه تِیگِیشلِی بُولَه دِی، عاددِی آدَملَر  مَنَه بوُلَرنِی قوُل آستِیدَگِی کِیشِیلَر بُو حُکمگه شامِل بوُلِیشمَیدِی، مَگر مَنَه بوُ آدَملَر هَم بُو مُرتَدنِینگ حُکوُمَت باشقَه رُووِیگه وَ کُفر قانوُنلَرِیگه راضِی بوُلِیشسَه، حَتَّی بِیرگِینَه سُوز بِیلَن بوُلسَه هَم اوُنِی حِمایَه قِیلِیشسَه قوُللَب قُوَّتلَشسَه بُو باشقَه مَسَلَه.  

اِیککِینچِی مَرتَه تَکرارلَب اَیتَه مَن، دِققَت قِیلِیشِینگلَرنِی سوُرَیمَن، اوُلَر مُرتَد وَ کافِر رَهبَرلَرِینِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی، اَمّا بَعضِی اِیشلَرِینِی مَجبُور بوُلگن حالدَه مَنَه بُو سِیستِیمَه دَه عَمَلگه آشِیرگن وَ بوُندَی حُکوُمَت مَوجُودِیَتِیگه راضِی بوُلمَیدِیگن عَوام حَلق بوُلَرنِی جُملَه سِیگه کِیرمَیدِی. اَلله تَعالَی هَم فِرعَوننِی اَطرافِیدَگِی بَلعَم بَعُوراگه اوُحشَگن دِینفُرُوشلَرنِی،حَربِیلَرنِی فِرعَوننِی حُکمِیگه شامِل قِیلَه دِی وَ اوُلَرنِی یانمَه – یان بِیر هِیلدَه ناملَیدِی:    «إِنَّ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا كَانُوا خَاطِئِينَ». یَعنِی “هامان” وَزِیرلَرِیدَن بوُلِیب اوُنِی اِدارِی سِیستِیمَه سِیدَه اِیشلَه گن، «جُنُودَهُمَا» آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک لَشکَر وَ حَربِیلَر بوُلِیشگن، «بَلعَم باعُورا» اِیسَه دِینفُرُوشلَر وَ رُوحِی، فِکرِی جَنگلَرنِی آلِیب بارُوچِیلَرِی بوُلِیشگن. اوُلَر اَلله نِی دِینِیگه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه قَرشِی فَعالِیَت آلِیب بارگن اِفلاص اوُچبُورچَکنِی تَشکِیل قِیلِیشگن. هامان بای- بَدَولَت کِیشِیلَر، وَزِیرلَر طائِفَه سِی بوُلَه دِی. بَلعَم بَعُورا اِیسَه دِینفُرُوشلَر بوُلِیشگن، حَربِیلَر اِیسَه آچِیق کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک زَر وَ زُور وَ تَزوِیردِیر.

اَلبَتَّه رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم رَهبَرنِی حُکمِینِی اوُنِی قوُل آستِیدَگِی اِطاعَتکار کِیشِیلَرنِی اوُستِیدَه هَم اِجرا قِیلَردِیلَر: اِیندِی مَنَه بوُلَرگه هَمپَیمان بوُلگنلَرنِی هَم بِیر- بِیرلَرِینِی جِنایَتلَرِیگه شِیرِیک قِیلِیب بِیر حُکمگه شامِل قِیلگنلَر. رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِی هَم مُرتَدلَرگه وَ اوُلَرنِی قوُل آستِیدَگِی کوُچلَرگه یاکِی اوُلَرگه مُتَّحِد بوُلگنلَرگه شوُندَی مُعامَلَه قِیلِیشَردِی. اِیراندَگِی ساسانِیلَرگه حَملَه قِیلِینِیشِینِی سَبَبلَرِیدَن بِیرِی هَم، ساسانِیلَرنِینگ مُرتَدلَر بِیلَن هَمکارلِیک قِیلِیشلَرِی بوُلگن. ساسانِیلَر مُسُلمانلَرنِی حُکوُمَتِیگه قَرشِی مُرتَدلَرنِی حِمایَه قِیلِیشگن اِیدِی، شوُنِینگ اوُچُون اِیراندَگِی ساسانِیلَرگه حَملَه قِیلِینگن.

چوُنکِی آلدِین هَم اَیتِیب اوُتکَه نِیمِیزدِیک، آگاه حالدَه اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن کافِرلَرنِی آلدِیگه حُکم سوُرَب بارِیشلِیک وَ اوُلَرنِی قانوُنلَرِیگه کوُرَه مُشکِلاتلَرنِی حَل قِیلِیشلِیک، اَصلِیدَه دِیننِی توُرتتَه لِیک مَعناسِیگه ضَربَه اوُرِیش حِسابلَه نَدِی، بوُنِی بِیرِینچِی دَرسِیمِیزدَه آیدِینلَشتِیرِیب بِیرگن اِیدِیک، مَنَه بوُ آشکار کُفر بوُلِیب اِنساننِی اِسلام دِینِیدَن چِیقَه رَه دِی.   مَنَه بوُ شوُندَی بِیر فِتنَه حِسابلَه نَه دِیکِی، اوُنِی گوُناهِی آدَم اوُلدِیرِیشدَن کوُرَه بُویُوکراق وَ قَتتِیقراقدِیر:  ” وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا”(بقره/217)،) فِتنَه (اَلدَش) اوُلدِیرِیشدَن- دَه کَتتَه راق گوُناهدِیر. اوُلَر (کافِرلَر) قوُللَرِیدَن کِیلسَه تا دِینِینگِیزدَن قَیتَرگوُنلَرِیچَه سِیزلَر بِیلَن اوُرِیشَه وِیرَه دِیلَر. اَگر سِین بِیر مُسُلماننِی اوُلدِیرَه دِیگن بوُلسَنگ اَلله تَعالَی هَم قِیامَتدَه بِیر مُسُلماندِیک مُعَامَلَه قِیلَه دِی وَ اوُنِی حِساب وَ کِتابِی هَم مُشَخِّصدِیر، اَمّا اَگر مُرتَد بُولسَه چِی؟ مُرتَد بوُلِیش یَحشِیراقمِی یا اوُلدِیرِیلِیشمِی؟ شوُ سَبَبلِی هَم اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:  وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا”، آدَملَرنِی دِیندَن قَیتَه رِیشلِیک اوُلَرنِی اوُلدِیرِیشدَن کوُرَه بَتتَرراقدِیر. مُشرِکلَر یا اوُشَه سِکوُلارِیستلَر سِیزلَر بِیلَن توُحتاوسِیز جَنگ قِیلِیشَه دِی تا سِیزلَرنِی دِینِینگِیزدَن قَیتَه رِیش اوُچُون، « وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا» بِیزلَرنِی دِیندَن قَیتَه رِیشدَن بوُلگن مَنظوُر، بِیزلَرنِی بِیرِینچِی دَرسدَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتکَه نِیمِیز دِیننِی توُرت مَفهُومِی بولِیب، بِیر نِیچَه دَقِیقَه آلدِین هَم قِیسقَه صوُرَتدَه اوُلَرنِی ناملَرِینِی اَیتِیب اوُتدِیک.

اَلله تَعالَی باشقَه بِیر جایدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:  “وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ” (بقره/191)،) اوُلَرنِی (سِیزلَر بِیلَن اوُرُوش آلِیب بارَه یاتگنلَرنِی) تاپگن جایِینگِیزدَه اوُلدِیرِینگِیز وَ سِیزلَرنِی (قوُوِیب) چِیقَرگن جای ( یَعنِی مَکَّه ) دَن اوُلَرنِی هَم قوُوِیب چِیقَه رِینگِیز! ( آدَملَرنِی) اَلدَب، فِتنَه گه سالِیش اوُلدِیرِیشدَن یامانراقدِیر.

بُو یِیردَگِی فِتنَه دَن مَقصَد، دِیندَن قوُلِینِی تارتِیشلِیک وَ کُفرنِی قَبُول قِیلِیشلِیکدِیر. یَعنِی کُفرنِی قَبُول قِیلِینَه دِی وَ دِیننِی توُرت مَفهُومِیدَن قوُلنِی تارتِیلَه دِی. چوُنکِی آلدِین هَم اَیتِیب اوُتکَه نِیمِیزدِیک، مُشرِکلَر وَ سِکوُلار کافِرلَر رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم عُمُومِی اَخلاقلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلگن اَوَّلگِی اوُچ یِیل مابَینِیدَه، بُوتلَر وَ باشقَه خُصُوصِی، شَخصِی نَرسَه لَر حَقِیدَه گه پِیرسَه لَر هَم هِیچ کِیمنِی اِیشِی بوُلگن اِیمَس. چوُنکِی اوُلَردَن آلدِین حَنَفِیلَر هَم شوُندَی گپلَرنِی اَیتگن اِیدِیلَر وَ اوُلَرنِی حُکوُمَت سِیستِیمَه سِیدَه اوُلَر مَوجُود بوُلِیشگن. اَمّا بِیزلَرنِی دِیننِی توُرت مَفهُومِیدَن قَیتَرماقچِی بوُلَیاتگنلَرنِی مَنظوُرِی نِیمَه؟ اَنَه اوُشَه دِیننِی توُرت مَفهُومِیدِیر.

بُو یِیردَه شوُنِی اَیتسَه بوُلَه دِیکِی، اَگر بِیر قِیشلاق یا شَهَردَگِی اَهالِیسِینِینگ مُسُلمان حاللَرِیدَه اوُلدِیرِیلِیشِی وَ هَمَّه سِینِی نابوُد بوُلِیشلَرِی، مُرتَد یا کافِرنِی مَخصُوصاً مُرتَد کافِرنِی اوُزلَرِیگه حاکِم قِیلِیشلَرِیدَن کوُرَه یَحشِیراق وَ آسانراق بوُلَه دِی، مَنَه بوُ کافِر یا مُرتَد حاکِم اَلله نِی شَرِیعَتِیگه خِلاف رَوِیشدَه  وَ کُفر قانوُنلَرِیگه اَساساً اوُلَرنِی اوُستِیدَه حُکمرانلِیک قِیلَه دِی وَ اوُزِینِی کُفر قانوُنلَرِینِی مَجبُورلَب اوُلَرنِی اوُستِیدَه یوُرگِیزَه دِی وَ اِجرا قِیلدِیرَه دِی، اوُلَر هَم اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه خِلاف رَوِیشدَه مَنَه بوُ کُفر قانوُنلَرِیگه عَمَل قِیلِیشگه مَجبُور بوُلِیشَه دِی. یَعنِی اَگر اِنساننِی اوُحدُود اَصحابلَرِیدِیک اِسلام وَ تَوحِددَه، دِیندَه اوُلِیشِی، دِیننِی توُرتتَه لِیک مَفهُومِیدَن قوُلِینِی تارتِیشلِیگِیدَن وَ زَلِیل حالَتدَه حَیات کِیچِیرِیشِیدَن وَ قِیامَتدَه قوُیِیدَگِی سوُزلَرِینِی اَیتِیشِیدَن مِینگ مَرتَه یَحشِیراقدِیر:  نَحنُ کُنَّا مُستَضعَفِینَ فِی الأرضِ”، “بِیزلَر یِیردَه ضَعِیف کِیشِیلَردَن بوُلگن اِیدِیک” دِییدِی وَ هِجرَت قِیلمَیدِی.

• مُرتَدلَر بِیلَن صُلح پَیمان توُزِیش هَم رَهبَرِیَت توُغرِی دِیب تَشخِیص بِیرَه دِیگن وَ مُسُلمانلَر کَمراق قُدرَتگه اِیگه بوُلَه دِیگن بُولسَه، اوُشَه پَیتدَگِی مَوجُود وَضِیعیَتدَه مُرتَدلَرنِی شَررِینِی دَفع قِیلِیشگه قادِر بوُلِیشمَسَه یاکِی فَقَط رَهبَرِیَت تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر بوُلگن مَصلَحَتگه اِیگه بوُلسَه موُمکِین بُولَه دِی.

10-اَگر مُرتَد اِرتِداد یَعنِی دِیندَن قَیتگن پَیتِیدَه قاتِیللِیک یا اوُغِیرلِیک یا زِناگه اوُحشَش جِنایَتلَرنِی یاکِی بوُزغوُنچِیلِیک، ضَرَر، زِیان کِیلتِیرگن بوُلسَه وَ بوُندَن سوُنگ تَوبَه قِیلگن بوُلسَه اِینگ توُغرِی رَعی شوُکِی، هَمَّه نَرسَه نِی تاوانِینِی توُلَه شِی کِیرَک. اَگرچِی بَعضِی بِیر اوُلَمالَر تَوبَه اوُندَگِی گوُناهلَرنِی پاکلَیدِی دِیسَه لَر هَم یاکِی اِسلامِی اَمِیر وَ حاکِم بَعضِی بِیر دَلِیللَرگه کوُرَه مُرتَدلَرنِی تَرغِیب قِیلِیش اوُچُون وَ تَوبَه قِیلِیب کُفردَن قوُللَرِینِی تارتِیشلَرِی اوُچُون کِیلتِیرِیلگن خِسارَتنِی توُلَه شِی هَم موُمکِین، هَر حالدَه تَوبَه قِیلگن مُرتَد بِیلَن قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیشلِیک رَهبَرِیَتنِی وَ مُسُلمانلَرنِی اَمِیرِینِی قَرارِیگه باغلِیق.

11-عُمُومِی اوُلَمانلَر مُرتَد کِیشِی قوُلگه توُشگن پَیتِیدَه اوُندَن تَوبَه قِیلِیشنِی طَلَب قِیلِیشلِیک واجِب دِییِیشَه دِی وَ بَعضِیلَر اِیسَه اوُنِی سُنَّت دِییِیشَه دِی. اَگرچِی مَنَه بُو مُرتَد هَر قَندَی حالَتدَه قوُلگه توُشگچ اوُلدِیرِیلسَه هَم ( چوُنکِی جَنگ پَیتِی بوُلگن وَ قوُلگه توُشگن)، اَمّا اوُندَن تَوبَه قِیلِیشنِی طَلَب قِیلِیش وَ اوُ بُو دُنیادَن اِیمان بِیلَن کِیتِیشِی مُناسِبراق اِیش حِسابلَه نَدِی. 

12- اَگر بِیر مُسُلمان کِیشِی مُرتَد شَخصنِی قَرشِیسِیدَه جِنایَت قِیلگن بُولسَه، اوُندَن قَصاص آلِینمَیدِی، بَلکِی مُختَصَر صُورَتدَه تَنبِیه قِیلِینَه دِی، اَلبَتَّه بُو هَم مُسُلمانلَرنِی اَمِیرِینِی یا قوُمانداننِی نَظَرِیگه باغلِیق.

13-  اَگر مُرتَد اوُلدِیرِیلگن بوُلسَه، اوُنِی قانِی بِیکارگه هَدَر بُولَه دِی، اوُنِی خانَدانِیدَگِیلَر یاکِی طائِفَه سِی هَم اوُنِی قَصاصِی وَ دِییَه سِینِی طَلَب قِیلِیشگه حَققِی یُوق. مَنَه بُو هَم بِیزلَرنِی اَفغانِستاندَگِی یا عِراقدَگِی بِرادَرلَرِیمِیزنِینگ کوُپِی خَطا قِیلَیاتگن اوُرِینلَردَن بِیرِی حِسابلَه نَدِی،بَعضِیلَر جاهِلِیَتنِی تَعَصُّوبِینِی مَحکَم اوُشلَب آلِیشَه دِی وَ شوُندَی جِنایَتلَر قِیلِیشَه دِیکِی، اَلله سَقلَه سِین بِیر کافِرنِی دِیب قوُللَرِینِی مُسُلماننِی قانِیگه بِیلَه شَه دِی، نَتِیجَه دَه بَرچَه عَمَللَرِی باطِل بوُلِیب بُو دُنیادَن کُفر بِیلَن اوُتِیب کِیتِیشَه دِی. دِیمَک، اَگر مُرتَد اوُلدِیرِیلَه دِیگن بوُلسَه اوُنِی قانِی بِیکاردَن- بِیکارگه هَدَر بوُلِیب کِیتَه دِی، اوُنِی طائِفَه سِیدَن، خانَدانِیدَن بوُلگن کِیشِیلَر اوُنِی قَصاصِینِی،دِییَه سِینِی طَلَب قِیلِیشگه حَققِی یوُق.

14-اَگر بِیرار کِیم مُرتَدنِی مالِینِی بِیهُودَه صَرفلَه گن بوُلسَه، صَرفلَنگن مِقداردَگِی مالنِی مُسُلمانلَرنِی بَیتُ المالِیگه قَیتَه رَه دِی، چوُنکِی بَیتُ المال بوُندَی ماللَرنِی اِیگه سِی حِسابلَه نَدِی. حاضِردَه اِسلامِی حُکوُمَت مَوجُود بوُلمَه گن دِیارلَردَه بوُندَی وَظِیفَه لَرنِی بَجَرَه دِیگن مُسُلمانلَرنِینگ جَماعَتلَرِی هَم بوُلمَیدِیگن بُولسَه، مَنَه بُو حالَتدَه، مِینِی فِکرِیمچَه اَگر شَخص مُرتَدنِینگ مالِینِی مِقدارِیگه بَرابَر مالنِی صَدَقَه قِیلِیب، بِیرسَه، اوُنِی قِیلگن اِیشِی اِنشاءَلله توُغرِی بوُلَه دِی. 

15- مُرتَد شَخص اَسِیر توُشگن پَیتِیدَه یا اوُنِی اِرتِدادِی آشکار وَ مُشَخَّص بوُلسَه وَ کَنَللَردَن اوُتکَه زِیلگچ اوُنِی مُرتَد اِیکَه نِی مُشَخَّص بوُلسَه، اوُنِی زِندانگه تَشلَب قوُل هَم قِیلِینمَیدِی وَ اوُندَن یِیلِیگه جِزیَه هَم قَبُول قِیلِینمَیدِی. بَلکِی یا تَوبَه قِیلَه دِی وَ یَنَه قَیتَه دَن مُسُلمان بوُلَه دِی یاکِی قادِر بُولگن حالَتدَه مُسُلمانلَرنِی قُدرَتِیگه مُناسِب رَوِیشدَه وَ جَمِیعیَتدَگِی رَهبَرِیَتنِی تَشخِیصِیگه کوُرَه اوُلدِیرِیلَه دِی. بُو یِیردَه قوُیِیدَگِی حُکم بُویِیچَه  تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ» قائِدَه سِیگه بِنائاً اوُلَرگه نِسبَتاً مُعامَلَه قِیلِینَه دِی. سِکوُلارِیستلَرگه یاکِی اَنَه اوُشَه مُشرِکلَرگه اوُحشَب مُعامَلَه قِیلِینَه دِی؛ یا اوُلدِیرِیلَه دِی یاکِی مُسُلمان بوُلَه دِی.

16- اَگر مُرتَدلَر مُمتَنَعَه طائِفَه سِیدَن بوُلسَه، یَعنِی مُرتَدلَر حَربِی قُدرَتگه اِیگه بوُلگن گوُرُوهدَن عِبارَت بوُلِیشسَه وَ تَشکِیللَشگن گوُرُوه بُولسَه، حِزب یا جَماعَت صُورَتِیدَگِی گوُرُوه حَربِی قُدرَتگه هَم اِیگه بوُلسَه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَن باش تارتَه دِیگن بوُلسَه، بُو نَرسَه اوُنِی اوُستِیدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر تَطبِیق قِیلِینِیشِیگه مانِع بوُلَه دِی، مَنَه بُولَرنِی حُکمِی باشقَه مُرتَدلَر بِیلَن فَرق قِیلَه دِی.

مُمتَنَعَه طائِفَه سِیگه حَربِی، حَوفسِیزلِیک،اِجرائِی کوُچلَرگه اِیگه بوُلگنلِیگِی سَبَبلِی ” اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر بُویِیچَه حُکوُمَتنِی تَشکِیل بوُلِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِیگن” مُرتَدلَرنِینگ بَرچَه گوُرُوهلَرِی، جَماعَتلَرِی، طائِفَه لَرِی، دَولَتلَرِی شامِل بوُلَه دِی، شوُنِینگ اوُچُون هَم اوُلَرگه “اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه بُویسِینمَیدِیگن توُسِیب قالوُچِی طائِفَه، جَماعَت” دِییِیلَه دِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی اوُستِیدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر حُکوُمَت قِیلِیشِیگه حاضِر بوُلِیشمَیدِی وَ اوُزلَرِی اِیگه بوُلگن حَربِی وَ بَشَرِی قُدرَت آرقَه لِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اِجرا قِیلِینِیشِیگه مانِعلِیک قِیلِیشَه دِی. حوُددِی توُرکِیَه گه اوُحشَش مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه حاکِم بُولِیب توُرگن سِکوُلار حُکوُمَتلَرنِی یاکِی کوُمَلَه گه، دِیماکرَتلَرگه، پارتِی، یِیکِیتِی، حاضِرگِی عَصردَگِی مُسَیلَمَه یِی کَذّاب اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِیگه اوُحشَه گن سِکوُلار اَحزابلَرنِی مِثال کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی.

مَنَه بُو کافِر سِکوُلارلَرنِی هَمَّه سِی حَربِی قُدرَتگه اِیگه بوُلِیب اوُلَر مَنَه بُو حَربِی قُدرَتگه وَ اَسلَحَه نِی کوُچِیگه سوُیَنگن حالدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه بوُیِینسِینِیشمَیدِی، حَتَّی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی تَطبِیق قِیلِینِیشِیگه مانِعلِیک هَم قِیلِیشَه دِی. پِیکَه کَه سَرِیکانِیدَه نِیمَه اوُچُون جَنگ باشلَه گن؟ اوُلَر اَیتِیشَردِیکِی، بِیزلَر بُو یِیردَگِی اِیسکِیلِیک بوُلمِیش اِسلام سُودلَرِی آدَملَرنِی اوُستِیدَه حُکم چِیقَه رِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیمِیز. سَرِیکانِیدَه یاکِی راسُ العَیندَه کوُردلَرنِینگ مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر جِزبِی جَنگ باشلَه شِیگه سَبَب بُولگن یَگانَه دَلِیل مَنَه شُو عامِل بوُلگن اِیدِی، اوُلَر باشلَه گن جَنگ هَلِی هَنُوز اِنسانِی تَلَفاتلَرگه بائِث بوُلیَپتِی، بوُلِیب هَم بُو تَلَفاتلَر فِی سَبِیلِ اَمِیرِکَه یا فِی سَبِیلِی طاغوُتلَر یوُلِیدَه بِیرِیلیَپتِی.

مَنَه بوُندَی قوُراللَنِیب جَنگ قِیلگن وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ مُسُلمانلَرنِی صَفِیگه قَرشِی صَفگه تِیرِیلِیب آلگن مُرتَدلَرنِی عَیاللَرِیگه، فَرزَندلَرِیگه مُناسَبَت بِیلدِیرِیش بُویِیچَه، جَمِیعیَتنِی رَهبَرِی “اوُزِیدَگِی مَوجُود وَضِیعیَتگه مُناسِب رَوِیشدَه” قَرار قَبوُل قِیلَه دِی. “کوُندَه لِیک اِیختِیاجلَر” جَمِیعیَتنِی رَهبَرِیَتِیگه اوُلَرگه نِسبَتاً قَندَی قِیلِیب مُعامَلَه قِیلِیشنِی اوُرگه تَه دِی. مَنَه بوُندَی اَحکاملَرنِی تَطبِیق قِیلِیشدَه مُسُلمانلَرنِینگ رَهبَرِیَتِینِینگ “مُسُلمانلَرنِی مَوجُود وَضِیعیَتلَرِیگه مُناسِب رَوِیشدَه، زَمان وَ مَکانگه ماس کِیلَه دِیگن یَنگِی عَصردَگِی فِقه گه” کوُرَه چِیقَه رِیلگن رَعیِی بُویِیچَه صادِر قِیلِینَه دِی.

یَعنِی بِیر زَماندَه رَهبَرِیَت مَنَه بُو گوُرُوه حَقِیدَه بِیر هِیل رَعی بِیلدِیرگن بوُلسَه، باشقَه بِیر زَماندَه اِیسَه باشقَه چَه رَعی بِیلدِیرِیشِی هَم موُمکِین؛ یاکِی بوُلمَسَم بِیر مَکاندَه بِیر نَرسَه نِی اِجرا قِیلگن بوُلسَه، باشقَه بِیر زَماندَه اِیسَه باشقَه نَرسَه نِی اِجرا قِیلِیشِی هَم موُمکِین. بُو مُسُلمانلَرنِینگ مَوجُود وَضِیعیَتلَرِیگه مُناسِب رَوِیشدَه جَمِیعیَتنِی رَهبَرِیَتِی تامانِیدَن تَشخِیص بِیرِیلَه دِیگن وَ قَرار قَبوُل قِیلَه دِیگن مَسَلَه دِیر.

اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی زَمانِیدَه هَم جَنگچِی، مانِعلِیک قِیلِیشگه قادِر (مُمتَنَعَه) مُرتَدلَرنِینگ عَیاللَرِینِی، فَرزَندلَرِینِی قوُل صِیفَتِیدَه آلِینگه نِینِی کوُرگنمِیز، اَمّا عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ نِی زَمانِیدَه مَنَه بُو عَیاللَر وَ بالَه لَر قَیتَه رِیب بِیرِیلَه دِی، یَعنِی اَبُو بَکر قِیلگن اِیشنِی عُمَر قَیتَه رِیب بِیرَه دِی، مَنَه بُو آشکار اوُزگه رِیشدِیر، مَنَه بوُنِی بِیمَلال کوُرَه آلَه مِیز. بوُنگه آچِیق نَمُونَه لَردَن بِیرِی مُحَمَّد اِبنِ عَلِی اِبنِ اَبِی طالِبنِی آنَه سِی خَولَه بِنتِ اِیاسنِی قَیتَه رِیب بِیرِیلِیشِیدِیر.

اَلبَتَه رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم هَم هَوَزاننِینگ سِکوُلار کافِرلَرِینِی عَیاللَرِینِی، فَرزَندلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه تَقسِیملَب بِیرگندَن سوُنگ، اوُلَرنِی قَیتَه رِیب بِیرگن اِیدِی. مَنَه بوُنِی دَلِیلِی حُکمدَگِی اِیختِلاف اِیمَس، بَلکِی مَنَه بُو اوُزگه رِیش اَمِیرنِی تَشخِیص بِیرگه نِی وَ اوُزِیگه خاص زَمان وَ مَکاندَگِی مَصلَحَتنِی نَظَرگه آلِینگه نِی سَبَبلِی بوُلَه دِی، مُسُلمانلَر اَمِیرِینِی اوُتمِیشدَه قالگن وَ نُوصحَه قِیلِینگن رَوِیشنِی قوُللَشگه مَجبُور قِیلِیب بوُلمَیدِی، یاکِی حَتَّی باشقَه دِیارلَردَن نوُصحَه آلِیشگه مَجبُورلَب بوُلمَیدِی. هَر بِیر دِیار مَنَه بُو دَستَه دَگِی حُکملَرنِی تَطبِیق قِیلِیشدَه اوُزِینِینگ خاص وَضِیعیَتِی، شَرائِطِیگه تابِع بوُلَه دِی، چُونکِی اوُندَگِی شَرائِط باشقَه دِیارلَرگه قَرَگندَه فَرقلِی بوُلِیشِی موُمکِین.

بوُ یِیردَه یَنَه بِیر مَرتَه اِیسلَه تِیش لازِم بوُلگن نوُقطَه شُوکِی،رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی زَمانلَرِیدَه یاکِی اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی یا باشقَه صَحابَه لَرنِی خَلِیفَه لِیک دَورلَرِیدَه مَنَه بُو مَمتَنَعَه طائِفَه سِیگه قَرشِی جَنگنِی اوُلَر باشلَشگن اِیدِی، رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم طائِفَه وَ قَبِیلَه لَردَگِی ثابِت قَدَم کِیشِیلَرگه مُرتَدلَرنِی شَررِینِی کَم قِیلِیشگه بوُیرُوق بِیرَه دِیلَر. مُرتَدلَر اِیمَس بَلکِی اِسلام اوُلَرگه قَرشِی جَنگ اِعلان قِیلِیب جَنگنِی باشلَه گن اِیدِی.

  یَعنِی مُمتَنَعَه طائِفَه سِیدَگِی مُرتَدلَر بِیرِینچِی بُولِیب جَنگنِی باشلَه گن وَ رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی صَحابَه لَرِی اوُزلَرِینِی دِفاع قِیلِیشگن، دِیگن نَرسَه بوُلگن اِیمَس، بَلکِی بوُتوُنلَی بوُنِی عَکسِی بوُلگن؛ توُغرِی مَنَه بُو قَبِیلَه لَرنِی کوُپِی اوُزلَرِینِی جَنگ اوُچوُن تَیّارلَشگن وَ حَتَّی بَعضِیلَرِی مَدِینَه گه حَملَه  قِیلِیشنِی قَصد قِیلِیشگن اِیدِی، اَمّا اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ اوُلَرنِی شَرطلَرِیدَن هِیچ قَیسِی بِیرِینِی قَبوُل قِیلمَه گچ وَ اِسلام اوُزِیگه کامِل صُورَتدَه اِیرگه شِیشنِی طَلَب قِیلگچ، مُسُلمانلَرنِی شوُراسِی هَم مُسُلمانلَرنِی رَهبَرِی بوُلمِیش اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی نَظَرِیگه تابِع بوُلدِی؛ مَنَه بُو صُورَتدَه جَنگنِی باشلَه گنلَر رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِی بوُلِیشگن اِیدِی، مَنَه بُو بارَه دَگِی رِوایَتلَر اَنِیق وَ آشکار. اَمّا قَندَی زَماندَه وَ قَندَی قِیلِیب وَ قَندَی شَرائِطلَردَه بُو جَنگنِی باشلَه سَه بوُلَه دِی؟  بُو هَم رَهبَرِیَتگه وَ اوُنِی قوُل آستِیدَگِی شوُراگه باغلِیق بوُلَه دِی، مُسُلمانلَر شاشِیلِیب خَطا، غَلَط حِیسِّیاتلَر یوُزَه سِیدَن قَرار قَبوُل قِیلِیب قوُماندانلِیکنِی وَحدَتِینِی وَ بوُیرُوق وَحدَتِینِی یَککَه یوُرِیش بِیلَن آیاق- آستِی قِیلِیشَه آلِیشمَیدِی وَ چوُنکِی اوُلَر بُو بِیلَن بُویُوک تَفَرُّق گوُناهِیگه ، جِنایَتِیگه دوُچار بوُلِیشَه دِی.

 17- اَگر مُرتَد دِیوانَه بوُلگن بوُلسَه اِرتِداد حُکمِینِی، کافِر بوُلِیشِینِی اِجراسِی اوُندَن آلِیب تَشلَه نَه دِی وَ جَزالَنمَیدِی.

18- مُرتَد کِیشِی اوُلگن پَیتِیدَه یُووِیلمَیدِی، غُسل بِیرِیلمَیدِی وَ کَفَن هَم قِیلِینمَیدِی.

مُرتَد کِیشِی اوُلگن پَیتِیدَه اوُنگه نَماز اوُقِیلمَیدِی وَ اوُنِی مُسُلمانلَرنِی قَبرِستانِیدَه دَفن قِیلِینمَسلِیگِی هَم طَبِیعِی نَرسَه. حَتَّی بَعضِی بِیر اوُلَمالَرنِی عَقِیدَه سِی بوُیِیچَه کافِرلَرنِی قَبرِستانِیگه هَم دَفن قِیلِینمَیدِی، مَنظوُرِیم شُوکِی اَهلِی کِتاب وَ شِبهِ اَهلِی کِتاب کافِرلَرِینِی قَبرِستانِیگه هَم کوُمِیلمَیدِی؛ بَلکِی اوُلَرنِی بِیر جایگه چوُقوُر کاولَب حوُددِی اوُلگن حَیواننِی کوُمگندِیک کوُمِیلَه دِی. حَتَّی بَعضِیلَرنِی فِکرِیچَه باشقَه لَرگه عِبرَت بوُلسِین اوُچُون اوُنِی بِیر جایگه تَشلَب کِیتِیلَه دِی. دِیمَک مُرتَد اوُلگن پَیتِیدَه اوُنگه جَنازَه نَمازِی هَم اوُقِیلمَیدِی وَ اوُنِی حَققِیگه مَغفِرَت طَلَب قِیلِیب دُعا قِیلِینمَیدِی.

بوُندَن تَشقَه رِی کافِر وَ مُرتَدلَر اوُچُون یَحشِیلِیک بِیلَن دُعالَر هَم قِیلِینمَیدِی، بَلکِی اوُلَرنِی قَبرلَرِینِی اوُستِیگه بارِیب جَهَنَّم آلاوِینِی بَشارَتِی بِیرِیلَه دِی.              أُبَشِّرُکَ بِالنَّارِ! سِین اوُچُون جَهَنَّم آلاوِینِی بَشارَتِینِی بِیرَه مَن! خُدایا…… اِی رابِّیم! کِیشِی اوُزِینِی آتَه سِینِی، آنَه سِینِی، اَکَه – اوُکَه سِینِی، سِینگلِیسِینِی، فَرزَندِینِی یاکِی یَحشِی کوُرگن یَقِینلَرِیدَن بِرارتَه سِینِی قَبرِیگه بارِیب، اوُلَرنِی حَققِیگه یَحشِیلِیک بِیلَن دُعا قِیلِیشنِی اوُرنِیگه اوُنگه جَهَنَّم آلاوِینِی بَشارَتِینِی بِیرَه دِی وَ اوُنِی حَققِیگه یَحشِیلِیک بِیلَن دُعا قِیلَه آلمَیدِی. شوُنِینگدِیک اَلله تَعالَی اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلامنِینگ آتَه سِینِی حَققِیگه دُعا قِیلِیشِینِی توُغرِی سَنَه مَگن اِیدِی وَ اَیتَه دِیکِی: اِبراهِیم مَنَه بُو بارَه دَه سِیزلَرگه نَمُونَه بُولَه آلمَیدِی:   «إِلاَّ قَوْلَ إِبْراهيمَ لِأَبيهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ». مَنَه بُو نِهایَتدَه آغِیر اِیش، مَخصُوصاً مُؤمِن کِیشِی اوُچُون، بُولِیب هَم اَلله تَعالَی بِیزلَرنِینگ اَطرافِیمِیزدَگِی کِیشِیلَرنِی یَحشِی کوُرِیشِیمِیزگه،اَمّا اوُلَر بِیزلَرنِی یَحشِی کوُرمَسلِیکلَرِیگه گوُواهلِیک بِیرگن.  «هَا أَنتُمْ أُولَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا يُحِبُّونَكُمْ». سِیزلَر اوُلَرنِی یَحشِی کوُرَه سِیزلَر، لِیکِن اوُلَر سِیزلَرنِی یَحشِی کوُرمَیدِیلَر. یَعنِی اَلله شوُ نَرسَه گه گوُواهلِیک بِیرِیب توُرِیبدِیکِی، بِیزلَر اوُلَرنِی یَحشِی کوُرَه مِیز، اَمّا مَنَه بُو یَحشِی کوُرگن کِیشِیلَرِینگنِی حَققِیگه یَحشِیلِیک بِیلَن دُعا قِیلَه آلمَیسَن- دَه، بوُنِی اوُستِیگه جَهَنَّمنِی آلاوِینِی بَشارَتِینِی بِیرَه سَن. بُو نِهایَتدَه آغِیر نَرسَه، نِهایَتدَه آغِیردِیر.

دوُستلَرِیمِیزدَن بِیرِینِی اَیتِیشِیچَه، مِین دُنیادَه آتَمنِی جُودَه هَم یَحشِی کُورَردِیم، اوُنِی آشکار اِرتِدادِیدَن قَیتَه رِیشگه حَرَکَت قِیلدِیم وَ اوُنگه بُو بارَه دَه اوُلَرنِی کافِر اِیکَنلِیکلَرِیگه جُودَه کوُپ دَلِیل وَ حُجَّتلَر کِیلتِیردِیم، اوُ کِیشِینِی اوُزلَرِی  هَم اوُلَر کافِر اِیکَنلِیکلَرِینِی اَیتَر اِیدِی، اَمّا بِیر نِیچَه آی دَوامِیدَه سپُوتنِیک کَنَللَرِینِی کوُرگندَن سُونگ، یَنَه اوُشَه سِکوُلارِیستلَرگه  طَرَافدارلِیک قِیلَردِی،سِکوُلار اَحزابلَرگه وَ کوُرد کافِرلَرِیگه طَرَفدارلِیک قِیلَردِی، حَتَّی اوُلَرگه مالِیَه وِی یاردَملَر هَم جوُنَتَدِی وَ مَنَه شُو کُفر عَقِیدَه سِی بِیلَن اوُتِیب کِیتدِی. مَنَه اِیندِی حاضِر اوُنِی حَققِیگه دُعا قِیلَه آلمَیمَن، بِیر جایلَردَه صُحبَتلَردَن، مَعرُوضَه لَردَن کِییِین دُعا قِیلِیاتگن پَیتِدَه شَرمَندَه بُولَه مَن، آتَه لَرنِی حَققِیگه دُعا قِیلِینَه یاتگن پَیتدَه آمِین دِییَه آلمَیمَن، آتَه نِی حَققِیگه مَغفِرَت طَلَب قِیلِینگن دُعالَردَه قوُشِیلَه آلمَیمَن، اوُلَرنِی جَوابِیگه آمِین دِیب جَواب بِیرالمَیمَن. کوُرِیب توُرگه نِینگِیزدِیک نِهایَتدَه آغِیر. اَلله تَعالَی دَن بِیزلَرگه هَمَّه مِیزگه رَحم قِیلِیشِینِی آتَه – آنَه لَرِیمِیزنِی، اَکَه – اوُکَه لَرِیمِیزنِی، اَطرافِیمِیزدَگِیلَرنِی اِیمان بِیلَن بُو دُنیادَن اوُتِیشلَرِینِی وَ اوُلِیملَرِیدَن سوُنگ هَم آرقَه لَرِیدَن قالگنلَرنِی عَذابلَه نِیشِیگه، شَرمَندَه بوُلِیشِیگه بائِث بوُلمَسلِیکلَرِینِی سوُرَب قالَه مِیز. آمِین یا رَبُّ العالَمِین.

20- مُرتَد اوُلگن پَیتِیدَه مُسُلمانلَرنِی قَبرِستانِیگه کوُمِیلمَیدِی، بَلکِی آلدِین هَم اَیتگه نِیمِیزدِیک اوُلگن حَیوانلَرنِی اوُلِیگِیدِیک چوُقوُر کاولَب کوُمِیب قوُیِیلَه دِی.

بَعضِی دوُستلَرِیمِیز شوُنِی اَیتِیشلَرِی موُمکِینکِی، حاضِرگِی دَوردَه  وُجُودگه کِیلگن تَرتِیبسِیزلِیکلَر وَ مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَرگه حاکِم بوُلگن جاهِلِیَت سَبَبلِی مُرتَدلَر هَم مُسُلمانلَرگه اوُحشَب اوُلگندَن سوُنگ یوُوِیلَه دِی، کَفَن قِیلِینَه دِی وَ جَنازَه سِیگه نَماز اوُقِیلَه دِی، مُسُلمانلَرنِی قَبرِستانِیدَه کوُمِیلَه دِی وَ باشقَه لَر؛ اَلبَتَّه شُوندَی. اَمّا اَگر شَرائِط توُغرِی کِیلِیب اَوتابُوسدَه بُولسَنگ وَ بالَه نِی اَخلَطِینِی دَفع قِیلَه آلمَه سَنگ وَ اوُنِی بِیر سَلَفَندَه اَوتابوُسنِی اِیچِیدَه اوُشلَب توُرِیشگه مَجبُور بوُلسَنگ، مَنَه بُو نَرسَه اَخلَطنِی تازَه لَه نِیب قالِیشِیگه بائِث بوُلمَیدِی،هَر قَندَی حالَتدَه اوُنِی ماهِیَتِی اوُزگرمَیدِی،حَتَّی اَگر فِرعَونگه، ستَلِینگه، لِینِینگه اوُحشَب موُمِیالَنگن بوُلسَه هَم، بُو حالَتنِی اوُلَرگه تَأثِیرِی یوُق.

اَگر جَهَنَّم دَرَکات یَعنِی آرقَه گه دَرَجَه مَه – دَرَجَه کِیتِیش بُولسَه، دَرَجَه لَرگه اِیگه دِیر، اَگر مَنَه بُو بَدبَختلَرگه مَنَه بُو دُنیانِی اوُزِیدَه بُو عَمَللَر اِجرا قِیلِینسَه، یَعنِی اوُلگن حَیوانگه اوُحشَب کوُمِیلسَه یَحشِیراقدِیر. اَگر مَنَه بوُلَر بِیر یِیرگه اوُلگن حَیواندِیک چوُقوُر کاولَب کوُمِیب یُوبارِیلسَه،شایَد قِیامَتدَه جَهَنَّمنِی دَرَکاتلَرِیدَن بِیر دَرَجَه یوُقارِیراقدَن جای آلِیشِیگه سَبَب بوُلَر وَ عَذابلَرِی هَم کَمراق بوُلَر، اوُلَر اوُچُون هَر هِیل قِیلِیقلَر چِیقَه رِیب اوُلَرنِی مُسُلمانلَرگه اوُحشَه تِیب مُناسَبَتدَه بُولَه یاتگنلَر، اوُلِیملَرِیدَن سوُنگ هَم اوُلَرنِی باشقَه لَر عِبرَت بوُلَه دِیگن حالَتدَه کُومِیشنِی اوُرنِیگه، باشقَه لَرنِی تَرغِیب بوُلِیشِیگه سَبَب بوُلِیشیَپتِی. یَعنِی اَگر دُنیادَگِی حُکملَر اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینسَه، اوُلَرنِینگ جَهَنَّم آولاوِیدَگِی حالَتلَرِی هَم یَحشِیراق بوُلِیشِی موُمکِین. چوُنکِی باشقَه لَرنِی تَرغِیب قِیلِینِیشِیگه بائِث بوُلِیشمَیدِی،بَلکِی باشقَه لَر هَم بوُ گوُناهنِی طَرَفِیگه کِیلمَسلِیگِیگه سَبَب بوُلِیشَه دِی. اَگر سِیز یِیتَرلِی مَراسِیملَرنِی اوُتکَزسَنگِیز حَتِّی اوُندَن قِیلِینسِین یا بوُندَی قِیلِینسِین، دِیب وَصِییَت هَم قِیلَه دِیگن بوُلِیشسَه، بُو حالَتدَه آدَملَرنِی آلدِیدَگِی کُفر، کَثافَتلَر چِیرایلِی بوُلِیب کوُرِینَه دِی. حَتَّی باشقَه لَر اوُچُون تَرغِیب هَم بوُلِیشَه دِی وَ اوُلَر توُشِیب قالگن اِرتِدادلَرِینِی یوُلِیگه مانِعلِیک هَم قِیلِیشَه آلمَیدِی، بَلکِی بُو اوُلَرنِی یَنَدَه پَستراقدَگِی دَرَکاتلَرگه توُشِیشلَرِیگه بائِث بوُلَه دِی.

21- مُرتَدگه مِعراث هَم بِیرِیلمَیدِی وَ اوُندَن مِعراث هَم آلِینمَیدِی. مِثال طَرِیقَه سِیدَه اَیتَه دِیگن بوُلسَک،اَگر  سِکوُلار مُرتَدنِی فَرزَندِی مُسُلمان بُولسَه وَ اوُنِی مُرتَد سِکوُلار آتَه سِی اوُلسَه، اوُ آتَه سِیدَن مِعراث آلالمَیدِی وَ اَگر مَنَه بُو مُسُلمان اوُغِیل هَم اوُلسَه اوُنِی مُرتَد آتَه سِی اوُنِی مالِیگه مِعراثخوُر بوُلالمَیدِی. مَنَه بوُ نَرسَه لَر رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَیتگن سوُزلَرِیگه مُوافِقدِیر.  “لاَ يَرِثُ المُسْلِمُ الكَافِرَ وَلاَ الكَافِرُ المُسْلِمَ”.    لَا يَتَوَارَثُ أَهْلُ مِلَّتَيْنِ شَتَّى”  .  حوُپ، شُو دَلِیلگه کوُرَه اوُندَن مِعراث هَم آلِینمَیدِی وَ اوُنگه مِعراث هَم بِیرِیلمَیدِی. حَتَّی مُنافِقلَرگه بِیرِیلَه دِی، لِیکِن بوُلَرگه بِیرِیلمَیدِی.

22- مُرتَدنِی قِیلگن یَحشِیلِیکلَرِی، عِبادَتلَرِی باطِل بوُلَه دِی. اوُ آلدِین قِیلِیب اوُتگن یَحشِیلِیکلَرِی، عِبادَتلَرِینِی هَمَّه سِی بِیکار، باطِل بوُلِیب کِیتَه دِی؛ حاضِرگِی پَیتدَگِی نَرسَه لَرِی هَم، اِرتِدادگه توُشِیشِیدَن آلدِینگِی نَرسَه لَرِینِی هَمَّه سِی هَم  باطِل بوُلَه دِی.

23- مُرتَد کِیشِی دائِمِی، هَمِیشَه جَهَنَّمنِی آلاوِیدَه اَبَدِی قالَه دِی وَ هَرگِیز اوُندَن چِیقَه رِیلمَیدِی، گوُناهکار مُسُلمانلَر اِیسَه پاک بوُلگنلَرِیدَن سُونگ اَلله رُحصَت بِیرگن سَبَبلَرگه کوُرَه، جَهَنَّمدَن چِیقِیشَه دِی. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:    «وَمَن یَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ» ‏(بقره‌/217)،) سِیزلَردَن کِیم اوُز دِینِیدَن قَیتِیب، دِینسِیز حالدَه اوُلسَه، اوُندَی کِیمسَه لَرنِینگ قِیلگن عَمَللَرِی دُنیایوُ آخِیرَتدَه بِیهُودَه کِیتوُر. اوُلَر دوُزَخ اِیگه لَرِیدِیر وَ  اوُندَه اَبَدِی قالَه جَکلَر.

دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، نِهایَتدَه خَطَرلِیدِیر.  «وَمَن یَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ» کِیمکِی دِینِیدَن مُرتَد بوُلگن بوُلسَه، تَوبَه قِیلمَسَه وَ مَنَه شُو اِرتِدادِی بِیلَن اوُلِیب کِیتسَه، اوُنِی بَرچَه یَحشِی عَمَللَرِی باطِل بُولَه دِی، حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ. فَلانچِی اوُندَن یَحشِیلِیکلَرنِی یا بوُندَی یَحشِیلِیکلَرنِی قِیلگن، اوُنگه خُدا رَحم قِیلسِین، دِیب بوُلمَیدِی. شَک قِیلمَه سَنگِیز هَم بوُلَه دِی، اَلله تَعالَی قوُیِیدَگِیلَرنِی اَیتَه دِی: حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ، سِیزلَر کوُرِیب توُرگن مَنَه بُو مُرتَدلَرنِینگ عَمَللَرِینِی هَمَّه سِی بَرباد بوُلَه دِی، اوُلَر آلاونِی، جَهَنَّمنِی یارانلَرِیدوُرلَر وَ اوُ یِیردَه اَبَدِی قالِیشَه دِی.

قَرَنگلَر، اَگرسِیزلَرنِی فَرزَندلَرِینگِیز، اَکَه – اوُکَه لَرِینگِیز، آتَه لَرِینگِیز یاکِی سِیزلَرنِی یَقِینلَرِینگِیزدَن بِیرارتَه سِی مُرتَدلَرنِی صَفِیدَه اوُلسَه یاکِی اوُزِینِی اِرتِدادِی بِیلَن مَنَه شُو مُرتَدلَرنِی صَفلَرِیدَه اوُلِیب کِیتسَه، بُو اوُنِی جَزاسِیدِیر:    «وَمَن یَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ». مَنَه بُو نِهایَتدَه خَطَرلِی نَرسَه. بِیر کِیشِی پِیجاکنِی، پِیکَه کَه نِی، کوُمَلَه لَرنِی، دِیماکرَتلَرنِی صَفِیدَه یوُرَه دِی وَ اوُلَه دِی، بوُلِیب هَم قَندَی یوُلدَه اوُلَه دِی؟ اوُ اوُلگندَن سوُنگ اوُ اوُچُون فَلان مَراسِیملَرنِی اوُتکَه زِیشَه دِی، اوُندَی وَ بوُندَی اِیشلَرنِی قِیلِیشَه دِی، اوُ اوُچُون فَلان اِیشلَرنِی قِیلِیشَه دِی. جاهِلِیَتنِی بِیر قَرَنگلَر قَیِیرگه چَه یِیتِیب بارگن؟ جَهالَت، اَخماقگرچِیلِیکنِی بِیر کوُرِینگلَر،شَرِیعَت اَحکاملَرِیدَن آگاه بوُلمَسلِیکنِی قَندَی دَرَجَه دَه رِواجلَه نِیب کِیتگه نِینِی بِیر کوُرِینگلَر، توُفوُرِیکدَن یا اوُلگن اِیتدَن هَم اِفلاصراق بوُلگن وَ یِیردَگِی سُودرَه لِیب یوُرُوچِیلَردَن هَم پَستراق بوُلگن کِیمسَه گه بِیر مُسُلماندِیک مَراسِیم اوُتکَه زِیشَه دِی وَ اوُنگه مَنَه بُوندَی مُعامَلَه قِیلِیشَه دِی. بِیر جِنایَتچِیگه نِسبَتاً مُسُلماندِیک مُناسَبَتدَه بوُلِیشَه دِی. اَلله تَعالَی دُنیادَگِی وَ آخِیرَتدَگِی عَمَللَرِینِی بَرباد بوُلِیب کِیتَه دِی وَ جَهَنَّمدَه اَبَدِی قالَه دِی  دِیگن کِیمسَه گه شوُندَی مُعامَلَه قِیلِیشَه دِی. حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ، أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ

مَنَه بوُلَر بِیچارَه وَ بَدبَخت مُرتَدلَرنِینگ دُنیادَگِی، آخِیرَتدَگِی اَحکاملَرِی وَ عاقِبَتلَرِی بوُلِیب، اوُلَرگه اِشارَه قِیلِیب اوُتدِیک، بُو اوُلِیب کِیتگن کِیشِیلَرنِی دُنیاوِی اَحکاملَرِی اِیدِی، مَنَه بوُلَر حاضِردَه هَم بار وَ بوُ مُرتَدلَر هَر کوُنِی هَم اوُلیَپگن. اَمّا مَنَه بوُ دُنیادَه کوُمَلَه لَرگه، دِیماکرَتلَرگه، پِیکَه کَه گه اوُحشَه گن اوُزلَرِینِی جُودا قِیلمَه گن مُرتَدلَرنِی اوُستِیدَه حُکمنِی اِجرا قِیلِیشلِیک، اِسلامِی حُکوُمَت سِیستِیمَه سِی مَوجُود بوُلگن دِیارلَردَه حُکوُمَت قُدرَتِی وَ جَماعَت قُدرَتِی پَیتِیدَه موُمکِین بُولَه دِی. اِیندِی مَنَه بُو شَخصگه اِسلامِی حُکوُمَت بُو حُکملَرنِی اِجرا قِیلِیشگه رُحصَت بِیرگن بوُلِیشِی هَم موُمکِین، لِیکِن مَنَه بُو اَحکاملَرنِی بَعضِیسِینِی شَخص خانَدانِیدَه قُدرَتگه اِیگه بوُلسَه اِجرا قِیلَه آلَه دِی، مَثَلاً سِینگلِیسِینِی فَلانچِیگه بِیرمَیدِی  یاکِی قُدرَتگه اِیگه بوُلسَه فَلانچِینِی نِکاهِیگه آلمَیدِی یاکِی مَنَه بوُ اَحکاملَردَن بِیرِینِی اِجرا قِیلمَیدِی. دِیمَک، مَنَه بوُ اَحکاملَر دُنیادَه قُدرَتگه اِیگه بوُلگن پَیتِیدَگِینَه اِجرا قِیلِیب بوُلَه دِی خالاص. اِیندِی مَنَه بُو شَخصنِی خانَدانِیدَه قُدرَتِی بوُلِیشِی موُمکِین یاکِی آدَملَرنِی اوُستِیدَه قُدرَتِی بوُلِیشِی موُمکِین یاکِی مَخصُوصاً اِینگ اَصلِی چارَه صِیفَتِیدَه حُکوُمَت قُدرَتِیگه اِیگه بوُلِیشِی موُمکِین. اِیندِی، اَگر مَنَه بُو کِیمسَه لَر دُنیادَه مُسُلمانلَرنِینگ ضَعِیفلِیکلَرِی سَبَبلِی اَحکاملَردَن قوُتوُلِیب کِیتسَه لَر، اَگرچِی اوُلَر قِیامَت حَقِیدَه مِینگلَب یالغانلَرگه، آرزُولَرگه، خَیاللَرگه اِیگه بُولِیشسَه هَم، اوُلگندَن سُونگ اَلله نِی غَضَبِیدَن، قَهرِیدَن آماندَه قالِیشمَیدِی، فِرعَوننِی عَسکَرلَرِینِی مَنَه شوُ دَرَجَه گه یِیتکِیزگن اوُلَمایِی سُوءنِی اوُزلَرِی هَم فِرعَون بِیلَن بِیرگه دَریاگه توُشِیشگن، مَنَه بُو اوُلَمالَر اوُلَر اوُچُون شُوندَی تَصَوُّراتلَرنِی، خَیاللَرنِی قوُرِیب بِیرگن اِیدِیلَرکِی، مَنَه بوُندَی پَیتدَه اِیسَه بوُ تَصَوُّرلَر، خَیاللَر اِیندِی فایدَه بِیرمَیدِی.

مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر جُملَه سِیدَن بوُلگن دَرولَرِیدَه مَنَه شوُنچَه پَست، حوُنِیک صِیفَتلَرگه اِیگه بُولگن مُرتَدلَر، اِضطِرابلَر وَ توُپَلانگه توُلَه، بِیتَرتِیب حَیاتگه اِیگه بوُلِیشگن اِیدِی، اِیندِی بِیر مَرحَلَه یوُقارِیراقگه چِیقِیب مُرتَدگه، آشکار کافِرگه اَیلَه نِیشگن پَیتدَه، مُسُلمانلَر تامانِیدَن اَلبَتَّه مَنَه بوُندَی مُعامَلَه گه دوُچار بوُلِیشَه دِی- دَه. حَقِیقَتدَه اوُلَر دَحشَتلِی حَیاتگه اِیگه دوُرلَر. حَقِیقَتدَه اوُلَر هَم دُنیادَه وَ هَم قِیامَتدَه دَحشَتلِی حَیاتگه اِیگه بوُلَه دِیلَر. مَنَه بوُندَی عاقِبَتنِی اوُزِیگه تَنلَه شِی آرقَه لِی اِنسان قَنچَه لِیک اَخماق بوُلِیب قالَه دِی؟ اوُ حَقِیدَه اَلاهِیدَه صُحبَتلَه شِیشگه لایِیق بوُلگن اوُرِین شوُکِی، اَلله تَعالَی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن جُودا بوُلَه دِیگن وَ طَبِیعَتاً مُرتَدگه اَیلَه نَه دِیگن وَ تَوبَه قِیلمَیدِیگن کِیمسَه لَر بارَه سِیدَه آچِیق- آیدِین اوُلدِیرِیش بوُیرُوغِینِی صادِر قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:

‏ – وَدُّواْ لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُواْ فَتَکُونُونَ سَوَاء فَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِیَاء حَتَّىَ یُهَاجِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِیّاً وَلاَ نَصِیراً ‏(نساء/89)، ) اوُلَر اوُزلَرِی کافِر بُولگنلِیکلَرِی کَبِی سِیزلَر هَم کافِر بوُلِیب، اوُلَر بِیلَن بَرابَر بوُلِیب قالِیشِینگِیزنِی اِیستَیدِیلَر. بَس، سِیزلَر تا اَلله یوُلِیدَه هِجرَت قِیلمَه گوُنلَرِیچَه اوُلَرنِی دوُست توُتمَنگلَر! اَگر یوُز اوُگِیرسَه لَر، اوُلَرنِی تاپگن جایِینگِیزدَه توُتِیب اوُلدِیرِینگِیز وَ اوُلَردَن نَه بِیر دوُست وَ نَه بِیر یاردَمچِی آلمَنگِیز!

اَلله نِی دَستوُرِی آچِیق- آیدِیندِیر. وَدُّواْ لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُواْ فَتَکُونُونَ سَوَاء،حوُددِی اوُلَرنِی اوُزلَرِی کافِر بوُلگنلِیکلَرِی سِینگه رِی اوُلَر سِیزنِی هَم کافِر بوُلِیشِینگِیزنِی وَ مَنَه بوُ کُفردَه اوُلَر بِیلَن بَرابَر بوُلِیشِینگِیزنِی یَحشِی کوُرِیشَه دِی. مَنَه بوُ بوُگوُنگِی کوُندَه مُرتَدلَر سِیزلَر اوُچُون یوُلگه قوُیگن سپوُتنِیک کَنَللَرِی وَ اَخبارات واسِیطَه لَرِینِی مَقصَدِیدِیر. مَنَه بوُ نَرسَه لَر حَقِیدَه اَلله تَعالَی مَنَه بوُلَردَن اوُزاقلَشمَیسِیزلَرمِی؟- دِیگن. سِیزلَر مَنَه بوُندَی اَخبارات واسِیطَه لَرِیدَن اوُزاقلَشمَیسِیزلَرمِی؟اوُزلَرِینگِیزنِی وَ فَرزَندلَرِینگِیزنِی اوُستِیدَه مَنَه بُو کافِرلَرنِینگ قِیلگن آرزوُلَرِینِی روُیابگه چِیقَه رَه سِیزلَرمِی؟ اوُلَر مَنَه بوُندَی آرزُولَرگه اِیگه دِیرلَر. سِین مَنَه بوُندَی اَخبارات واسِیطَه لَرِینِی مَنزِیلِینگگه آلِیب کِیلِیب، اوُلَرنِی تَبلِیغاتلَرِینِی کوُرَیاتگن پَیتِینگدَه یا قوُلاق سالگن پَیتِینگدَه، سِین اوُلَرنِی آرزُولَرِینِی رُویابگه چِیقَریَپسَن. اوُلَر رُوحِی جَنگلَرنِی باشلَشگن وَ اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن سِیزلَرنِی هَم اوُزلَرِیگه اوُحشَه گن کافِر قِیلِیشماقچِی.

اوُزِینگنِی اِیختِیارِینگ بِیلَن اوُلَرنِی مَنزِیلِینگگه آلِیب کِیردِینگ. اوُلَرنِی آرزُولَرِینِی رُویابگه چِیقَریَپسَن. مِین بوُلَرنِی خَبَرلَرِینِی اِیشِیتِیش وَ کوُرِیش اوُچُون آلِیب کِیلدِیم ،دِییسَن. اِی یالغانچِی! اَلله تَعالَی قَچان سِینگه خَبَرلَرنِی مُرتَد وَ کافِرلَردَن اِیشِیتگِین دِیگن؟ اَلله تَعالَی اَیتَه دِیکِی:   «فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ» اَگر باش تارتِیشسَه اوُلَرنِی قَیِیردَه تاپسَنگِیز اوُشلَنگلَر وَ اوُلدِیرِینگلَر، یَعنِی قَیِیردَن تاپسَنگِیزلَر. «وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِیّاً وَلاَ نَصِیراً» اوُلَرنِی آرَه سِیدَن یار وَ یاران تَنلَه مَنگلَر. دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، مَنَه بُو مُرتَدلَر حَقِیدَه بوُلِیب آشکار وَ اَنِیق نَرسَه دِیر. قَرَنگلَر، کوُمَلَه لَردَن، دِیماکرَتلَردَن، پِیکَه کَه، پِیجاکلَردَن بوُلگن مُرتَد کافِرلَر حَقِیدَه، اوُلَرگه نِسبَتاً قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیشِینگِیزنِی اَیتِیشیَپتِی؟ اَلله تَعالَی اَیتَه دِیکِی:

  مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا*سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا  (احزاب/۶۱) مَگر لَعنَتگه دوُچار بوُلگن حاللَرِیدَه آزگِینَه (وَقت توُرَه آلوُرلَر خالاص). ( اوُ پَیتدَه) اوُلَر قَیِیردَن تاپِیلسَه لَر اوُشلَه نوُرلَر وَ اوُلدِیرِیب تَشلَه نوُرلَر. مَنَه بوُ اِلاهِی سُنَّت اوُتگن دَورلَردَگِی کِیشِیلَر حَقِیدَه اِجرا قِیلِینگن. مَنَه بوُنِی فَقَط رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اِجرا قِیلگن دِیب اوُیلَه مَنگلَر،  «سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ» مَنَه بُو سُنَّت اوُتگن دَورلَردَگِی کِیشِیلَرنِیکِی بوُلگن، یَعنِی خِیلقَت یَرَه تِیلگندَن بوُیان حاضِرگه چَه وَ قِیامَت کوُنِیگه چَه بوُلگن اَلله نِی سُنَّتِیدِیر،   «وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا» اَلله نِی سُنَّتِیدَه هِیچ قَندَی اوُزگه رِیش مَوجُود اِیمَس.

دِیمَک، کِیچَه بوُلَر اوُلدِیرِیلگن بوُگوُن اِیسَه مُشکِلِی یُوق، دِیب اوُیلَه مَنگلَر. یُوق، مَنَه بُو اَلله نِی سُنَّتِی بوُلِیب، خِلقَت یَرَتِیلگن زَماندَن باشلَب تا قِیامَت کوُنِیگه چَه دَوام اِیتَه دِی. “لَن” کِیلتِیرِیلگن “لَمَّا ” ، “لَا ” کِیلتِیرِیلمَه گن وَ «وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا» یَعنِی هَرگِیز وَ هَر قَندَی شَرائِطدَه اَلله نِی سُنَّتِیدَه اوُزگه رِیش تاپِیلمَیدِی؛ شوُنِینگدِیک «لَن تَرَانِی» دُنیادَه خُدانِی کوُرَه آلمَیسَن، دِیب بوُ یِیردَه هَم “لَن ” کِیلتِیرِیلگن. شوُنِینگ اوُچُون بُو یِیردَه هَم،   وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلًا، یَعنِی مَنَه بُو اَلله نِی سُنَّتِی بُولگن وَ اوُندَه هِیچ قَندَی اوُزگه رِیش کوُرمَیسَن وَ پَیدا قِیلمَیسَن.

آرَه لَرِیدَن مُسَیلَمَه یِی کَذّاب ظُهوُر قِیلگن بَنِی حَنِیفَه قَبِیلَه سِی حَقِیدَه هَم قوُیِیدَگِی آیَتلَر نازِل بوُلگن:

«قُل لِّلْمُخَلَّفِینَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُوْلِی بَأْسٍ شَدِیدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ یُسْلِمُونَ»(فتح/16)،) اَعرابِیلَردَن بوُلگن (جِهادگه چِیقمَسدَن) قالگن (مُنافِق) کِیمسَه لَرگه اَیتِینگ: “یَقِیندَه سِیزلَر کوُچ- قُوَّت اِیگه لَرِی بوُلگن بِیر قَوم ( بِیلَن جَنگ قِیلِیش) گه دَعوَت اِیتِیلوُرسِیزلَر. (اوُشَندَه یا) اوُلَر بِیلَن اوُرِیشوُرسِیزلَر یاکِی اوُلَر ( جَنگ جَدَلسِیز) اِسلامگه کِیرُورلَر.

یَعنِی اَگر اِسلامنِی قَبُول قِیلِیشمَسَه اوُلَر بِیلَن جَنگ قِیلَه سِیزلَر، اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِیگه اوُحشَش جِزیَه بِیرِیشدِیک باشقَه یوُللَر قَبُول قِیلِینمَیدِی، بَلکِی مُشرِکلَر وَ سِکوُلارِیستلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی.

مَنَه بُو آیَتنِی هَمَّه سِی مَنَه شوُنِی اَیتَه دِی، یَعنِی بِیزلَرنِی بَعضِی عالِملَرِیمِیز تَفسِیر قِیلِیشگه نِیدِیک، بُو آیَتلَر اَهلِی کِتابنِی  یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی حَقِیدَه اِیکَنلِیگِی توُغرِی اِیمَس، خَطا قِیلگن بوُلِیشلَرِی موُمکِین، اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِینگ جِزیَه بِیرَه آلِیشلَرِیگه دِققَت قِیلمَه گن بوُلِیشلَرِی موُمکِین، یاکِی اوُلَردَن اِسلام بِیلَن جَنگنِی اوُرتَه سِیدَن بِیرِینِی تَنلَشگه مَجبُور قِیلَه آلمَسلِیگِیمِیزنِی اوُنوُتِیشگندِیر. اَمّا مُشرِکلَر وَ مُرتَدلَر اِسلام بِیلَن جَنگنِی اوُرتَه سِیدَه بِیرِینِی تَنلَشلَرِی کِیرَک.

باشقَه بِیر جایدَه اَلله تَعالَی اوُلَرنِی دُنیادَه عَذاب بِیرِیشِیگه اِیشارَه قِیلَه دِی:      «وَلَقَدْ قَالُواْ كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُواْ بَعْدَ إِسْلامِهِمْوَهَمُّواْ بِمَا لَمْ يَنَالُواْ وَمَا نَقَمُواْ إِلاَّ أَنْ أَغْنَاهُمُاللَّهُ وَرَسُولُهُ مِن فَضْلِهِ فَإِن يَتُوبُواْ يَكُ خَيْرًا لَّهُمْ وَإِنيَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُعَذَابًا أَلِيمًا فِيالدُّنْيَاوَالآخِرَةِ» (توبه/74)) اوُلَر ( یَعنِی مُنافِقلَر سِیزگه یِیتِیب کِیلگن حَقارَت سوُزلَرِینِی) اَیتمَه گنلِیکلَرِیگه قَسَم اِیچَه دِیلَر. حالبُوکِی، کُفر سوُزِینِی اَنِیق اَیتگن اِیدِیلَر وَ اِسلامگه کِیرگنلَرِیدَن سوُنگ یَنَه کُفرگه قَیتگن اِیدِیلَر، هَمدَه اوُزلَرِی یِیتالمَه گن نَرسَه گه ( یَعنِی پَیغَمبَر جانِیگه سوُءِقَصد قِیلِیشگه) قَصد قِیلگن اِیدِیلَر. اوُلَر (مُنافِقلَر) فَقَط اَلله وَ اوُنِینگ پَیغَمبَرِی اوُلَرنِی اوُز فَضلوُ کَرَمِیدَن ( قَتتِیق اِیختِیاجلَرِی وَقتِیدَه غَنِیمَتلَر بِیلَن) بای- بَدَولَت قِیلِیب قوُیگه نِی اوُچُونگِینَه ( اَلله وَ پَیغَمبَرِینِی) یامان کوُردِیلَر،خالاص. بَس، اِیندِی اَگر تَوبَه قِیلسَه لَر، اوُزلَرِی اوُچُون یَحشِی بوُلوُر. اَگر یوُز اوُگِیرسَه لَر، اَلله اوُلَرنِی دُنیایُو آخِیرَتدَه اَلَملِی عَذاب بِیلَن عَذابلَر وَ اوُلَر اوُچُون یِیر یوُزِیدَه بِیران دُوست وَ یاردَمچِی بوُلمَس! 

ذوُالقَرنَینگه باغلِیق بوُلگن کَهف سوُرَه سِیدَگِی آیَتدَن هَم مَنَه بوُ عَذاب بِیرِیشدَن بوُلگن مَنظوُر نِیمَه اِیکَه نِینِی توُشوُنِیب آلسَک بوُلَه دِی؟  «قَالَ أَمَّا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَى رَبِّهِ فَيُعَذِّبُهُ عَذَابًا نُكْرًا».

مَنَه بُو آیَتلَرنِی بَرچَه سِی بِیزلَرگه شُونِی توُشوُنتِیریَپتِیکِی، مُرتَدنِینگ دُنیادَگِی جَزاسِی فَقَط اوُلِیم. اوُنِی بوُندَن باشقَه نَرسَه کوُتمَیدِی. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن کِیلتِیرِیلگن رِوایَتلَر،آیَتدَگِی مَنَه بُو مُعامَلَه قِیلِیش رَوِیشِینِی کوُپراق اِیضاحلَب آیدِینلَشتِیرِیب بِیرَه دِیگن نَرسَه شوُکِی، مُرتَدلَرنِی دُنیادَه فَقَط اوُلِیم کوُتَه دِی. مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرسَک:

• اِبنِ عَبّاس رَضِیَ اَلله عَنهُ دَن رِوایَت قِیلِینِیب رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: “مَنْ بَدَّڵ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ”  دِینِینِی اوُزگرتِیرگن آدَمنِی اوُلدِیرِینگلَر، اِمامِی مالِک رَحِمَهُ الله مُوَطّادَه کِیلتِیرِیشِیچَه:  “من غير دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ”.   اوُشَه رِوایَتنِی رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن مَنَه بُو رَوِیش بِیلَن رِوایَت قِیلگن.
•  باشقَه بِیر اوُرِیندَه، مُعاذ رَضِیَ الله عَنهُ یَمَنگه بارگن پَیتِیدَه اَبُو موُسَی اَشعَرِینِینگ بِیر کِیشِینِی اِسلامدَن قَیتگنلِیگِی وَ مُرتَد، یَهُودِی بوُلگنلِیگِی سَبَبلِی باغلَب قوُیگه نِینِی کوُردِی، شوُندَه مُعاذ اوُچ مَرتَه اَیتدِیکِی:   لَا أَجْلِسُ حَتَّى يُقْتَل،َ قَضَاءُ اللَّهِ وَرَسُولِهِ،فَأَمَرَ بِهِ فَقُتِلَ.   یَعنِی اَلله وَ رَسُولِینِی حُکمِی بِیلَن بُو شَخص اوُلدِیرِیلمَه گوُنچَه  اوُتِیرمَیمَن. مَنَه بوُنِی اوُچ مَرتَه اَیتدِی، بوُندَن سوُنگ اوُ شَخصنِی اوُلدِیرِیشگه فَرمان بِیرِیلدِی وَ اوُلدِیرِیلدِی.  فَأَمَرَ بِهِ فَقُتِلَ.

-3عَبدُالله اِبنِ مَسعُود رَضِیَ الله عَنهُ دَن رِوایَت قِیلِینِیشِیچَه، رَسُول الله صلی الله علیه وسلم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:  “لاَ يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ يَشْهَدُ أَن لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وأَنِّي رسُولُ اللهِ إِلاَّ بِإِحْدَى ثَلاَثٍ: الثَّيِّبِ الزَّانِي، وَالنَّفْسِ بِالنَّفْسِ،وَالتَّارِكِ لِدِينِهِ الْمُفَارِقِ لِلْجَمَاعَةِ”.   شَهادَتَیننِی اَیتَه یاتگن مُسُلماننِی قانِی حَلال اِیمَس ( شَهادَتَیننِی کِیلتِیرگن کِیشِی یَعنِی اَشهَدُ أن لا إله إلا الله و أشهد أن محمدا رسول الله، دِیب بوُندَی شَهادَت بِیرگن مُسُلماننِی قانِی حَلال اِیمَس)، مَگر مَنَه بُو اوُچ نَفَردَن بِیرِینِی: 1- توُرموُش اوُرتاغِی بار بوُلِیب زِنا قِیلگن شَخص، 2- جاننِی مُقابِیلِیدَه جان، یَعنِی ناحَق قاتِللِیکنِی بَرابَرِیدَگِی قاصاص. 3- دِینِینِی تَرک قِیلِیب مُسُلمانلَرنِی جَماعَتِیدَن جُودا بوُلگن کِیشِی.

قَرَنگلَر قَندَی چِرایلِی اَیتِیلگن:   “وَالتَّارِكِ لِدِينِهِ الْمُفَارِقِ لِلْجَمَاعَةِ” دِینِینِی تَرک قِیلَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِی جَماعَتِیدَن جُودا بُولَه دِی. بِیزلَر توُرت فِیلتِیر وَ توُرتتَه لِیک مَرحَلَه نِی باسِیب اوُتدِیک  وَ مَنَه بُو شَخص مُسُلمانلَرنِی جَماعَتِیدَن جُودا بوُلگن دِیب تَشخِیص بِیرِیلَدِی، توُغرِیمِی یا یُوقمِی؟ جوُدا بُولگن دِیب تَشخِیص بِیرِیلمَه گندَه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه اوُحشَب مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه قالگن بوُلَردِی وَ بِیزلَر اوُنِی مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَردِیک وَ اوُ مَنَه بُو حُکمگه شامِل بوُلمَسدِی. اَمّا اوُنِی توُرت فِیلتِیر وَ توُرت مَرحَلَه دَن اوُتکَزگه نِیمِیزدَن وَ آشکار وَ کافِر دِیب تَشخِیص بِیرِیلگندَن سوُنگ، اوُ مَنَه بُو حُکمگه شامِل بوُلَه دِیمِی یا یوُقمِی؟ اوُنِی اوُزِی بارِیب مَنَه بُو حِزبلَرگه قوُشِیلگن، اِیندِی بوُنِی باقشَه نَرسَه گه نِیازِی یوُق. الْمُفَارِقِ لِلْجَمَاعَةِ ، یَعنِی مُسُلمانلَرنِی جَماعَتِیدَن جوُدا بوُلگن.

شُونِی ذِکر قِیلِیب اوُتِیش لازِمکِی، قُرآن وَ سُنَّتدَگِی نَرسَه لَرنِی اِعتِبارگه آلگن حالدَه، توُرلِی- هِیل اِسلامِی فِرقَه لَرنِی هَمَّه سِی مُرتَدنِی جَزاسِی بُویِیچَه اِتِّفاقلِی نَظَرگه اِیگه دِیرلَر، اَلبَتَّه شَرائِطلَر وَ اوُنِی اوُرِینلَرِی بوُیِیچَه اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَه اِیختِلاف مَوجُود لِیکِن حُکمنِی اَصلِی بارَه سِیدَه حَتَّی اوُلِیم جَزاسِیدَه اِیککِیلَنمَیدِی. اَگر توُرلِی- هِیل اِسلامِی مَذهَبلَرنِینگ فُقَهالَرِینِی سوُزلَرِیدَگِی اَندَک اِیختِلاف، حُکمنِی اَصلِیدَه اِیمَس،اوُنِی مَفهُومِیدَه وَ مَصادِقلَرِیدَه خالاص.

اَلمُغنِی یَعنِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه نِی فِقهِیدَگِی مُهِم مَنبَعدَه ذِکر قِیلِینگنکِی:

  وَأَجمَع أَهلِ العلم على وُجوبِ قَتْلِ المُرْتَدِّ.  بَرچَه دانِشمَندلَر مُرتَدنِی اوُلدِیرِیشنِی واجِب اِیکَه نِیگه اِجماع قِیلِیشگن. اَیتِیشَه دِیکِی: مَنَه بوُنِی اَبُو بَکردَن، عُمَردَن، عُثمان،عَلِی، مُعاذ، اَبُو مُوسَی اَشعَرِی،اِبنِ عَبّاس، خالِد وَ باشقَه لَردَن رِوایَت قِیلِینگن وَ هِیچ کِیم اوُنِی اِنکار قِیلمَیدِی، باشقَه لَردَن رِوایَت قِیلِینگن وَ هِیچ کِیم اوُنِی اِنکار قِیلمَیدِی، مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن اِجماع قِیلِینگن، مَنَه شُو بِیلَن نِیمَه اوُچُون اِجماع قِیلِینگن، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَرنِی هَمَّه سِی بوُ نَظَرگه اِتِّفاق قِیلِیشگن. صَحابَه لَرنِی بَرچَه سِی  اوُنِی اوُستِیدَه اِجماع قِیلِیشگن.

12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی فِقهِی مَنبَعلَرِیدَن بُولگن فِقهُ الحُدُود وَالتَّعزِیرات هَم گوُواهلِیک بِیرَه دِیکِی: «اجمع العلماء و الفقهاء من العامه و الخاصه، قديماً و حديثاً، ان من خرج عن الاسلام فهو مرتد واجب القتل»، اوُتگن وَ حاضِرگِی دَورلَردَگِی شِیعَه وَ سُنِّیلَرنِی اوُلَمالَرِی وَ فُقَهالَرِی شُونگه اِجماع قِیلِیشگنکِی، اِسلامدَن چِیققَن کِیشِی مُرتَد بوُلَه دِی وَ اوُلدِیرِیلَه دِی.

مُرتَدلَرنِی عَیاللَرِی، مُرتَدلَرنِی فَرزَندلَرِیگه خاص اَحکاملَر وَ مُرتَدلَرنِینگ تَوبَه سِی.

اوُتگن اوُرِینلَرگه خِلاف رَوِیشدَه اَهلِی قِبلَه مَنَه بُو بارَه دَه هِیلمَه – هِیل کوُز- قَرَشلَرگه اِیگه دِیر.

اِمامِی نَوَوِی رَحِمَهُ الله  مُسلِمنِی شَرحِیدَه اَیتَه دِیکِی: “مُرتَدنِی اوُلدِیرِیلِیشِی بارَه سِیدَه مُسُلمانلَر اِجماع وَ اِتِّفاقگه اِیگه دوُرلَر، اَمّا اوُلدِیرِیلِیشدَن آلدِین اوُندَن تَوبَه قِیلِیشنِی سوُرَش واجِبمِی یا مُستَحَبمِی وَ یاکِی نِیمَه لَر بُویِیچَه تَوبَه قِیلِیش سوُرَه لِیشِی وَ نِیمَه لَر بُویِیچَه تَوبَه قِیلِیش سوُرَلمَسلِیگِی وَ کِیم اوُنِی اوُستِیدَگِی شَرعِی جَزاسِینِی اِجرا قِیلِیشِی یاکِی عَیال کِیشِی هَم اِیرکَک کِیشِیگه اوُحشَب اوُلدِیرِیلِیشِی بارَه سِیدَه اِیختِلافگه اِیگه دوُرلَر. اَبُو حَنِیفَه، حَسَن وَ قَتادَه دَن باشقَه اوُلَمالَرنِی بَرچَه سِینِی نَزدِیدَه عَیال کِیشِی هَم اِیرکَک کِیشِیدِیک اوُلدِیرِیلَه دِی؛ لِیکِن اَبُو حَنِیفَه اَیتَه دِیکِی: عَیال کِیشِی اوُلدِیرِیلمَیدِی، فَقَط زِندانگه تَشلَه نَه دِی، حَسَن وَ قَتادَه هَم عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ دَن کِیلتِیرِیلگن رِوایَت بُویِیچَه اَیتِیشَه دِیکِی، عَیال کِیشِی اوُلدِیرِیلمَیدِی، بَلکِی کَنِیز، قوُل قِیلِیب آلِینَه دِی.” 

مَنَه بوُلَر اَهلِی قِبلَه نِینگ هِیلمَه – هِیل کوُز- قَرَشلَرِی اِرایَه بِیرِیلگن اوُرِینلَر بوُلَه دِی، فَقَطگِینَه شوُرا اوُزِینِی واحِد اِجماعسِینِی کَنَلِی آرقَه لِی آخِیرگِی رَعینِی – مُسُلمانلَرنِی رَهبَرِی وَ اَمِیرِی مَنَه شوُ شوُرانِی نَمایَندَه سِی بوُلَه دِی – اِرایَه بِیرَه دِی وَ اوُزِینِی آخِیرگِی رَعیِینِی صادِر قِیلَه دِی.

اَیختِلافلِی اوُرِینلَردَن بِیرِی، مُرتَدلَرگه وَ مُرتَدلَرنِی فَرزَندلَرِیگه تَوبَه مَسَلَه سِیدَه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش وَ مُرتَد بوُلگن عَیاللَرگه نِسبَتاً قَندَی جَزالَش بارَه سِیدَه دِیر. مُرتَدنِی تَوبَه سِی حَقِیدَه بِیر دَستَه قوُیِیدَگِی نَظَرگه اِیگه:

 دَعوَتدَن وَ باشقَه آلدِینِی آلوُچِی اِیشلَردَن سُونگ آخِیرگِی مَرحَلَه صِیفَتِیدَه قوُللَنگن جَنگنِی آرَه سِیدَه ( یَعنِی اِسلام اَهلِی بِیلَن مُرتَدلَرنِی آرَه سِیدَگِی جَنگدَه) هَر قَندَی مُرتَد اَسِیر توُشسَه وَ اوُنِینگ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه توُشِیب قالگن مُخالِف مُسُلمان اِیمَس،بَلکِی مُرتَد اِیکَنلِیگِی تَشخِیص بِیرِیلسَه، اوُنِی تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی وَ فَقَط اوُلِیم اوُنِی کوُتَه دِی:   «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ بَعْدَ إِیمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ کُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الضَّآلُّونَ» ‏(آل عمران/90)، )  اَلبَتَّه اِیمان کِیلتِیرگنلَرِیدَن کِییِین کافِر بوُلگنلَر، سوُنگرَه کُفرلَرِی یَنَدَه زِیادَه بوُلگن کِیمسَه لَرنِینگ قِیلگن تَوبَه لَرِی هَرگِیز قَبوُل قِیلِینمَیدِی. اَنَه اوُشَه لَر حَق یُولدَن تایِیلگوُچِیلَردیِر.

مَنَه بُو یِیردَه هَم “لَن” سوُزِی کِیلتِیرِیلگن: یَعنِی هَرگِیز وَ هَر قَندَی شَرائِطدَه. اَلله تَعالَی سَیِّیدِیمِیز مُوسَی عَلَیهِ السَّلامنِی طَلَبِیگه قَندَی جَواب بِیرَه دِی:  «قَالَ رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ قَالَ لَن تَرَانِی»، “پَروَردِیگارِیم، مِینگه (جَمالِینگنِی) کوُرسَتگِین. سِینگه بِیر قَرَی،” دِیدِی. (اَلله) اَیتدِی: “سِین مِینِی ( بُو دُنیادَه) هَرگِیز کوُرالمَیسَن.”

مَنَه بُو حالَتدَه، شوُنِینگدِیک مَنَه بُو دُنیادَه اِلَه هَر قَندَی شَرائِطدَه کوُرِیب بوُلمَیدِی، مَنَه شُو رَوِیشگه کوُرَه، بوُندَی حالَتدَه اَسِیر توُشگن وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَه یوُرگن مُخالِف مُسُلمان اِیمَس، بَلکِی حَقِیقَتدَه مُرتَد، دِیب تَشخِیص بِیرِیلگن مُرتَدنِی تَوبَه سِی هَرگِیز وَ هَر قَندَی شَرائِطدَه قَبُول قِیلِینمَیدِی.

مَنَه بُو مَرتَد مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی تُودَه سِیدَه بوُلگن پَیتِیدَه هَم، مُسُلمانلَرگه اَنَه اوُشَنچَه دَردلَرنِی تاتتِیرگن، اوُ اِرتِدادِیدَن سُونگ هَم فُرصَتگه اِیگه اِیدِی، اَمّا تَوبَه قِیلمَه گن، اِیندِی اِیسَه جَنگ پَیتِیدَه قوُلگه توُشِیب اَسِیر بوُلگن وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَگِی مُخالِف مُسُلمان اِیمَس، بَلکِی هِیچ قَندَی شَک – شُبهَه سِیز مُرتَد اِیکَه نِی تَشخِیص بِیرِیلگن؛ اوُ اوُزِینِی نَجاتِی اوُچُون هِیچ قَندَی یُول قالدِیرگه نِی یُوق.

مَنَه بُو یالغانچِی،رِیاکار، خِیانَتچِی، خِیلَه گر، قَسَمخوُر کِیمسَه بوُلِیب، اوُ مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِینِی آرَه سِیدَه بوُلگن پَیتِیدَه هَم اوُنِی کَرتَه سِی باشقَه حوُنِیک صِیفَتلَرگه توُلَه بوُلگن، بِیز بُو صِیفَتلَرنِی هَمَّه سِیگه اِیشارَه قِیلدِیک وَ اوُقِیدِیک وَ اِیندِی اِیسَه اوُنِی قوُلِی مُسُلمانلَرنِی قانِیگه هَم بِیلَنگن وَ عَمَلدَه دُشمَنلَرنِی صَفِیدَن جای آلگن وَ اوُلَرنِینگ مُسُلمانلَرنِی اوُلدِیرِیش جِنایَتِیدَه شِیرِیک بوُلگن، اوُ اِیندِی هَر قَندَی شَرائِطدَه اوُزِینِی حَیاتِینِی دَوام اِیتتِیرِیش اوُچُون هِیچ قَندَی یوُلنِی قالدِیرگه نِی یوُق. اوُ اِیشتِراک اِیتگن جَنگدَه مُسُلمانلَرنِی اوُلدِیرِیلگن، مُسُلمانلَر اوُلگن وَ اوُ مُسُلمان شَخصنِی اوُلِیمِی بُویِیچَه جِنایَتگه شِیرِیک حِسابلَه نَدِی.

باشقَه بِیر گوُرُوه اوُلَمالَرنِی فِکرِیچَه، اَگر مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَردَن بِیرِی اوُنِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَه رِیب یُوبارگن جِنایَتِی اوُچُون بِیر مَرتَه تَوبَه قِیلسَه، اوُنِی تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَه دِی وَ اوُنِی جاهِللِیگِیگه عُذر کِیلتِیرِیلَه دِی وَ اَگر مُسُلمان کِیشِی هَم مَنَه شوُندَی آغِیر جِنایَتنِی قِیلگن بوُلسَه، اوُچ کوُن زِندانگه تَشلَه نِیب اوُنگه تَوبَه قِیلِیشِی اوُچُون فُرصَت بِیرِیلَه دِی وَ اوُنِی شُبهَه سِی بَرتَرَف قِیلِینَه دِی، اَگر تَوبَه قِیلسَه اوُنِی قوُیِیب یوُبارِیلَه دِی وَ اوُندَن تَوبَه سِینِی قَبوُل قِیلِینَه دِی، اَمّا اَگر یَنَه آگاه حالِیدَه عُذرسِیز مَنَه شُو جِنایَتنِی تَکرارلَه سَه، اوُنِی تَوبَه سِی قَبُول قِیلِینمَیدِی وَ مُرتَدلَرگه اوُحشَب اوُنگه مُغَلِّظَه  وَ شِددَتلِی مُعامَلَه قِیلِینَه دِی. شوُنِینگ اوُچُون “لَن ” سوُزِی کِیلتِیرِیلگن.

اِمامِی مالِک قوُیِیدَگِی حَدِیثنِی اِیضاحِیدَه  “مَنْ بَدَّڵ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ”  مُوَطّادَه کِیلتِیرگنکِی: اوُنِی مَعناسِی شوُکِی،اِسلامدَن چِیققَن وَ اِسلامدَن باشقَه زَنادِیقَه وَ اوُنگه اوُحشَگن فِرقَه لَرگه قوُشِیلگن هَر بِیر کِیشِی، اَگردَه مُسُلمانلَرنِی قوُلِیگه توُشِیب قالسَه اوُلدِیرِیلَه دِی وَ اوُلَردَن تَوبَه قِیلِیشنِی سوُرَلمَیدِی. چُونکِی اوُلَرنِی تَوبَه سِینِی توُشُونِیب بوُلمَیدِی. یَعنِی اَسِیرلِیککَه توُشِیشِیدَن آلدِین اوُنِی راست اَیتَه یاتگه نِینِی شایَد توُشوُنسَه بوُلَه دِی وَ اِیمانِینِی قَبوُل قِیلِینَه دِی، اَمّا قوُراللِی جَنگدَن سوُنگ اَسِیرلِیککَه توُشگن بوُلسَه، اوُنِی قِیلَه یاتگن تَوبَه سِینِی دَلِیلِی نِیمَه اِیکَه نِینِی هِیچ کِیم توُشوُنمَیدِی، توُشوُنِیب بوُلمَیدِی، مُسُلمانلَرنِینگ اَمِیریی،قوُماندانِینِی تَشخِیصِیگه کوُرَه اوُلدِیرِیلَه دِی.

12 اِماملِیک شِیعَه لَر هَم هِیلمَه – هِیل رِوایَتلَرنِی کِیلتِیرِیب شُو نَرسَه گه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِیکِی، مُرتَد بُولگن مُسُلمانزادَه ( اِصطِلاح بُویِیچَه فِطرِی بُولسَه، مُرتَد بوُلگن مُسُلمانزادَه گه فِطرِی دِییِیلَه دِی) اَگر شوُندَی مُسُلمان مُرتَد بوُلسَه، حاکِم اوُندَن تَوبَه قِیلِیشنِی سوُرَشگه مُوَظَّف اِیمَس، اوُندَن اَلبَتَّه تَوبَه قِیلِیشِینِی سُورَه شِی لازِم وَ شوُندَه اوُنِی اوُلدِیرِیش مُومکِین بُولَه دِی، دِییَه آلمَیسَن، مَنَه بوُندَی مُرتَد اَگر تَوبَه قِیلسَه اوُنِی تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی وَ اوُ اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک.

مَنَه بُو، صَفلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن جُودا قِیلگن وَ مُسُلمانلَرنِینگ جَمِیعیَتِیدَن بوُتوُنلَی جُودا بُولگن کِیشِیلَرگه مُعامَلَه قِیلِیشنِینگ رَوِیشِی بوُلَه دِی. اِیندِی اَگر مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَگِی کِیشِیلَر، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه خاص بوُلگن جِنایَتلَرنِی قِیلَه دِیگن بوُلِیشسَه وَ مَنَه بُو جِنایَتلَر اوُلَرنِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقِیشلَرِیگه بائِث بوُلسَه وَ کافِر بوُلِیشسَه لِیکِن تَوبَه قِیلِیشمَسَه وَ اوُزلَرِینِی جِنایَتلَرِینِی دَوام اِیتتِیرِیشسَه ؛ اوُلَر مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن فِیزِیکِی وَ جِسماناً جُودا بوُلِیشمَه گن بوُلِیشسَه هَم، اَمّا عَقِیدَه وِی جِهَتدَن اوُزلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن چِیقَه رِیب آلِیشگن بوُلَه دِی. اَگر مَنَه بُو دَستَه توُرتتَه لِیک فِیلتِیردَن وَ توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن اوُتکَه زِیلسَه وَ مَنَه بوُ شَخص یَنَه جِنایَتچِی وَ فاسِد دِیب تَشخِیص بِیرِیلسَه، اَلله اوُلَرگه عَذاب بِیرَه دِی، اِیندِی بُو قِیامَتدَه بُولِیشِی هَم موُمکِین یاکِی شوُ دُنیادَه مُسُلمانلَر تامانِیدَن بِیرِیلِیشِی هَم موُمکِین.  «نُعَذِّبْ طَائِفَةً بِأَنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ».

هَر قَندَی حالَتدَه، تَوبَه مَسَلَه سِی بُویِیچَه مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَگِی مُخالِف مُسُلمانلَرنِی مُهِم مَسَلَه سِیگه نِهایَتدَه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِیلِیشِی کِیرَک، اِنشاءَلله کِیلَه جَکدَه اوُ حَقِیدَه یَنَدَه کوُپراق اِیضاح بِیرَه مِیز. مَنَه بوُندَی اِرتِداد حُکمِی بِیرِیلگن شَخصلَرنِی اوُچرَتگن پَیتِیمِیزدَه یاکِی اَسِیرگه توُشِیب قالگنلَرِیدَه اوُلَرنِینگ مُرتَد اِیمَسلِیکلَرِی بارَه سِیدَگِی حَقِیقَت بِیزلَرگه آچِیق – آشکار بوُلسَه؛ بُو وَقتدَه اوُلَرگه نِسبَتاً حوُددِی اِرتِداد جِنایَتِیگه دوُچار بُولگن مُخالِف مُسُلمان صِیفَتِیدَه مُناسَبَتدَه بوُلَه مِیز وَ تَوبَه سِینِی قَبوُل قِیلَه مِیز وَ اوُنِی مُرتَدلَرنِی صَفِیدَن جوُدا قِیلَه مِیز. چوُنکِی اوُنِی مُرتَدلَرنِی حُکمِیگه شامِل قِیلمَیمِیز، حَتَّی اَگر بِیزلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلگن مُخالِف مُسُلمان بوُلگن تَقدِیردَه هَم.

مَنَه بُولَر اِیککِی دَستَه دوُرلَر: بِیرِینچِی دَستَه تَشقِی باسقِینچِی سِکوُلارلَر وَ اوُلَرنِی مَحَلِّی نَوکَرلَرِی بِیلَن مُبارَزَه قِیلِیش بوُیِیچَه، بِیزلَرگه مُخالِف اِجتِهادگه، تَعوِیلگه اِیگه دِیرلَر وَ مَنَه شوُ نَرسَه اوُلَرنِینگ بِیز بِیلَن مُخالِف بوُلِیشلَرِیگه،هَمدَه هاحلَه مَگن حالَتدَه تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی، اوُلَرنِی نَوکَرلَرِینِی جِبهَه سِیگه توُشِیب قالِیشلَرِیگه سَبَب بوُلگن، اَمّا اوُلَر آلِیب بارَه یاتگن جَنگلَرنِی ثَمَرَه سِی بِیزلَرنِی هَر اِیککِیمِیزنِینگ دُشمَنِیمِیزنِی فایدَه سِیگه حِذمَت قِیلَه دِی. اِیککِیمِیزنِی اوُرتَه مِیزدَگِی جَنگ اِیککِی مُؤمِننِی اوُرتَه سِیدَگِی جَنگ بوُلِیب، اِیندِی حَق یا بُو طَرَفدَه بوُلِیشِی هَم موُمکِین یاکِی اِیککِینچِی تاماندَه بوُلِیشِی هَم مُومکِین. هَر قَندَی حالَتدَه، اوُلَر اوُزلَرِینِی تَعوِیلاتلَرِیدَه خَطا قِیلِیشگن وَ بُو یِیردَه هَر اِیککِی مُؤمِن بِیر- بِیرِی بِیلَن جَنگ قِیلگن، اَمّا جَنگ شوُندَی بِیر شِیوَه دَکِی، طَرَفلَرنِی بِیرِی اوُزِی اِیستَه مَه گن حالدَه تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی جِبهَه سِیگه اوُتِیب قالَه دِی وَ اوُلَرنِی ثَمَرَه سِی هَم دُشمَننِی فایدَه سِیگه بوُلَه دِی وَ شَررِی اِیسَه اوُلَرنِی اوُزلَرِیگه مُسُلمانلَرگه قَیتَه دِی وَ ظاهِردَه مُسُلمانلَرنِی مُشتَرَک دُشمَنِی بِیلَن بِیرگه بِیر جِبهَه دَه مُخالِف مُسُلمان گوُرُوهگه اِیسَه قَرشِی بوُلِیب قالَه دِی.

باشقَه بِیر دَستَه دَگِی مُسُلمانلَر بارکِی باسقِینچِی نَوکَرلَرنِی خِیلَه – نَیرَنگلَرِیگه اَلدَه نِیشگن. مَثَلاً حاضِر جوُدَه کوُپچِیلِیک سَیّاف، عَبدُالَّطِیف مَدخَلِی (عِراقنِینگ کوُردِستانِیدَگِی) آلِ سَعُودنِی خائِن مُفتِیلَرِی وَ شُولَرگه اوُحشَش باشقَه خائِن مُفتِیلَرگه اوُحشَه گن،حاکِملَرنِی وَ اَمِیرِکَه نِی، نَتانِی وَ باشقَه باسقِینچِیلَرنِی، طاغوُتلَرنِی اِیختِیارِیدَگِی اوُلَمایِی سُوء  وَ الرُّوَیبِضَه وَ دِینفُرُوش خائِنلَرنِی تَبلِیغاتلَرِی سَبَبلِی اوُلَرنِی تَأثِیرِیگه توُشِیب قالِیشگن، اوُلَرنِی تَبلِیغاتلَرِی بائِث بِیزلَرنِی خَوارِج دِیب بِیلِیشَه دِی، یاکِی جوُدَه کوُپچِیلِیک بِیزلَرنِی مُرتَد یاکِی کوُپلَرِی بِیزلَرنِی مُزدوُر، ساتقِین یا دِیننِی، آدَملَرنِی، اَئِمَّه نِی دُشمَنِی وَ بِیگوُناه کِیشِیلَرنِی قِیرغِینِیگه وَ مُسُلمانلَرنِی دِیارلَرِینِی نابوُد بوُلِیشِیگه وَ بوُندَن باشقَه اَنچَه – موُنچَه جِنایَتلَرگه سَبَبچِی دِیب بِیلِیشَه دِی.

دَرحَقِیقَت بِیزلَرنِی رُوبَرُویِیمِیزدَگِی کِیشِیلَر بِیزلَرنِینگ اَلدَنگن بِرادَرلَرِیمِیز وَ آپَه – سِینگِیزللَرِیمِیز بوُلِیشَه دِی، اوُلَرگه یالغان اَیتِیشگن، اوُلَر خَوارِج، مُرتَد، ساتقِین، اَجنَه بِی، دِیننِی وَ مِللَتنِی، اَئِمَّه لَرنِی دُشمَنِی، عَیاللَرگه وَ بالَه لَرگه، اِیرکَک کِیشِیلَرگه هَم رَحم قِیلمَیدِیگن وَ مُسُلمان عَیاللَرنِی کَنِیزلِیککَه آلَه دِیگن، هَمدَه مُسُلمان عَیاللَرنِی آلدِی- ساتدِی بازارِیدَه پوُللَیدِیگن وَ گوُدَکلَرنِی قَتلِی عام قِیلَه دِیگن وَحشِی، جِنایَتکارگه قَرشِی جَنگ قِیلیَپمِیز، دِیب اوُیلَه شَه دِی. اَصلِیدَه  اوُلَر بِیزلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلمَه یَپتِی، بَلکِی عُمُوماً مَوجُود بوُلمَه گن خَیاللَرِیدَگِی بِیر مَوجُودات بِیلَن جَنگ قِیلِیشیَپتِی. اَگر شوُندَی مَوجُودات مَوجُود بوُلگن تَقدِیردَه بِیزلَر هَم اَلبَتَّه اوُلَر بِیلَن بِیرگه جَنگ قِیلَه مِیز. بِیزلَرنِی قَیسِی بِیرِیمِیز مَنَه بُو جِنایَتلَرگه وَ بوُندَی جِنایَتچِیلَرگه راضِی بوُلَه دِی؟

مُرتَدنِی عَیالِینِی اوُلدِیرِیش یا اوُلدِیرمَسلِیک بارَه سِیدَه هَم اِیککِی هِیل نَظَر مَوجُود:

اِسلامِی فِرقَه لَرنِی وَ مَذهَبلَرنِی اَکثَرِی شوُنگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِیکِی، اَگر بِیر عَیال مُرتَد بوُلَه دِیگن بُولسَه وَ سُوز، عَمَل بِیلَن اِیشانچگه کوُرَه شُبهَه سِیز حالَتدَه اوُزِینِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَن جُودا قِیلسَه وَ تَوبَه قِیلمَسَه، رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلگن نَرسَه لَرِی عُمُومِی وَ قَمرَب آلوُچِی بوُلگنلِیگِی بائِث:  “مَن بدَّلَ دينَهُ فاقتُلوهُ”، اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک، مَنَه بوُ اَساسگه کوُرَه عَیال وَ اِیرکَکنِی آرَه سِیدَه رِیددَه حَددِینِی اِجرا قِیلِیش بوُیِیچَه فَرق مَوجُود اِیمَس. اَگر بَعضِی بِیر اوُرِینلَردَه رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم عَیاللَرنِی اوُلدِیرِیشدَن قَیتَرگن بوُلسَه لَر، بُو اَصلِی کافِر عَیاللَرنِینگ کوُپِینِی ضَعِیفلِیکلَرِی سَبَبلِی اِیدِی. چوُنکِی مَنَه شوُ ضَعِیفلِیک سَبَبلِی اوُشَه زَمانلَردَه اوُلَر جَنگلَردَه حاضِر بوُلِیشمَس اِیدِی. یَعنِی اوُلَرنِی قوُلِیدَه قِیلِیچ بُولمَه گن، جَنگلَردَه هَم اِیشتِراک اِیتِیشمَسدِی، اوُلَردَگِی مَنَه شوُ ضَعِیفلِیک وَ جَنگلَردَه اِیشتِراک اِیتمَسلِیکلَرِی بائِث رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اَصلِی کافِر عَیاللَرنِی اوُلدِیرِیشدَن نَهِی قِیلگن اِیدِیلَر.

مَنَه بُو بارَه دَه عَیال کِیشِی هَم اِیرکَکلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی ” مَن بدَّلَ دينَهُ فاقتُلوهُ “عَیال کِیشِی بِیلَن اِیرکَک کِیشِینِی اِرتِداد حُکمِیدَه فَرق بوُلمَیدِی، بُو بارَه دَه جوُدَه کُوپ رِوایَتلَر مَوجُود،مَثَلاً:

• جابِر رَضِیَ الله عَنهُ دَن وَ اوُمَّ المُؤمِنِین عایِشَه رَضِیَ الله عَنها دَن توُرلِی- هِیل شِیوَه لَرگه کوُرَه رِوایَت قِیلِینگن، بِیر عَیال مُرتَد بوُلَه دِی، اوُنگه اِیککِینچِی مَرتَه مُسُلمان بوُلِیشلِیکنِی، تَوبَه قِیلِیشنِی وَ اِسلامگه قَیتِیشنِی تَکلِیف قِیلِینَه دِی، اَمّا اِنکار قِیلَه دِی، رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ دَستوُرلَرِیگه بِنائاً اوُلدِیرِیلَه دِی:     «أَنَّ امْرَأَةً يُقَالُ لَهَا أُمُّ مَرْوَانَ ارْتَدَّتْ عَنِ الإِسْلامِ، فَأَمَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يُعْرَضَ عَلَيْهَا الإِسْلامُ، فَإِنْ رَجَعَتْ وَإِلا قُتِلَتْ».

• یاکِی قوُیِیدَگِیچَه کِیلتِیرِیلگن: «أنَّ امرأة يُقال لها أُم مروان ارتدت فأمر النبي صلى الله عليه وسلَّم بأنْ يُعرَض عليها الإسلام فإنْ تابت وإلا قُتِلَت، فأبت أنْ تُسلِم فقُتِلَت»..
• عایشه رَضِیَ الله عَنها مَرحَمَت قِیلگنلَرکِی:  «ارتدت امرأة يوم أحد، فأمر النبي صلى الله عليه وسلم أن تستتاب فإن تابت وإلا قُتِلَتْ».
•  بوُندَن تَشقَرِی، حَفصَه اوُمُّ المُؤمِنِین رَضِیَ الله عَنها هَم اوُزِینِی قوُلِی بِیلَن بِیر سِحرگر عَیالنِی اوُلدِیرَه دِی. 
• اَبُو داوُد وَ نَسائِی هَم صَحِیح سَنَد بِیلَن عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ دَن رِوایَت قِیلَه دِیکِی، بِیر کوُزِی عاجِیز مُسُلمان کِیشِینِینگ عَیالِی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی حَقارَت قِیلَردِی وَ بوُ کِیشِی اوُنِی بِیر نِیچَه مَرتَه آگاهلَنتِیرَه دِی، ( یَعنِی مَنَه بُو اِیشنِی قِیلمَسلِیکنِی تَأیِینلَیدِی، جوُنکِی اوُ زَماندَه هِیچ کِیم بوُندَی گوُناهنِی قِیلمَسدِی وَ بوُندَی جِنایَتنِی حُکمِی اوُلِیم اِیکَه نِینِی هَمَّه بِیلَردِی، اِسلامِی حُکوُمَت هَمَّه گه اَگر بِیرار کِیم بوُندَی جِنایَتنِی قِیلَه دِیگن بُولسَه اوُنِی اوُستِیدَه حُکمنِی اِجرا قِیلِیشگه رُحصَت بِیرگن اِیدِی، بُو حُکمنِی کِیملَر اِجرا قِیلِیشِی بارَه سِیدَه آلدِین اَیتِیب اوُتِیلگن.) اَمّا بُو عَیال حَقارَت قِیلِیشدَه دَوام اِیتَه دِی، اِیرکَک کِیشِی اوُنِی بِیر نِیچَه مَرتَه آگاهلَنتِیرَه دِی وَ اوُندَن تَوبَه قِیلِیشِینِی سوُرَیدِی، اَمّا عَیال بَرِیبِیر اوُزِینِی جِنایَتِیدَه دَوام اِیتَه دِی. بُو کِیشِی کِیچَه سِی عَیالِینِی اوُلدِیرَه دِی. مَنَه بُو خَبَر رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه یِیتِیب بارگن پَیتِیدَه، اوُ کِیشِی آدَملَرنِی جَملَیدِیلَر وَ مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: مِین سِیزلَرنِی گوُواه قِیلِیب اَیتَه مَنکِی مَنَه بُو عَیالنِی قانِی بِیکارگه هَدَر بوُلِیب کِیتدِی، «ألا اشْهَدُوا أَنَّ دَمَهَا هَدَرٌ».
• خالِد اِبنِ وَلِید رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی سوُکِیب حَقارَت قِیلگن عَیالنِی اوُلدِیرَه دِی.
• رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَککَه نِی فَتحِی پَیتِیدَه هَم اِیککِی عَیالنِی اوُلدِیرِیشگه حُکم صادِر قِیلَه دِیلَر،اوُلَر اَهلِی قِبلَه گه قَرشِی رُوحِی جَنگ آلِیب بارِیشَر تَبلِیغ قِیلِیشَر اِیدِی. مَککَه نِی سِکوُلارِیستلَرِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی قوُیگن جَنگدَه مَنَه بُو عَیاللَر رُوحِی جَنگلَر بوُلِیمِیدَه فَعالِیَت کوُرسَه تِیشَردِی. بَنِی عَبدُالمُطَّلِبنِی کَنِیزِی سارَه مَنَه بوُلَرنِی بِیرِی بوُلگن، اوُ آلدِین مُرتَد بوُلگن اِیدِی. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اَمر قِیلَه دِیلَرکِی،اوُلَر حَتَّی کَعبَه نِی پَردَه سِیگه آسِیلِیب آلگن تَقدِیرلَرِیدَه هَم اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک.
• اوُمُّ القِرفَه ناملِی مُسُلمان بوُلگن عَیال کافِر بُولَه دِی. اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ اوُندَن تَوبَه قِیلِیشِینِی سوُرَیدِی وَ تَوبَه قِیلگِین دِییدِی، اَمّا بُو عَیال تَوبَه قِیلمَیدِی وَ اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ اوُنِی اِرتِدادِی سَبَبلِی اوُلدِیرَه دِی.

مَنَه شوُندَی اِستِناد قِیلسَه بوُلَه دِیگن اوُرِینلَر مَوجُود. مَنَه بُو حالَتدَه مُرتَد عَیالنِی جَزاسِی هَم مُرتَد اِیرکَکنِی جَزاسِینِی عَینِی اوُزِیدِیر،چوُنکِی عَیال بِیلَن اِیرکَکنِی رِددَه سِینِی اَثَرِی، ضَرَرلَرِیدَه فَرق یوُق. اَلبَتَّه، فَتحُ البارِیدَگِی مُعاذ رَضِیَ الله عَنهُدَن کِیلتِیرِیلگن حَسَن حَدِیث باشقَه بِیر دَلِیل بُولِیشِی موُمکِین، رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اوُنِی یَمَنگه جوُنَه تَه یاتگن پَیتلَرِیدَه مَرحَمَت قِیلگن اِیدِیلَرکِی:   “أَيُّمَا رَجُلٍ ارْتَدَّ عَنِ الْإِسْلَامِ فَادْعُهُ فَإِنْ عَادَ وَإِلَّا فَاضْرِبْ عُنُقَهُ وَأَيُّمَا امْرَأَةٍ ارْتَدَّتْ عَنِ الْإِسْلَامِ فَادْعُهَا فَإِنْ عَادَتْ وَإِلَّا فَاضْرِبْ عُنُقَهَا”.  اَگر اِسلامدَگِی کِیشِی مُرتَد بُولسَه اوُنِی یَنَه قَیتَه دَن اِسلامگه قَیتِیشگه دَعوَت قِیل، اَگر قَبوُل قِیلمَسَه اوُنِی بوُینِیگه اوُر وَ هَر قَندَی عَیال کِیشِی اِسلامدَن قَیتِیب مُرتَد بوُلسَه، یَنَه قَیتَه دَن اوُنِی اِسلامگه قَیتِیشگه دَعوَت قِیل، اَگر قَیتمَه سَه اوُنِی هَم بوُینِیگه اوُر.

اَلبَتَّه رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم توُرلِی- هِیل اوُرِینلَردَه کِیلتِیرِیلگن وَ عُمُومِی حالَتدَگِی یَعنِی اِیرکَک وَ عَیالنِی اوُرتَه سِیدَه فَرقِی بوُلمَه گن باشقَه رِوایَتلَر هَم مَوجُود، مَثَلاً:  «لاَ يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِلاَّ بِإِحْدَى ثَلاَثٍ: كُفْرٌ بَعْدَ إِيمَانٍ، وَزِنًا بَعْدَ إِحْصَانٍ، وقَتْلُ نَفْسٍ بِغَيْرِ نَفْسٍ»، اوُچ حالَتدَه مُسُلماننِی قانِینِی توُکِیش حَلال بوُلَه دِی، بِیرِینچِیسِی مُسُلمان بوُلگندَن سوُنگ کافِر بوُلسَه، مُرتَد بوُلسَه؛ توُرمُوش قوُرگندَن سوُنگ زِنا قِیلسَه وَ ناحَقدَن بِیر جاننِی اوُلدِیرسَه قَصاص آلِینَه دِی.

عَیاللَرنِی اوُلدِیرمَسلِیککَه هَم رِوایَتلَر کِیلتِیرِیلگن، اوُلَر اَصلِی کافِرلَر بِیلَن بوُلگن جَنگلَرگه تِیگِیشلِی بوُلِیب، اوُنِی دَلِیلِی عَیاللَرنِی ضَعِیفلِیکلَرِی وَ جَنگدَه اِیشتِراک اِیتَه آلمَسلِیکلَرِی اِیدِی. مَنَه بوُ رِوایَت شوُندَی بِیر پَیتدَه صادِر بوُلَه دِیکِی، رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم جَنگدَه بِیر عَیالنِی اوُلدِیرِیلگه نِینِی کوُرِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیلَر: “مَا كَانَتْ هَذِهِ لِتُقَاتِلَ”،  یَعنِی بُو عَیال جَنگچِی اِیمَسدِی،جَنگچِی بوُلمَه گن یاکِی جَنگنِی تَبلِیغِی بوُلِیمِیدَه اِیشتِراک اِیتمَه گن عَیالنِی اوُلدِیرمَسلِیک کِیرَک. یَعنِی جَنگدَه اِیشتِراک اِیتمَه گن قوُرال بِیلَن جَنگ قِیلمَه گن عَیالنِی اوُلدِیرمَسلِیک کِیرَک.  مَا كَانَتْ هَذِهِ لِتُقَاتِلَ، رسول الله صلی الله علیه وسلم بُوندَی سوُزنِی اَیتِیشلَرِیگه سَبَب شوُ اِیدِیکِی، عَیال کِیشِینِی اوُلدِیرِیشدَن نَهِی قِیلِیشلَرِیگه سَبَب اوُنِی بُو جَنگدَه اِیشتِراک اِیتمَه گنلِیگِی بوُلگن.

حاضِرگِی دَوردَه اِیسَه سِکوُلار دَولَتلَرنِی لَشکَرِیدَه قوُراللَنگن سِکوُلار کافِر عَیاللَر مَوجُود، مَنَه بُو حالَت بُویِیچَه قَندَی حُکم چِیقَه رِیلَه دِی؟ اَمِیرِکَه نِی ، صِیهیُونِیستلَر رِجِیمِینِی، کَنَدَه نِی وَ اَکثَرِیَت دَولَتلَرنِی لَشکَرِیدَه عَیاللَر مَوجُود، بُو وَضِیعیَتدَه قَندَی مُناسَبَت بِیلدِیرِیلَه دِی؟  اوُلَر کوُردِستان سِکوُلار مُرتَدلَرِینیی آرَه سِیدَه هَم مَوجُود کوُرِیب توُرِیبمِیز- کُو، حاضِر اوُلَرنِی حُکمِی نِیمَه بوُلَه دِی؟ اوُلَر مُسُلمانلَرگه قَرشِی تَبلِیغاتلَردَه هَم اِیشتِراک اِیتِیشَه دِی، بُو حَقِیدَه نِیمَه دِیسَه بوُلَه دِی؟ اوُلَرنِی اِیرکَکلَر بِیلَن فَرقلَرِی نِیمَه دَه؟ هِیچ نَرسَه دَه فَرقِی یُوق، اوُلَرنِی حُکمِی هَم مَنَه شُو اِیرکَکلَر بِیلَن بِیر هِیل بُولَه دِی.

عَیاللَر هَم اِیرکَکلَردِیک جَنگدَه اِیشتِراک اِیتِیشَه دِی وَ قوُللَرِیگه اَسلَحَه آلِیشگن،رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اَیتگنلَرِیدِیک اِیمَسدَه:   مَا كَانَتْ هَذِهِ لِتُقَاتِلَ، مَثَلاً اوُزِینِی اوُیِیدَه اوُتِیرگن وَ جَنگگه عَلاقَه سِی بوُلمَه گن کافِر عَیاللَر؛ توُغرِیمِی،اوُلَر اوُلدِیرِیلمَسلِیگِی کِیرَک؛ اَمّا اَکثَر سِکوُلار دَولَتلَردَه قوُللَرِیگه اَسلَحَه آلگن وَ روُحِی جَنگلَر بوُلِیمِیدَه اِیشتِراک اِیتَه یاتگن عَیاللَرنِی حُکمِی نِیمَه بوُلَه دِی؟ اوُلَرنِی حُکمِی رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَککَه فَتحِیدَه مَرحَمَت قِیلگن کَنِیزلَرگه اوُحشَش بوُلَه دِی: اَگر اوُلَر کَعبَه نِی پَردَه سِیگه آسِیلِیب آلگن بوُلسَه لَر هَم اوُلَرنِی اوُلدِیرِینگلَر. دِیمَک، بوُگوُنگِی کوُندَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگلَرنِی رُوحِی وَ حَربِی بوُلِیمِیدَه اِیشتِراک اِیتَه یاتگن عَیاللَرنِی اِیرکَکلَردَن فَرقِی یُوق.

اِرتِداد هم حُدوُدلَر جُملَه سِیدَن بوُلگن جِنایَت بُولِیب، بَرچَه جِنایَتلَرگه، حُدوُدلَرگه اوُحشَیدِی،بَلکِی اوُ باشقَه جِنایَتلَردَن کوُرَه بَتتَرراقدِیر. اِیرکَک وَ عَیالنِی، اوُغرِینِی، قاتِیلنِی، مَست قِیلوُچِی اِیچِیملِیکلَر اِیچُووچِیلَرنِی،زِناکارنِی وَ باشقَه نِی اوُرتَه سِیدَه فَرق بوُلمَه گندَن سُونگ مَنَه بُو اوُرِیندَه هَم فَرق بوُلمَیدِی. اِرتِداد جِنایَتِی مَنَه بوُلَردَن کوُرَه بَتتَرراق حِسابلَه نَه دِی.

اِمامِی شافِیعِی مُخالِفلَرنِی رَعیِیگه مُخالِفَت قِیلِیش وَ مُرتَد عَیال کِیشِی هَم اِیرکَک کِیشِیدِیک اوُلدِیرِیلِیشِینِی اِثباتِی بُویِیچَه، اِیککِی شُبهَه گه اِیشارَه قِیلَه دِی یَعنِی مَنَه بُو اِیککِی شُبهَه گه جَواب طَرِیقَه سِیدَه اوُزِینِی رَعیِینِی بَیان قِیلَه دِی. بِیرِینچِی شُبهَه گه اِبنِ عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ دَن کِیلتِیرِیلگن رِوایَتنِی کِیلتِیرِیب اَیتَه دِی:       «لاتقتل النساء اذا هن ارتددن عن الاسلام ولکن یحبس و یدعین الی الاسلام و یجبرن علیه»  عَیاللَر اَگر اِسلامدَن قَیتِیب کِیتِیشسَه، اوُلدِیرِیلمَیدِی، بَلکِی زِندانگه تَشلَه نَه دِی، اِسلامگه دَعوَت قِیلِینِیب اوُنگ مَجبُور قِیلِینَه دِی. اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله مَنَه بُو رِوایَتگه شوُندَی جَواب بِیرِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی: مُرتَد عَیالنِی اوُلدِیرِیلمَیدِی، دِیگن نَظَرنِی طَرَفدارِی بوُلگن کِیشِیلَر بُو رِوایَتنِی مِینِی حُضُورِیمدَه قِرائَت قِیلِیشدِی وَ مِین مَنَه بوُ مَجلِیسدَه حاضِر بوُلگن آگاه کِیشِیلَر گوُرُوهِیدَن بُو حَدِیث حَقِیدَه سَوال قِیلِیب سُورَه دِیم، اوُلَرنِی هَمَّه سِی مَنَه بُو رِوایَت صَحِیح اِیمَس وَ اوُنگه اِعتِماد قِیلِیب بوُلمَیدِی، دِییِیشدِی.

اِیککِینچِی شُبهَه قِیاسدِیر. مُرتَد عَیاللَر اوُلدِیرِیلمَیدِی، دِییَه یاتگن کِیشِیلَر، اوُلَرنِی اَهلِی حَرب بوُلگن کافِر عَیاللَرگه مُقایَسَه قِیلگنلَر، زِیرا پَیغَمبَر صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اَهلِی حِربنِی عَیاللَرِینِی اوُلدِیرِیشدَن نَهِی قِیلگنلَر. اِسلامدَه هِیچ قَندَی اوُتمِیشگه اِیگه بوُلمَه گن عَیاللَرنِی اوُلدِیرِیشدَن نَهِی قِیلِینگندَن سُونگ، اِسلامدَه اوُتمِیشگه اِیگه بوُلگن مُرتَد عَیاللَرنِی اوُلدِیرِیش اَوَّلگِی یوُلگه کوُرَه موُمکِین بوُلمَیدِی، مَنَه بوُ قِیاسنِی نامِی اُولَه وِیَت قِیاسِی دِییِیلَه دِی. اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله مَنَه بُو شُبهَه گه شوُندَی جَواب بِیرَه دِی: اَگر مَنَه بوُ قِیاسگه اِستِناد قِیلِیب بوُلگندَه، بُو قَرِی کِیشِیلَرگه، پوُلگه ساتِیلگنلَرگه، راهِبلَرگه هَم شامِل بوُلِیشِی کِیرَک اِیدِی. بوُندَن تَشقَرِی اَگر بِیزنِی دَلِیلِیمِیز “قِیاس” بُولَه دِیگن بُولسَه، دِیمَک مُرتَد عَیالنِی زِندانگه تَشلَشگه دَلِیل بوُلالمَیدِی، زِیرا جَنگچِی عَیال زِندانگه تَشلَنمَیدِی، بَلکِی قوُل قِیلِیب آلِینَه دِی. دِیمَک، مَنَه بُو حُجَّتگه اَساساً،  «مَنْ بَدَّڵ دِینَهُ فَاقْتُلُوهُ».  بُو یِیردَه عَیال کِیشِی بِیلَن اِیرکَک کِیشِینِی اوُرتَه سِیدَه فَرق قوُیِیلمَیدِی.   اِمامِی شافِیعِی مَنَه بوُ شِیوَه بِیلَن اِیککِی شُبهَه گه جَواب بِیرَه دِی.

مَنَه بُو نَظَرنِی بَرابَرِیدَه، اِسلامِی فِرقَه لَردَن بوُلگن اِیککِی فِرقَه باشقَه لَردَن فَرقلِی کوُز- قَرَشگه اِیگه؛ بِیرِی حَنَفِیلَر وَ باشقَه سِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اوُزگه چَه رَعیگه اِیگه دُورلَر. اوُلَرنِی اِعتِقادلَرِی بُویِیچَه مُرتَد عَیال اوُلدِیرِیلمَیدِی، بَلکِی زِندانگه تَشلَه نَه دِی. سُفیان ثَورِی وَ اوُندَن باشقَه اَهلِی کوُفَه لِیکلَر مَنَه شوُندَی رَعیگه اِیگه بوُلِیشگن.

مَنَه بُو دَستَه دَگِی کِیشِیلَرگه جَنگدَه اِیشتِراک اِیتمَه گن اَصلِی کافِر عَیاللَرنِی اوُلدِیرمَسلِیک حَقِیدَگِی رِوایَتلَردَن تَشقَرِی، مُعاذ رَضِیَ الله عَنهُ نِی رِوایَتِی هَم قوُیِیدَگِیچَه مَنَه بُو لَفظ بِیلَن اوُلَرگه یِیتگن: «أَيُّمَا رَجُلٍ ارْتَدَّ عَنِ الإِسْلاَمِ فَادْعُهُ، فَإِنْ تَابَ، فَاقْبَلْ مِنْهُ، وَإِنْ لَمْ يَتُبْ، فَاضْرِبْ عُنُقَهُ، وَأَيُّمَا امْرَأَةٍ ارْتَدَّتْ عَنِ الإِسْلاَمِ فَادْعُهَا، فَإِنْ تَابَتْ فَاقْبَلْ مِنْهَا، وَإِنْ أَبَتْ فَاسْتَتِبْهَا». یَعنِی اوُلَرگه  «وَإِلَّا فَاضْرِبْ عُنُقَهَا» دِیب آلدِین کِیلتِیرِیلگن جُملَه نِی اوُرنِیگه   «وَإِنْ أَبَتْ فَاسْتَتِبْهَا».  اَگر قَبوُل قِیلمَسَه یَنَه قَیتَه دَن اوُندَن تَوبَه قِیلِیشِینِی سوُرَه. یَعنِی قَیتَه دَن اوُنگه تَوبَه نِی رُوبَرُو قِیلگِین.

مَنَه بُو رِوایَت مُرتَد عَیالنِی اوُلدِیرِیلِیشِیگه مُخالِف  بُولگن کِیشِیلَرنِینگ اِینگ کَتتَه دَلِیلِی حِسابلَه نَدِی، اوُلَر بوُندَی عَیالنِی اوُلدِیرِیش اوُرنِیگه هَر کوُنِی اوُنگه اِسلامگه قَیتِیشنِی، تَوبَه قِیلِیشنِی اَیتِیلَه دِی؛ حَتَّی اَگر بُو حالَت اوُنِی اوُلِیمِیگه چَه چوُزِیلسَه هَم. اوُلَر مَنَه بوُندَن اِستِناد قِیلِیشگن.

اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:    إنَّ المرأة إذا ارتدت لا تُقتَل ولكن تُحبَس وتُخرَج كل يوم فتُستتاب ويُعرَض عليها الإسلام، وهكذا حتى تعود إلى الإسلام أو تموت، لأنَّ النبي صلى الله عليه وسلَّم نهى عن قتل النساء.  مَنَه بُو شِیوَه بِیلَن اَیتَه دِیکِی، اَگر عَیال کِیشِی مُرتَد بوُلسَه اوُلدِیرِیلمَیدِی، لِیکِن زِندانگه تَشلَه نَه دِی وَ هَر کوُنِی اوُنِی زِنداندَن چِیقَه رِیب اوُنگه اِسلامگه قَیتِیشنِی، تَوبَه قِیلِیشنِی اَیتِیلَه دِی، تا یَنَه قَیتَه دَن اِسلامنِی قَبوُل قِیلگوُنِیچَه. مَنَه بوُ اِیش اوُنگه اوُلِیم کِیلگوُنِیچَه دَوام اَیتَه دِی. نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم عَیاللَرنِی اوُلدِیرِیشدَن نَهِی قِیلگنلَر.

12 اِماملِیک شِیعَه لَر هَم شوُنگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِیکِی، اوُلِیم حُکمِی مُرتَد اِیرکَکَه تِیگِیشلِیدِیر. اوُلَر تَحمِیناً مَنَه شوُ کوُز- قَرَشنِی باشقَه شِیوَه بِیلَن بَیان قِیلِیشَه دِی وَ اَیتِیشَه دِیکِی: اَگر مُرتَد شَخص عَیال کِیشِی بوُلسَه ( فِطرِی نَودَن بوُلَه دِیمِی یا مِللِی نَودَن بوُلَه دِیمِی، یَعنِی اَهلِی کِتاب کافِرلَرِیدَن اِسلامگه کِیلگن وَ سوُنگرَه مُرتَد بُولگن یاکِی مُسُلمان بوُلگن مُسُلمانزادَه بوُلسَه وَ سوُنگرَه مُرتَد بُولسَه) هَر قَندَی حالَتدَه هَم اوُلَر اوُلدِیرِیلمَیدِی، بَلکِی زِندانگه تَشلَه نَدِی تا تَوبَه قِیلگوُنِیچَه وَ اوُ تِیرِیک بوُلَر اِیکَن اوُنِی مال- دَولَتِی تَقسِیملَه نمَیدِی،اَگر اوُ اِیرِینِی اوُیِیگه بارگن بوُلسَه طَلاقنِی عِددَه سِینِی اوُتَیدِی، اَگر اِیرِینِی اوُیِیگه بارمَه گن بوُلسَه عِددَه سِیز اوُندَن جوُدا بوُلَه دِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، مُرتَد بوُلگن عَیالنِی جَزالَش بارَه سِیدَه اِمامِیَه فُقَهالَرِینِی نَظَرِیدَه فِطرِی مُرتَد بِیلَن مِللِی مُرتَدنِی اوُرتَه سِیدَه فَرقِ یُوق. مُرتَد بوُلگن عَیالگه نِسبَتاً اَحکاملَرنِی اِجرا قِیلِیشنِی قوُیِیدَگِیچَه شَرحلَشگن، اوُنگه تَوبَه قِیلِیشِی اوُچُون مُهلَت بِیرِیلَه دِی وَ اوُندَن سوُنگ اوُنِی زِندانگه تَشلَه نَه دِی. یَعنِی اوُلَرنِی قائِدَه سِی بوُیِیچَه اوُنگه تَوبَه قِیلِیش اوُچُون مُهلَت بِیرِیلَه دِی وَ اوُنِی قَمَب قوُیِیلَه دِی. اوُلَرنِی بُویُوک کِیشِیلَرِیدَن بوُلمِیش شَهِید اَوَّلگه اوُحشَه گن کِیشِیلَر اَیتَه دِیکِی: اَگر عَیال کِیشِی مُرتَد بوُلسَه اوُنِی اِرتِدادِی فِطرِی یا مِللِی بوُلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر اوُ اوُلدِیرِیلمَیدِی،بَلکِی واجِب نَمازلَرِینِی وَقتلَرِیدَه تَنبِیه قِیلِینَه دِی وَ تا تَوبَه قِیلگوُنِیچَه قَمَب قوُیِیلَه دِی یا اوُلگوُنِیچَه زِنداندَه قالَه دِی.  مَنَه شوُ زِنداندَه تَنبِیه قِیلِینِیش مَسَلَه سِی بُویِیچَه حَنَفِی فُقَهالَرِی هَم بُو نَظَرگه قوُشِیلِیشَه دِی، حَتَّی اوُنِی طعامِینِی هَم چِیگه رَلَب قوُیِیلَه دِی، مَنَه بُو فِرقَه لَر بوُنگه اِیشارَه قِیلِیشگن.

12 اِماملِیک شِیعَه فُقَهالَرِینِی اِعتِقادِی بُویِیچَه، اِسلام مُرتَد عَیاللَرگه نِسبَتاً عَیاللَر دِفاع جِهَتِیدَن وَ فِکرلَش نَوِی بُویِیچَه اِیرکَکلَردَن ضَعِیفراق بُولگنلِیکلَرِی وَ باشقَه نَرسَه لَرنِی تَأثِیرِیگه تِیزدَه توُشِیب قالِیشلَرِی سَبَبلِی، آسانراق جَزانِی نَظَرگه آلگن.  شوُنِینگدِیک اِستِدلال قِیلِیشَه دِیکِی، رِدَّه جَنگلَرِیدَه اِیرکَکلَر اوُلدِیرِیلَردِی، اَمّا عَیاللَر اَسِیرگه آلِینَردِی وَ کَنِیز بوُلِیشَردِی، اوُشَه کَنِیزلَرنِی بِیرِی مُحَمَّد اِبنِ حَنِفیَه نِی آنَه سِی بوُلِیب، عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ نِی نَصِیبَه سِی بُولگن اِیدِی.

هَر حالدَه مَنَه شوُندَی فِکر هَم مَوجُود. اَمّا نِهایَتدَه عَجایِیب بُولگن نَرسَه شوُکِی، 12 اِماملِیک فِقهنِی اَساسِیدَه اِدارَه قِیلِینَه دِیگن اِیراندَه ،رَجَوِینِینگ توُدَه سِینِی اَعضاسِی بوُلگن عَیاللَرنِی هَم، باشقَه چَپلَرنِی هَم وَ کوُرد سِکوُلار مُرتَدلَرِیگه اَعضا بوُلگن عَیاللَرنِی هَم اوُلدِیرِیشگن، توُغرِیمِی کوُرگنمِیزمِی؟ اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی اوُلدِیرِیشگه نِینِی کوُرگنمِیز، جَنگدَه قوُلگه  توُشگن کِیشِیلَرنِی حَتَّی بِیر مُددَت آلدِین هَم کوُردلَرنِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی سِکوُلار مُرتَدلَرِینِی توُدَه سِیدَن قوُلگه توُشگنلَرنِی هَم، اِرتِداد جِنایَتِی بُویِیچَه اوُلدِیرِیلدِی، رَجَوِینِی توُدَه سِی وَ اوُنگه اوُحشَگن چَپدَگِیلَرنِی مُسُلمانلَرنِی اوُلدِیرِیشدَه اِیشتِراک اِیتگنلَرنِی هَم، اوُلَرنِی هَمَّه لَرِینِی اوُلدِیرِیشدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَر جَنگچِی کوُچِی بوُلِیشگن. دِیمَک، دِققَت قِیلِینگلَر، “عَمَلدَه” عَیالنِی اِرتِدادِی ساددَه بوُلمَه گن پَیتدَه مُغَلِّظَه وَ شِددَتلِی بوُلسَه، هِیچ قَیسِی بِیر اَهلِی قِبلَه نِی اوُرتَه سِیدَه مُرتَد بوُلگن عَیالنِی جَزاسِی بارَه سِیدَه هِیچ قَندَی فَرق تاپِیلمَیدِی. اَهلِی قِبلَه نِی بَرچَه سِی “عَمَلدَه” اِرتِدادِی بُویِیچَه بِیر هِیل اوُرِیننِی توُتِیشگن، هَمَّه “عَمَلدَه” یَگانَه بِیر اِیشنِی عَمَلگه آشِیرِیشَه دِی، مَخصُوصاً اَگر مَنَه بُو عَیال مَنَه شُو مُرتَد، فَعال، سِکوُلار گوُرُوهلَرنِینگ مُمتَنَعَه طائِفَه سِیدَه یا شَرِیعَتدَن توُسِیب قالوُچِی گوُرُوهلَرنِی صَفِیدَه بوُلِیشگن بُولسَه. مَنَه بوُ حالَتدَه، قوُراللِی کوُچلَرنِی صَفِیدَگِی یاکِی مَدَنِی جَنگلَردَه اَسلَحَه نِی حِذمَتِیدَه وَ جَنگگه حِذمَت قِیلَه یاتگن عَیاللَرنِی حُکمِی اِیرکَکلَردَن هِیچ قَندَی فَرق قِیلمَیدِی وَ اَهلِی قِبلَه نِینگ بَرچَه سِی اوُلَرنِی اوُلدِیرِیشدَه اِتِّفاقلِی نَظَرگه اِیگه.

مُرتَدلَرگه مُعامَلَه قِیلِیش بارَه سِیدَه اِیشارَه قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلگن نوُقطَه لَردَن بِیرِی شوُکِی، مُرتَد آتَه – آنَه دَن قالِیب کِیتگن، دُنیاگه کِیلگن اَمّا مُسُلمان بوُلمَه گن فَرزَندلَردِیر، مَنَه بوُلَرگه نِسبَتاً قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش کِیرَک؟ مَنَه بوُ بارَه دَه آچِیق حُجَّت مَوجُود اِیمَس. اَمّا شوُ نَرسَه بُویِیچَه اِیشانچِیمِیز کامِلکِی، مَنَه بُو فَرزَندلَر تَکلِیف یاشِیگه یِیتمَه گوُنلَرِیچَه اوُلَر یَشَب توُرگن جَمِیعیَتدَگِی قانوُنلَرگه تابِع بوُلِیشَه دِی، مَگر مَنَه بوُنِی خِلافِی ثابِت بوُلسَه. حَتَّی مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه اوُلَر تَکلِیف یاشِیگه یِیتمَه گوُنلَرِیچَه اوُلَرنِی اوُستِیدَه حُکم اِجرا قِیلِینمَیدِی، عُمُومِی حالَتدَه اوُلَر یَشَیاتگن جَمِیعیَتدَگِی قانوُنلَرگه تابِع بوُلِیشَه دِی.

یَعنِی یَهُودِیلَرنِی آرَه سِیدَه یَشَیاتگن گوُدَکنِی حُکمِی یَهُودِیلَرنِی حُکمِیدِیک بوُلَه دِی،مَگر مَنَه بوُ شَخصنِی یَهُودِی اِیمَسلِیگِی اِثبات قِیلِینسَه بوُندَی بوُلمَیدِی، مَثَلاً مُسُلمانلِیگِی یا سِکوُلارِیستلِیگِی یا مُشرِکلِیگِی یاکِی باشقَه نَرسَه اِیکَه نلِیگِی اِثبات بوُلسَه. حوُپ، اِیندِی مُرتَد بوُلگن کِیشِینِی فَرزَندِی قَیسِی جَمِیعیَتدَه دُنیاگه کِیلگنلِیگِی بُو یِیردَه مُهِمدِیر. اَگر مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه بوُلسَه اوُلَر هَم حوُددِی باشقَه گوُدَکلَرگه اوُحشَب، مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیدَگِی مُسُلمان آتَه – آنَه دَن دُنیاگه کِیلگن یِیتِیم فَرزَندلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی.

حَتَّی اِمامِ نَوَوِیگه اوُحشَش بِیر گوُروُه اوُلَمالَر اِعلان قِیلِیشَه دِیکِی، اَگر گوُدَکلَر آتَه – آنَه سِینِی اِرتِدادِیدَن آلدِین، یَعنِی مَنَه بوُ گوُدَکلَرنِی نُطفَه سِی باغلَنگن بوُلسَه وَ حَتَّی اوُلَرنِی آتَه – آنَه سِی مَنَه بُو گوُدَککَه حامِلَه دار بوُلگن پَیتِیدَه مُرتَد بوُلگن بوُلسَه، مَنَه بُو گوُدَک مُسُلمانلَر جُملَه سِیدَن حِسابلَه نَه دِی وَ فَقَطگِینَه اوُ وایَه گه یِیتگن پَیتِیدَه اوُنِی مُرتَد دِیسَه بوُلَه دِی، اوُ اِسلامِیدَن سوُنگ اِرتِدادگه دوُچار بوُلگن. حوُپ، مَنَه بوُ نَرسَه هَمَّه گه تِیگِیشلِی بوُلِیب باشقَه لَردَن فَرقِی یُوق. یَعنِی مَنَه بوُ گوُدَک باشقَه مُسُلمان بالَه لَر باسِیب اوُتگن یوُلنِی باسِیب اوُتَه دِی وَ باشقَه بالَه لَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلَه دِی.

   مَنَه بُو بارَه دَه هَم کامِل دِققَت قِیلِینِیشِی لازِم، چوُنکِی بُو یِیردَه اَلله نِی بَندَه لَرِی بوُلِیب هَم اِینگ بِیگوُناه بَندَه لَرِی حَقِیدَه گه پِیرِیلیَپتِی،هَر قَندَی شَرائِطدَه شَک،گوُمان، اِیحتِمال،آلدِیندَن حُکم چِیقَه رِیش، اَلله سَقلَه سِین مَنَه بوُ گوُدَکنِی کِیلَه جَگِی حَقِیدَه غَیبنِی اِدَّعا قِیلِیشگه دوُچار بوُلمَسلِیک کِیرَک. بَلکِی اِیشانچ ،حاطِرجَملِیک بِیلَن مَنَه بُو بارَه دَه حُکم صادِر قِیلِینِیشِی لازِم. چوُنکِی بَعضِیلَرنِینگ مَنَه بُو بالَه بِیر قَنچَه کوُن یا آی حَتَّی یِیلدَن سوُنگ، وایَه گه یِیتمَه گن پَیتِیدَه آتَه – آنَه سِیگه اوُحشَب مُرتَد بوُلِیشِینِی اِیحتِمالِی بار بوُلِیشِی موُمکِین، شوُنِینگ اوُچُون اوُ مُرتَدلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلَه دِی!! – دِییِیشگه نِینِی کوُرگنمِیز.

بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ اَوَّلا هَر قَندَی اِنساننِی شَک وَ گوُمان بِیلَن اِسلامنِی دائِرَه سِیگه کِیرگِیزَه آلمَیسَن هَم یا اوُندَن چِیقَه رِیب هَم یوُبارَه آلمَیسَن، بَلکِی اَلبَتَّه کامِل اِیشانچگه اِیگه بوُلِیشِینگ کِیرَک. اِیککِینچِیدَن بِیر گوُدَک بِیر اِیککِی کوُننِی اِیچِیدَه نِیمَه دَن قَیتِیب کِیتَه آلَه دِی؟ توُغِیلگه نِیگه بِیر نِیچَه کوُن بوُلگن مَنَه بوُ اَلله نِی بَندَه سِی قَندَی قِیلِیب اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه تَسلِیم بُولگن؟ نِیمَه قِیلگنلِیگِی سَبَبلِی مُرتَد بُولِیب قالگن؟

یَعنِی مَنَه بُو بِیچارَه گوُدَک مُواظَنَتسِیز دوُستلَرِیمِیز صادِر قِیلگن وَ اوُنِی عَمَلدَه اِجرا قِیلِینِیشِینِی حَرَکَتِیدَه یوُرِیشگن حُکم سَبَبلِی، مَنَه بُو بِیچارَه گوُدَکلَرنِی بُو حُکم بِیلَن اوُلدِیرِیشَه دِی وَ مَنَه بوُلَر مُرتَدلَرنِی فَرزَندلَرِی بوُلِیب، اوُلَرنِینگ گوُدَکلَرِی هَم مُرتَد حِسابلَه نَه دِی، دِییِیشَه دِی. اَگر مَنَه بُو بِیچارَه گوُدَک وَفات تاپسَه اوُنگه جَنازَه نَمازِی هَم اوُقِیلمَیدِی وَ مُسُلمانلَرنِی قَبرِستانِیدَه هَم دَفن قِیلِینمَیدِی وَ اوُزِینگ مَنَه شوُ مَرامدَه دَوام اِیتَه دِیگن بُو سِیرِیالنِی دَوامِینِی کوُر، بوُ گوُدَک اوُچُون قَندَی دَحشَتلِی سِینَه رِینِی یازِیب قوُیِیشگن. اوُلَرنِینگ مَنَه بوُنگه کِیلتِیرگن دَلِیللَرِی نِیمَه اوُزِی؟ شَخص مُرتَددَن مِعراث آلمَسلِیگِیدَه.

اِی نامَرد، اَگر بِیزلَرنِی آتَه – آنَه لَرِیمِیزنِی بِیرِی مُرتَد بوُلسَه وَ بِیز اوُلَردَن مِعراث آلمَه سَک، بِیزلَرنِینگ شوُ مِعراث آلمَسلِیگِیمِیز مُرتَد بوُلِیشِیمِیزگه بائِث بوُلَه دِیمِی؟ مَنَه بُو خُدانِی بَندَه لَرِی بوُندَی اَساسسِیز، بِیپایَه حُکملَرنِی صادِر قِیلِیش بِیلَن قَنچَه لِیک بِی رَحم، بِی اِنصاف بوُلِیب کِیتِیشگن؟  حُرمَتلِی دوُستلَر مَنَه بوُندَی فَتوالَرنِی بِیرَه یاتگن کِیشِیلَر اوُتمِیشدَه بار بوُلگن یاکِی حاضِردَه هَم مُرتَدلَرنِی فَرزَندلَرِیگه شوُندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیشیَپتِی.

اِرتِداد بِیر جِنایَت بوُلِیب اوُ اوُزِیگه خاص کَنَل آرقَه لِی اِثبات قِیلِینِیشِی وَ اَگر اِثبات قِیلِینسَه اوُنِی اوُستِیدَه حَد اِجرا قِیلِینِیشِی لازِم، دِیمَک حُدُودلَر جُملَه سِیگه کِیرَه دِی. آتَه – آنَه سِی قاتِل بوُلگنلِیگِی بائِث، فَرزَندلَرِی هَم قاتِل بوُلِیشِینِی اِیحتِمالِی بوُلگنلِیگِی سَبَبلِی، بُو فَرزَندلَرگه قاتِلگه اوُحشَب مُناسَبَتدَه بوُلِینِیشِی کِیرَک یاکِی اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک، دِیگن کِیشِینِی کوُرگنمِیسِیزلَر؟ نِیمَه قِیلَه یاتگه نِینگِیزنِی بِیر اوُیلَب فِکرلَب کوُرِینگلَر؟

اِنسان بارَه سِیدَگِی اَصلِی قائِدَه شوُکِی، اوُ اِسلامِی فِطرَتگه کوُرَه دُنیاگه کِیلَه دِی وَ اوُنِی عائِلَه سِی مَنَه بُو اِنساننِی هاحلَه گن نَرسَه سِیگه اَیلَنتِیرَه دِی. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:    مَا مِنْ مَوْلُودٍ إِلَّا يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ، فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ، وَيُنَصِّرَانِهِ، وَيُمَجِّسَانِهِ، كَمَا تُنْتَجُ الْبَهِيمَةُ بَهِيمَةً جَمْعَاءَ، هَلْ تُحِسُّونَ فِيهَا مِنْ جَدْعَاءَ؟ ثُمَّ يَقُولُ أَبُوهُرَيْرَةَ: وَاقْرَءُوا إِنْ شِئْتُمْ فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ (روم/30).  ) هَر بِیر یَنگِی توُغِیلگن بالَه (اِسلام) ساغلام فِطرَتگه کوُرَه دُنیاگه کِیلَه دِی، اَمّا اوُنِی آتَه – آنَه سِی اوُنِی یا یَهُودِی یا نَصرانِی یا مَجُوسِی (زَردوُشتِی) قِیلِیب یِیتِیشتِیرَه دِی. شوُنِینگدِیک حَیوانلَرنِی بالَه سِی هَم توُغِیلگن پَیتِیدَه ساغلام دُنیاگه کِیلَه دِی، حَیوانلَرنِی قوُلاغِی کِیسِیلگن حالدَه دُنیاگه کِیلگه نِینِی کوُرگنمِیسِیزلَر؟ ؛ سوُنگرَه رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَنَه بُو آیَتنِی تِلاوَت قِیلدِیلَر: اَلله اِنسانلَرنِی یَرَتگن طَبِیعِی خِلقَتنِی سَقلَنگِیز!   اَلله نِینگ یَرَه تِیشِی اوُزگرتِیرِیلمَس. اِینگ توُغرِی دِین مَنَه شوُدِیر. لِیکِن کوُپ آدَملَر بِیلمَسلَر. هِیچ بِیر حَیواننِی قوُلاغِی کِیسِیلگن حالدَه دُنیاگه کِیلمَیدِی، بَلکِی باشقَه لَر اوُنِی قوُلاغِینِی کِیسَه دِیلَر.

مَنَه بُو صوُرَتدَه بُو گوُدَک مُسُلمان فِطرَتِیگه کوُرَه دُنیاگه کِیلَه دِی وَ اوُنِی آتَه – آنَه سِی اوُنِی دِینِینِی تَأیِین قِیلَه دِی. اِیندِی آتَه – آنَه مُرتَد بوُلسَه وَ بُو بالَه نِی مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیگه تَشلَب کِیتِیشسَه؛ بوُ یِیردَه اِسلامِی حُکوُمَت وَ مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِی اوُنِینگ آتَه – آنَه لِیک مَسئوُلِیَتِینِی بوُینِیگه آلَه دِی، مَنَه بُولَر بُو گوُدَکنِینگ فِطرِی اِسلامِینِی سَقلَب قالِیشلَرِی لازِم وَ اوُنِی اوُزلَرِینِی فَرزَندلَرِیدِیک پَروَرِیش بِیرِیشلَرِی وَ بُو بالَه نِی باشقَه لَرنِینگ قوُلِیگه قوُلاقلَرِینِی کِیسِیشلَرِی اوُچُون تاپشِیرمَسلِیکلَرِی کِیرَک. بِیر مُسُلماننِی کافِرنِی قوُلِیگه تاپشِیرِیلمَیدِی، حَتَّی اَگر بُو شَخص فِطرِی اِسلامگه اِیگه بوُلگن تَقدِیردَه هَم، گوُدَک مُسُلماندِیر!!!

اِیندِی مَنَه بوُندَی آتَه – آنَه دَن توُغِیلگن وَ بوُندَی نِعمَتدَن، بوُندَی اوُنِی یِیتِیشتِیرِیب چِیقَه رَه دِیگن وَ اوُنِی سایَه سِیدَه اوُزِینِی فِطرِی اِسلامِینِی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم آلِیب کِیلگن خاص اِسلامگه اَیلَنتِیرِیشگه قادِر بوُلَه دِیگن جَمِیعیَتدَن، اِسلامِی حُکوُمَتدَن مَحرُوم بُولسَه وَ آتَه – آنَه سِینِی واسِیطَه سِیدَه یاکِی باشقَه هَر قَندَی شِیوَه بِیلَن کافِرلَرنِی آرَه سِیگه توُشِیب قالسَه؛ اِیندِی مَنَه بوُ گوُدَکنِی قَیسِی جَمِیعیَتدَه اوُسگه نِیگه اِعتِبار بِیرِیش کِیرَک، اوُ قَندَی جَمِیعیَتدَه اوُنِیب اوُسیَپتِی وَ مَنَه بوُ گوُدَکلَر اَصلِی کافِرلَرنِی قَیسِی جَمِیعیَتلَرِیدَه یَشَشیَپتِی. چوُنکِی بُو یِیردَه مَنَه بُو آتَه یا آنَه بُو گوُدَکنِی دِینِینِی تَأیِینلَیدِی یاکِی اِرتِدادِیدَن سوُنگ مَنَه بوُ آتَه – آنَه جایلَشگن جَمِیعیَت تَأیِین قِیلَه دِی، چوُنکِی بُو جَمِیعیَت اوُلَرنِی پَروَرِیش بِیرَه دِی.

هَر قَندَی حالَتدَه، اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن کِیشِیلَر، اَبُو یُوسُف حَنَفِی رَحِمَهُ الله ( اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله نِینگ اِینگ کَتتَه شاگِیردلَرِیدَن بِیرِی) اِمامِی اَحمَد حَنبَل رَحِمَهُ الله وَ باشقَه لَر هَم گوُدَکنِی اِرتِدادِینِی مُعتَبَر حِسابلَشمَیدِی. اَصلِیدَه بُو طَبِیعِی حالَت، چوُنکِی آلدِین هَم بَیان قِیلگه نِیمِیزدِیک تَکفِیر قِیلِیشنِی شَرطلَرِیدَن بِیرِی شَخص مُکَلَّف بوُلِیشِی کِیرَک، شَخصنِی مُکَلَّف بوُلِیشِی مِعیارلَردَن بِیرِیدِیر وَ بوُ یِیردَه مَنَه بُو گوُدَک قَندَی جِنایَت قِیلدِی؟ اَخِیر اوُلِیم جَزاسِیگه لایِیق بوُلَه دِیگن جِنایَت قِیلگه نِی یُوق- کوُ؟

حُرمَتلِی بِرادَرلَر وَ آپَه – سِینگِیللَر، دوُستلَر اِعتِبار بِیرِینگلَر! سِیزلَرنِی نَظَرِینگِیزدَه کافِرلَرنِی جَمِیعیَتِیدَه مَنَه بُو گوُدَکنِی مُرتَدلَر حُکمِیگه شامِل قِیلَه دِیگن،اَمّا باشقَه گوُدَکلَرنِی اَصلِی کافِرلَرنِی حُکمِیگه شامِل قِیلَه دِیگن قَندَی فَرق بار؟ هِیچ نَرسَه یوُق.

اِرتِداد قاتِللِیکدَن، زِنادَن، شَرابخُورلِیکدَن وَ باشقَه جِنایَتلَردَن کوُرَه بَتتَرراق جِنایَت حِسابلَه نَه دِی. اِیندِی اَگر آتَه – آنَه مَنَه بُو جِنایَتگه دوُچار بوُلِیشگن بُولسَه، اوُنِی یَنگِی توُغِیلگن بالَه سِی هَم مَنَه شوُ جِنایَت بِیلَن مَحکوُم بوُلِیشِی وَ اوُنِی اوُشلَب آلِینسَه آتَه – آنَه سِینِی جِنایَتِی سَبَبلِی جَزالَه نِیشِی عَقلگه توُغرِی کِیلَه دِیمِی؟ اَلبَتَّه یوُق. مَنَه بُو حُکمنِی قَندَی قِیلِیب اوُنِی اوُستِیدَه صادِر قِیلَه سَن؟ مَنَه بوُ آشکار ظُلمدِیر، شوُندَی بِیر آشکار ظُلمکِی، اَلله تَعالَی اوُلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلگن بِی گوُناه قِیزلَرنِی اوُلدِیرِیش حَددِیدَگِی ظُلم حِسابلَه نَه دِی:    «بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ». قَیسِی گوُناهلَرِی اوُچُون اوُلدِیرِیلِیشدِی؟ مَنَه بُو گوُدَک قَیسِی گوُناهِی سَبَبلِی اوُلدِیرِیلَه دِی؟ قَندَی گوُناه قِیلگن وَ قَندَی جِنایَت قِیلگنکِی، بُو گوُدَکلَر اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک؟ اِسلام آچِیق- آیدِین ظُلملَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش اوُچُون اِیمَس، بَلکِی مَنَه بوُندَی ظُلملَرنِی آلِیب تَشلَش اوُچُون کِیلگن، مَنَه بوُنِی اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِی وَ اِسلام هَر قَندَی ظُلمدَن پاکدِیر.

مَنَه بُو حالَتدَه، بُو گوُدَک مُرتَدلَرنِی حُکمِیگه اِیمَس، بَلکِی اوُشَه یِیردَه بوُلگن وَ اوُسِیب اوُلغَیگن جایِیدَگِی اَصلِی کافِرلَرنِی حُکمِیگه تابِع بوُلَه دِی؛ اوُلَر قوُلگه توُشِیب قالَه دِیگن بوُلسَه ، اَگر تَوبَه قِیلِیشسَه، اوُلَرنِی تَوبَه سِی قَبوُل بوُلَه دِی. اَگر اِسلامگه قَیتِیشسَه بوُنِی هَم قَبوُل قِیلِینَه دِی. مُرتَدلَردَه بوُنِی عَکسِی بوُلِیب،قوُلگه توُشِیشلَرِیدَن آلدِینگِی تَوبَه لَرِی قَبوُل قِیلِینَه دِی. اَگر مَنَه بُو مُرتَدزادَه لَر یَهُودِی،نَصرانِی، مَجُوسِی یا صابِیئِن بوُلگن بوُلِیشسَه،اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِینِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی وَ زِمَّه اَهلِینِی یا مُعاهِدَه اَهلِینِی اِمتِیازلَرِیدَن هَم بَهرَمَند بوُلِیشَه دِی، اَمّا اَگر مَنَه مُرتَدزادَه لَر سِکوُلارِیست یا مُشرِک بوُلگن بوُلسَه؛ مَنَه بوُ حالَتدَه، اَهلِی کِتاب وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِینِی اِیمَس، اَنَه اوُشَه سِکوُلارِیستلَرنِی، مُشرِکلَرنِی حُکمِیگه شامِل بُولَه دِی.

مَنَه بوُلَر اَهلِی قِبلَه توُرلِی – هِیل تَعوِیلاتلَر وَ اِجتِهادلَرگه اِیگه بوُلگن عُمُومِی اوُرِینلَر جُملَه سِیدَگِی نَرسَه لَر بوُلِیب، فَقَطگِینَه شوُرا اوُشَه وَقتدَگِی مَوجُود زَمان وَ مَکانگه مُناسِب واحِد رَعینِی مُسُلمانلَرنِی اَمِیرِی وَ رَهبَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی اِرایَه بِیرَه دِی.

اَلله تَعالَی بِیزلَرگه شوُندَی دَرکنِی،فَهملَشنِی عِنایَت قِیلِیشلِیگِینِی سوُرَیمِیزکِی، شوُراگه یوُزلَه نِیش وَ اوُزِیمِیزنِی مُطلَق دِییِیشدَن پَرهِیز قِیلِیش، تَفَرُّقدَن پَرهِیز قِیلِیش بِیلَن وَ وَحدَتنِی،قُدرَتنِی قوُلگه کِیرِیتِیش،هَمدَه واحِد اوُمَّتنِی تَشکِیل قِیلِیشنِی اوُزِیمِیزدَه وُجُودگه کِیلتِیرَه آلَیلِیک، بوُنِی سَبَبلَرِینِی اوُزِیمِیزدَه مُهَیّا قِیلَیلِیک وَ اَلله تَعالَی اوُزِیمِیزدَه مُهُیّا قِیلِینگن مَنَه بُو سَبَبلَر بِیلَن بِیزلَرنِی زَلِیللِیکدَن،سوُستلِیکدَن، اوُبُوهَتسِیزلِیکدَن، بِیر- بِیرِیمِیزنِی قِیرغِین قِیلِیشدَن نَجات بِیرسِین وَ بِیزلَرگه غَلَبَه نِی، نُصرَتنِی نازِل قِیلسِین وَ بِیزلَرنِی اوُستِیمِیزدَگِی تَشقِی سِکوُلار باسقِینچِی مُتَّحِد دُشمَننِی وَ اوُلَرنِی مَحَلِّی نَوکَرلَرِینِی، مِنطَقَه دَگِی طاغوُتلَرنِی شَررِینِی آلِیب تَشلَه سِین.

اِرتِداددَن باشقَه دَلِیللَرگه کوُرَه مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه توُشِیب قالگن وَ اوُزلَرِی هاحلَه گن یا هاحلَه مَه گن صُورَتدَه مُرتَدلَرنِی فایدَه سِیگه وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ باشقَه جِهادِی جَماعَتلَرنِی قَرشِیسِیگه جَنگگه کِیرگن مُسُلمانلَرگه قَرشِی مُعامَلَه قِیلِیش شِیوَه سِی.

اَگر  بِیر قِیسقَه بِیر مُقَدِّیمَه بِیلَن بوُگوُنگِی بَحثِیمِیزنِی باشلَه سَک یَحشِی بوُلسَه کِیرَک.

اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:

      «تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِن فَوْقِهِنَّ وَالْمَلائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِي الأَرْضِ أَلا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (شوری/5)، )  (مُشرِک جَماعَه لَرنِینگ شِیرک کِیلتِیرِیشلَرِی سَبَبلِی) اوُستلَرِیدَگِی آسمانلَر یارِیلِیب کِیتِیشگه یَقِین بوُلوُر. فَرِیشتَه لَر اِیسَه پَروَردِیگارگه حَمدُو سَنا اَیتِیش بِیلَن (اوُ ذاتنِی عَیبُو نوُقصاندَن وَ “شِیرِیک” لَردَن) پاکلَر وَ یِیردَگِی (مُؤمِن وَ مُسُلمان) کِیشِیلَر اوُچُون ( اَلله دَن) مَغفِیرَت سُورَرلَر. آگاه بوُلِینگِیزکِیم، اَلبَتَّه اَلله نِینگ اوُزِیگِینَه مَغفِیرَت قِیلگوُچِی، مِیهرِیباندِیر.

مَنَه بُو فَرِیشتَه لَر مُؤمِنلَر اوُچُون مَخصُوصاً تَوبَه قِیلِیب یَنَه قَیتَه دَن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی یوُلگه قَیتگن کِیشِیلَرنِی حَققِیگه دُعا قِیلِیشلَرِینِی یَنَه اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلِیب اَیتیَپتِی: 

«الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ» (غافر/7)، ) عَرشنِی کوُتَه رِیب توُرَه دِیگن وَ اوُنِینگ اَطرافِیدَگِی (فَرِیشتَه لَر) پَروَردِیگارِیگه حَمدُو سَنا اَیتِیش بِیلَن ( اوُ ذاتنِینگ بَرچَه عَیبُو نوُقصانلَردَن) پاکلَب – تَسبِیح اَیتوُرلَر وَ اوُ ذاتگه اِیمان کِیلتِیرُورلَر هَمدَه اِیمان کِیلتِیرگن کِیشِیلَرنِی مَغفِیرَت قِیلِیشِینِی سوُرَرلَر: ” پَروَردِیگارا، اوُزِینگ رَحمَت – مِهرِبانلِیک وَ عِلم جِهَتِیدَن بَرچَه نَرسَه دَن کِینگدِیرسَن. بَس، تَوبَه – تَضَرُّع قِیلگن وَ سِینِینگ یوُلِینگگه اِیرگشگن کِیشِیلَرنِی اوُزِینگ مَغفِرَت قِیلگِین وَ اوُلَرنِی دوُزَح عَذابِیدَن سَقلَه گِین.”

رَسُول اَلله صَلَّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم مُسُلمانلَرنِی تَرغِیب قِیلِیب وَ مَنَه بُو دَستَه دَگِی آیَتلَرنِی آیدِینلَشتِیرِیب اِیضاحلَب بِیرِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:   «الرَّاحِمُونَ يَرْحَمُهُمُ الرَّحْمَنُ، ارْحَمُوا أَهْلَ الْأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ أَهْلُ السَّمَاءِ، وَالرَّحِمُ شُجْنَةٌ مِنَ الرَّحْمَنِ، مَنْ وَصَلَهَا، وَصَلَتْهُ، وَمَنْ قَطَعَهَا، بَتَّتْهُ» . نِهایَتدَه گوُزَلدِیر. رَحم قِیلوُچِی کِیشِیلَرگه اَلرَّحمَن ( عَطشانگه اوُحشَه گن رَحمگه توُلَه دِیر؛ رَحمگه نِهایَتدَه توُلگن بوُلَه دِی) رَحم قِیلَه دِی. دِیمَک، سِیزلَر هَم یِیر اَهلِیگه رَحم قِیلِینگلَر، شوُندَه سِیزلَرگه هَم آسماندَگِیلَر رَحم قِیلِیشَه دِی.

کوُردِینگِیزمِی، مَلائِکَه لَر مُؤمِنلَر اوُچُون مَخصُوصاً تَوّاب وَ رَحملِی کِیشِیلَر اوُچُون مَغفِرَت طَلَب قِیلِیشَه دِی. اَبُو بَکر صِیدِّیق رَضِیَ الله عَنهُ هَم رِوایَت قِیلِیشِیچَه، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم حَدِیث قُدسِیدَه مَرمَحَت قِیلَه دِیلَرکِی:  “قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: إِنْ كُنْتُمْ تُرِيدُونَ رَحْمَتِي فَارْحَمُوا خَلْقِي”، اَگر مِینِی رَحمَتِیمنِی هاحلَه سَنگلَر، مِینِی مَخلوُقاتِیمگه رَحم قِیلِینگلَر.

اوُلَرگه رَحم قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلگن اَلله نِی مَخلوُقاتلَرِی جُودَه کوُپ، اَمّا اِنسانلَرنِی آرَه سِیدَه رَحم قِیلِینِیشِیگه لایِیق بوُلگنلَر مُؤمِنلَر، بِرادَرلَر، آپَه – سِینگِیللَر وَ سِینِی خانَدانِینگ بوُلِیشَه دِی؛ مُؤمِنلَر هَم سِینِی خانَدانِینگنِی جُملَه سِیدَن بُولِیشَه دِی، بُو خانَدان باشقَه لَرگه هَم شامِل بُولَه دِی، اَلله تَعالَی اَلاهِیدَه خاصلَب مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:   «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (حجرات/10)، ) مُؤمِنلَرهِیچ شَک – شُبهَه سِیز آغَه – اِینِیلَردِیر. بَس، سِیزلَر اِیککِی آغَه – اِینِینگِیزنِی اوُرتَه سِینِی اوُنگلَب قوُیِینگلَر! اَلله دَن قوُرقِینگلَر – شایَد اوُ ذات تامانِیدَن بوُلَه دِیگن رَحمَتگه اِیرِیشسَنگِیزلَر.

اِعتِبار بِیرِینگلَر دوُستلَر، اَلله تَعالَی فَقَط مُؤمِنلَرنِی بِرادَر دِیب ناملَه گن وَ بِیزلَرگه اوُزِینِی رَحمَتِینِی قَیسِی شَرطگه کوُرَه یوُبارماقچِی؟  فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ.

شُو سَبَبلِی هَم اَلله تَعالَی رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمگه بُو یوُلدَه هَمراه بوُلگنلَرنِی قوُیِیدَگِیچَه صِیفَتلَیدِی:   «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُعَلَى الْكُفَّارِرُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا…» (فتح/29)، ) مُحَمَّد اَلله نِینگ پَیغَمبَرِیدِیر. اوُ بِیلَن بِیرگه بوُلگن (مُؤمِن) لَر کافِرلَرگه قَهرلِی، اوُز آرَه لَرِیدَه (مُؤمِنلَر بِیلَن) اِیسَه رَحم- شَفقَتلِیدِیرلَر. اوُلَرنِی (مُودام) اَلله دَن فَضل – مَرحَمَت وَ رِضالِیک طِیلَب روُکوُع، سُجُود قِیلَه یاتگن حاللَرِیدَه کوُرُورسِیز. اوُلَرنِینگ یوُزلَرِیدَه سَجدَه اِیزِیدَن (قالگن) بِیلگِی عَلامَتلَرِی باردِیر.

حَتَّی مَنَه شُو مُؤمِنلَرنِی بِیر گوُرُوهِی مُرتَد بوُلسَه هَم، اَلله بَرِیبِیر رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی بُو یوُلدَگِی هَمراهلَرِینِی وَ اَلله نِی حِزبِینِی مُؤمِنلَرگه زَلِیللِیک بِیلَن، رَحملِی رَفتار قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر دِیب بِیلَه دِی. چوُنکِی اَلله تَعالَی وَ رَسُولِیدَن سُونگ مَنَه شُو مُؤمِنلَر اوُلَرنِی “وَلِی”لَرِی حِسابلَه نِیشَه دِی.

حَه، مَنَه شُو مُؤمِنلَر بِیزلَرنِی وَلِیلَرِیمِیز وَ بوُتُون دُنیادَگِی بَرچَه مُسُلمانلَرنِی، اَهلِی قِبلَه نِی وَلِیلَرِی بوُلِیشگن وَ بوُلِیشَه دِی. اَمّا مُؤمِنلَرنِی بَرابَرِیدَه زَلِیل، رَحملِی دِیب اَلله تَعالَی صِیفَتلَه گن مَنَه بوُ گوُرُوه، کافِرلَرگه نِسبَتاً قَتتِیق قوُل، مَحکَم، عِززَتلِی بوُلِیشَه دِی. یَعنِی مُؤمِنلَرگه نِسبَتاً قَندَی رَفتاردَه بوُلِیشنِی یَحشِی بِیلِیشَه دِی.  

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ، أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ۚ ذَٰلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ *إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ *وَمَن يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ»(مائده/54-56)، ) اِی مُؤمِنلَر، سِیزلَرنِینگ اِیچِینگِیزدَه کِیمدَه – کِیم دِینِیدَن قَیتسَه، اَلله باشقَه بِیر قَومنِی کِیلتِیرُورکِی، اَلله اوُلَرنِی یَحشِی کوُرُور، اوُلَر اَلله نِی یَحشِی کوُرُورلَر. اوُلَر مُؤمِنلَرگه خاکسار، کافِرلَرگه اِیسَه قَتتِیق قوُل، بِیران مَلامَتگوُینِی مَلامَتِیدَن قوُرقمَی اَلله یوُلِیدَه کوُرَه شَه دِیگن کِیشِیلَردِیر. بُو اَلله نِینگ فَضلوُ مَرحَمَتِی بوُلِیب، اوُزِی هاحلَه گن کِیشِیلَرگه بِیرُور. اَلله فَضلوُ کَرَمِی کِینگ، بِیلگوُچِیدِیر. ** سِیزلَرنِینگ دوُستِینگِیز فَقَط اَلله اوُنِینگ پَیغَمبَرِی وَ تَعظِیم – تَواضِع قِیلگن حاللَرِیدَه نَمازنِی توُکِیس عَدا اِیتَه دِیگن، زَکاتنِی (حَقدارلَرگه) عَطا اِیتَه دِیگن مُؤمِنلَردِیر. ** کِیمکِی اَلله نِی، اوُنِینگ پَیغَمبَرِینِی وَ مُؤمِنلَرنِی دوُست توُتسَه (نَجات تاپگی)، زِیرا فَقَط اَلله نِینگ گوُرُوهِیگِینَه غالِب بوُلگوُچِیدِیر.

اَلله نِی یوُلِیدَه جِهاد قِیلِیشَه دِی، اوُچِینچِی بِیلگِی، مُستَحکَم توُرِیشَه دِی:  يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ هَر قَندَی مَلامَتچِینِی مَلامَتِیدَن قوُرقِیشمَیدِی. ( مُسُلمانلَرنِی آرقَه لَرِیدَن اَیتِیلگن وَ اَیتِیلَه یاتگن مَنَه شوُنچَه یالغانلَردَن. مَنَه شوُندَی مَلامَتلَردَن وَ سُوزلَردَن قوُرقِیشمَیدِی. مَنَه بوُلَر مُؤمِنلَرنِی بِیلگِیلَرِیدِیر. )  ذَٰلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ ؛ خُداوَند اوُنِی اوُزِی هاحلَه گن کِیشِیگه عَطا قِیلَه دِی وَ فَراوان فَضلگه اِیگه، آگاه ذاتدِیر. فَقَطگِینَه اَلله وَ پَیغَمبَرِی وَ حوُشوُع وَ حُضُوع بِیلَن نَمازنِی عَدا قِیلَه دِیگن وَ زَکات مالِینِی بِیرَه دِیگن مُؤمِنلَر سِیزلَرنِی دوُستِینگِیز، یارانِینگِیز بوُلِیشَه دِی. کِیمکِی اَلله نِی، پَیغَمبَرنِی وَ مُؤمِنلَرنِی دوُستلِیککَه، یارلِیککَه قَبوُل قِیلسَه اَلله نِی حِزبِیدَن بوُلوُر وَ شُبهَه سِیز اَلله نِی حِزبِی غالِبدِیر. اوُلَرنِی صِیفَتلَرِیگه، بِیلگِیلَرِیگه اِعتِبار بِیرِینگلَر،   يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ، أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ، يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ.

اَلله تَعالَی مَنَه شُو مُؤمِنلَرنِی اوُزِینِی نُصرَتِیدَن کِییِین رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی قُدرَتمَند بوُلِیشِیگه بائِث بوُلگن نَرسَه، دِیب تَنِیشتِیرَه دِی. اَلبَتَّه مَنَه شُو مُؤمِنلَر بِیزلَرنِی وَ مُؤمِنلَرنِی تا قِیامَت کوُنِیگه چَه قُدرَتمَند بوُلِیشلَرِیگه سَبَب بوُلَه دِی:  «هُوَ الَّذي أَيَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنينَ» (انفال/62)، ) اوُ سِیزنِی اوُز یاردَمِی وَ مُؤمِنلَر بِیلَن قُوَّتلَنتِیرگن وَ اوُلَرنِینگ (مُؤمِنلَرنِینگ) دِیللَرِینِی بِیرلَشتِیرگن ذاتدِیر. بِرادَرلَر، مَنَه بوُلَر بِیزلَرنِینگ قُدرَتِیمِیزنِی اَبزارلَرِی بوُلِیشَه دِی. مُؤمِنلَر، سِیزلَرنِی بِرادَرلَرِینگِیزدِیر،  «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ» سِیزلَرنِی بِرادَرلَرِینگِیز سِیزنِی قُدرَتِینگِیزنِی اَبزارِی بوُلِیب، اَلله اوُزِینِی نُصرَتِیدَن سُونگ بُو اَبزارنِی هَمَّه مِیزنِی اِیختِیارِیمِیزگه بِیرِیب قوُیگندِیر.

حوُپ،اِیندِی مُؤمِنلَرنِی بِیر قِیسمِی حِسابلَنگن بِیزلَرنِینگ بِرادَرلَرِیمِیز هَم:  «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»، بِیزلَر مَنَه بوُلَرگه رَحمَت قِیلِیشِیمِیز کِیرَک، تا اَلله بِیزلَرگه هَم رَحم قِیلسَه:  ارْحَمُوا أَهْلَ الْأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ أَهْلُ السَّمَاءِ، اوُلَر اوُشلَب آلِیشگن جَنگنِی اوُرنِیگه اوُرتَه دَه صُلح توُزِیشِیمِیز کِیرَک، تا اَلله بِیزلَرگه رَحم قِیلسَه:   فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ. اوُلَر جَنگنِی بَرپا قِیلِیشگن، بِیزلَر اِیسَه صُلحنِی بَرپا قِیلِیشِیمِیز لازِم. مَنَه بُو بِیزلَرنِی وَظِیفَه لَرِیمِیزدَن بِیرِی بوُلَه دِی، نِیمَه اوُچُون؟ تا اَلله بِیزلَرگه رَحم قِیلَه دِی وَ بِیزلَر هَم اوُلَرگه نِسبَتاً رَحملِی بوُلسَک، «رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ» وَ اوُلَرگه نِسبَتاً  «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ» بوُلِیشِیمِیز کِیرَک، اَگرچِی اوُلَر بوُنِی اوُرنِیگه جَنگنِی تَنلَشگن بوُلسَه هَم. اِیندِی،اَگر مَنَه بوُ اَندَک دَستَه جاهِل حالَتدَه (گاهِیدَه اَندَک هَم بوُلِیشمَیدِی، بَلکِی جُودَه کوُپَه یِیب کِیتِیشَه دِی) وَ ناتوُغرِی، غَلَط تَعوِیلاتلَر سَبَبلِی مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه توُشِیب قالِیشَه دِی وَ بِیز اوُلَر بِیلَن صُحبَتلَشگن پَیتِیمِیزدَه ( اِیندِی بُو جَنگدَن آلدِین بوُلَه دِیمِی یا جَنگ پَیتِیدَه بوُلَه دِیمیی یا جَنگدَن سُونگ بوُلَه دِیمِی) اوُلَر آگاه بوُلِیشَه دِی وَ تَوبَه قِیلِیشَه دِی؛ یَعنِی کافِر وَ مُرتَدلَرنِی صَفِیدَن مُسُلمانلَرنِی صَفِیگه اوُتِیشَه دِی، اوُلَر مَوجُود وَضِیعیَتدَه اوُزلَرِینِی خاص مَذهَبلَرِیدَن یا تَفسِیرلَرِیدَن باش تارتِیب سِیزلَر اَیتَه یاتگن باشقَه کِیشِینِی فِقهِی تَفسِیرِیگه اِیرگه شِیب کِیتِیشمَیدِی. اوُلَر اوُزلَرِینِی صَفلَرِینِی جُودا قِیلگن وَ تَوبَه قِیلگن هَمدَه مُسُلمانلَر بِیلَن بِیر یوُلگه توُشگن پَیتلَرِیدَه؛ مَلائِکَه لَر هَم اوُلَرنِی تَوبَه لَرِینِی قَبُول بوُلِیشِی اوُچُون دُعا قِیلِیشَه دِی:   رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَّحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ. مَنَه بُو یِیردَه هَمَّه اوُچُون تَوبَه سُورَشیَپتِی، اَلاهِیدَه بِیر قَتلَمنِی اَجرَه تِیب قوُیِیشگن اِیمَس:  فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ.

مَنَه بُو مُقَدِّیمَه وَ کوُز- قَرَش بِیلَن بوُگوُنگِی دَرسِیمِیزگه یُونَه لَه مِیز وَ اوُندَه اوُزلَرِیگه وَ باشقَه مُسُلمانلَرگه ظُلم قِیلگن مُؤمِنلَردَن بوُلگن مَنَه بُو دَستَه گه مُناسَبَت بِیلدِیرِیش رَوِیشِینِی اوُرگه نَه مِیز، بِیزلَر بِرادَر بوُلگه نِیمِیز، دِینِیمِیز وَ مَنَه بُو بِرادَرچِیلِیکنِی قُدرَتبَخش ثَمَرَه سِی وَ قِیامَتِیمِیزدَن قوُرققَه نلِیگِیمِیز سَبَبلِی اوُلَرگه یاردَم بِیرِیشِیمِیز کِیرَک. اوُلَرگه قَندَی یاردَم بِیرسَک بوُلَه دِی؟ اوُلَر اوُزِیب قوُیِیشگن نَرسَه نِی بِیر وَظِیفَه صِیفَتِیدَه قَیتَه دَن باغلَشلَرِیگه یاردَم بِیرِیشِیمِیز لازِم:   وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخَافُونَ سُوءَ الحِسَابِ(رعد/ ۲۱) اوُلَر اَلله باغلَه نِیشگه بُویُورگن نَرسَه لَرنِی ( یَعنِی، قَرِینداش- اوُرُوغلَر بِیلَن عَلاقَه نِی) باغلَیدِیلَر. پَروَردِیگارلَرِیدَن قوُرقَه دِیلَر وَ آغِیر حِساب- کِتابگه دُوچار بوُلِیشدَن قوُرقِیب، ( دائِم چِیرایلِی عَمَللَرنِی قِیلِیشگه اِینتِیلَه دِیلَر).

شُو سَبَبلِی هَم، هَر قَندَی دَلِیلگه کوُرَه اوُلَر جاهِل حالَتدَه اوُزِیب قوُیگن نَرسَه لَرنِی بِیر- بِیرِیمِیزنِی یاردَه مِیمِیزدَه باغلَشگه حَرَکَت قِیلَه مِیز وَ اوُلَرنِی یَنَه قَیتَه دَن مُسُلمانلَرنِی صَفِیگه،مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِیگه قَیتَه رَه مِیز وَ اوُلَرنِی یاردَمِی بِیلَن اوُزِیمِیزگه هَم یَنَه قَیتَه دَن قُدرَت بِیرَه مِیز وَ اوُلَرگه هَم قُدرَت بَه غِیشلَیمِیز.

شُونِینگدِیک اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَر اوُزلَرِی اِیگه بوُلگن بَرچَه جاهِلِیَتلَرِی، حوُنِیک وَ پَستکَش صِیفَتلَرِیگه قَرَمَسدَن، فَقَطگِینَه مُسُلمانلَر وَ اِسلامِی حُکوُمَت ضَعِیف بوُلگن پَیتلَرِیدَه اوُزلَرِینِی نَمایان قِیلِیشَه دِی وَ آشکار بوُلِیشَه دِی، اوُزلَرِینِی آشکارَه آرتگه قَیتِیشلَرِی بِیلَن بِیرگه اِسملَرِینِی هَم اوُزگرتِیرِیشَه دِی  بِیز اوُلَرگه مُرتَدلَر عُنوانِینِی قوُیَه مِیز. اوُلَر مُسُلمانلَرنِی صَفِینِی بَرابَرِیدَه آشکارَه صَفگه توُرِیشَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِی قَرشِیسِیدَه آشکارَه جِبهَه تَشکِیل قِیلِیشَه دِی. اَمّا مَنَه بوُ آشکار شَخصلَر واحِد عَقِیدَه گه اِیگه اِیمَسلَر.

اوُلَر مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر جُملَه سِیدَن بوُلگن پَیتلَرِیدَه هَم واحِد عَقِیدَه گه اِیگه بوُلِیشمَه گن، اوُلَرنِی بِیر جایدَه جَملَه نِیشگه آلِیب کِیلگن نَرسَه، اِسلامِی حُکوُمَتنِی قُدرَتِیگه مُخالِف بوُلگنلِیکلَرِی (اِسلامِی حُکوُمَتنِی بارلِیغِیگه یاکِی اوُنِی بِیر قِیسمِیگه) وَ اِسلامِی قُدرَت اوُلَرگه اوُزلَرِینِی حَقِیقِی عَقِیدَه لَرِینِی آشکار قِیلِیشگه وَ کوُنگِیللَرِی هاحلَه گن نَرسَه لَرِینِی اِسلامنِی نامِی بِیلَن قِیلِیشلَرِیگه وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه اوُتِیب آلِیشلَرِیگه رُحصَت بِیرمَسدِی، اِیندِی اوُزلَرِینِی اِسلام بِیلَن تَرکِیبِی اَرَه لَش رَفتارلَرِینِی، عَقِیدَه لَرِینِی وَ نَفسانِی اِیستَکلَرِینِی یَشِیرِیب اوُتِیرِیشگه حاجَت قالمَه گن، شُو سَبَبلِی هَم اوُلَر بِیر نِیچَه توُرلِی- هِیل دَستَه لَرگه تَقسِیم بوُلِیشَه دِی.

رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی عُمرلَرِینِی آخِیرِیدَه وَ اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی حِلافَه تِینِی باشلَه نِیشِیدَه مَنَه بُولَرنِی بِیر قِیسمِی توُغرِیدَن- توُغرِی سِکوُلارِیزم دِینِیگه قَیتِیب کِیتِیشدِی وَ مُشرِک بوُلِیشدِی؛ بَعضِیلَرِی اِیسَه سَجّاع، مُسُیلَمَه یِی کَذّابگه اوُحشَب پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلِیشدِی، بَعضِیلَرِی اِیسَه فَقَط نَمازنِی بِیکار قِیلِیشدِی، بَعضِیلَرِی اِیسَه زَکاتنِی بِیکار قِیلِیشدِی وَ بَعضِیلَرِی هَم اوُزلَرِینِی سِکوُلارِیستِیک اِعتِقادلَرِیگه قَیتِیب کِیتِیشدِی وَ اِسلامدَن، غَیرِی اِسلامدَن تَرکِیب تاپگن بِیر مَعجُون، اَرَه لَشمَه نِی تَشکِیل قِیلِیشدِی. عُمُوماً اَیتگندَه اوُلَر هِیچ قَچان بِیر هِیل بوُلِیشمَه گن.

اوُلَرنِی هَمَّه سِی، یَعنِی مَککَه نِی فَتحِیدَن سُونگ یَنگِی مُسُلمان بوُلگن وَ هَلِی –هَنُوز اِسلامنِی اَساسلَرِی بِیلَن توُلِیق تَنِیشمَه گن وَ اِسلام اوُلَرنِی رُوحِی بِیلَن اُنس بوُلمَه گن وَ ضَعِیف اِیمانگه اِیگه بوُلگن کِیشِیلَر بوُلِیب اوُلَردَن قوُللَرِیدَن کِیلگنچَه سوُئِستِفادَه قِیلِیشَه دِی وَ اوُزلَرِینِی هَدَفلَرِینِی اِیلگه رِی سوُرِیش اوُچُون بِیر اَبزار صِیفَتِیدَه فایدَه لَه نِیشَه دِی. حوُددِی شوُ شِیوَه بِیلَن بوُگوُنگِی کوُندَگِی سِکوُلار کافِرلَر دِینفُرُوشلَرنِی وَ جاهِل، اِیمانِی ضَعِیف مُسُلمانلَردَن عِبارَت اوُلَمالَرنِی هَمکارلِیگِیدَه اوُلَردَن سُوئِستِفادَه قِیلِیشیَپتِی.

یَنگِی مُسُلمان بوُلگنلَرنِی وَضِیعیَتِینِی بَنِی اِسرائِلنِینگ توُتقِینلِیکدَن یَنگِی آزاد بُولگن قَومِیگه اوُحشَتسَه بوُلَه دِی، مُوسَی عَلَیهِ السَّلامنِینگ بِیر نِیچَه کوُن غائِب بوُلگنلِیکلَرِیدَن سُونگ، آرَه لَرِیدَه هارُون عَلَیهِ السَّلام بوُلگنلِیکلَرِیگه قَرَمَسدَن اوُلَر سامِرِی ناملِی فِیرِیبگرنِی خِیلَه – نَیرَنگِیگه اَلدَه نِیشَه دِی وَ بوُزاققَه سِیغِینِیشَه دِی. مَنَه بُو نَرسَه یَنَه تَکرارلَه نِیشِی موُمکِین، بُو بِیر تَجرِیبَه بوُلِیب اوُندَن دَرس- عِبرَت آلِینِیشِی هَمدَه بُو اِیشنِی رِیجَه لَشتِیرِیب یَنَه قَیتَه دَن تَکرارلَه نِیشِینِی آلدِینِی آلِیش کِیرَک.

بِیزلَرنِی اوُزِیمِیز هَم اِیراندَگِی 57 یِیلدَگِی بوُتوُن دَولَت اِنقِلابِینِی اَوَّللَرِیدَه اِیراندَگِی مَوجُود بَرچَه مَذهَبلَر، فِرقَه لَر یَعنِی شِیعَه، سُنِّی وَ ……اِیشتِراک اِیتگن مَنَه بوُ سِینَه رِینِی تَکرارلَه نِیشِیگه گوُواه بوُلگن اِیدِیک. پَهلَه وِیلَرنِی سِکوُلار حُکوُمَتِینِی قوُلِیدَن یَنگِی قوُتوُلگن یَنگِی مِللَت، مُسُلمانلَرنِینگ قُدرَتِی بوُلمَه گنلِیگِی سَبَبلِی آسانلِیک بِیلَن کوُمَلَه لَر،دِیماکرَتلَر، اِیشچِیلَر یوُلِی، رَنجبَران، توُدَه، فِدائِیلَرگه اوُحشَش توُرلِی- توُمَن کافِر سِکوُلار حِزبلَرنِی وَ مَحَلِّی مُرتَدلَرنِی اوُلجَه سِیگه اَیلَنگن اِیدِیک وَ مَنَه بوُ کافِر سِکوُلار اَحزابلَر آسانلِیک بِیلَن بِیزلَرنِینگ مُسُلمانلَرِیمِیزدَن یاردَم آلِیشَردِی. اوُلَرنِی اوُزلَرِینِینگ سِکوُلارِیستِیک وَ کُفر مَقصَدلَرِینِی یوُلِیدَه حَرج قِیلِیب یُوبارِیشَه دِی وَ پَهلَه وِی سِکوُلارِیستلَرِینِی قوُلِیدَن یَنگِی قوُتِیلِیب چِیققَن مِینگلَب کوُردلَرنِی اوُزلَرِینِی یوُلِیدَه قُربان قِیلِیشدِی. مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِی مَحَلِّی سِکوُلار کافِرلَرنِی، تَشقِی اِیرانلِیکلَرنِی، عِراقنِی بَعَث سِکوُلارِیستلَر حِزبِینِی وَ اوُلَرگه مُتَّحِد بُولگنلَرنِی یوُلِیدَه قُربان بوُلِیشدِی، اوُشَه پَیتلَردَه اَمِیرِکَه هَم مَنَه بوُلَر بِیلَن بِیرگه بوُلگن اِیدِی. مَنَه بُو، صَدرِ الاِسلام مُرتَدلَرِینِینگ تَرِیخِینِی یَنگِیدَن تَکرارلَه نِیشِی بوُلگن اِیدِی، اوُلَر سَفَربَر قِیلِینگن کِیشِیلَردَن قَندَی قِیلِیب عُمُومِی سَفَربَرلِیکنِی، هِیلمَه – هِیل وَ نابَرابَر تَرکِیبنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگه قادِر بوُلگن اِیدِیلَر؟ حاضِردَه هَم کوُردلَر یَشَیدِیگن مِنطَقَه لَردَگِی وَ باشقَه مِنطَقَه لَردَگِی مُرتَدلَر بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن فَرق قِیلِیشَه دِی.

هَر قَندَی حالَتدَه، اَبُو بَکر صِیدِّیق رَضِیَ الله عَنهُ مُرتَدلَرنِینگ جِبهَه سِینِی بِیر نِیچَه دَستَه گه بوُلِینگه نِی بارَه سِیدَه اَیتَه دِیکِی:       فَمِنْهُمْ مَنْ اِرْتَدَّ و ادّعى النبوّةَ و مِنْهُمْ مَنْ اِرْتَدَّ و مَنَعَ الزَكاةَ.  یَعنِی مُرتَدلَرنِی آرَه سِیدَه پَیغَمبَرلِیکنِی اِدِّعا قِیلگن کِیشِیلَر هَم بار اِیدِی، مَنَه شوُ مُرتَدلَرنِی اوُرتَه سِیدَه زَکاتگه مانِع بوُلگن کِیشِیلَر هَم بوُلگن. شوُنِینگدِیک اَبُو بَکر صِیدِّیق رَضِیَ الله عَنهُ باشقَه بِیر سوُزِیدَه عُمَرگه خِطاب قِیلِیب اَیتَه دِیکِی:   وَ اَمَّا مَنْ اِرْتَدَّتْ مِنْ هؤلاء الْعَرَبِ، فَمِنْهُمْ مَنْ لايُصَلّى وَ قَدْ كَفَرَ بالصَّلاةِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يُصَلّي وَ قَدْ مَنَعَ الزّكاةَ.  یَعنِی مُرتَد بوُلگن عَرَبلَرنِی آرَه سِیدَه نَماز اوُقِیمَیدِیگن وَ نَمازگه نِسبَتاً کافِر بوُلگن کِیشِیلَر بار اِیدِی وَ اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَه نَماز اوُقِیشَه دِی- یُو، اَمّا زَکاتنِی مَنع قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر هَم بوُلگن. اوُلَر زَکاتگه مانِعلِیک قِیلوُچِیلَر اِیدِیلَر.

مَنَه شوُ زَکاتگه مانِعلِیک قِیلوُچِیلَر هَم اوُچ گوُرُوهگه بوُلِینِیشگن اِیدِی: اوُلَردَن بِیر دَستَه سِی زَکات حُکمِینِی اِنکار قِیلِیشگن، باشقَه بِیر دَستَه اِیسَه نَمازنِی حُکمِینِی اِنکار قِیلِیشگن؛ یَنَه بِیر باشقَه دَستَه اِیسَه زَکاتنِی مُسُلمانلَرنِی رَهبَرِیگه تاپشِیرِیشنِی اوُرنِیگه اوُزلَرِینِی آرَه لَرِیدَه تَقسِیملَه نِیشِینِی هاحلَه شَر اِیدِی، زَکاتگه مانِعلِیک قِیلوُچِیلَرنِی آرَه سِیدَه شُوندَی کِیشِیلَر هَم بار اِیدِیکِی، اوُلَر قوُیِیدَگِی آیَتنِی اِستِدلال،تَعوِیل، اِجتِهاد قِیلِیش بِیلَن  «خُذْ مِنْ اَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكّيهِمْ بِها وَصَلِّ عَلَيْهِمْ اِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ ” اَیتِیشَردِیکِی: بِیزلَر زَکاتنِی نَمازلَرِی بِیزلَر اوُچُون سَکَن بوُلگن کِیشِیلَرگه بِیرمَیمِیز. مَنَه بُو کِیشِیلَر هَر قَندَی حالَتدَه، مُسُلمانلَرنِی اِسلامِی حُکوُمَتِیگه قَرشِی مُرتَدلَرنِینگ غالِب جِبهَه سِیدَه جایلَشگن اِیدِیلَر وَ هَمَّه اوُلَرنِی زَکاتگه مانِعلِیک قِیلوُچِیلَر نامِی آستِیدَه ناملَردِی. هَر قَندَی صُورَتدَه اوُلَر زَکاتدَن مَنع قِیلوُچِیلَر حِسابلَه نِیشگن.

حَقِیقَتدَه مَنَه بُو دَوردَه مُرتَد بُولگن کِیمسَه لَر بَعضِی بِیر نِسبَتلَرگه کوُرَه اوُزلَرِینِی سِکوُلارِیزم دِینِیگه یاپِیشتِیرِیب آلگنلَر. اوُلَر اوُزلَرِینِی اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِینِی دِینِیگه اِیمَس، بَلکِی سِکوُلارِیزم دِینِیگه یاپِیشتِیرگن اِیدِیلَر. مَنَه بُو نَرسَه دَن آچِیق – آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِی حَقِیقَتدَه تَطبِیق قِیلِیش آرزُوسِیدَه یوُرِیشَه دِی، چوُنکِی بُو اوُلَرنِی اِیستَکلَرِیگه مُوافِق کِیلَه دِی. هَر قَندَی حالَتدَه هَم، مُرتَدلَرنِی هَمَّه سِینِی شَرائِط مُهَیّا بوُلِیشِی بِیلَن یاکِی مُسُلمانلَردَگِی حُکوُمَت قُدرَتِی ضَعِیفلَشگه نِینِی سِیزِیشلَرِی بِیلَن سِکوُلارِیزم دِینِیگه  قوُشِیلِیب آلَه دِیگن مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر تَشکِیل قِیلَه دِی.

بُو یِیردَه شوُنِیسِی قِیزِیقکِی، حاضِردَه هَم نَسِیانالِیزم وَ مِللَت پَرَستلِیک سِکوُلارِیزم دِینِینِینگ اوُزِینِی مُریِدلَرِیگه شَخصِیَت بِیرِیش اوُچُون فایدَه لَه نَه دِیگن دَستَکلَرِی حِسابلَه نَه دِی، اوُشَه زَمانلَردَه هَم مِللَت پَرَستلِیک وَ نَسِیانالِیزم اِرتِداد اوُچُون توُرتکِی بوُلگن اِیدِی.

طُلَیحَه نَمِیرِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابنِی آلدِیگه بارَه دِی وَ اوُندَن سوُرَیدِیکِی: سِین مُسَیلَمَه مِیسَن؟ اَیتدِیکِی: حَه. شوُندَه سِینگه کِیم نازِل بُولَه دِی؟- دِیب سوُرَه دِی. رَحمان،- دِیدِی. اوُنگه سَوال بِیردِیکِی: کوُن آچِیق پَیتِیدَه کِیلَه دِیمِی یا قارانغِیدَه مِی؟ قارانغِیدَه،- دِیب جَواب بِیردِی. طُلَیحَه اَیتدِیکِی: گوُواهلِیک بِیرَه مَنکِی سِین یالغانچِی وَ مُحَمَّد راستگوُیدِیر، اَمّا رابِیعَه نِی یالغانچِیسِینِی مُضِرنِی راستگوُیِیدَن اَفضَل کوُرَه مَن. مَنَه بوُ سُوزلَه شُو سِیزلَرگه  تَنِیش اِیمَسمِی؟ مَنَه بوُنِی توُرک، کوُرد، عَرَب، فارسنِی سِکوُلار مُرتَد مِللَت پَرَستلَرِیدَن، نَسِیانالِیستلَردَن اوُن مَرتَه لَب اِیشِیتمَه گنمِیزمِی؟ اَلبَتَّه هَمَّه مِیز بوُنِی  اِیشِیتگنمِیز.

 هَر قَندَی حالَتدَه هَم، بَرچَه تَرِیخِی مَنبَع لَرنِی تِیکشِیرِیب چِیقِیلسَه شوُ نَرسَه آیدِین بوُلَه دِیکِی، رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی عُمرلَرِینِی آخِیرِیدَگِی وَ اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی خِلافَتِینِی باشِیدَگِی مُرتَلَر جِبهَه سِی، واحِد فِکرگه هَم وَ واحِد تورتکِیگه، سَبَبگه هَم اِیگه بوُلِیشمَه گن؛ اوُلَر واحِد بِیر فِکرگه اِیگه بوُلِیشگن اِیمَس، بَلکِی هَم اوُلَرنِی فِکرلَرِی فَرق قِیلَردِی وَ هَم اوُلَرنِی سَبَبلَرِی فَرق قِیلَردِی.

دِیمَک، اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیردَم  بُولِیشمَه گن؛ شوُنِیندِیک حاضِردَه هَم اوُلَر بِیردَم اِیمَسلَر، فَقَط کوُردلَرنِی اوُزِینِی آرَه سِیدَه یوُزلَب هِیلمَه – هِیل، رَنگا- رَنگ سِکوُلار، سِکوُلارزَدَه، مُنافِق گوُرُوهلَر مَوجُود بوُلِیب، فَقَطگِینَه مُسُلمانلَرگه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه قَرشِی بوُلگنلِیکلَرِی اوُلَرنِی بِیر جایگه جَملَه گن خالاص، مَنَه بُو کِیمسَه لَر اَگر مُشتَرَک عامِللَرگه اِیگه بوُلِیشمَه گندَه حوُددِی قوُتوُرگن اِیتلَرگه اوُحشَب بِیر – بِیرلَرِیگه حَملَه قِیلِیشگن بوُلَردِی، اوُلَر بِیر- بِیرلَرِینِی پارَه- پارَه قِیلِیشمَه گن تَقدِیردَه هَم، اَگر بِیر لَگِیردَه بوُلِیب قالِیشسَه اوُز- اوُزِنِی مَیدَه لَه نِیب کِیتِیشَه دِی وَ اوُزلَرِینِی آرَه سِیدَن یَنگِی گوُرُوه، حِزبلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشَه دِی وَ اَجرَب چِیقِیب کِیتِیشَه دِی. کوُمَلَه وَ دِیماکرَتلَر اوُتگن بِیر نِیچَه یِیلنِی آرَه سِیدَه عِراقنِی کوُردِستانِیدَه لَگِیرلَردَه اوُتِیرِیشگن پَیتِیدَه حوُددِی شوُ اِیشنِی قِیلِیشدِی، اوُلَرنِی بَرچَه سِی غَیرِی مُستَقِیم صُورَتدَه طالِبانِی وَ بارزانِینِی کَنَلِی آرقَه لِی اَطرافلَرِیدَگِی حُکوُمَتلَردَن مَعاش آلِیب یَشَه شَه دِی. لِیکِن دِققَت بِیلَن قَرَسَنگِیز بوُلَکلَرگه بوُلِینِیب کِیتِیشگن.

اَفغانِستان وَ باشقَه مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه هَم وَضِیعیَت حوُددِی شوُندَی. مَنَه بوُلَرنِی جِبهَه سِیدَه هَم شوُندَی کِیشِیلَر بارکِی، اوُلَر اوُزلَرِیگه تَعوِیلاتلَرنِی کِیلتِیرِیب شُو جِبهَه لَردَه سَیّافگه وَ اوُندَن باشقَه لَرگه اوُحشَب مُسُلمانلَرگه قَرشِی فَعالِیَت آلِیب بارِیشیَپگن، اَمّا عُمُومِی رَهبَرِیَت مُرتَدلَرنِی قوُلِیدَه ، مَنَه بُو کِیمسَه لَر تَأثِیر اوُتکَه زَه آلِیشمَیدِی. اوُلَر مَنَه بوُ جِبهَه لَردَه مَوجُود اِیکَنلِیکلَرِیگه قَرَه مَسدَن حاضِرگِی وَضِیعیَتدَه اوُلَر کوُپراق توُعالِیتلَرنِی حِیدِینِی اَلمَشتِیرِیب توُرُوچِی سِپِرِی وَظِیفَه سِینِی اوُتَه شَه دِی وَ بوُتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِینِینگ وَ مَحَلِّی مُرتَدلَرنِینگ مُسُلمانلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگلَرِیدَگِی عامِل وَ مُسُلمانلَرنِی فَرزَندلَرِینِی بُوتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرنِینگ مَقصَدلَرِی یوُلِیدَه حَرج قِیلِیش اوُچُون عُمُومِی سَفَربَر قِیلِیش بُویِیچَه عامِللَرنِی بِیرِی حِسابلَه نِیشَه دِی.

صَحابَه لَر مُرتَدلَرنِی اوُلدِیرِیشدَن آلدِین خُدانِی دِینِیگه دَعوَت قِیلِیشلَرِی لازِملِیگِی بارَه سِیدَه مَسَلَه شوُنِی رَوشَن قِیلَه دِیکِی، اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی زَمانِیدَگِی مُرتَدلَر عُمُومِی صُورَتدَه دِیندَن مُرتَد بوُلِیشگن اِیدِی، شوُنِینگدِیک اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ مُرتَد قَبِیلَه لَرگه یازگن نامَه سِیدَه اَیتَه دِیکِی: ” دَعوَت اَذاندِیر، اَگر اوُنِی اَیتِیشسَه اوُلَردَن قوُلِینگِیزنِی تارتِینگلَر.”  اِعتِبار بِیرِینگلَر. مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَه جَمِیعیَتنِی هَمَّه سِی بِیر هِیل بوُلگن اِیمَس.

یَعنِی اوُ یِیردَه اَذان اَیتَه یاتگن کِیشِیلَر مُسُلمانلَرنِی جِبهَه سِیدَن بوُلِیشلَرِی موُمکِین، مَنَه شوُلَردَن قوُلِینگِیزنِی  تارتِینگلَر وَ اوُلَر بِیلَن اِیشلَرِینگِیز بوُلمَه سِین، دِیب اَیتگن؛ اَلبَتَّه مَنَه بُو کِیشِیلَر اِسلامِی دَولَتگه وَ مُسُلمانلَرگه قَرشِی، مُخالِف بوُلِیشلَرِی موُمکِین، اوُلَر مُسُلمان بوُلِیب توُرِیب مُسُلمانلَرگه قَرشِی اَسلَحَه کوُتَه رِیشگن، اَمّا “دَعوَت اَذاندِیر، اَگر اوُنِی اَیتِیشسَه قوُلِینگِیزنِی اوُلَردَن تارتِینگلَر” دِییِیلگن یاکِی کِییِینچَه لِیک اَذان اَیتِیب قوُللَرِینِی جَنگدَن تارتگن وَ تَوبَه قِیلگن کِیشِیلَر بارَه سِیدَه هَم اوُلَردَن قوُلِینگِیزنِی تارتِینگلَر، دِییِیلگن.

هَر قَندَی حالَتدَه، اِسلامِی حُکوُمَتگه مُخالِف جِبهَه نِی رَهبَرِیَتِی مُرتَدلَرنِی قوُلِیدَه اِیدِی؛ اِیندِی اوُلَرنِی آرَه سِیدَه دِیننِی هَمَّه سِینِی اِنکار قِیلگنلَر هَم، دِیننِی بِیر قِیسمِینِی اِنکار قِیلگنلَر هَم بار اِیدِی. اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی اوُلَرگه بِیرگن جَوابِی قوُیِیدَگِیچَه بوُلگن:   إِنَّهُ قد انقطع الوحيُ، وتَمَّ الدِّينُ، أَيَنْقُصُ (الدِّينُ) وأنا حَيّ؟    دِین کامِل بوُلدِی وَ آسماندَن وَحِینِی نازِل بوُلِیشِی هَم اوُزِیلدِی؛ مِین تِیرِیک بوُلِیب توُرِیب دِیندَه کَمچِیلِیک،نوُقصان وُجُودگه کِیلِیشِی موُمکِینمِی؟! یَعنِی مِین تِیرِیک بوُلِیب توُرِیب دِیندَه نوُقصان وُجُودگه کِیلِیشِینِی اِمکانِی بارمِی؟ اَبُو بَکر دِیندَگِی نوُقصاننِی قَبُول قِیلمَه گن وَ اوُلَرگه باشقَه مُرتَدلَرگه مُعامَلَه قِیلگندِیک مُعامَلَه قِیلَه دِی. حاضِرگِی پَیتدَه هَم مَنَه بوُ آواز یَنَه قَیتَه دَن یَنگرَه شِیگه اِیختِیاج بار، أَيَنْقُصُ الدِّينُ و أنا حَيّ؟  مَنَه بُو حاضِردَه مُسُلمانلَرنِی دِینِیگه، نامُوسِیگه، وَطَنِیگه، آبرُوسِیگه، حَیاسِیگه حَملَه قِیلِیشگن سِکوُلارلَرگه مُرتَد سِکوُلارزَدَه لَرنِی قَرشِیسِیدَگِی بَرچَه مُوَحِّدلَرنِی نِداسِی بوُلِیشِی کِیرَک.

حَه، اَبُو بَکر زَمانِیدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُندَگِی اَحکاملَرنِی بِیرِی بوُلمِیش زَکاتنِی اِجرا قِیلِینِیشِیگه توُسقِینلِیک قِیلِیشلَرِی، اِنکار قِیلِیشلَرِی، اَگرچِی باشقَه عِبادَتلَرنِی بَجَه رِیشسَه هَم، اوُلَرنِینگ اِرتِدادلَرِیگه بائِث بوُلدِی. اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ بِیرِینچِی مُعامَلَه وَقتِیدَه یاق اوُلَرنِی تَکلِیفلَرِینِی رَد قِیلِیب مُرتَدلَرنِی صُلح طَلَبانَه طَلَب لَرِینِی هَمَّه سِینِی قَبوُل قِیلمَیدِی وَ کِیلِیشُونِی بَرچَه اِیشِیکلَرِینِی یاپِیش بِیلَن مُرتَدلَرگه قَرشِی جَنگنِی باشلَیدِی وَ اوُلَرگه کامِل اِسلام وَ جَنگنِی اوُرتَه سِیدَه اِیختِیارنِی بِیرِیب قوُیدِی وَ اوُلَردَن ناقِص اِسلامنِی قَبوُل قِیلمَه دِی.

اِیندِی، اَگر بِیر کافِر سِکوُلارِیست یاکِی مَحَلِّی مُرتَد اِقتِصادِی، تَعلِیم – تَربِیَه، جَمِیعیَتدَگِی اِیچکِی وَ تَشقِی سِیاسَت، جَزالَش حُقوُقلَرِی،عائِلَه گه آئِد قانوُنلَر بُویِیچَه شَرِیعَت قانوُنلَرِینِی بِیرارتَه سِینِی قَبوُل قِیلمَه سَه، بوُتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِینِی یاردَمِی بِیلَن مَنَه بُو قانوُنلَرنِی اِجرا قِیلِیشنِی قَصد قِیلگن کِیشِیلَرنِی بَرچَه سِیگه قَرشِی قوُراللِی جَنگ قِیلَه دِی، مَنَه بوُلَرگه نِیمَه دِییِیش کِیرَک وَ اوُلَرگه  نِسبَتاً قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش لازِم؟! اِسلامِی فِرقَه لَر، اَهلِی سُنَّت فِرقَه لَرِی هَمَّه مِیز اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی اَحکاملَرِیدَن بِیرِینِی بوُلسَه هَم مَنَه بوُندَی رَوِیشدَه اِنکار قِیلگن کِیشِیلَرگه قَرشِی توُتَه دِیگن اوُرنِی قَندَی اِیکَه نِینِی یَحشِی بِیلَه مِیز.

اِیراندَگِی 57 یِیلدَگِی اِنقِلابدَه هَم، مِللِی جِبهَه مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی اَوَّلگِی حالَتِیدَن چِیقِیب بِیرِینچِی مَرتَه آشکار وَ آچِیق حالَتدَه “قَصاص” لایِیحَه سِینِی بَرابَرِیدَه قَرشِیلِیک قِیلِیشگه نِینِی کوُرگنمِیز،اوُلَر آدَملَرنِی بَرچَه فِرقَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه مُشتَرَک بوُلگن قَصاص قانوُنِیگه قَرشِی کوُچَه  نَمایِیشلَرِیگه دَعوَت قِیلِیشَه دِی، فَقَطگِینَه دِین وَ قِرآندَگِی مَنَه بُو قانوُنگه آشکار مُخالِفَت قِیلگنلِیگِی بائِث مُرتَدگه اَیلَه نِیشَه دِی وَ آیَتُ اَلله خوُمَینِی اوُلَرنِی اِرتِدادِینِی اوُستِیدَه حُکمنِی صادِر قِیلَه دِی وَ اَگرچِی اوُلَر اوُزلَرِینِی مَذهَبلَرِی بوُیِیچَه باشقَه عِبادَتلَرنِی بَجَه رَه یاتگن بوُلِیشسَه هَم، بَرِیبِیر اوُلَرنِی مُرتَد دِیب بِیلَه دِی، چُونکِی اوُلَر شِیعَه لَرگه خاص یاکِی اِسلامِی مَذهَبلَردَن بِیرِیگه تِیگِیشلِی حُکمنِی اِیمَس، بَلکِی دِیننِی قَطعِی اَحکاملَرِیدِن بِیرِینِی اِنکار قِیلِیشگن اِیدِی.

آیَتُ الله خوُمَینِی تامانِیدَن مَذهَبنِی اِیمَس، بَلکِی اِسلام  دِینِینِی قَطعِی اَحکاملَرِیدِن بِیرِی بوُلمِیش “قَصاص”گه آچِیق قَرشِیلِیک قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی مِللِی جِبهَه نِی اوُستِیدَه اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلَه دِی. اِیندِی، اَگر بِیر شَخص، گوُرُوه،حِزب یا حُکوُمَت جَمِیعیَتنِی حُکوُمَتگه آئِد یاکِی اِجرائِی اِیشلَرِی بوُیِیچَه حُقوُقِی، اِقتِصادِی، تَعلِیم وَ تَربِیَه، سِیاسَت، جَزالَش تِیزِیمِی وَ باشقَه اِیشلَرگه مُخالِف بُولسَه، اَهلِی قِبلَه نِی نَزدِیدَه قَندَی جایگاهگه اِیگه بُولَه دِی؟! اوُزِینِی مُسُلمان دِیب بِیلَه دِیگن فِرقَه لَرنِی هَر بِیرِیگه پایبَند بوُلگن کِیشِیلَر اوُچُون هِیچ قَندَی جایگاهگه اِیگه بوُلِیشمَیدِی.

مَنَه بوُلَر جَرَیاننِی بِیر طَرَفِی بوُلسَه، اوُنِی باشقَه بِیر طَرَفِی شوُکِی، مَنَه بوُلَر بِیلَن هَماهَنگ رَوِیشدَه بَعضِی بِیر مُسُلمانلَر آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک باشقَه دَلِیللَرگه کوُرَه، فَلان حُکمگه نِسبَتاً اِجتِهاد قِیلِیش یا فَلان آیَتدَن تَعوِیل قِیلِیش بوُیِیچَه، دِیندَن قَیتمَه گن حالدَه زَکاتگه قَرشِلِیک قِیلِیشَه دِی، بوُلِیب هَم اوُلَر زَکاتنِی اِنکار قِیلِیشمَسدِی، اوُلَر اوُزلَرِی اوُچُون تَعوِیلاتلَرگه اِجتِهادلَرگه اِیگه اِیدِیلَر. بوُگوُنگِی کوُندَه شوُندَی کِیشِیلَر بارکِی، اوُلَر دِیندَن وَ اِرتِداددَن قَیتمَه گن حالدَه مُسُلمانلَرنِی حُکوُمَت قُدرَتِیگه قَرشِی مُخالِف بوُلِیشلَرِی مُومکِین وَ مُرتَدلَر جِبهَه سِی بِیلَن هَماهَنگ رَوِیشدَه مُسُلمانلَرنِینگ حُکوُمَتِیگه، قُدرَتِیگه قَرشِی یاکِی باشقَه گوُرُوهلَردَگِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی قوُللَرِیگه قوُرال آلِیشَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِی قَرشِیسِیدَه جای آلِیشَه دِی.

شُو سَبَبلِی هَم تَرِیخچِیلَرنِی وَ اِسلام جَهانِیدَگِی اوُلَمالَرنِی اَثَرلَرِیدَه اِسلامِی حُکوُمَتگه وَ باشقَه مُسُلمان بِرادَرلَرگه قَرشِی مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَه جَنگگه کِیرَه دِیگن مُخالِف مُسُلمانلَر گوُرُوهِینِی،اَنَه اوُشَه جِبهَه نِی جُملَه سِیدَن حِسابلَشگن؛ یَعنِی مُرتَدلَر جِبهَه سِیدَن. چوُنکِی اوُلَرنِی اَکثَرِیَتِی، غالِبِی وَ رَهبَرِیَتِی مُرتَدلَرنِی قوُلِیدَه بوُلگن وَ مَنَه بوُلَر اوُلَرنِی آرَه سِیدَه آزچیلیکنی تشکیل قیلیشردی؛ شو سببلی هم هر ایککی دسته گه قرشی قیلینگن جنگلر ردده جنگلری دیب ناملنگن. اولر کوپچیلیکنی آره سیده بیر آزگینه قیسمنی تشکیل قیلیشردی.

بُو یِیردَه اَهلِی فَن اوُلَرنِی آرَه سِیدَه مُخالِف مُسُلمانلَر هَم مَوجُود بوُلگن سَراسِیمَه دَگِی جِبهَه نِی اِیککِی شِیوَه بِیلَن اِیضاحلَب بِیرِیشَه دِی:

– بِیرِینچِیسِیدَه مُخالِف مُسُلمانلَرگه رِددَه لَفظِینِی قوُیِیلَه دِی،فَقَط لوُغَت یوُزَه سِیدَن قوُیِیلگن. یَعنِی لوُغَوِی نَظَردَن اوُلَرگه مُرتَد دِییمِیز. یَعنِی اوُلَر فَقَط لوُغَوِی جِهَتدَن مَنَه بُو جِبهَه گه شامِل بوُلِیشگن وَ شَرعِی نَظَردَن اِیسَه اِسلامدَه مُرتَد بوُلِیشمَه گن؛ حوُددِی اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ نِی عَصرِیدَگِی زَکاتدَن مَنع قِیلوُچِیلَر وَ قَبِیلَه پَرَستلَرنِی بِیر قِیسمِیگه اوُحشَیدِی. اوُلَر فَقَط زَکاتنِی اِسلامِی حُکوُمَتگه تاپشِیرِیشدَن قَیتِیشگن اِیدِی؛ مَنَه بُو حُکمنِی فَرض اِیکَه نِینِی اِنکار قِیلِیشمَسدِی.

اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، بِیزلَر اوُزِیمِیزنِی اوُستِیمِیزدَه فَلان قَبِیلَه قُرَیش حُکمرانلِیک قِیلِیشِینِی اِیستَه مَیمِیز. بِیزلَر اوُزِیمِیزنِینگ قَبِیلَه مِیز حُکمران بُولِیشِینِی هاحلَیمِیز، بِیزلَر هَم اَبُو بَکر وَ باشقَه لَرگه اوُحشَب حاکِم بوُلِیشنِی اِیستَیمِیز. اوُلَر مِللَتنِی بوُرتتِیرِیب کوُرسَه تِیشگن اِیدِی. دِیمَک، اوُلَر مُرتَد بوُلِیشمَه گن، اَبُو بَکر قَبوُل قِیلگن نَرسَه نِی اوُلَر هَم قَبوُل قِیلِیشَردِی . اوُلَر اِرتِداد وَ کِفر اوُچُون اِیمَس، مِللَت پَرَستلِیک،قَبِیلَه پَرَستلِیک غایَه لَرِی بِیلَن قُدرَت اوُچُون جَنگ قِیلِیشَه دِی. مَنَه بوُ کِیشِیلَر مَخصُوصاً زَکاتدَن مَنع قِیلوُچِیلَر شوُندَی تَعوِیل قِیلِیب، اوُزلَرِینِی تَعوِیللَرِینِی اَساسِیدَه شوُندَی نَتِیجَه گه یِیتگن اِیدِیلَرکِی،زَکاتنِی مُسُلمانلَرگه وَ اِسلامِی حُکوُمَتگه تاپشِیرمَسلِیکلَرِی لازِم اِیدِی؛ یاکِی اَیتِیشَردِیکِی،بِیزلَرنِی اوُستِیمِیزدَه فَلان قَبِیلَه حُکمرانلِیک قِیلِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیمِیز وَ اوُزِیمِیزنِی اوُستِیمِیزدَه اوُزِیمِیز بَلکِی باشقَه لَرنِی اوُستِیدَه هَم اوُزِیمِیز حُکمرانلِیک قِیلِیشِیمِیز بِیزلَرنِی حَققِیمِیزدِیر. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اوُرِینباسَرلَرِی بوُلِیش بِیزلَرنِی حَققِیمِیز. بِیزلَرنِی قَبِیلَه مِیز کوُپراق وَ شوُنگه یَرَشَه قُدرَتِیمِیز هَم کوُپراقدِیر. بُو اوُتگن بِیر نِیچَه عَصر  دَوامِیدَه بوُتوُن جَهان آشکار کافِرلَرِی مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه تِیرِیلتِیرگن قَومپَرَستلِیک بوُلِیب، اوُنِی مُسُلمانلَرنِینگ تَفَرُّقِی، زِللَتِی اوُچُون بِیر اَبزار صِیفَتِیدَه اِیشلَه تِیشگن وَ حاضِرگِی پَیتدَه هَم شُو نوُقطَه گه دِققَت قِیلِیشَه دِی. مَنَه بوُلَر اَهلِی فَننِی بِیر دَستَه سِی بوُلِیب مُرتَدلَر جِبهَه سِینِی مَنَه شوُندَی اَنَه لِیز قِیلِیشگن اِیدِی وَ مُسُلمانلَرنِینگ فایدَه سِیگه اوُزلَرِینِی رَعیلَرِینِی صادِر قِیلِیشگن.

– باشقَه بِیر دَستَه حُکمِی اِرتِداد وَ حَقِیقِی اِرتِداد دِیگن کَلِیمَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشَه دِی.

 حُکمِی اِرتِداد وَحَقِیقِی اِرتِداد، یَعنِی بِیزلَرنِی رُوبَرُویِیمِیزدَگِی جِبهَه قَیسِی دَستَه اِیکَه نِینِی بِیلمَیمِیز وَ بِیلِیشگه هَم قادِر اِیمَسمِیز؟ بِیز اوُلَرنِی تَشخِیص بِیرَه آلمَیمِیز وَ اوُلَرنِی قَیسِی دَستَه اِیکَه نِینِی بِیلمَیمِیز. اوُلَرنِی هَمَّه سِی مَنَه بوُلَرنِی صَفِیدَه بِیزلَر بِیلَن جَنگ قِیلَه یاتگن یا حَقِیقِی مُرتَدلَرمِی یاکِی مُخالِف مُسُلمانلَرمِی؟ شوُ سَبَبلِی هَم، بِیزلَر حُکمنِی اَکثَرِیَت، کوُپچِیلِیککَه قَرَب بِیرَه مِیز،بِیزلَر اوُچُون آشکار وَ رَوشَندِیر، اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی بِیر هِیل حِسابلَیمِیز وَ حُکم بوُیِیچَه بِیزلَرگه حَقِیقَت آشکار بوُلگوُنِیچَه، اوُلَردَن مُستَثنا بوُلگنلَرنِی قَصدِی مَعلوُم بوُلگوُنِیچَه اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد دِییمِیز.

نِهایَتدَه عَجایِیب، بِیر اِعتِبار بِیرِینگلَر، مَنَه بُو نَرسَه حَقِیدَه جوُدَه کوُپ دوُستلَر خَطا قِیلِیب قوُیِیشَه دِی، حُکمِی اِرتِداد وَ حَقِیقِی اِرتِداد، اوُلَرنِی اَصلِی مَطلَبدَن نِهایَتدَه فَرق قِیلَه دِیگن نَرسَه لَرگه قِیاس قِیلِیشَه دِی. دِیمَک، اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، بِیزلَر هَمَّه نِی بِیر هِیل حِسابلَیمِیز وَ حُکم بُویِیچَه اوُلَردَن مُستَثنا بوُلگنلَرنِی قَصدِی، حَقِیقَتِی مُشَخَّص بوُلگوُنِیچَه اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد دِییمِیز. اِیندِی مَنَه بُو مَجهُول، نااَنِیق بوُلگن مُستَثنالَر یاکِی مُسُلمانلَرنِی قوُلِیگه توُشِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی حَقِیقَتدَه مُرتَدلَرنِی جُملَه سِیدَن اِیکَنلِیگِی مُشَخَّص بوُلَه دِی. یاکِی بوُلمَه سَم اوُلَرنِی مُرتَد اِیمَس، بَلکِی بَعضِی اوُرِینلَردَه بِیزلَرگه مُخالِف بوُلگن مُسُلمانلَر اِیکَنلِیگِی مُشَخَّص بوُلَه دِی؛ یاکِی بوُلمَه سَم بِیزلَرنِی قوُلِیمِیزدَه تِیرِیک اَسِیر توُشِیشمَیدِی وَ جَنگدَه اوُلدِیرِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی حَقِیقَتِی قِیامَتدَه مَعلوُم بوُلَه دِی.  دِیمَک، اوُلَر یا بِیزلَرنِی قوُلِیمِیزدَه تِیرِیک توُشِیشَه دِی وَ تِیرِیک حاللَرِیدَه اوُلَر بِیلَن صُحبَت قِیلَه مِیز وَ نَتِیجَه دَه اوُلَرنِی نِیمَه اِیکَنلِیکلَرِی اَنِیق بوُلَه دِی. یاکِی اوُلدِیرِیلِیشَه دِی وَ بُو حالَتدَه اوُلَرنِی اوُزلَرِی قِیامَتدَه اَنِیق بُولِیشَه دِی.

 توُرتِینچِی دَرسدَه اَیتِیب اوُتِیلگه نِیدِیک، حُکمِی اِسلامنِی بِیرِیشلِیک، اَگرچِی اوُلَرنِی آرَه سِیدَه مُنافِق کافِرلَر، مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِی مَوجُود بوُلِیشسَه هَم، مُسُلمانلَرنِی دائِرَه سِیگه کِیرگن کِیشِیلَرگه بِیرِیلَه دِی. هَر قَندَی حالَتدَه هَم، اوُلَرنِی آرَه سِیدَگِی مَعلوُم بوُلمَی توُرگن مُنافِق کافِر قَیسِی اِیکَه نِینِی تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر بوُلمَه گه نِیمِیز اوُچُون، اوُلَرنِی هَمَّه سِیگه مُسُلمان دِییمِیز. اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مُسُلمان دِیب حِسابلَیمِیز. اِیندِی، مُرتَد کافِرلَرنِی جِبهَه سِیدَه هَم،اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی مُخالِف مُسُلمان اِیکَه نِینِی بِیلمَه گنلِیگِیمِیز سَبَبلِی وَ بوُنِی تَشخِیص بِیرِیش قُدرَتِیگه اِیگه بوُلمَه گه نِیمِیز اوُچُون، بِیزلَرگه مَعلوُم بوُلگوُنِیچَه اوُلَرنِی هَمَّه سِیگه اِرتِداد حُکمِینِی بِیرَه مِیز.

اَهلِی عِلمنِی آلدِیدَه قَبُول قِیلِینگن عُمُومِی قائِدَه شوُکِی: اوُنِی اَحوالِیدَن بِیزلَر بِی خَبَر بوُلگن یَعنِی مُسُلمان یا کافِرلِیگِی اَنِیق بوُلمَه گن کِیشِیلَر؟ یاکِی یَحشِی آدَممِی یا جِنایَتچِیمِی؟ مَنَه بوُندَی اَحوالِی مَجهوُل بوُلگن اِنسانلَرنِی اَکثَرِیَتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَیمِیز. مُنافِقلَرنِی هَم مَنَه شوُ شِیوَه بِیلَن تا مَعلوُم بوُلگوُنلَرِیگه قَدَر اَکثَرِیَتگه شامِل قِیلدِیک. اوُغرِیلَرنِی آرَه سِیدَگِی توُغرِی آدَمنِی هَم اوُ بِیزلَرگه مَعلوُم بوُلگوُنِیگه قَدَر اوُغرِیلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَیمِیز، مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن جُودَه کوُپ مِثاللَرنِی کِیلتِیرسَک بوُلَه دِی.

اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام سارَه عَلَیهِ السَّلامگه مَرحَمَت قِیلگنلَرِینِی اِیسلَیلِیک:   يَاسَارَةُ! لَيْسَ عَلَى وَجْهِ الأَرْضِ مُؤْمِنٌ غَيْرِي وَغَيْرَكِ،  اِی سارَه! یِیر یوُزِیدَه مِین وَ سِیندَن باشقَه هِیچ قَندَی مُؤمِن مَوجُود اِیمَس. مَنَه بُو مِثالگه دِققَت قِیلِینگلَر، سَیِّیدِیمِیز اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن یِیر یوُزِیدَگِی بَرچَه نِی تَکفِیر قِیلَه دِیلَر وَ فَقَط اوُزلَرِی وَ سارَه عَلَیهِ السَّلامنِی مُسُلمان دِیب بِیلَه دِیلَر. بوُلِیب هَم مَنَه شوُ زَماندَه سَیِّیدِیمِیز لوُط عَلَیهِ السَّلام هَم تِیرِیک بوُلگنلَر. اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:    «وَلَمَّا جَاءتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِیمَ بِالْبُشْرَى قَالُوا إِنَّا مُهْلِکُوا أَهْلِ هَذِهِ الْقَرْیَةِ إِنَّ أَهْلَهَا کَانُوا ظَالِمِینَ‏* قَالَ إِنَّ فِیهَا لُوطاً قَالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَن فِیهَا لَنُنَجِّیَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ کَانَتْ مِنَ الْغَابِرِینَ» ‏(عنكبوت/31-32)، ) قَچانکِی بِیزنِینگ اِیلچِیلَرِیمِیز ( یَعنِی فَرِیشتَه لَر) اِبراهِیمگه (فَرزَند کوُرِیش حَقِیدَگِی) خوُشخَبَرنِی کِیلتِیرِیشگچ، اَیتدِیلَر: “اَلبَتَّه بِیزلَر مَنَه شوُ قِیشلاق اَهلِینِی هَلاک قِیلگوُچِیدِیرمِیز. چوُنکِی اوُنِینگ اَهلِی ظالِم- کافِر بوُلدِیلَر.” ** (اَبراهِیم): “اَخِیر اوُ جایدَه لوُط بار- کوُ!” – دِیدِی. اوُلَر اَیتدِیلَر: “بِیزلَر اوُ جایدَه کِیملَر بارلِیگِینِی یَحشِی بِیلگوُچِیدِیرمِیز. اَلبَتَّه بِیزلَر (لوُطنِی) وَ اوُنِی اَهلِی – عائِلَه سِینِی قوُتقَه رُورمِیز. مَگر اوُنِینگ حاطِینِی (نَجات تاپمَس، چوُنکِی اوُ) قالِیب هَلاک بوُلگوُچِیلَردَن اِیدِی.

مَنَه بُو آیَت هَم اَوَّلگِی آیَتدَن نازِل بوُلگن بوُلِیب، اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلامگه مَنَه شوُنچَه کافِرنِی آرَه سِیدَه لوُط عَلَیهِ السَّلامنِی وَ اوُ کِیشِینِی هَمراهلَرِینِی حالِی آشکار وَ مَعلوُم بُولمَه گن اِیدِی.

دُوستلَر دِققَت قِیلدِینگلَرمِی، حُکمِی اِرتِدادنِی مَنَه بوُندَی رَوِیش بِیلَن توُشوُنِیب آلسَنگِیز بوُلَه دِی. اَوَّل باشِیدَه سَیِّیدِیمِیز لوُط عَلَیهِ السَّلام اوُلَرنِی آرَه سِیدَه بارلِیکلَرِی هَم مُشَخَّص اِیمَس اِیدِی، اوُنِی حُکمِینِی هَم هَمَّه گه اوُحشَش صادِر قِیلَه دِی وَ سَیِّیدِیمِیز اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام هَمَّه نِی تَکفِیر قِیلَه دِی. چوُنکِی ظاهِردَه هَمَّه شوُندَی حالَتدَه بوُلگن، اَمّا اوُ کِیشِیگه لوُط عَلَیهِ السَّلامنِی تِیرِیک اِیکَنلِیکلَرِی مَعلوُم بوُلگن پَیتِیدَه، اَیتِیب اوُتِیلگن صُحبَتنِی اوُرتَه گه تَشلَیدِیلَر، بِیزلَر هَم مَنَه بوُ رَوِیش بِیلَن مُسُلمانلَرنِی مُرتَد وَ کافِرلَرنِی آرَه سِیدَن اَجرَه تِیب آلَه مِیز.

مَنَه بوُ حالَتدَه، حُکم عُمُومگه نِسبَتلَنگن حالدَه صادِر قِیلِینَه دِی وَ اوُرتَه دَگِی اِستِثنالَر هَم مُشَخَّص بوُلمَه گن پَیتگه چَه اَکثَرِیَتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه نَه دِی، چوُنکِی اوُلَر کوُپچِیلِیکنِی آرَه سِیدَه هَلِی مَعلوُم بوُلمَه گن، آشکار بوُلمَه گن،اِیندِی آشکار بوُلگن وَقتلَرِیدَه اوُلَرگه نِسبَتاً مَخصُوص حُکم هَم صادِر قِیلِینَه دِی.

دوُستلَر دِققَت قِیلِینگلَر، مِثال طَرِیقَه سِیدَه کِیلتِیرِیلسَه، اِسلامِی دِیارلَردَگِی ساکِن بوُلگنلَرنِی هَمَّه سِی دارُ الاِسلامنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نِیشَه دِی وَ اِسلامِی دِیاردَگِی کافِر بوُلگن اَهلِی ذِمَّه هَم دارُ الاِسلامنِی جُملَه سِیدَن بوُلِیشَه دِی وَ دارُ الکُفرگه اِیمَس دارُ الاِسلامنِی قائِدَه سِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی، اِیندِی دارُ الکُفردَه هَم اوُ یِیردَگِی مُسُلمانلَر دارُ الاِسلامنِی اِیمَس،دارُالکُفرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نَه دِی، شوُ سَبَبلِی هَم اوُ یِیردَگِی اَندَک عَدَدَّه دَگِی مَوجُود مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه، کافِرلَر حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی دِیارلَردَه بوُلَه دِیگن دارُ الکُفرنِی جُملَه سِیدَن بوُلِیشلِیک حُکمِی آلِیب تَشلَنمَیدِی؛ اَمّا اِیندِی کافِرلَر حاکِمِیَتِی وَ دارُ الکُفرنِی دِیارلَرِیدَگِی مُسُلمانلَر مُشَخَّص وَ مَعلوُم بوُلگن پَیتدَه، مَنَه بُو اَندَک مُسُلمانلَر هَم باشقَه مُسُلمانلَرنِی حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی وَ اوُلَرگه نِسبَتاً باشقَه مُسُلمانلَردِیک مُعامَلَه قِیلِینَه دِی. مَنَه بُو حالَتدَه، اِستِثنالَر هَم اَکثَرِیَت جُملَه سِیدَن اِیمَسلِیگِی مُشَخَّص بوُلمَه گوُنِیچَه اَکثَرِیَتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه نَه دِی؛ یَعنِی آشکار قَطعِی بوُلگن، تَنِیلگن اَکثَرِیَت مَجهُول، مُشَخَّص بوُلمَه گن اِستِثنالَرنِی جُملَه سِیدَن حِسابلَه نمَیدِی. چوُنکِی قائِدَه بُو یِیردَه تِیسکَه رِی بوُلِیب قالَه دِی.

مَنَه بُو بارَه دَه، فِقهِی مَسَلَه لَردَه هَم کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، عُمُومِی قائِدَه گه بِینائاً نَماز وَ رُوزَه ، نَماز وَ رُوزَه نِی عُمُومِی وَقتلَرِی یِیردَگِی ساکِن بوُلگنلَرنِی اَکثَرِیَت اَحوالِیگه کوُرَه صادِر قِیلِینَه دِی، اِیندِی اَگر شَخص شِمالِی قُطبدَه یَشَه سَه، نِیمَه بوُلَه دِی؟ مَنَه بوُ مِنطَقَه لَردَه تَحمِیناً 6 آی کوُندوُزِی وَ 6 آی کِیچَه سِی بوُلَه دِی.

دِیمَک، مُشَخَّص بوُلدِیکِی، حُکم صادِر بوُلگن زَماندَه، اِستِثنا وَ نادِر اوُرِینلَر حِسابگه آلِینمَیدِی وَ حُکم تَنِیلگن،آشکار وَ مَعرُوف بوُلگن اَکثَرِیَتگه نِسبَتاً صادِر بوُلَه دِی وَ مَنَه شوُ حُکمگه عَمَل قِیلِینَه دِی. حالَتِی مَجهُول اِستِثنالَر هَم اَحواللَرِی مُشَخَّص بُولگن پَیتِیدَه اوُزِیگه خاص حُکملَرگه شامِل بوُلِیشَه دِی.

خاطِب اِبنِ بَلتَعَه رَضِیَ الله عَنهُ یَحشِی مِثال بُولَه دِی. اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه هَم اِیشارَه قِیلگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بُو حُرمَتلِی صَحابَه عُمَر رَضِی الله عَنهُ اوُنِی تَکفِیر قِیلِیشگه چَه بارَه دِیگن اِیشنِی قِیلِیب قوُیَه دِی، عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ اوُنِی اوُستِیدَه کافِر حُکمِینِی چِیقَه رَه دِی وَ رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم بُو حُکمگه اِعتِراض بِیلدِیرمَیدِیلَر وَ مَنَه بُو صادِر قِیلگن حُکمِینگ خَطا دِیمَیدِیلَر، بَلکِی بُو حَقِیدَه تَحقِیق قِیلِیشنِی، تِیکشِیرِیشنِی لازِم دِیب بِیلَه دِیلَر وَ مَنَه بُو تَحقِیقاتلَرنِی نَتِیجَه سِیدَه مُشَخَّص بُولَه دِیکِی،خاطِب رَضِیَ لله عَنهُ یَحشِی مِثال بُولَه آلَه دِی. اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه هَم اِیشارَه قِیلگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بُو حُرمَتلِی صَحابَه عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ  اوُنِی تَکفِیر قِیلِیشگه چَه بارَه دِیگن اِیشنِی قِیلِیب قوُیَه دِی، عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ اوُنِی اوُستِیدَه کافِر حُکمِینِی چِیقَه رَه دِی وَ رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم بُو حُکمگه اِعتِراض بِیلدِیرمَیدِیلَر وَ مَنَه بُو صادِر قِیلگن حُکمِینگ خَطا دِیمَه دِیلَر، بَلکِی بُو حَقِیدَه تَحقِیق قِیلِیشنِی، تِیکشِیرِیشنِی لازِم دِیب بِیلَه دِیلَر وَ مَنَه بُو تَحقِیقاتلَرنِی نَتِیجَه سِیدَه مُشَخَّص بوُلَه دِیکِی، خاطِب رَضِیَ لله عَنهُ اِرتِدادنِی قَصد قِیلگن اِیمَسدِی، یَعنِی مَقصَدِی مُرتَد بوُلِیش بوُلگن اِیمَس، بَلکِی تَعوِیل قِیلگن وَ مَنَه بوُندَی شَخص بوُ عُذرلَرِی بِیلَن بِیرگه تَکفِیر قِیلِینگن بُولسَه هَم؛ اَمّا مَنَه بُو حُکمِی اِرتِداد بوُلگن اِیدِی وَ اِیندِی حَقِیقَت رَوشَن وَ مُشَخَّص بُولگچ اوُنِی مُرتَد اِیمَسلِیگِی مَعلوُم بوُلگچ، اوُنِی اوُستِیدَگِی اِرتِداد حُکمِی اوُندَن آلِیب تَشلَه نَه دِی.

مَنَه بُو یِیردَه عُمَر اِبنِ خَطّاب رَضِیَ الله عَنهُ نِی شاشِیلگن دِیب اَیتَه آلَه مِیز، بَعضِی بِیر اوُلَمالَرنِی اَیتِیشِیچَه، شاشِیلگن وَ مَنَه بُو شَخصنِی اوُستِیدَگِی اِرتِداد حُکمِی خَطا بوُلگن. اَمّا عُمُومِی قائِدَه گه قَرَه گن پَیتِیمِیزدَه شوُنِی کوُرَه مِیزکِی، اوُنِی اوُستِیدَه حُکمِی اِرتِدادنِی بِیرگنلِیگِینِی کوُرَه مِیز، بُو آرَه دَه بِیز کوُتدِیک وَ تِیکشِیرُولَرنِی نَتِیجَه سِیدَه اوُ کِیشِینِی حَقِیقِی مُرتَد اِیمَسلِیگِی وَ بُو حُکم حُکمِی اِرتِداد اِیکَه نِی وَ مُرتَدلَرنِی آرَه سِیدَه رائِج بوُلگن اِیشنِی قِیلگنلِیگِی مُشَخَّص بوُلدِی. حُکمِی اِرتِداد وَ حَقِیقِی اِرتِداد مَنَه شوُندَی مُشَخَّص بوُلَه دِی وَ بُو مُسُلمانلَرنِی نَجاتِی اوُچُون بِیر اَبزاردِیر.

بُو حوُددِی قاتِللِیک قِیلگن وَ قاتِللِیک جِنایَتِی بُویِیچَه قوُلگه آلِینگن کِیشِیگه اوُحشَیدِی، یَعنِی شَخص آشکارَه قاتِللِیک قِیلگندَن وَ بُو جِنایَت بُویِیچَه قوُلگه آلِینگندَن سوُنگ، مَنَه بُو شَخص قاتِل وَ اوُندَن قَصاص آلِینِیشِی کِیرَک، دِییِیلَه دِی، اَمّا کِیلتِیرِیلگن دَلِیل وَ حُجَّتلَر شُونِی کوُرسَتَه دِیکِی، مَنَه بُو شَخص اوُلدِیرِیشنِی قَصد قِیلمَه گن، بَلکِی بُو جِنایَتنِی اوُزِی اِیستَه مَه گن حالدَه قِیلِیب قوُیگن اِیکَن. دِیمَک، اوُنِی اوُستِیدَگِی قاتِللِیک جِنایَتِی آلِیب تَشلَه نَه دِی وَ مَثَلاً دِییَه بِیرِیلَه دِی. مَنَه بُو مَرحَلَه نِی تَشخِیص بِیرِیش هَم مُتَخَصِّصلَرگه وَ اَلاهِیدَه قاضِیلَرگه تِیگِیشلِی اِیش بوُلِیب، هَر قَندَی آدَم بُو اِیشنِی بَجَه رِیشگه قادِر اِیمَس.

مَنَه بُو سَوال جُودَه کوُپچِیلِیکنِی اوُیلَنتِیرِیشِی موُمکِین، اِیندِی مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی قَلبِیدَگِی اوُلَرنِی قَصدِینِی، نِیَتِینِی قَندَی قِیلِیب فَهملَی آلَه مِیز؟ دَلِیللَر وَ گوُواهلَرگه قَرَه لَه دِی. بُولمَه سَم اِنسانلَرنِی قَلبِیدَه نِیمَه بوُلَه یاتگه نِینِی اَلله دَن باشقَه هِیچ کِیم بِیلمَیدِی وَ بِیزلَر فَقَط کوُرِیب توُرگه نِیمِیز ظاهِرِیگه، دَلِیللَرگه وَ گوُواهلَرگه قَرَب مَنَه بوُ شَخصلَرنِی قَصدِینِی بِیلَه آلَه مِیز،اَلبَتَّه خَطاگه دوُچار بوُلِیشِیمِیز اِیحتِمالِی هَم مَوجُود. یَعنِی جِنایَتچِی شَخص کِیلتِیرَه دِیگن دَلِیللَرِی بِیلَن بِیزلَرنِی اَلدَه شِی هَم موُمکِین، اَمّا بِیز بَرِیبِیر ظاهِرگه،دَلِیللَرگه کوُرَه حُکم چِیقَه رَه مِیز وَ فَقَطگِینَه بُو یِیردَگِی دَلِیللَر بِیزلَرگه شَخصنِینگ قاتِللِیکنِی قَصد قِیلگنمِی یا قَصددَن بوُلمَه گه نِینِی  کوُرسَه تَه دِی.

بِیر شَخص باشقَه بِیر شَخصنِی آیاغِیگه اوُق آتَه دِی، اَمّا اوُ مَنَه شوُ جَراحَت سَبَبلِی یَللِیغلَه نِیب وَفات تاپَه دِی وَ باشقَه بِیر شَخص قَصددَن اوُقنِی آلدِینگِی شَخصنِی باشِیگه آتِیب آوُلدِیرَه دِی. اوُلَرنِی هَر اِیککِیسِی بِیزلَرنِی قَصدِیمِیز اوُلدِیرِیش اِیمَسدِی، دِییدِی. مَنَه بوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی راست اَیتگه نِینِی سِین قَیِیردَن فَهملَیسَن؟ اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِینِینگ قِیلگن اِدَّعاسِی توُغرِی وَ قَیسِینِیسِیکِی یالغان اِیکَه نِینِی قَیِیردَن بِیلَه سَن؟ گوُواهلَر وَ دَلِیللَرگه اَساساً فَهملَیسَن.

 یاکِی اِیککِی نَفَر بِیر- بِیرِی بِیلَن هَزِیللَه شَه دِی وَ اوُلَرنِی بِیرِی اِیککِینچِیسِینِی سوُوگه اِیتَه رِیب یوُبارَه دِی، نَتِیجَه دَه سوُودَه بوُغِیلِیب اوُلَه دِی، باشقَه بِیر کِیشِی اِیسَه بِیر نَفَرنِی باشِینِی سوُوگه تِیقِیب آلِیب اوُلگوُنِیچَه اوُشلَب توُرَه دِی. مَنَه بوُلَرنِی هَر اِیککِیسِی اوُلدِیرِیشنِی قَصد قِیلمَه گنلِیکلَرِینِی اِدَّعا قِیلِیشَه دِی. سِین اوُلَرنِینگ قَیسِی بِیرِی راست اَیتیَپتِی وَ قَیسِینِیسِی یالغان اَیتَه یاتگَه نِینِی قَیِیردَن بِیلَه سَن؟ اَلبَتَّه دَلِیللَر وَ گوُواهلَر آرقَه لِی.

یاکِی بوُلمَه سَم رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم خاطِبنِینگ سوُزلَرِی راست یا یالغان اِیکَه نِینِی قَندَی قِیلِیب فَهملَه گنلَر؟ اوُنِینگ راست وَ یالغان سوُزلَرِینِی قَندَی تَشخِیص بِیرگنلَر؟ دَلِیللَر وَ گوُواهلَر آرقَه لِی تَشخِیص بِیرگنلَر. یاکِی سِیزنِی آتَه – آنَه نگِیز، توُرمُوش اوُرتاغِینگِیز، آپَه – سِینگلِینگِیز، اَکَه – اوُکَه لَرِینگِیز، اَطرافِینگِیزدَگِی یَقِینلَرِینگِیز سِیزنِی یَحشِی کوُرِیشلَرِینِی قَندَی فَهملَه گن اِیدِیلَر؟ یاکِی بِیر مُسُلماننِینگ سِکوُلار کافِرلَردَن بَرائَت قِیلگه نِینِی قَندَی قِیلِیب فَهملَه گن اِیدِیلَر، بوُلِیب هَم مُحَبَّت وَ غَضَبنِی جایِی قَلبدَه – کوُ؟ بِیر مُسُلماننِینگ سِکوُلار کافِرلَردَن بَرائَت قِیلگنلِیگِینِی فَهملَشگه قادِر اِیمَسمِیز، چوُنکِی مُحَبَّت وَ غَضَبنِی اوُرنِی قَلبدَه دِیر. مَنَه بُو وَ بوُنگه اوُحشَه گن اِنسانلَرنِی باطِنلَرِیگه، قَصدلَرِیگه تِیگِیشلِی بوُلگن اوُرِینلَرنِی فَقَط دَلِیللَر وَ گوُواهلَر واسِیطَه سِیدَه تَشخِیص بِیرسَه بوُلَه دِی.

یاکِی مَثَلاً بِیر شَخص اَیتَه دِیکِی، مِین سِینِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی تَطبِیق قِیلِیشنِی اِیستَه گِیدَه بوُلگنلِیگِینگ اوُچُون یَحشِی کوُرَه مَن، اَمّا بوُنِی بَرابَرِیدَه اَلله نِی وَ سِینِی آشکار دُشمَنِینگ بوُلگن سِکوُلار کافِر مُرتَد گوُرُوهلَر بِیلَن دوُستلِیک اِعلان قِیلَه دِی وَ اوُلَرگه نِسبَتاً باشلِیق، حاکِم صِیفَتِیدَه قَرَیدِی وَ بِیر کُون کِیلِیب مَنَه بُو کِیمسَه لَر حاکِم بوُلِیشلَرِینِی آرزُو قِیلَه دِی. مَنَه بوُندَی طَرزدَه اوُلَرنِی یالغان اَیتَه یاتگنلِیکلَرِینِی بِیلِیب آلَه سَن. یَعنِی هَم سِین بِیلَن وَ هَم سِینِی دُشمَنِینگ بِیلَن دوُست بوُلِیشِی موُمکِینمِی؟ بوُلِیب هَم مَنَه بوُلَر حَقِیدَه اَلله تَعالَی کِیمکِی بوُلَر بِیلَن دوُست بوُلسَه اوُلَرنِی جُملَه سِیدَن بوُلَه دِی، دِیب مَرحَمَت قِیلگن. مَنَه بُو گوُواهلَرنِی واسِیطَه سِیدَه بُو شَخصنِینگ یالغان اَیتَه یاتگه نِینِی فَهملَب آلَه سَن، اوُنِی قِیلَه یاتگن دوُستلِیک اِدَّعالَرِی هَم یالغان اِیکَه نِینِی هَمدَه بُو سِکوُلار کافِرلَرگه یاکِی اوُ دوُستلِیگِینِی اِعلان قِیلگن کافِرلَرگه اوُحشَش بِیر دُشمَن اِیکَه نِینِی بِیلِیب آلَه سَن. مَنَه بُو شَخصنِی قِیلگن عَمَلِی اِدَّعالَرِیگه مُوافِق کِیلمَیدِی، شُو سَبَبلِی هَم اوُ یالغان اَیتیَپتِی، دِییمِیز. بِیر وَقتنِی اوُزِیدَه هَم شَیطاننِی وَ هَم اَلله نِی اوُزِینگگه باشلِیق قِیلِیب آلِیشِینگنِی اِمکانِی یُوق. هَم اَلله نِی دوُستلَرِی بِیلَن وَ هَم شَیطاننِی دوُستلَرِی بِیلَن دوُستلِیک اِعلان قِیلِیش موُمکِین اِیمَس.

 مَنَه بُو وَ بوُنگه اوُحشَش اوُرِینلَردَه، شَخصلَرنِی توُغرِی یا ناتوُغرِی، غَلَط نِیَتِینِی، قَصدِینِی تَشخِیص بِیرِیش اوُچُون مِعیار، آشکار وَ ظاهِرِی دَلِیللَر وَ حُجَّتلَر بوُلَه دِی. مَنَه شوُ دَلِیللَر، مُستَنَداتلَر شَخصنِینگ قَصدِینِی، نِیَتِینِی آشکار قِیلِیب بِیرَه دِی.

بِیزلَر آلدِینگِی دَرسلَرِیمِیزدَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتگن بَرچَه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب بِیلَه مِیز، اوُلَر هَر قَندَی دَلِیلگه کوُرَه مُعلوُم مَسافَه نِی مُسُلمانلَر بِیلَن بِیرگه باسِیب اوُتِیشگن، اِیندِی اوُلَر مَنَه شوُنچَه مَسافَه نِی باسِیب اوُتِیشگندَن سوُنگ، یَنَه قَیتَه دَن آشکارَه آرتگه قَیتِیشَه دِی وَ آشکار، مُرتَد کافِرلَرنِی صَفِیدَن جای آلِیشَه دِی، بِیزلَر مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِیگه اِرتِداد حُکمِینِی بِیرَه مِیز وَ اوُلَر حُکمِی مُرتَد بوُلِیشگن دِییمِیز، اَمّا اَگر بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَر هِیچ قَندَی اوُزگه رِیشسِیز یَعنِی عَقِیدَه لَرِیدَه اوُزگه رِیش بوُلمَه گن حالدَه اوُلَرنِی نَیرَنگلَرِیگه اَلدَه نِیشگن بوُلسَه لَر وَ اوُلَرنِی صَفلَرِیگه اوُتِیب آلِیشگن بوُلسَه چِی؟ بُو یِیردَه اوُلَرگه بِیرِینچِی بوُلِیب آچِیلَه دِیگن اِیشِیک تَوبَه اِیشِیگِیدِیر.

اَوَّل هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، کافِرلَر هَرگِیز اِیمان کِیلتِیرِیشمَیدِی،    «إنَّ الذّینَ کَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیهِم ام لَم تُنذِرهُم لَایُؤمِنُون» اَمّا اوُلَرنِی مُرِیدلَرِی اِیمان کِیلتِیرِیشَه دِی. شُو سَبَبلِی هَم، بِیز اوُلَرنِی اوُستِیدَه حُکمِی اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلگن مُرتَدلَرگه اوُلَر یَنَه قَیتَه دَن اِسلامگه قَیتِیشلَرِی اوُچُون بَرچَه سَبَبلَرنِی مُهَیّا قِیلَه مِیز وَ اوُلَرنِی تَوبَه  قِیلِیشگه تَرغِیب قِیلَه مِیز، یاکِی اَگر بِیر مُسُلمان بَعضِی بِیر دَلِیللَرگه کوُرَه تِیل یا عَمَل بِیلَن کافِرلَرنِی جِبهَه سِیگه اوُتِیب قالگن بوُلسَه، خاطِب رَضِیَ الله عَنهُ گه اوُحشَب، اوُلَرنِینگ اِسلامدَگِی اوُتمِیشلَرِینِی وَ کِیلتِیرگن دَلِیللَرِینِی نَظَرگه آلگن حالدَه، اوُلَرنِینگ قَصدلَرِینِی، نِیَتلَرِینِی،مَقصَدلَرِینِی عَمَللَرِیدَن بِیلِیب آلَه مِیز وَ اوُلَرنِینگ اِسلامگه قَیتِیشلَرِی اوُچُون یوُلنِی تِیکِیسلَب چِیقَه مِیز، اوُلَرنِی یوُزِیگه بَرچَه یوُللَرنِی یاپِیب قوُیمَیمِیز.

مَنَه بُو زَمِینَه دَه، بِیزلَر رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی رِحلَتلَرِی پَیتِیدِیک، خاطِب رَضِیَ الله عَنهُ گه اوُحشَش ناتوُغرِی تَعوِیل تَأثِیرِیدَه یاکِی بَعضِی سِیاسَتلَرگه مُخالِف بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، کافِر وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه اوُتِیب قالگن قَبِیلَه لَرگه، گوُرُوهلَرگه، اَحزابلَرگه گوُواه بوُلِیشِیمِیز موُمکِین. مُخلِیص مُسُلمانلَر اوُچُون مَنَه بوُندَی حادِیثَه لَر اَکثَر حالَتدَه اوُلَرنِینگ اِیختِیارِیسِیز صادِر بُولَه دِی، مَثَلاً بَعضِیدَه آشکار کافِرلَر مُرتَدلَر بِیلَن بِیرگه بِیزلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشَه دِی، اِیندِی باشقَه بِیر گوُرُوه یا جَماعَت هَم مَنَه شوُ کافِر وَ جَنگچِی دُشمَن بِیلَن بِیرگه جَنگ قِیلمَسلِیک بارَه سِیدَه قَرارداد توُزِیشِی یاکِی توُزمَسلِیگِی وَ اوُلَر بِیلَن اِیشِی بوُلمَسلِیگِی موُمکِین، سوُنگرَه اِیسَه مَنَه بوُ باسقِینچِی، تَشقِی کافِرلَر وَ مَحَلِّی مُرتَدلَر خَبَردار بوُلمَه گن حالدَه، اوُلَر باشقَه بِیر جایدَه بِیزلَرگه قَرشِی جَنگگه کِیرَه دِی. مَنَه بُو صُورَتدَه، مُسُلمانلَرنِی بُو حِزبِی وَ گوُرُوهِی اوُزِی اِیستَه مَه گن حالدَه کافِر وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَه توُرِیب مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگگه کِیرگن بوُلَه دِی وَ مُرتَدلَر بِیلَن بِیرگه واحِد جِبهَه نِی تَشکِیل قِیلَه دِی، نَتِیجَه دَه اِیسَه بِیزلَر اوُلَرنِینگ نِیمَه اِیکَنلِیکلَرِینِی وَ نِیمَه نِی اِیستَه یاتگنلِیکلَرِینِی تَشخِیص بِیرگوُنِیمِیزگه چَه، اوُلَر حُکمِی اِرتِداد حُکمِیگه شامِل بوُلِیشَه دِی.

اِیندِی بوُ یِیردَه هَمَّه نَرسَه سِی سِیزلَرگه اوُحشَه گن مُسُلمانلَرنِینگ بِیر دَستَه سِی بوُلِیشِی موُمکِین، اَمّا جَهالَت،ناتوُغرِی تَعوِیل سَبَبلِی وَ دُشمَننِینگ تَبلِیغاتِینِی تَأثِیرِیدَه سِیزلَرنِی خَوارِج، مُرتَد، ساتقِین، دِین دُشمَنِی، حَلق دُشمَنِی، بالَه لَرنِی قاتِیلِی، جِنایَتکار وَ باشقَه دِیب حِسابلَیدِی، حوُپ سِین اوُزِینگنِی بوُندَی اِیمَسلِیگِینگنِی یَحشِی بِیلَه سَن،سِینگه تُحمَت قِیلِیشگن، اِیندِی سِین اوُ بِیلَن صُحبَتلَش وَ بوُندَی اِیمَسلِیگِینگنِی توُشوُنتِیر وَ عُذرِینِی قَبُول قِیل. یاکِی جَهالَتِی وَ ظالِملَرنِی تَبلِیغاتِی سَبَبلِی، اَگر سِین قُدرَتنِی قوُلگه کِیرِیتسَنگ، مُسُلمان عَیاللَرِینِی کَنِیز قِیلِیب آلَه سَن وَ بَرچَه مُسُلمانلَرنِی کافِر حِسابلَیسَن، دِیگن فِکردَه بوُلَه دِی، بُو شَخص اوُزِینِی نامُوسِینِی وَ مُسُلمانلَرنِی حِمایَه قِیلِیش اوُچُون سِینگه قَرشِی جَنگ قِیلَه دِی. حوُپ اوُ بِیلَن هَم صُحبَتلَش وَ اوُنگه بُو نَرسَه لَرنِی یالغان اِیکَه نِینِی توُشوُنتِیر وَ عُذرِینِی قَبوُل قِیل. مَنَه بوُ اوُرِینلَردَه یاکِی شوُنگه اوُحشَش اوُرِینلَرنِی هَمَّه سِیدَه بُو شَخص اَلله اوُچُون یاکِی اَلله گه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِعتِقاد قِیلگنلِیگِی بائِث اوُزِینِی اوُلِیم بِیلَن رُوبَرُو قِیلَه دِی وَ اوُرِیشَه دِی. حوُپ، شوُندَی اِیکَن اوُنگه نَجات بِیر وَ عُذرِینِی قَبُول قِیل. مَنَه بوُ بِرادَرِینگ بِیر مُددَت آلدِین ظالِم وَ قِینغِیر فَهملِی اِنسانلَرنِی حُوضُورِیدَه اَسِیر بوُلگن وَ شوُنِی تَأثِیرِیدَه بِیمار اِیدِی، اِیندِی اوُ سِینِی قوُلِینگگه توُشدِی، بُو هَم بِیر نِعمَت. دِیمَک اوُنِی دَرمان قِیلِیب نَجات بِیر وَ تَوبَه سِینِی قَبوُل قِیل.

اَلله تَعالَی مُؤمِنلَرگه اَمر قِیلَه دِیکِی:       «یا اَیهَا الذینَ آمَنُوا تُوبَوا اِلَی اللّهِ تَوْبَةً نصوحاً»(تحریم/8) اِی مُؤمِنلَر، اَلله گه خالِص تَوبَه قِیلِینگلَر،    وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»(حجرات/ 11)) کِیم تَوبَه قِیلمَه سَه بَس، اَنَه اوُشَه لَر ظالِم کِیمسَه لَرنِینگ اوُزِیدِیرلَر.

اِیندِی مَنَه بُو شَخص سِین اوُنگه تَعلِیم بِیرگن عِلم وَ سِین آرقَه لِی تاپگن نَرسَه لَرِی سَبَبلِی اوُنِینگ ناتوُغرِی جَهلِینِی، خَطاسِینِی،نااوُرِین تَعوِیلِینِی توُشوُنِیب یِیتَه دِی وَ اوُزِیگه، سِینگه وَ هَمَّه گه نِسبَتاً ظُلم قِیلگه نِینِی فَهملَیدِی وَ تَوبَه قِیلَه دِی وَ ظالِملَرنِی صَفِیدَن چِیقَه دِی:   «وَمَن یَعْمَلْ سُوءًا أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللّهَ یَجِدِ اللّهَ غَفُورًا رَّحِیمًا» (نساء/110)،) کِیم بِیران بِیر یامان اِیش قِیلسَه یاکِی اوُز جانِیگه جَبر قِیلسَه، سوُنگرَه اَلله دَن مَغفِیرَت سوُرَه سَه، اَلله نِی مَغفِیرَت قِیلگوُچِی وَ مِهرِبان اِیکَه نِینِی تاپَر- کوُرَر.

رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم تَوبَه قِیلوُچِی شَخص حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:   «التائِبُ مِنَالذَّنب كَمَن لَاذَنبَ لَه»، گوُناهدَن تَوبَه قِیلگن کِیشِینِی هِیچ قَندَی گوُناهِی بوُلمَیدِی. اَلله تَعالَی بوُندَی شَخصلَر حَقِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:  «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ» (بقره/222)،) اَلبَتَّه اَلله تَوبَه قِیلگوُچِیلَرنِی وَ اوُزلَرِینِی مُودام پاک توُتگوُچِیلَرنِی سِیوَه دِی. بُو شَخص اوُزِینِی شِیرکدَن،کُفردَن، جَهلدَن وَ ناتوُغرِی تَعوِیللَردَن پاکلَه گه نِی سَبَبلِی اَلله تَعالَی قوُیِیدَگِی آیَت بِیلَن مَرحَمَت قیِلیَپتِی: «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ»، اَلبَتَّه اَلله تَوبَه قِیلگوُچِیلَرنِی وَ اوُزلَرِینِی موُدام پاک توُتگوُچِیلَرنِی سِیوَه دِی. حوُددِی شوُ شِیوَه بِیلَن اَلله تَعالَی مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی:  ِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ»(صف/4)،)  اَلبَتَّه اَلله اوُزِینِینگ یوُلِیدَه گوُیا توُتَش بِنالَردِیک بِیر صَفگه تِیزِیلگن حاللَرِیدَه جِهاد قِیلَه دِیگن ذَاتلَرنِی سِیوَر. دِیمَک، اَلله حوُددِی مُجاهِدلَرنِی، جَنگچِیلَرنِی یَحشِی کوُرگه نِیدِیک تَوبَه قِیلگوُچِیلَرنِی هَم یَحشِی کوُرَه دِی.

حُوپ، اِیندِی مَنَه بوُ ظالِملَر تامانِیدَن اَلدَنگن،جاهِل، خَطاکار مُسُلمانلَرنِینگ سِینِی واسِیطَه نگ بِیلَن حَقِیقَتنِی فَهملَه گه نِینِی وَ تَوبَه قِیلِیب گوُناهلَرِی کِیچِیرِیلگه نِینِی قَیِیردَن بِیلَه سَن؟ اوُلَرنِینگ اَلله یَحشِی کوُرَه دِیگن کِیشِیلَر جُملَه سِیدَن اِیکَه نِینِی قَیِیردَن بِیلَه سَن؟ سِین هَرگِیز بِیلَه آلمَیسَن. شوُندَی بوُلگچ مُسُلمان بِرادَرِینگگه نَجات بِیر وَ اوُنِی اوُستِیدَه تَوبَه قِیلگوُچِیلَرنِی اَحکاملَرِینِی پِیادَه قِیل، اوُنِی دَرمان قِیل وَ اوُنِی اَلله یَحشِی کوُرَه دِیگن واحِد صَفگه دَعوَت قِیل، «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ»، حاطِرجَم بوُل، دوُستلَرِیگه قَرشِی جَنگگه کِیرَه دِیگن یاکِی اوُلَرنِی اوُلدِیرَه دِیگن کِیشِیلَرنِی اَلله یَحشِی کوُرمَیدِی؛ بَلکِی اَلله اوُلَرگه قَرشِی جَنگ اِعلان قِیلَه دِی:   «إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَالَ: مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُهُ عَلَيْهِ، وَلاَ يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ؛ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَلَئِنْ سَأَلَنِي لأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنْ اسْتَعَاذَنِي لأُعِيذَنَّهُ»، کِیمکِی مِینِی دوُستلَرِیمدَن بِیرِیگه دُشمَنچِیلِیک قِیلسَه، مِین اوُنگه قَرشِی جَنگ اِعلان قِیلَه مَن. مُؤمِن بَندَه مِینِی نَزدِیمدَه فَرضلَردَن باشقَه نَرسَه بِیلَن مَحبُوب بوُلَه آلمَیدِی وَ اوُ مِینگه نَفل ( یَعنِی واجِب بوُلمَه گن عِبادَتلَر)نِی بَجَه رِیش بِیلَن یَقِینلَه شَه دِی، حَتَّی نَتِیجَه دَه مِین اوُنِی یَحشِی کوُرَه مَن، مِین اوُنِی یَحشِی کوُرگن پَیتِیمدَه، اوُ بِیلَن اِیشِیتَه دِیگن قوُلاغِیگه وَ اوُ بِیلَن کوُرَه دِیگن کوُزِیگه وَ اوُ بِیلَن اوُشلَیدِیگن قوُلِیگه وَ اوُ بِیلَن قَدَم باسَه دِیگن آیاغِیگه اَیلَه نَه مَن، اَگر مِیندَن بِیرار نَرسَه نِی سوُرَه سَه اوُنگه بِیرَه مَن وَ مِیندَن پَناه سوُرَه سَه اوُنگه پَناه بِیرَه مَن.

حوُپ، اِیندِی خاطِب رَضِیَ الله عَنهُ گه اوُحشَه گن مَنَه بوُندَی شَخصلَر هَمَّه سِیگه تَسلِیم بوُلگه نِینِی، اَمّا کامِلاً ناتوُغرِی، غَلَط دَلِیللَرگه کوُرَه سِینگه قَرشِی تامانگه توُشِیب قالگه نِیدَن خَبَردارسَن وَ اوُنِی تَوبَه قِیلگه نِینِی، هَمدَه اَلله هَم تَوبَه قِیلگوُچِیلَرنِی یَحشِی کوُرِیشِینِی یَحشِی بِیلَه سَن،    «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ» اَلله تَعالَی اوُزِینِی یوُلِیدَه قِتال یَعنِی جَنگ قِیلگن کِیشِیلَرنِی هَم یَحشِی کوُرِیشِیدَن خَبَرِینگ بار، “إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ” اَگر اَلله نِی دوُستلَرِیدَن بِیرِیگه قَرشِی دُشمَنچِیلِیک قِیلسَنگ هَم اَلله سِینگه قَرشِی جَنگ اِعلان قِیلِیشِیدَن هَم یَحشِی خَبَردارسَن،  “مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ” اَمّا مَنَه بُو مُسُلمان شَخصلَرنِینگ تَوبَه سِی راست یا یالغان اِیکَه نِی بارَه سِیدَه شُبهَه لَه نَه سَن؟ لِیکِن بِیزلَرنِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیزکِی، شَخص اِیشانچ بِیلَن اِسلامگه کِیرَه دِی وَ شَک – شُبهَه بِیلَن اوُندَن چِیقِیب کِیتمَیدِی، دِیمَک، بوُ شَخصنِی اَلبَتَّه تَوبَه قِیلگوُچِیلَر، مُجاهِدلَر، اَلله نِی یَحشِی کوُروُچِیلَر جُملَه سِیدَن دِیب فَرض قِیلِیشِینگ کِیرَک،  نَحْسِبُهُ، وَاللَّهُ حَسِيبُهُوَلاَ نُزَكِّي عَلَى اللَّهِ أَحَدًا.  حُوپ، اِیندِی اَگر جُرعَتِینگ بوُلسَه، مَنَه شُو شَک وَ گوُمانلَرِینگ بِیلَن اَلله گه قَرشِی جَنگ اِعلان قِیل.

بُو نِهایَتدَه خَطَرلِی نَرسَه ، اوُلَر ظاهِردَه اوُزلَرِی اِیستَه مَه گن حالدَه خاطِبنِی اِیشِینِی قِیلِیشَه دِی، لِیکِن اوُلَرنِی قِیلَه یاتگن اِیشلَرِینِی مِقیاسِی کَتتَه، کِینگ بوُلِیب گوُرُوه، جَماعَت، مَذهَب کوُرِینِیشِیگه اِیگه وَ اَلبَتَّه اوُلَرگه نِسبَتاً مُناسَبَت بِیلدِیرِیلگن وَقتدَه جوُدَه هَم دِققَت قِیلِینِیشِی لازِم، اوُلَرنِی بُو اِیشلَرِیدَن قَیتَه رِیش وَ بُو اِیشلَردَن بوُلگن مَقصَدنِی، هَدَفنِی تَشخِیص بِیرِیش کِیرَک وَ اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی جَماعَه سِیگه قَیتَه رِیش، هَمدَه اَگرچِی یالغاندَن بُولسَه هَم عُذرلَرِینِی قَبُول قِیلِیش لازِم. عادَتدَه بوُندَی اوُرِینلَردَه کِیشِینِی عُذرِینِی فَقَط بِیر مَرتَه قَبوُل قِیلِینَه دِی وَ اَگر شَخص بوُندَی اِیشلَرنِی یَنَه تَکرارلَیدِیگن بوُلسَه اوُنِی عُذرِی قَبوُل قِیلِینمَیدِی.

اَبُو عِزَّه جُمحِینی باشِیدَن اوُتکَزگن سَرگوُزَشتلَرِی یَحشِی نَمُونَه بُولَه آلَه دِی. بُو شَخص سِکوُلار بوُلِیشِی بِیلَن بِیرگه شاعِر اِنسان هَم اِیدِی، قِیزلَرِی کوُپ عائِلَه لِی مُختاج آدَم بوُلگن. بَدر جَنگِیدَه اَسِیر بوُلگن پَیتِیدَه رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمگه اَیتَه دِیکِی: اِی رَسُول الله! سِیز مِینِی عائِلَه سِی کَتتَه مُختاج کِیشِی اِیکَه نِیمنِی یَحشِی بِیلَه سِیز، سِیزگه توُلاو بِیرِیش اوُچُون مالِیم یُوق، شوُنِینگ اوُچُون مِینگه اِحسان قِیلِینگ! رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم هَم اوُنِی عُذرِینِی قَبوُل قِیلَه دِیلَر. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه قَرشِی اِیککِینچِی مَرتَه جَنگگه چِیقمَسلِیگِی وَ اوُ کِیشِینِی دُشمَنلَرِینِی حِمایَه قِیلمَسلِیگِی بارَه سِیدَه پَیغَمبَرِیمِیز اوُندَن عَهدُو – پَیمان آلَه دِیلَر. لِیکِن اَبُو عِزَّه رَسُول الله صَلَّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّمگه بِیرگه عَهدِیگه وَفا قِیلمَیدِی وَ قُرَیش سِکوُلارِیستلَرِی اوُنِی اَلدَه شَه دِی وَ اُحُد جَنگِیدَه لَشکَر آرقَه گه چِیکِینَه یاتگن پَیتِیدَه بَعضِی بِیر دَلِیللَرِیگه کوُرَه لَشکَردَن آرتدَه قالَه دِی وَ اِیککِینچِی مَرتَه مُسُلمانلَرنِی قوُلِیگه اَسِیر توُشَه دِی. بُو سَفَر هَم رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمدَن اوُنِی کِیچِیرِیشلَرِینِی سوُرَیدِی، اَمّا رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم هَم اوُنِی طَلَبِینِی قَطعِیَت بِیلَن رَد قِیلِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: ” مُحَمَّدنِی اِیککِینچِی مَرتَه اَلدَه دِیم دِیب یوُرِیشِینگ اوُچُون سِینِی قوُیِیب یوُبارمَیمَن.” شوُ سَبَبلِی بُویُورَه دِیلَر اوُنِی باشِینِی تَنَه سِیدَن جُودا قِیلِیشَه دِی.

توُغرِی مَنَه بُو شَخص کافِر مُشرِک بُولگن، اَمّا مَنَه بُو قائِدَه نِی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر بارَه سِیدَه هَم رِعایَه قِیلسَه بوُلَه دِی، بِیر شَخص اَگر اِرتِداد جِنایَتِینِی بِیر مَرتَه قِیلَه دِیگن بوُلسَه، اوُشَه اَوَّلگِی سَفَر تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَه دِی. اِیندِی بُو یِیردَه یَهُودِیلَرنِینگ اوُیِینلَرِی بُو باشقَه مَسَلَه، اوُلَر اَصلِیدَه مُرتَد بوُلِیب تَوبَه قائِدَه سِیگه شامِل بوُلِیشلَرِی اوُچُون، عُمُوماً مُسُلمان بوُلِیشمَه گن اِیدِی.

 مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه عَلاقَه دار بوُلگن دَرسلَردَه شوُ نَرسَه رَوشَن بوُلدِیکِی، مُنافِقلَر هَم گاهِیدَه آشکار کافِرلَرنِینگ مُسُلمانلَرگه قَرشِی جِبهَه سِیدَگِی رُوحِی جَنگلَرِیدَه قَتنَه شِیشَه دِی وَ اوُلَر قوُلگه توُشگن پَیتلَرِیدَه یالغان عُذر وَ بَهانَه لَر کِیلتِیرِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی عُذرلَرِینِی قَبوُل قِیلِینَه دِی. اَلبَتَّه اوُلَر مُسُلمانلَرنِی رَهبَرِی رَسُول لله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اوُلَر نِیمَه دِییِیشسَه قوُلاق سالِیب قَبوُل قِیلَه دِیگن اِیشانوُچَن، ساددَه اِنسان دِیب فَرض قِیلِیشَردِی،  وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ اوُلَر عُمُوماً مُهِم اِیمَسدِی، بُو یِیردَگِی اِینگ مُهِم نَرسَه اوُلَرنِینگ ظاهِردَه اِسلامِی حُکوُمَتگه تابِع بوُلِیشلَرِی اِیدِی. اوُلَرنِینگ راست یا یالغان اَیتَه یاتگنلِیکلَرِینِی تَشخِیص بِیرِیش مُهِم بوُلگنمِی؟ یوُق، بُو یِیردَه اوُلَر سَبَبلِی اَلدَه نِیب قالَه یاتگن مُسُلمانلَرنِی حِمایَه قِیلِیش، دِفاع قِیلِیش مُهِم بُولگن.

 عُمَر اِبنِ خَطّاب اَیتَه دِیکِی: رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی دَورلَرِیدَه وَحِی نازِل بوُلَردِی،حاضِر اِیسَه وَحِی اوُزِیلگن؛ حاضِر مِین سِیزلَردَه کوُرِینِیب توُرگن نَرسَه لَرگه اَساساً مُناسَبَتدَه بوُلَه مَن. بِیزلَرگه نِسبَتاً یَحشِیلِیک قِیلگن کِیشِیگه اَمنِیَت بِیرَه مِیز وَ اوُنِی اوُزِیمِیزنِی آلدِیمِیزدَه اوُشلَب توُرَه مِیز، اوُنِی باطِینِی بِیلَن اِیشِیمِیز یوُق؛ خُداوَند اوُنِی حِساب – کِتابِی بِیلَن اوُزِی مَشغُول بوُلَه دِی. کِیمکِی بِیزلَرگه یامانلِیکنِی آشکار قِیلَه دِیگن بُولسَه، اوُنگه آمانلِیک بِیرمَیمِیز وَ اوُنِی تَصدِیقلَه مَیمِیز؛ اَگرچِی اوُ اوُزِینِی باطِینِی یَحشِی اِیکَه نِینِی اِظهار قِیلسَه هَم یاکِی اوُنِی باطِینِی یَحشِی بوُلسَه هَم، اوُنِی باطِینِی بِیلَن اِیشِیمِیز یوُق.

حوُپ، اِیندِی شِیرکدَن سوُنگ مُسُلمانلَر اوُچُون تَفَرَّقدَن باشقَه شَررِی کوُپراق نِیمَه بار؟ اَصلِیدَه تَفَرُّق هَم مُشرِکلَرنِی صِیفَتلَرِیدَن بِیرِی حِسابلَه نَه دِی.   وَلا تَکُونُوا مِنَ الْمُشْرِکينَ * مِنَ الَّذينَ فَرَّقُوا دينَهُمْ.  اِیماندَن سوُنگ هَم مُسُلمان کِیشِینِی قانِینِی نَجات بِیرِیش وَحدَت، قُدرَت، اِسلامِی حُکوُمَتدَن کوُرَه مُسُلمانلَر اوُچُون یوُقارِیراق توُرَه دِیگن یَحشِیلِیک بارمِی؟ دِیمَک، اوُزِینِی وَحدَتِینِی آشکار قِیلگن وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی، مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِینِی، مُسُلمانلَرنِی جَماعَتِینِی قُوَّتگه کِیرِیشِی اوُچُون حَرَکَت قِیلگن هَر قَندَی کِیشِی، بِیزلَرنِی اِینگ اَفضَل یَحشِیلِیککَه دَعوَت قِیلِیبدِی، اَلبَتَّه شَرعِی مِعزانگه کوُرَه اوُنِی دَعوَتِینِی قَبوُل قِیلِیشِیمِیز کِیرَک، اوُنگه یالغان اَیتیَپسَن، مُسُلمان اِیمَسسَن دِیمَیمِیز:  وَلاتَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا بِیزلَر اَسامَه رَضِیَ الله عَنهُ نِی خَطاسِیگه  دُوچار بوُلِیشنِی هاحلَه مَیمِیز.

هَر قَندَی صوُرَتدَه ، بِیزنِی مُسُلماننِی اِیمانِی بارَه سِیدَگِی نَظَرِیمِیز مُثبَت بوُلِیب، اوُ حَقِیدَه یَحشِی گوُمان قِیلَه مِیز، مَگر اِینکِی اوُنِی خِلافِی ثابِت بوُلَه دِیگن بُولسَه، هَر قَندَی بَهانَه، شَرعِی عُذر وَ حَتَّی شُبهَه بِیلَن بوُلسَه هَم شَخصنِی مَعذوُر توُتَه مِیز وَ ظاهِردَه جِنایَت حِسابلَنگن وَ اوُرتَه دَه مُسُلماننِی قانِی توُکِیلِیشِی هَم موُمکِین بُولگن اِیشدَن اوُنِی پاکلَیمِیز. بِیز مُسُلمان شَخصگه  نَجات بِیرِیش اوُچُون هَر قَندَی شُبهَه گه قوُل اوُرَه مِیز.

 شُو سَبَبلِی هَم اوُلَمالَرنِی اَیتِیشِیچَه، اَگر بِیر مُسُلمان کِیشِینِی کافِر اِیکَه نِی بارَه سِیدَه 99 تَه دَلِیل بوُلسَه، اَمّا اوُنِی مُسُلمان اِیکَه نِیگه  فَقَط بِیر دَلِیل مَوجُود بوُلسَه، بِیز اَنَه اوُشَه بِیر دَلِیلنِی آلَه مِیز وَ اوُنِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَه رِیب یوُبارمَیمِیز. بُو یَعنِی مُسُلمانگه نِسبَتاً یَحشِی گوُمان قِیلِیش قائِدَه سِیگه عَمَل قِیلِیش، مُسُلمان اوُچُون شَرعِی عُذر کِیلتِیرِیش وَ شَرِیعَت پِینهان قِیلِیشگه بوُیُورگن عَیبلَرنِی پِینهان قِیلِیش وَ مُسُلمانلَرنِی کَسَللِیکلَرِینِی دَرمان قِیلِیش حِسابلَه نَه دِی. مُسُلمانلَر بارَه سِیدَه مَنَه بُو اِجتِمائِی حَقِیقَتنِی نَظَرگه آلِینَه دِی، چوُنکِی اَکثَر حالَتدَه عَوام مُسُلمان حَلقِی کُفرگه آئِد سوُزلَرنِی اَیتِیش یاکِی کُفر عَمَللَرِینِی قِیلِیشنِی قَصد قِیلمَیدِی، بَلکِی آخِیرگِی اوُرِیندَه جَنَّتگه کِیرَه دِیگن کِیشِیگه اوُحشَش کُفر سوُزلَرِیگه یا کُفر عَمَلِیگه دوُچار بوُلِیب قالَه دِی،شَرعِی مانِعلِیکلَر اِیسَه اوُلَرنِینگ اِیمانلَرِیگه ضَرَر یِیتِیب قالِیشِیگه رُحصَت بِیرمَیدِی.

اَیتِیب اوُتِیلگن نَرسَه لَرنِی هَمَّه سِی بِیلَن وَ بِیزلَر خَبَردار بوُلگن اوُرِینلَر بِیلَن بِیرگه مُسُلمان شَخصنِی جایگاهِی کَعبَه دَن کوُرَه یوُقارِیراقدَه جایلَشگن، مُسُلماننِی قانِینِی حِمایَه قِیلِیش وَ مُسُلماننِی قانِی توُکِیلِیشِیگه مانِعلِیک قِیلِیش اوُچُون حَرَکَت قِیلِیش، کَعبَه نِی وَ اوُنِی بوُزِیلِیشِینِی حِمایَه قِیلِیشدَن کوُرَه مُهِمراقدِیر. شُو سَبَبلِی هَم جَنگدَن آلدِینمِی یا جَنگنِی آرَه سِیدَمِی یَعنِی هَر قَندَی فُرصَتدَن اوُلَرگه  مُخالِف مُسُلمانلشر دِیب تَشخِیص قوُیِیلِیشِی وَ حوُددِی اَکَه – اوُکَه نگنِی، آپَه – سِینگلِینگنِی حِمایَه قِیلگه نِینگدِیک اوُلَرنِی حِمایَه قِیلِینِیشِی لازِم. اَیتِیب اوُتِیلگن نَرسَه لَرنِی هَمَّه سِی بِیلَن وَ بِیزلَر خَبَردار بوُلگن اوُرِینلَر بِیلَن بِیرگه مُسُلمان شَخصنِی جایگاهِی کَعبَه دَن کوُرَه یوُقارِیراقدَه جایلَشگن، مُسُلماننِی قانِینِی حِمایَه قِیلِیش وَ مُسُلماننِی قانِی توُکِیلِیشِیگه مانِعلِیک قِیلِیش اوُچُون حَرَکَت قِیلِیش، کَعبَه نِی وَ اوُنِی بوُزِیلِیشِینِی حِمایَه قِیلِیشدَن کوُرَه مُهِمراقدِیر. شوُ سَبَبلِی هَم جَنگدَن آلدِینمِی یا جَنگنِی آرَه سِیدَه مِی یَعنِی هَر قَندَی فُرصَتدَه اوُلَرنِی مُخالِف مُسُلمانلَر دِیب تَشخِیص قوُیِیلِیشِی وَ حوُددِی اَکَه – اوُکَه نگنِی، آپَه – سِینگلِینگنِی حِمایَه قِیلگه نِینگدِیک اوُلَرنِی حِمایَه قِیلِینِیشِی لازِم. بُویُوک اوُلَمالَرنِینگ مَنَه بُو اِصطِلاحاتلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشلَرِیدَن وَ بُو فِقهِی اِصطِلاحاتلَردَن فایدَه لَه نِیشلَرِیدَن مَقصَد، جَهالَت یاکِی ناتوُغرِی تَعوِیل یاکِی هَر قَندَی شَرعِی عُذر سَبَبلِی فِتنَه لَرگه  توُشِیب قالگن یا اوُزلَرِی هاحلَه گن وَ هاحلَه مَه گن حالَتدَه تِیل وَ قوُللَرِی بِیلَن مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه جایلَه شِیب قالگن وَ مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیدَه اوُزِینِی بِرادَرلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلَه یاتگن مُسُلمانلَرنِی حِمایَه قِیلِیشدُور.

مُرتَدنِینگ قَطعِی حُکمِینِی کِیم اِجرا اِیتَه آلَه دِی؟

مُرَکَّب قَضاوَت یوُللَرِینِی باسِیب اوُتِیب فِیلتِیردَن، توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن اوُتگن وَ اِیشانچ بِیلَن اوُنِی اِرتِدادِی مُشَخَّص بوُلگن وَ صَلاحِیَتگه اِیگه مَرجَع طَرَفِیدَن اوُنِی قَطعِی حُکمِی صادِر قِیلِینگن مُرتَدنِینگ حُکمِینِی کِیم اِجرا اِیتَه آلَه دِی؟

چوُنکِی مُرتَدنِی حُکمِینِی اِجرا قِیلِیشلِیک، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی شَرعِی دِفاع قِیلِیشنِی وَ دُشمَننِینگ روُحِی جَنگلَرِیگه قَرشِی مُبارَزَه نِی وَ مُسُلمانلَرنِی اِیمانِی، اوُلَرنِی عَقِیدَه وِی وَ رُوحِی سَلامَتلِیگِینِی حِمایَه قِیلِیشنِی بِیر نَوِی حِسابلَه نَه دِی، شَرعِی دِفاع حَقِیدَه اِیضاح بِیرِیش آرقَه لِی بَحثِیمِیزنِی باشلَیمِیز. اَوَّلا شَرعِی دِفاع نِیمَه اِیکَه نِینِی توُشوُنِیب آلِیشِیمِیز کِیرَک؟ دِفاع نِیمَه اوُزِی؟ اوُنِی شَرعِیسِی قَندَی بوُلَه دِی؟

شَرعِی دِفاع یَعنِی اِنساننِی اوُزِیدَن یا باشقَه لَردَن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه مُوافِق رَوِیشدَه قِیلِینَه دِیگن دِفاعدِیر. اوُزِینِی دِفاع قِیلِیش جاننِی دِفاع قِیلِیش یاکِی فَرزَندلَرنِی دِفاع قِیلِیش یاکِی اَهلِینِی، خانَدانِینِی یا مَنزِیلِینِی یا مالِینِی یاکِی شوُنگه اوُحشَش اِنسانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه مُشتَرَک بوُلگن عُمُومِی، فِطرِی،ذاتِی اِیشلَرنِی دِفاع قِیلِیشگه اوُحشَیدِی، هَمَّه مَنَه بُو نَرسَه لَرِنِی دِفاع قِیلِیشلِیکنِی اوُزِینِینگ شَرعِی حَققِی دِیب بِیلَه دِی؛ بُو حَتَّی اِنسان بِیلَن حَیواننِی اوُرتَه سِیدَه هَم مُشتَرَک نَرسَه. چوُنکِی فِطرِی وَ غَرِیزِی اِیشلَر وَ جاننِی سَقلَب قالِیش،حَیاتنِی سَقلَب قالِیش، حَیاتنِی دَوام اِیتتِیرِیش اوُچُون کِیرَکلِی اَبزارلَر، واسِیطَه لَر مَوجُود بوُلِیب، اَلله نِی مَخلوُقاتلَرِینِی طَبِیعَتِیدَه،ذاتِیدَه مَخصُوصاً اِنساننِی ذاتِی وَ طَبِیعَتِیدَه اوُنِی اِیلدِیزِی بار، هَر قَندَی ساغلام اِنسان اوُزِینِینگ اِنسانِی جایگاهِینِی سَقلَب قالِیش اوُچُون دِفاع قِیلِیشنِی اوُزِینِینگ حَققِی دِیب حِسابلَیدِی.

مَنَه بُو حَق، عَقلنِی رِیاکسِیَه سِی وَ اِنساننِی کَرامَتِیگه نِسبَتاً حُرمَتنِی نِشانَه سِی بوُلِیب، حُقوُقِی توُزُوملَردَه وَ حاضِرگِی بَرچَه دَولَتلَرنِی قانوُنلَرِیدَه اوُنگه اِیشارَه قِیلِینگن. حَتَّی بِیرلَشگن مِللَتلَر تَشکِیلاتِینِینگ سِکوُلارِیستِیک (خُداسِیزلَر) 51 ماددَه سِیدَه آشکارَه اوُزِینِینگ بَرچَه اَعضالَرِیگه رَوا کوُرَه دِی وَ اوُلَرنِی حَققِی دِیب سَنَیدِی. بُوعَقلنِی رِیاکسِیَه سِی بوُلَه دِی. اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر هَم اَوَّلگِی پَیغَمبَردَن تارتِیب اوُلَرنِی آخِیرگِیسِیگه چَه، بَشَر نَوِینِینگ ذاتِی کَرامَتِینِی مُهِم دِیب حِسابلَه گن حالدَه،  وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ»  اوُ تامانگه یوُللَیدِی وَهِدایَت قِیلَه دِی،کِیمکِی خَطَرنِی، تَحدِیدنِی دَفع قِیلِیشگه قادِر بوُلسَه،اَمّا اوُنِی عَمَلگه آشِیرمَه سَه، مِعزانسِیز وَ مُواظَنَتسِیز بِیر اِنسان دِیب مَلامَتلَیدِی.

اِیندِی بُو باشقَه لَرنِی دِفاع قِیلِیش یَعنِی اَلله تَعالَی اوُلَرنِی دِفاع قِیلِیشنِی بِیزلَرنِی زِمَّه مِیزگه وَظِیفَه قِیلِیب قوُیگن نَرسَه لَردوُر، اَلله تَعالَی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَه بوُندَی اِیشلَردَن راضِی بُولَه دِی. بُو اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی دِفاع قِیلِیشنِی هَر قَندَی نَوِیگه یاکِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَه ناشَرعِی ( یَعنِی بوُ تَجاوُز ناشَرعِی دِیب سَنَه لِیشِی لازِم) بُولگن هَر قَندَی تَجاوُزدَن دِفاع قِیلِیشگه اوُحشَیدِی، سِین اوُلَرنِی دِفاع قِیلِیشِینگ کِیرَک بوُلَه دِی، یاکِی یَقِینلَرِیمِیزنِی دِفاع قِیلِیشنِی نَوِیگه یا بِیزلَرنِی اوُلَرنِینگ اوُستِیدَه دِفاع قِیلِیش بوُیِیچَه مَسئوُل قِیلِینگن کِیشِیلَرنِی دِفاع قِیلِیشگه یاکِی مُسُلمانلَرنِی قاننِی،ناموُسِینِی، مالِینِی دِفاع قِیلِیشگه یا یاردَم طَلَب قِیلگن ضَعِیف کِیشِیلَرنِی دِفاع قِیلِیشگه اوُحشَیدِی………

   وَمَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیراً ‏)نساء(75/، (اِی مُؤمِنلَر)، سِیزلَرگه نِیمَه بوُلدِیکِی، اَلله یوُلِیدَه وَ “پَروَردِیگارا، بِیزنِی اِیگه لَرِی ظالِم بُولگن بُو شَهَردَن آزاد قِیل وَ بِیزگه اوُز حُضُورِینگدَن بِیر دوُست بِیرگِین، بِیزگه اوُز حُضُورِینگدَن بِیر یاردَمچِی  قِیلگِین،” دِییَه یاتگن اِیرکَکلَر، عَیاللَر هَمدَه بالَه لَردَن عِبارَت بوُلگن بِیچارَه لَر(نِی آزاد قِیلِیش) یوُلِیدَه جَنگ قِیلمَه یَپسِیزلَرمِی؟!

حوُپ، مَنَه بوُلَر وَ بوُنگه اوُحشَه گنلَرنِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَردَه شَرعِی دِفاع اِیکَه نِینِی تَعرِیفلَه نِیب اوُنگه بوُیُورِیلَه دِی. اِیندِی بوُنِی قَرَمَه – قَرشِیسِیدَه اَلله تَعالَی شَرعِی دِیمَه گن وَ ناشَرعِی دِفاع قالِیبِیدَن جای آلگن هَر قَندَی دِفاع مَوجُود. ظالِملَرنِی دِفاع قِیلِیشگه، سِکوُلارِیزم دِینِینِی دِفاع قِیلِیشگه، تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی، اوُغرِیلَرنِی، جِنایَتچِیلَرنِی، کوُمَلَه گه وَ دِیماکرَتلَرگه، مُسَیلَمَه یِی کَذّاب اوُجَلاننِی حِذمَتچِیلَرِیگه، هَمجِنسبازلَرگه، جِنسِی بوُزُوق کِیمسَه لَرگه، مَشرُوبخوُرلَرگه، فاحِیشَه لَرگه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه قَرشِی بوُلگنلَرگه اوُحشَه گن مَحَلِّی مُرتَدلَرنِی دِفاع قِیلِیشگه اوُحشَیدِی؛ بوُندَی دِفاع قِیلِیشلَر ناشَرعِی دِفاعدُور.لِیکِن سِکوُلار کافِرلَر یاکِی باشقَه کافِرلَر مَنَه بوُندَی فَسادلَرنِی دِفاع قِیلِیشنِی شَرعِی دِفاع دِیب سَنَشلَرِی هَم مُومکِین. مَثَلاً اِسلامدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی دِفاع قِیلِیشلِیک، شَرعِی دِفاع حِسابلَه نَه دِی، اَمّا سِکوُلارِیزم دِینِیدَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی دِفاع قِیلِیش ناشَرعِی دِفاع سَنَلَه دِی. سِکوُلارِیزم دِینِیدَه هَمجِنسبازلَرنِی، مَشرُوبخُورلَرنِی، فاحِیشَه لَرنِی،آزادلِیک طَلَب قِیلوُچِیلَرنِی دِفاع قِیلِیشنِی شَرعِی دِفاع دِییِیلَه دِی، لِیکِن آزادلِیک طَلَب قِیلوُچِیلَرنِی دِفاع قِیلِیشلِیک اوُلَرنِینگ نَزدِیدَه غَیرِی شَرعِی حِسابلَه نَه دِی.

مَنَه بُو صُورَتدَه، شَرعِی دِفاع وَ غَیرِی شَرعِی دِفاع هَر قَندَی عَقِیدَه نِی نَزدِیدَه اوُزِیگه خاص تَعرِیفگه اِیگه بوُلَه دِی وَ هَر بِیر عَقِیدَه شَرعِی دِفاع یا غَیرِی شَرعِی دِفاع اوُچُون اوُزِیگه خاص تَعرِیفنِی اِرایَه بِیرگن. بَعضِی بِیر نَرسَه لَر اوُلَر اوُچُون شَرعِی وَ بَعضِی بِیر نَرسَه لَر اِیسَه غَیرِی شَرعِیدوُر. عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه، شَرعِی دِفاع اَصلِیدَه اِنسان اوُچُون قَدرلِی بوُلگن نَرسَه لَرنِی دِفاع قِیلِیشِی اوُچُون اِنساننِینگ حَرَکَتِینِی شَرعِیلَشتِیرِیش مَعناسِیدَه کِیلَه دِی. مثلاً: دِینگه، جانگه، ناموُسگه، آبرُوگه، مالگه، عائِلَه گه، اَلله تَعالَی قَدر- قِیمَتلِی دِیگن نَرسَه لَرگه اوُحشَیدِی، اوُندَه اَلله نِی حُکوُمَتِیدَگِی قانوُنلَر اِجرا قِیلِینَه دِیگن دِیار هَم قَدر- قِیمَتلِی حِسابلَه نَه دِی.

مَنَه بُو نَرسَه لَرنِی یا بوُنگه اوُحشَه گن نَرسَه لَرنِی خَطَر تَحدِید قِیلسَه یاکِی حاضِرگِی زَماندَه یا کِیلَه جَکدَه اوُنگه خَطَر کِیلِیشِینِی خَوفِی بُولسَه، شَرعِی دِفاع شَخصگه هِیچ قَندَی خَواطِرسِیز بُو نَرسَه لَرنِی دِفاع قِیلِیشگه رُحصَت بِیرَه دِی؛ حَتَّی اَگر باشقَه کِیشِیلَرگه حِسارَت یِیتکَه زِیشگه یا ضَربَه اوُرِیشگه سَبَب بوُلگن تَقدِیردَه هَم دِفاع قِیلِینِیشِی لازِم، فَقَط خَطَرنِی اِیجاد قِیلگن کِیشِیلَرگه نِسبَتاً یِیتکَه زِیلگن مَنَه بُو ضَربَه لَر یا حِسارَتلَر دِفاع قِیلِیشگه مُناسِب حالدَه بوُلِیشِی کِیرَک.

 مَثَلاً هُجُوم قِیلگن شَخصنِی اوُلدِیرِیش شَرعِی بوُلَه دِی، اَمّا دِفاعدَن سوُنگ اوُنِی مَشِینَه سِینِی یاندِیرِیب یوُبارِیشلِیک غَیرِی شَرعِی حِسابلَه نَه دِی. مَنَه بُو صُورَتدَه، هُجُوم قِیلگن شَخصنِی اوُلدِیرِیش سَبَبلِی جَزالَنمَیدِی، لِیکِن اوُنِی مالِیگه، مَشِینَه سِیگه یِیتکَه زِیلگن حِسارَت اوُچُون جَواب بِیرَه دِی.  “فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ” بَس، کِیم سِیزلَرگه تَجاوُز قِیلسَه، سِیزلَر هَم اوُلَرگه تَجاوُزلَرِی مُقابِیلِیدَه تَجاوُز قِیلِینگ! وَ اَلله دَن قوُرقِینگِیز! بِیلِینگلَرکِی، اَلله اوُزِیدَن قوُرقوُچِیلَر بِیلَن بِیرگه دِیر.

باسقِینچِی دُشمَننِی اوُلدِیرِیش، یامانلِیکنِی یامانلِیک بِیلَن اوُرنِینِی توُلدِیرِیش وَ باشقَه لَرگه ضَربَه اوُرِیش حِسابلَه نَه دِی، اَمّا مَنَه بوُ یامانلِیکنِی،ضَربَه اوُرِیشنِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُن بُویِیچَه جَزالَنمَیدِی وَ اَلله تَعالَی مُشَخَّص کَنَللَر آرقَه لِی وَ مُشَخَّص شَرائِطدَه بوُندَی عَمَللَرنِی قِیلِیشنِی شَرعِیلَشتِیرگن وَ شَخص شَرعِی دَلِیللَر،حُجَّتلَرگه اَساسلَنگن حالدَه حَقنِی اِجرا قِیلَه دِی وَ اِلاهِی عَدالَت یوُلِیدَگِی تَکلِیفنِی عَدا قِیلَه دِی. یَعنِی اِلاهِی عَدالَتنِی اِجرا قِیلِیش اوُچُون اوُنگه قِیلِینگن تَکلِیفنِی عَدا قِیلَه دِی وَ وَظِیفَه سِینِی بَجَرَه دِی.

شُو یِیردَگِی نِهایَتدَه مُهِم اِیش شوُکِی، مَنَه بُو شَرعِیلَشتِیرِیش قَیسِی مَنبَع طَرَفِیدَن صادِر قِیلِینَه دِی؟ اَلله طَرَفِیدَن صادِر قِیلِینَه دِیمِی یا توُرلِی- هِیل مَخلوُقاتلَر طَرَفِیدَنمِی؟ اَلله شَرع وَ مَشرُوعلَرنِی تَعیِین قِیلَه دِیمِی یاکِی اَلله اوُلَرگه رُحصَت بِیرمَه گن، اَمّا اوُلَر بُو اِیشنِی عَمَلگه آشِیرَه یاتگن وَ بُونِی نَتِیجَه سِیدَه قانوُن اِیشلَب چِیقَه رِیش،شَرع، مَشرُوع بُویِیچَه اَلله نِی اوُرنِینِی اِیگه لَّه شنِی هاحلَه یاتگنلَرمِی؟   أمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ»  اَلله بوُندَی رُحصَتنِی بِیرگن اِیمَس، لِیکِن اوُلَر مَنَه بوُ اِیشلَرنِی قِیلِیشَه دِی.بوُندَی کِیمسَه لَر کِیملَر اِیکَه نِی مُشَخَّص بوُلِیشِی کِیرَک؟ اِسلامِی حُکوُمَت وَ اوُنِی قوُل آستِیدَگِی تَشکِیلاتلَر مَنَه بُو شَرعِی دِفاع قِیلِیش حَققِینِی شَخصگه بِیرَه دِیمِی وَ اوُنِی شَرعِیلَشتِیرَه دِیمِی یاکِی طاغوُت حُکوُمَتلَرِی، اوُلَرنِینگ کُفرِی وَ سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَرِیمِی؟ یاکِی بوُلمَه سَم کُفر اَحزابلَرِی وَ اوُلَرنِی کُفرِی، سِکوُلارِیستِیک قانوُنلَرِیمِی؟

چوُنکِی اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک هَر بِیر دِین بِیرار نَرسَه نِی شَرعِیلَشتِیرَه دِی،لِیکِن شوُ نَرسَه لَر باشقَه دِیندَه شَرعِی بوُلمَسلِیگِی موُمکِین. یاکِی حَتَّی سِکوُلارِیزم دِینِیدَگِی بِیر مِنطَقَه دَه بِیر نَرسَه نِی شَرعِی دِیب بِیلِیشلَرِی مُومکِین، اَمّا باشقَه بِیر مِنطَقَه دَه اِیسَه باشقَه بِیر نَرسَه نِی شَرعِی دِیب سَنَشلَرِی موُمکِین یاکِی بوُلمَه سَم اوُشَه نَرسَه نِی باشقَه مِنطَقَه دَه غَیرِی شَرعِی دِییِیلِیشِی موُمکِین. اَمِیرِیکَه قوُشمَه شتَتلَرِیدَگِی بَعضِی قانوُنلَرنِی هِیلمَه – هِیللِیگِیگه اوُحشَیدِی، قوُشمَه شتَتلَرِیدَگِی جوُدَه کوُپ قانوُنلَر هَر بِیر شتَتدَه بِیر- بِیرِیدَن فَرق قِیلَه دِی. اوُلَرنِینگ هَر بِیرِیدَگِی شَرعِی یا غَیرِی شَرعِی اِصطِلاحلَرِی حَقِیدَگِی تَعرِیفلَرِی هِیلمَه – هِیلدُور؛ اَلبَتَّه اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَه مُشتَرَک  نوُقطَه لَر مَوجُود، مَخصُوصاً سِکوُلارِیزم دِینِینِی اَصلِیدَه وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه قَرشِی مُبارَزَه قِیلِیشدَه اوُزَرا مُشتَرَک نوُقطَه لَرگه اِیگه، فَقَط اوُلَرنِی مَذهَبلَرِی بِیر- بِیرِیدَن فَرق قِیلَه دِی. اوُلَرنِینگ شَرعِی وَ غَیرِی شَرعِی نَرسَه لَرِی مَذهَبلَرِیدَه بوُلِیب، ساسِیالِیستلَر وَ کامُّونِیستلَر بَعضِی نَرسَه لَرنِی شَرعِی وَ یَحشِی دِیب سَنَشَه دِی، کاپِیتَه لِیزم وَ بوُرجوُاَزِیَه اِیسَه باشقَه نَرسَه لَرنِی شَرعِی دِیب بِیلَه دِی. بوُرجوُاَزِیَه دَه هَم مَنَه شوُ شِیوَه یوُلگه قوُیِیلگن، شَرعِی وَ غَیرِی شَرعِی نَرسَه لَر بِیر – بِیرِیدَن فَرقلِی. شوُنگه اوُحشَش ساسِیالِیزم هَم، ساسِیال دِیماکرَه تِیَه ، ناسِیانَل ساسِیالِیزم، کامُّونِیزم وَ …….بوُلَرنِی بَرچَه سِینِی اوُرتَه سِیدَه اِیختِلافلَر، فَرقلَر مَوجُود.

هَر قَندَی صُورَتدَه، آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، شَرعِی وَ غَیرِی شَرعِی نَرسَه لَرنِی مِعیارِی توُرلِی- هِیل عَقِیدَه لَردَه بِیر- بِیرِیدَن فَرق قِیلَه دِی، بوُندَن تَشقَرِی بَعضِی بِیر اِیشلَر بارکِی، اوُلَرنِی دِفاع قِیلِیش فَقَط حُکوُمَتلَر اوُچُون شَرعِی حِسابلَه نَه دِی،اَگر شوُ اِیشنِی شَخصلَر عَمَلگه آشِیرَه دِیگن بوُلسَه، جَمِیعیَتنِی سَطحِیدَه یاکِی باشقَه جَمِیعیَتلَر بِیلَن عَلاقَه لَردَه عُمُومِی تَرتِیب بوُزِیلِیشِی وَ توُپالان وُجُودگه کِیلِیشِی وَ غَیرِی شَرعِی حالَتلَر پَیدا بوُلِیشِی موُمکِین.

هَر قَندَی صُورَتدَه هَم، شَخص شَرعِی دِفاعدَه اوُزِینِی فِطرَتِیدَه مَوجُود بوُلگن وَ گاهِیدَه غَرِیزِی بوُلگن حَقنِی دِفاع قِیلَه دِی؛ وَ بوُندَن تَشقَرِی، اِنسانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه مُشتَرَک وَ غَرِیزِی بُولمَه گن اِیشلَردَه شوُندَی حَقلَر مَوجُودکِی، اوُلَرنِی اِنسانلَرنِی عَقِیدَه لَرِی اَساسِیدَه تَعرِیف قِیلِینَه دِی وَ مَنَه بُو حَقنِی اوُشَه دَولَتنِی قانوُنلَرِی، اِیشانچلَرِی،اوُشَه شَخصنِی اِیشانچلَرِی شَخصگه بِیرِیلَه دِی وَ بُو شَخص مَنَه بُو حَقنِی دِفاع قِیلگن پَیتِیدَه اَنَه اوُشَه قانوُننِی حِمایَه سِی آستِیدَه بوُلَه دِی. مَنَه بُو حالَتدَه، دِفاع حَقنِی حِمایَه قِیلَه دِیگن اَبزارلَرنِی، واسِیطَه لَرنِی بِیرِی حِسابلَه نَه دِی. حَقنِی حِمایَه قِیلِیشنِی واسِیطَه لَرِی، اَبزارلَرِیدَن بِیرِی شَرعِی دِفاع بوُلَه دِی.

اِیندِی بَعضِی اوُرِینلَردَه شوُندَی شَرائِط وُجُودگه کِیلَه دِیکِی، اِسلامِی حُکوُمَت وَ اوُنِی رَهبَرِیَتِی اوُزِیگه خاص اَلاهِیدَه شَرائِط آستِیدَه شوُنِی زَمِینَه لَرنِی مُهَیّا قِیلَه دِیکِی، بُو یِیردَه گوُرُوهلَر وَ حِیلفلَر،سِیندِیکالَر قالِیبِیدَه بوُلسَه قَبِیلَه لَر وَ شَخصلَر یَککَه حالدَگِی قالِیبدَه بوُلَه دِی، بُو یِیردَه اوُنگه شوُندَی شَرائِطنِی مُهَیَّا قِیلِینگنکِی، اوُلَر مَوضُوعلَردَه یا تَعرِیف قِیلِینگن، مُشَخَّص اوُرِینلَردَه مُسُلمان جَمِیعیَتِیدَگِی باشقَه شَخصلَرنِی جانِی، دِینِی، نامُوسِی، آبرُوسِینِی، اوُزِینِی وَ یَقِینلَرِینِی مالِینِی دِفاع قِیلِیشگه قادِر بوُلِیشَه دِی.

 حُکوُمَت مَنَه بوُندَی اوُرِینلَردَه اَصلِیدَه اوُزِینِینگ قُدرَتِینِی بِیر قِیسمِینِی مَنَه شوُ گوُرُوهلَرگه، شَخصلَرگه بِیرَه دِی وَ بُو اوُرِیندَه قُدرَتنِی تَقسِیملَیدِی. یاکِی شوُندَی حالَتلَر وُجُودگه کِیلِیشِی موُمکِینکِی،اِسلامِی حُکوُمَتنِینگ کوُچلَرِیدَن یاردَم آلِیشگه اِمکان بوُلمَسلِیگِی موُمکِین، بوُندَی شَرائِطدَه شَخص وَقتنِی اوُتکَزمَسدَن شَخصاً اوُزِی شَرعِی دِفاع بِیلَن مَشغُول بوُلَه دِی. یاکِی اَصلاً بوُندَی حُکوُمَت مَوجُود بوُلمَسلِیگِی هَم موُمکِین وَ شَخص ضَرُورَت حُکمِی آستِیدَه،   “الضرورات تبيح المحظورات” تَعقِیقلَرنِی، حَرام قِیلِینگن نَرسَه لَرنِی آیاق- آستِی قِیلمَسدَن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اَساسِیدَه دِیننِی، جاننِی، نامُوسنِی، مالنِی، دِیارنِی وَ دارُ الاِسلامنِی دِفاع قِیلَه دِی،چوُنکِی بُو یِیردَه اوُنِی حِمایَه قِیلَه دِیگن اِسلامِی حُکوُمَت هَم مَوجُود اِیمَس؛ اِیندِی مَنَه بوُ اوُرِینلَرنِی بَرچَه سِیدَگِی دِفاع شَرعِی حالَتدَه دِیب، حِسابلَه نَه دِی وَ بوُ اوُرِینلَردَن شَخص کِیلتِیرگن حِسارَتِینِی عِوَضِیگه جَزاگه تارتِیلمَسلِیگِی بِیلَن بِیرگه، جوُدَه کوُپ اوُرِینلَردَه مُکافاتگه هَم حَقلِی بوُلَه دِی. مَخصُوصاً آخِیرَتدَگِی مُکافاتگه،چوُنکِی اوُ اوُزِینِی وَظِیفَه سِینِی، تَکلِیفِینِی بَجَرگن بوُلَه دِی.

اَلبَتَّه قُدرَتنِی تَقسِیملَشلِیک فَقَط اِسلامِی حُکوُمَتگه تِیگِیشلِی نَرسَه اِیمَس. حاضِرنِی اوُزِیدَه اَمِیرِکَه گه اوُحشَه گن دَولَتلَرگه بِیر نَظَر تَشلَنگلَر، باشقَه لَرگه قوُرالگه اِیگه بوُلِیشگه رُحصَت بِیرِیلگن پَیتدَه، اَلبَتَّه اوُلَرگه بُو قوُرالدَن قَندَی فایدَه لَه نِیشنِی هَم تَعلِیم بِیرِیلَه دِی. اَصلِیدَه بُو یِیردَه قُدرَتنِی شَخصگه تاپشِیرِیلگن. اوُنِی قوُلِیگه قوُرال بِیرِیلِیشِینِی سَبَبِی یَعنِی قُدرَت اوُنِی قوُلِیدَه دِیگه نِی. یَعنِی حُکوُمَت اوُنِی قوُلِیگه قُدرَتنِی بِیرگن وَ قُدرَتنِی تَقسِیملَه گن. اَلبَتَّه بُو یِیردَه شَرائِطلَر وَ چارچوُپلَر تَعیِین قِیلِینگن، شَخص بوُندَی شَرائِطلَرگه توُشگن پَیتِیدَه اوُندَن فایدَه لَه نِیش حُقوُقِیگه اِیگه. شَخص مَنَه بُو شَرائِط وَ چارچوُپگه توُشِیب قالگن وَقتِیدَه، اَگر بُو قُدرَتدَن فایدَه لَه نِیش مابَینِیدَه حِسارَت یِیتکَه زَه دِیگن بوُلسَه یاکِی بِیرار جِنایَتنِی صادِر قِیلسَه، مَثَلاً بِیرار کِیمسَه نِی اوُلدِیرسَه وَ یَرَه دار قِیلسَه، حُکوُمَت اوُنِی جَزالَه مَیدِی وَ اوُندَن جَرِیمَه هَم طَلَب قِیلمَیدِی.

  مَثَلاً بَعضِی دِیارلَردَه قُدرَتنِی تَقسِیملَیدِیگن اِسلامِی حُکوُمَت مَوجُود اِیمَس.مَنَه بُو حالَتدَه شَخصنِی اوُزِی شَخصاً یَککَه کوُرِینِیشدَه اوُزِینِی اجتِهادِی وَ تَعوِیلِیگه کوُرَه شَرعِی دِفاع بِیلَن مَشغُول بوُلَه دِی وَ دَرَجَه مَه – دَرَجَه جَماعَت، جَماعَت شوُراسِی وَ نِهایَت حُکوُمَت قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتَه دِی. اِیندِی مَنَه بُو مَرحَلَه گه یِیتِیب کِیلگن پَیتِیدَه یَعنِی حُکوُمَت قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتگچ، اِسلامِی حُکوُمَت اوُزِی تَشخِیص بِیرگن شَرائِطدَه، قُدرَتنِی تَقسِیملَب بِیرَه دِی، اَمّا مَنَه بُو قُدرَت تَقسِیماتِی فَقَط حُکوُمَتنِی اوُزِیگه خاصلَنگن بوُلَه دِی. مَثَلاً قاتِللِیک،اوُغرِیلِیک،شَرابخُورلِیک، اِختِلاس شوُنگه اوُحشَه گن اوُرِینلَردَگِی حُدوُدلَرنِی اِجرا قِیلِیش مَخصُوصاً رِددَه حَددِینِی اِجرا قِیلِیش حُکوُمَتنِی اوُزِیگه خاص بوُلِیب، بَعضِی اوُرِینلَردَه مَنَه بُو حُدُودلَر بارَه سِیدَه تَشخِیص بِیرِیش وَ حُکم چِیقَه رِیش مُرَکَّبلَه شَه دِی وَ اوُزِیگه خاص قَدَملَرگه ، شَرطلَرگه، مانِعلِیکلَرگه اِیختِیاج پَیدا بوُلَه دِی بُو حُکوُمَتنِی اِیختِیارِیدَگِی اِیش حِسابلَه نَه دِی.

اِیندِی اِسلامِی حُکوُمَت اوُزِیگه خاص، مَخصُوص اوُرِینلَردَه زَمِینشه یَرَه تِیب کِیرَکلِی مَعلوُماتلَرنِی هَمَّه گه تَقدِیم اِیتگن وَ حوُددِی قوُیاش وَ آسمانگه اوُحشَش خاص وَ عُمُوم اوُچُون مُشَخَّص قِیلِیب قوُیگن، مثلاً اَگر بِیر کِیشِینِی قوُراللَنگن حالدَه فَلانچِی مَدرَسَه گه حَملَه قِیلگه نِینِی کوُرسَنگِیز، سِیز اوُنِی  اوُلدِیرِیشگه رُحصَتِینگِیز بار، اوُنگه قَرشِیلِیک قِیلِیب اوُلدِیرَه آلَه سِیز؛ یاکِی اَگر اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِیدَن یا کوُمَلَه ، دِیماکرَت یا باشقَه سِکوُلارِیستلَردَن بوُلگن بِیر سِکوُلار کافِرنِی یا قوُراللِی مُرتَدنِی قوُراللَنگن حالدَه کوُرسَنگِیز، اوُنِی اوُلدِیرَه آلَه سِیزلَر یاکِی بوُلمَه سَم اوُنگه قوُیِیدَگِی سوُزلَرنِی اَیتَه آلَه سِیز: حاضِرچَه بِیزلَر کَتتَه راق مَنفَعَتلَر سَبَبلِی سِیزلَر بِیلَن اِیشِیمِیز یُوق، سِیزلَر هَم بِیزلَر بِیلَن اِیشِنگِیز بوُلمَه سِین. یاکِی بوُلمَه سَم قُرآنگه قَرَتَه اوُق اوُزَه یاتگن کِیشِینِی کوُرسَنگِیز اوُنِی قَرشِیسِیدَه دِینِینگِیزنِی دِفاع قِیلِیب اوُلدِیرَه آلَه سِیز، بُو سِیزنِی شَرعِی حَققِینگِیز حِسابلَه نَه دِی.

مَنَه بُو اوُرِینلَردَه یاکِی شوُنگه اوُحشَه گن حالَتلَردَه اِسلامِی حُکوُمشت مُنافِقلَر توُدَه سِی، سِکوُلارزَدَه لَر، اِیمانِی ضَعِیف مُسُلمانلَر سُوئِستِفادَه قِیلمَسلِیگِی اوُچُون ،هَر قَندَی کِیشِی سوُئِستِفادَه قِیلمَسلِیگِی وَ هَر قَندَی کِیمسَه شَرعِی دِفاع بَهانَه سِیدَه یاکِی فَلان حَدنِی اِجرا قِیلِیش آرقَه لِی جِنایَتچِیگه اَیلَنمَسلِیگِی یا حَددَن آشِیرِیب یوُبارمَسلِیگِی اوُچُون اِسلامِی حُکوُمَت مَنَه بوُ عَمَللَرنِی قِیلِیش بوُیِیچَه اوُزِیگه خاص شَرائِطلَرنِی تَعیِین قِیلگن. اَگر شَخص مَنَه بُو شَرطلَرگه رِعایَه قِیلمَه سَه یاکِی دَلِیللَر، شَرعِی ظاهِرِی وَ آشکار حُجَّتلَر بِیلَن اوُزِینِی اِیشِینِی شَرعِی یُول آرقَه لِی اِیضاحلَب بِیرَه آلمَه سَه وَ شَخص اِیشِینِینگ شَرعِی اِیکَه نِینِی مُرَکَّب، مُتَخَصِّصلِیککَه خاص بوُلگن مَرحَلَه لَرنِی اوُتکَه زِیش بِیلَن اِسلامِی سوُددَه اِثبات قِیلِیب بِیرالمَه سَه، اوُنگه نِسبَتاً بِیر جِنایَتچِی صِیفَتِیدَه مُعامَلَه قِیلِینِیشِیگه سَبَب بُولَه دِی وَ اِیشِی اوُچوُن جَواب بِیرِیشِی کِیرَک.

دِیمَک بوُ قُدرَت شوُنچَه کِی وَ کِیلالَب هِیچ کِیمگه بِیرِیلمَیدِی، چوُنکِی بُو طَرزدَه بِیرِیلَه دِیگن بُولسَه جَمِیعیَت عَدالَتسِیزلِیک، توُپَالانگه دوُچار بوُلَه دِی، بَلکِی اوُنِی شَخصگه اوُزِیگه خاص شَرطلَر وَ تَرتِیب اَساسِیدَه تاپشِیرِیلَه دِی وَ بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه توُسِیب قالوُچِی عامِل صِیفَتِیدَه عَمَل قِیلَه دِی وَ عَدالَتسِیزلِیکنِی، توُپَالاننِی وُجُودگه کِیلِیشِینِی آلدِینِی آلَه دِی وَ اَگرچِی یَککَه یا جَماعَه حالَتِیدَه عَمَلگه آشِیرِیلگن تَقدِیردَه هَم، جِنایَت صادِر قِیلِیش بُویِیچَه توُسِیب قالوُچِی عامِل صِیفَتِیدَه اِیشلَیدِی،هَمدَه اَیتِیب اوُتِیلگن یوُلدَه بُولَه دِیگن بوُلسَه، عُمُوم مُسُلماننِی ماددِی وَ رُوحِی اَمنِیَتِینِی تَعمِینلَش اوُچُون مُقَدِّیمَه وَ اَبزار بوُلِیب حِذمَت قِیلَه دِی.

شَرطلَر وَ قائِدَه لَر اَساسِیدَه مَنَه بُو قُدرَتنِی شَخصگه بِیرِیلگن جَمِیعیَتلَردَه، مَنَه بُو نَرسَه توُسِیب قالوُچِی بِیر عامِل وَ عَدالَتنِی اِیجاد قِیلِیش اوُچُون بِیر عامِل، هَمدَه عَدالَتسِیزلِیک، توُپالاننِی آلدِینِی آلِیش اوُچُون بِیر سَبَب وَ جَمِیعیَتدِیگ عُمُوم آدَملَرنِی ماددِی وَ رُوحِی اَمنِیَتِینِی تَعمِینلَش اوُچُون بِیر اَبزار حِسابلَه نَه دِی. مَنَه بوُندَی جَمِیعیَتدَه جَمِیعیَتدَگِی شَخصلَرنِی هَر بِیرِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی لَشکَرِی وَ اِسلامِی حُکوُمَتدَکِی قُدرَتنِی بِیلگِیسِی حِسابَلَه نَه دِی، صَدرُ الِاسلامدَه یاکِی اِسلامدَگِی اِسلامِی حُکوُمَتلَردَه مَنَه بُو نَرسَه گه گوُواه بوُلگنمِیز.

شُو سَبَبلِی هَم، اِسلامِی حُکوُمَت تَنِیب آلِیش زَمِینَه لَرِینِی هَمَّه سِینِی مُهَیّا قِیلگچ، یَعنِی بُو یِیردَه تَنِیب آلِیش اوُچُون بَرچَه زَمِینَه لَرنِی مُهَیّا قِیلِینِیشِی جوُدَه مُهِم، هَمَّه گه مَنَه بُو بارَه دَه کِیرَکلِی مَعلوُماتلَرنِی یِیتکَزگچ، اوُنِی ماهِیَتِینِینگ نَوِینِی تَعیِین قِیلگچ، رَوشَن وَ آچِیق- آیدِین قِیلِیب بِیرگچ، بُو اِیشلَر نِهایَتدَه اَهَمِیَتلِی سَنَلَه دِی، باشقَه چَه اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه هَمَّه گه حُجَّتِی نَبَوِینِی قائِم قِیلگچ، اِیندِی مَنَه بُو اِیشلَر عَمَلگه آشِیرِیلدِی وَ کِیرَکلِی مُقَدَّماتلَر اِجرا قِیلِیندِی، اَلبَتَّه مَنَه بوُلَر نِهایَتدَه مُهِم سَنَلَه دِی؛ اِیندِی اَیتَه دِیکِی: مَنَه بُو زَمِینَه  بُویِیچَه حُکم مَنَه بوُدِیر، اَگر بِیرار کِیشِی مَنَه بُو خاص اوُرِینلَردَه بوُندَی خاص شَرائِطلَردَه جِنایَتگه دوُچ کِیلَه دِیگن بوُلسَه، شَرطلَرنِی رِعایَت قِیلگن حالدَه وَ حَدلَردَن تَجاوُز قِیلمَسدَن، مِینِی حُکمِیمنِی اِجرا قِیلَه دِی وَ خَطَرنِی اوُزِیدَن وَ باشقَه لَردَن دَفع قِیلَه دِی.

حَقِیقَتدَه اِیسَه شَخص آلدِین مُتَخَصِّص قاضِیلَر تامانِیدَن جِنایَتچِیلَر حَقِیدَه صادِر قِیلِینگن حُکمنِی اِجرا قِیلوُچِیسِیگه اَیلَه نَه دِی، بُو شَخص جِنایَتچِیلَر پَیدا بوُلِیشِی بِیلَن حُکمنِی اِجرا قِیلگن. یَعنِی اوُنِی اوُزِی قاضِی اِیمَس وَ اوُنِی اوُزِی حُکمنِی صادِر قِیلگن هَم اِیمَس، بَلکِی اوُ صَلاحِیَتگه اِیگه مَرجَع تامانِیدَن صادِر قِیلِینگن حُکمنِی اِجرا قِیلوُچِیسِی خالاص،چوُنکِی فَقَط مَنَه بُو مَرجَعلَر حُکمنِی صادِر قِیلِیشگه شایِیستَه حِسابلَه نَه دِی. بُو رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ قَبِیلَه لَردَگِی ثابِت قَدَم کِیشِیلَرگه مُرتَدلَرنِی دَفع قِیلِیش بُویِیچَه یازگن نامَه لَرِیگه اوُحشَیدِی، اوُ کِیشِی بوُ نامَه لَردَه اَلله نِی حُکمِینِی اِجرا قِیلِیشگه دَستوُر صادِر قِیلگن اِیدِیلَر. مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی اوُزلَرِی حُکمنِی صادِر قِیلِیشگن اِیمَس، بَلکِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم صادِر قِیلگن حُکمنِی اِجرا قِیلوُچِیلَر بوُلِیشگن.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، مَنَه بُو حُکوُمَت قُدرَتِینِی تَرقَه توُچِیسِی فَقَط حُکوُمَتنِی اوُزِی بوُلِیب قالَه دِی وَ اَگر اِسلامِی حُکوُمَتگه اِیگه بوُلمَسلِیک، حوُددِی شُو نُوقطَه نِی جُودَه کوُپ دوُستلَرِیمِیز کوُرمَسلِیککَه آلِیشَه دِی، اَگر اِسلامِی شوُرا وَ کامِل اِسلامِی مِعیارلَر اَساسِیدَگِی اِسلامِی حُکوُمَتگه اِیگه بوُلمَیدِیگن بوُلسَک وَ ضَرُورَت حُکمِی بوُیِیچَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی بَدَلِی اِیختِیارِیمِیزدَه بوُلسَه، قوُیِیدَگِی قائِدَه گه کوُرَه   “ما لا يُدرَكُ كُلُّه،لا يُترَكُ جُلُّه”، بِیر نَرسَه نِی هَمَّه سِینِی قوُلگه کِیرِیتَه آلمَه گه نِیمِیزدَن سُونگ، آچِیق- آیدِین قِیلِینگن نَرسَه نِی تَرک قِیلمَیمِیز. اَمّا بوُ یِیردَه قُدرَت تَقسِیملَش بَرِیبِیر اِسلامِی بَدَل حُکوُمَتنِی اِیختِیارِیدَه بُولَه دِی. بُو اَمِیرِکَه حَملَه قِیلِیشِیدَن آلدِینگِی طالِبان حُکوُمَتِینِی حُکمرانلِیگِی آستِیدَگِی بَعضِی مِنطَقَه لَردَه اِضطِرارِی حالَتدَه بِیز گوُرُوه بُولگن نَرسَه لَرگه اوُحشَیدِی.

اِیندِی بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر،اَگر بوُندَی بَدَل هَم مَوجُود بوُلمَه سَه، ضَرُورَت حُکمِی بُویِیچَه مَنَه بُو قُدرَتنِی تَقسِیملَش اِیختِیارِی جَماعَتلَرگه وَ اِسلامِی حِزبلَرگه بِیرِیلَه دِی، اَگر مُجاهِدلَر شوُراسِی تَشکِیل قِیلِینسَه، بوُ اِمتِیاز جَماعَت وَ توُرلِی- هِیل حِزبلَردَن آلِینَه دِی وَ مُوَحِّد شوُراگه بِیرِیلَه دِی، اَگر اِسلامِی حُکوُمَت قَیتَه دَن تَشکِیل قِیلِینسَه وَ مُسُلمانلَر حُکوُمَت قُدرَتِیگه اِیگه بوُلِیشسَه، حَتَّی اَگر اِسلامِی بَدَل حُکوُمَت بوُلگن تَقدِیردَه هَم، بَرِیبِیر مَنَه بُو اِمتِیازلَرنِی هَمَّه سِی، رَوِیشِی، قَندَی عَمَلگه آشِیرِیلِیشِی،مِعزانِی، بُو قُدرَتنِی تَقسِیملَش رَوِیشِی وَ قَبِیلَه لَرگه ، خانَدانلَرگه، عائِلَه لَرنِی باشلِیقلَرِیگه وَ جَمِیعیَتدَگِی هَر بِیر شَخصگه تَقسِیملَه نَه دِیگن قُدرَتنِی مِعزانِی بوُلَرنِی بَرچَه سِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی اِیختِیارِیدَه قالَه دِی، اِسلامِی حُکوُمَت مَنَه بُو قُدرَتنِی اَندازَه سِینِی،مِعزانِینِی، قَیسِی طَرزدَه تَقسِیملَه نِیشِینِی تَعیِین قِیلَه دِی بوُ اِیشلَر اوُنِی صَلاحِیَتِیدَگِی اِیش حِسابلَه نَه دِی.

مَنَه بُو مَرحَلَه دَه دَرَجَه مَه – دَرَجَه حالَتدَه، اِسلامِی حُکوُمَت بِیرِینچِی بوُلِیب بوُندَی قُدرَتنِی تَقسِیم قِیلِیش اوُچُون لازِم وَ ضَرُورِی بوُلگن زَمِینَه نِی مُهَیّا قِیلَه دِی،   بوُندَن سُونگ اوُزِینِینگ تَشخِیصِی بُویِیچَه خاص اوُرِینلَردَگِی خاص مِعزاندَه، مَخصُوص اوُرِینلَردَگِی مَخصُوص مِعزاندَه حُکوُمَت قُدرَتِیدَن فایدَه لَه نِیش رُحصَتِینِی صادِر قِیلَه دِی وَ مَنَه بوُ شِیوَه بِیلَن اوُزِینِینگ حُکوُمَت قُدرَتِیدَن بُولگن مَعلوُم، مَخصُوص، مُشَخَّص بِیر قِیسمنِی اِسلامِی رَوِیش بِیلَن جَمِیعیَتدَگِی توُرلِی- هِیل قَتلَملَرنِی آرَه سِیدَه تَقسِیملَیدِی. مَنَه بُو قُدرَتنِی اِجرا قِیلِیش اوُچُون هَم اوُنِی مُشَخَّص وَ مَعلوُم صُورَتدَه قانوُنِیلَشتِیرَه دِی وَ مَنَه بُو اِیشنِی عَمَلگه آشِیرَه دِیگن وَ مَصرَف قِیلَه دِیگن شَخصنِی اِیشِینِی هَم رَسمِیلَشتِیرَه دِی. کِیملَر اوُنِی تَقسِیملَیدِی؟ حُکوُمَتنِی اوُزِی،شَرعِی بُولگن تَشکِیلاتلَر رَسمِیلَشتِیرَه دِی. کِیملَر اوُنِی تَقسِیملَیدِی؟ حُکوُمَتنِی اوُزِی، شَرعِی بُولگن تَشکِیلاتلَر. اَگر مَصرَف قِیلوُچِی هَم اوُنِی مَصرَف قِیلسَه، حُکوُمَت اوُنگه وَ شَخصنِی اِیشِیگه وَ مَصرَف قِیلوُچِیگه قانوُنِیلِیکنِی بِیرَه دِی وَ حُکم اِجرا قِیلِینگن وَ بُو قُدرَت مَصرَف قِیلِینگن حالَتدَه، بُو شَخص قانوُننِی وَ حُکوُمَتنِی قُدرَتِینِی حِمایَه سِی آستِیگه آلِینَه دِی وَ شَخص جَزالَه نِیشدَن، حِسارَتنِی توُلاوِیدَن قوُرقمَه گن حالدَه بِیر وَظِیفَه  صِیفَتِیدَه شَرعِی دِفاعنِی وَ حَدنِی اِجراسِینِی عَمَلگه آشِیرَه دِی. تَقسِیملَنگن قُدرَتنِی اوُزِیگه اَجرَه تِیلگن مِقداردَه فایدَه لَه نَه دِی.

شَخص رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی آلدِیلَرِیگه کِیلِیب اَیتدِیکِی:   يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَرَأَيْتَ إِنْ جَاءَ رَجُلٌ يُرِيدُ أَخْذَ مَالِي؟ قَالَ: فَلَا تُعْطِهِ مَالَكَ. قَالَ: أَرَأَيْتَ إِنْ قَاتَلَنِي؟ قَالَ: قَاتِلْهُ؟ قَالَأَرَأَيْتَ إِنْ قَتَلَنِي؟ قَالَ: فَأَنْتَ شَهِيدٌ. قَالَ: أَرَأَيْتَ إِنْ قَتَلْتُهُ؟ قَالَ: هُوَ فِي النَّارِ  بِیر کِیشِی کِیلِیب مِینِی مالِیمنِی آلِیب قوُیِیشِی بارَه سِیدَه سِیزنِی نَظَرِینگِیز نِیمَه؟ اَیتدِیلَرکِی: اوُنگه بِیرمَه. اوُ اَیتدِی: اَگر اوُ مِین بِیلَن جَنگ قِیلِیشنِی اِیستَه سَه چِی؟ اَیتدِیلَرکِی: سِین هَم اوُ بِیلَن جَنگ قِیل. اَیتدِیکِی: اَگر مِینِی اوُلدِیرسَه چِی؟ اَیتدِیلَر: سِین شَهِید بوُلَه سَن. اَیتدِیکِی: اَگر مِین اوُنِی اوُلدِیرسَمچِی؟ اَیتدِیلَر: اوُ جَهَنَّمدَه بوُلَه دِی.

مَنَه بوُنگه اوُحشَش بِیر نِیچَه اِیضاحلَردَن وَ آچِیق، آشکار آیدِینلَشتِیرِیشدَن سوُنگ، کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم قانوُنِی بِیر حُکوُمَت صِیفَتِیدَه هَمَّه گه قوُیِیدَگِیلَرنِی اِعلان قِیلَه دِیلَر:    “مَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ، وَمَنْ قُتِلَ دُونَ دِينِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ، وَمَنْ قُتِلَ دُونَ دَمِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ، وَمَنْ قُتِلَ دُونَ أَهْلِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ”. یاکِی باشقَه بِیر جایدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:   “من قتل دون مظلمته فهو شهيد”. باشقَه اوُرِینلَردَه هَم مَنَه شوُ شِیوَه بِیلَن اوُنِی بَیان قِیلگنلَر. کِیمکِی مالِینِی حِمایَه قِیلِیش یوُلِیدَه اوُلدِیرِیلسَه شَهِید بوُلَه دِی. قَرَنگلَر، سِیزلَرگه شَرعِی دِفاع نِیمَه دِییَپتِی؟ سِیزلَرگه رُحصَت بِیریَپتِی. وَمَنْ قُتِلَ دُونَ دِينِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ، کِیمکِی دِینِینِی یوُلِیدَه اوُلدِیرِیلسَه شَهِید بوُلَه دِی، بِیکارگه توُکِیلگن قان یوُلِیدَه قَصاص آلگن کِیشِی هَم شَهِید بُولَه دِی، اَهلِینِی یوُلِیدَه اوُلدِیرِیلگن کِیشِی هَم شَهِید بوُلَه دِی، اوُزِیگه نِسبَتاً قِیلِینگن ظُلم یُولِیدَه اوُلدِیرِیلگن کِیشِی هَم شَهِید بوُلَه دِی، قَرَنگلَر، قانوُنِی بُولَه دِی، حَد وَ حُدُودلَر تَعیِین قِیلِینَه دِی. رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم اوُزِینِی حَققِی یوُلِیدَه اوُلدِیرِیلگن کِیشِینِی اوُلِیمِینِی اِینگ یَحشِی اوُلِیم دِیب، حِسابلَیدِیلَر. نِعْمَ الْمِيتَةُ أَنْيَمُوتَ الرَّجُلُ دُونَ حَقِّهِ  اِینگ یَحشِی اوُلِیم، شَخص حَققِینِی یوُلِیدَه اوُلگن، اوُلدِیرِیلگن اوُلِیمدُور. مَنَه بُو اِینگ یَحشِی اوُلِیمنِی نَوِی بوُلَه دِی، بُو مالِینِی یوُلِیدَه بوُلِیشِی موُمکِین یاکِی باشقَه نَرسَه لَرنِی یوُلِیدَه بوُلِیشِی موُمکِین، مُهِمِی اوُزِینِی حَققِی اوُچُون بوُلِیشِی کِیرَک. اِیندِی قَیسِی حَق اوُچُون؟ اَلله تَعالَی تَعیِین قِیلگن حَقلَر بوُلِیشِی کِیرَک.

بُو یِیردَگِی عُمُومِی بَحث وَ بَحثنِی عُمُومِی فَضاسِی جِنایَتچِیلَرنِی وَ باسقِینچِی دُشمَننِی بَرابَرِیدَگِی شَرعِی دِفاع حَقِیدَه کِیتیَپتِی، اِیندِی اوُ مُسُلمان بوُلِیشِی هَم یاکِی غَیرِی مُسُلمان بوُلِیشِی یا سِیزنِی اوُزِینگِیزنِی قَرِینداشِینگِیز، یَقِینلَرِینگِیز یاکِی مَذهَبداشِینگِیز یا هَمزَبانِینگِیز بُولِیشِی مُومکِین یاکِی بوُلمَه سَم باشقَه قَومدَن، مِللَتدَن،مَذهَبدَن بوُلِیشِی موُمکِین، بُو یِیردَه بوُ نَرسَه لَرنِی فَرقِی یُوق. اِیندِی مالنِی یُولِیدَه سِیزنِی مالِینگِیزگه تَجاوُز قِیلگن کِیمسَه،سِیزنِی قَرِینداشِینگِیز، عَمَکِینگِیزنِی اوُغلِی یاکِی باشقَه بِیر کِیشِی هَم بوُلِیشِی موُمکِین یا سِیزنِی قانِینگِیزگه قَصد قِیلِیب سِیزگه حَملَه قِیلگن کِیمسَه هَم سِیزنِی قَومِینگِیزدَن، قَرِینداشِینگِیزدَن، مَذهَبداشلَه رِینگِیزدَن بوُلِیشِی موُمکِین یاکِی مُسُلمان بوُلِیشِی وَ بوُلمَسلِیگِی هَم مُومکِین، اَهلِینِی یوُلِیدَه اوُلدِیرِیلِیش بارَه سِیدَه هَم تَجاوُز قِیلگن کِیمسَه باشقَه مَذهَبدَن وَ باشقَه فِکردَن بوُلِیشِی وَ سِیزنِی دِیارِینگِیزگه سِیزنِی مِللَتِینگِیزگه ظُلم قِیلگن بوُلِیشِی یا اوُغرِیلِیک، قاتِللِیک،تَلان- تَراج قِیلگن بوُلِیشِی موُمکِین، اوُ سِیزگه ظُلم قِیلیَپتِی، سِیزگه ظُلم قِیلَه یاتگن کِیمسَه نِینگ کِیم بوُلِیشِینِی اَهَمِیَتِی یوُق. مُسُلمان بوُلَه دِیمِی یا غَیرِی مُسُلمان بُولَه دِیمِی، کِیم بوُلِیشِی مُهِم اِیمَس. سِیزنِی قَرِینداشِینگِیز بوَلَه دِیمِی یا یوُقمِی؛ هَر قَندَی صُورَتدَه هَم، مَنَه بوُ یوُلدَه اوُلدِیرِیلگن کِیشِی اِینگ یَحشِی اوُلِیمنِی قوُلگه کِیرِیتَه دِی:    نِعْمَ الْمِيتَةُ أَنْيَمُوتَ الرَّجُلُ دُونَ حَقِّهِ، بُو یِیردَگِی دُشمَن باسقِینچِیدُور. مَنَه شوُ یِیردَه بِیزلَرنِی جُودَه کوُپ دوُستلَرِیمِیز دوُچار بوُلَه دِیگن خَطا شوُکِی، اوُلَرنِی مالِیگه،اَهلِیگه وَ باشقَه نَرسَه لَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلگن کِیمسَه اَلبَتَّه کافِر بوُلَه دِی. یوُق، بوُندَی اِیمَس. اوُ سِینگه نِسبَتاً قِیلگن ظُلمِی سَبَبلِی اوُنگه قَرشِی جَنگ قِیلَه آلَه سَن، سِیندَن تارتِیب آلگن حَقنِی اوُستِیدَه قِیلگن جِنایَتِی سَبَبلِی جَنگ قِیلَه سَن، بُو نَرسَه نِی نِیمَه بوُلِیشِی مُهِم اِیمَس. بُو حَقنِی اَلله سِینگه بِیرگن اِیدِی، بوُ شَخص اوُنِی سِیندَن تارتِیب آلیَپتِی. مَنَه بوُندَی حالَتلَردَه قَرشِینگدَگِی طَرَف اَلبَتَّه کافِر بوُلِیشِی شَرط اِیمَس، باشقَه مَذهَبدَگِی، باشقَه تَعوِیلدَگِی، باشقَه رَوِیشدَگِی مُسُلمان سِیزگه ظُلمنِی رَوا کوُرگن وَ سِیز هَم اوُنگه قَرشِی جَنگ قِیلَه سِیز. اوُ سِیزگه نِسبَتاً بوُندَن آرتِیق ظُلم اوُتکَزمَسلِیگِی اوُچوُن جَنگ قِیلَه سِیز.

مَنَه بُو حالَتدَه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر وَ اِسلامِی حُکوُمَت مَنَه بُو ذاتِی وَ شَرعِی حَقنِی مُسُلمان شَخصگه بِیرگن، بِیر کِیشِی سِیزنِی نامُوسِینگِیز، مالِینگِیزگه تَجاوُز قِیلِیشنِی قَصد قِیلگن پَیتِیدَه، بُو یِیردَه سِیزدَن بُو بَلانِی دَفع  قِیلَه دِیگن حُکوُمَت قُدرَتِی هَم مَوجُود اِیمَس،سِیز ضَرُورَت حُکمِی بُویِیچَه وَ خاص شَرطلَرگه اَساساً،حُکوُمَت اِجراچِیسِی بوُلَه سِیز وَ سِیزگه بِیرِیلگن هُجُومنِی اَندازَه سِیگه مُناسِب رَوِیشدَه اوُزِینگِیزنِی مُناسَبَتِینگِیزنِی بِیلدِیرَه سِیز، یَعنِی جَمِیعیَتدَه سِیزگه تَقسِیملَنگن قُدرَتنِی مِقدارِیچَه خَطَر دَفع بوُلگوُنِیچَه مَصرَف قِیلَه سِیز. مَنَه بُو جوُدَه هَم مُهِم، چوُنکِی بِیر کِیشِیگه کوُپراق قُدرَت بِیرِیلگن بوُلِیشِی وَ باشقَه بِیرکِیشِیگه اِیسَه کَمراق قُدرَت بِیرِیلگن بوُلِیشِی موُمکِین،اِیندِی کوُپراق مِقداردَه بِیرِیلگن قُدرَتلَر حَقِیدَه؛ قَنچَه مِقداردَه تَقسِیملَنگن بوُلسَه یَعنِی بِیرِیلگن بوُلسَه اوُشَه مِقداردَه مَصرَف قِیلِینَه دِی.

بُو یِیردَه سِیزلَر اوُزِینگِیزنِی دِینِینگِیز، آبرُویِینگِیز، مالِینگِیز، اَهلِینگِیزنِی دِفاع قِیلِیشِینگِیز کِیرَک، حَتَّی اَگر مَنَه بوُ یوُلدَه اوُلدِیرِیلسَنگِیز یاکِی جِنایَتچِینِی، هُجُوم قِیلگن شَخصنِی اوُلدِیرسَنگِیز هَم. اِیندِی تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، بِیر کِیشِی آگاه بوُلگن حالِیدَه وَ قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن وَ قِیلَه یاتگن جِنایَتِینِی عاقِبَتِیدَن آگاه بوُلگن حالدَه، اَلله تَعالَی نِی یا رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حَقارَت قِیلسَه، سوُکسَه بُو یِیردَه بوُندَی مُرتَدنِی مَسَلَه سِینِی حَل قِیلِیب نابوُد قِیلَه دِیگن اِسلامِی حُکوُمَت هَم مَوجُود بوُلمَه سَه، شوُندَه نِیمَه قِیلِیش کِیرَک؟ یاکِی بوُلمَه سَم تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَر مُسُلمانلَرنِی توُپراغِیگه بِیر مُرتَدنِی حاکِم قِیلِیب قوُیِیشگن بوُلسَه، بوُندَی حالَتدَه مَنَه بُو باسقِینچِیلَر وَ مُرتَدلَرنِی نِیمَه قِیلِیش کِیرَک بوُلَه دِی؟ بِیزنِی حَققِیمِیزگه تَجاوُز قِیلگن مُسُلماننِی بَرابَرِیدَه کوُرسَه تَه دِیگن مُناسَبَتِیمِیز بوُندَی بوُلَه دِیگن بوُلسَه وَ اِینگ یَحشِی اوُلِیم حَقنِی رُویابگه چِیقَه رِیش یوُلِیدَه بوُلَه دِیگن بُولسَه، اِیندِی نامُوسِیمِیزدَن،مالِیمِیزدَن، جانِیمِیزدَن مُهِمراق بُولگن بِیزلَرنِینگ دِینِیمِیزنِی،اَلله نِی، رَسُولِینِی حَقارَت قِیلَه یاتگن مُرتَدلَرگه نِسبَتاً قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیشِیمِیز کِیرَک؟ مَنَه بُو یِیردَه مُرتَدلَرنِی بَحثِیگه قَیتِیشِیمِیز لازِم بوُلَه دِی:

اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه مُهَیّا قِیلِینگن فَضا آرقَه لِی شوُنِی توُشوُنِیب یِیتدِیککِی، مُرتَد بوُلِیشلِیک ظاهِردَه مُسُلمان بوُلگن بِیر مَجمُوعَه نِی تَکاموُلَّه شگن شَکلِی حِسابلَه نَه دِی، بُو حَقِیدَه آلدِین مُنافِقلَر توُدَه سِی وَ سِکوُلارزَدَه لَر دَرسِیدَه تَعرِیف قِیلِینگن، اوُلَر اِیمانِی ضَعِیف مُسُلمانلَرنِی بَعضِیسِینِی هَم اوُزلَرِیگه قوُشِیب بوُلغَه گن بوُلِیشلَرِی وَ هَمراه قِیلِیب آلِیشلَرِی موُمکِین. مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِی توُرلِی- هِیل نِسبَتلَر بُویِیچَه کَسَللِیککَه مُبتَلا بوُلِیشگن، باشقَه چَه اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه اوُلَر شِفاخانَه دَه جَملَه نِیشگن، شِفا تاپِیب دَوالَه نِیشگه مُوَفَّق بوُلگن دَستَه تَوبَه قِیلِیش بِیلَن ساغلام اِنسانلَرنِی جَماعَه سِیگه قَیتَه دَن قوُشِیلِیشَه دِی، اِیندِی دَوالَه نِیشدَن، دَرماندَن باش تارتگن دَستَه اِیسَه، اوُشَه حاللَرِیچَه مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه قالِیشَه دِی؛ اوُلَرنِی بَعضِیسِی کَسَللِیگِی کوُندَن- کوُنگه کوُپَه یَه دِی، آخِیرِیدَه هَم اوُلَرگه داکتارنِی دَوا- دَرمانِی فایدَه قِیلمَه گچ مُرتَد بوُلِیب کِیتِیشَه دِی. یَعنِی داکتارنِی دَوا- دَرمانِی فایدَه بِیرمَه گن اوُرِینلَرگه مُرتَد بوُلدِی، دِییمِیز.

مُرتَد بُولِیشلِیک هَم فَقَط شَخصِی جِنایَت اِیمَس، بَلکِی اوُ اِجتِمائِی جِنایَت حِسابلَه نَه دِی. حوُددِی شُو نَرسَه گه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر دُوستلَر، فَقَطگِینَه شَخصِی جِنایَت اِیمَس، اِجتِمائِی جِنایَتدُور. شوُ سَبَبلِی هَم یَککَه شَخصنِی اوُزِی مُرتَد کِیشِینِی جَرِیمَه قِیلَه آلمَیدِی وَ اوُنِی جَزالَش حُقوُقِیگه اِیگه اِیمَس، بَلکِی بُو مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِینِی رَهبَرِی وَ وَکِیلِینِی حَققِی سَنَلَه دِی. اَنِیق- آیدِین بوُلدِیمِی؟ چوُنکِی بُو اِجتِمائِی جِنایَتدُور وَ سِین مَنَه بُو جَمِیعیَت اوُچوُن رَهبَر سَیلَه گنسَن وَ اوُزِینگنِی قُدرَتِینگنِی، اِیختِیارِینگنِی اوُنگه تاپشِیرگنسَن؛ دِیمَک مَنَه بوُ اِجتِمائِی جِنایَتچِینِی جَزالَش حَققِی هَم مُسُلمان جَمِیعیَتِینِی رَهبَرِینِی بوُینِیدَه بوُلَه دِی. مُسُلمان شَخص اِیسَه اوُزِیگه اِجرا قِیلِیش اوُچُون یَنَه دَه کوُپراق حَق بِیرِیلمَه گوُنچَه، یَعنِی اوُشَه تَقسِیملَنمَه گن قُدرَت اوُنِی قوُلِیگه یِیتمَه گوُنِیچَه، جُزعِی یَعنِی فَقَط اوُنِی اوُزِیگه باغلِیق بوُلگن اوُرِینلَردَه مُناسَبَت بِیلدِیرَه دِی. مَثَلاً اوُلَرنِی بَرائَت قِیلَه دِی وَ اوُلَرگه قِیز بِیرمَیدِی وَ اوُلَرنِی عَیاللَرِینِی نِکاهِیگه آلمَیدِی، اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی قَبرِستانِیگه دَفن قِیلمَیدِی، اوُلَرنِی حَققِیگه یَحشِی دُعا قِیلمَیدِی وَ بوُندَن باشقَه مُسُلمانلَرنِی شَخصِی مَیدانِیگه باغلِیق اِیشلَرنِی قِیلمَیدِی.

دِیمَک، بِیر مُسُلمان شَخصگه اِسلامِی حُکوُمَت اِجرا قِیلِینَه دِیگن قُدرَت بِیرمَه گن بوُلسَه، اِسلامِی حُکوُمَت اوُنگه قُدرَتنِی تَقسِیملَه مَه گن بوُلسَه،اوُزِینِینگ شَخصِی مَیدانِیدَگِی مُرتَدلَرگه نِسبَتاً اِیختِیارِی چِیگه رَه لَنگن بوُلَه دِی، اوُنِینگ اِیختِیارِی چِیگه رَه لَنگن حالدَه بوُلِیب عُمُومِی صُورَتدَه اَیتگندَه اوُنِینگ فَعالِیَت دائِرَه سِینِی اِیککِی نوُقطَه بِیلَن بَیان قِیلسَه بوُلَه دِی:

• مَنَه بُو شَخص قوُیِیدَگِیچَه اِعلان قِیلِیشِی کِیرَک بوُلَه دِی، صَفلَرِی آشکار بوُلگن وَ مُتَخَصِّص قاضِیلَر تامانِیدَن توُرتتَه اَساسِی وَ مُرَکَّب مَرحَلَه دَن، فِیلتِیردَن اوُتکَه زِیلگن مُرتَدلَر دَستَه سِینِی مُشرِک وَ سِکوُلار کافِر دِییدِی وَ اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرِی اِیمَس، بَلکِی سِکوُلار کافِرلَردِیک اوُلَرگه مُناسَبَتدَه بوُلَه دِی. مَنَه بوُ اوُنِی اَوَّلگِی وَظِیفَه سِی بوُلِیب، اِینگ مُهِمِی هَم حِسابلَه نَه دِی. یَعنِی صَفنِی مُشَخَّص قِیلِیش وَ اوُزِی، اَطرافِیدَگِیلَر، جَمِیعیَت اوُچُون سَرگردانلِیک،بوُلغَه نِیشلَر وُجُودگه کِیلِیشِینِی آلدِینِی آلِیش اوُچُون هَم بوُندَی شِیوَه بِیلَن مُشَخَّص بوُلگن مُرتَدلَرنِی کافِر دِییِیلِیشِی لازِم وَ اوُلَرگه سِکوُلار کافِرلَردِیک مُناسَبَتدَه بوُلِینَه دِی. بُو اوُنِی اَوَّلگِی وَظِیفَه سِیدوُر.

یَعنِی بِیرِینچِی بوُلِیب بَرچَه طِبِّیات تَجرِیبَه لَرِی بُویِیچَه بِیمارلِیگِی سپِید یا سِیل دِیب تَشخِیص قوُیِیلگن مَنَه بُو شَخصنِی – اَلبَتَّه مُتَخَصِّصلَرنِینگ تَشخِیصِی هَم بُو نَتِیجَه نِی تَصدِیقلَه گن – اوُنِی بِیمارلِیگِی بارَه سِیدَه هِیچ قَندَی شُبهَه یوُق؛ سِین هَم بوُندَی شَخصنِی بِیمار دِیب تَن آلِیشِینگ وَ اَطرافِینگدَه گِیلَرگه هَم اوُنِی بِیمار صِیفَتِیدَه تَنِیشتِیرِیشِینگ کِیرَک. مَنَه  بُو تَنِیتِیش جوُدَه مُهِم حِسابلَه نَه دِی.

بَرچَه مُرَکَّب تَجرِیبَه لَرنِی رِعایَه قِیلگن حالدَه فَلانچِینِینگ کافِر وَ مُرتَد اِیکَه نِی مُشَخَّص بوُلگن پَیتدَه وَ اوُنِینگ مُرتَد اِیکَنلِیگِی حوُددِی آسماندَه کوُرِینِیب توُرگن قوُیاشدِیک آچِیق – آیدِین بوُلگچ، اوُ حَقِیدَه صَلاحِیَتگه اِیگه مَرجَعلَر تامانِیدَن هَم قَطعِی حُکم صادِر قِیلِینگن؛ اَگر سِین اوُنِی کافِر وَ مُرتَد دِیب بِیلمَه سَنگ وَ اوُنِی مُسُلمان دِیب حِسابلَیدِیگن بوُلسَنگ، بُو شوُنگه اوُحشَیدِیکِی سپِیدگه  یا سِیلگه،وَباگه، مَلَه رِیَه گه، اوُلَتگه، ماحاوگه چَه لِینگن شَخصنِی جَمِیعیَتنِی آرَه سِیگه قوُیِیب یوُبارَه سَن وَ اوُنگه ساغلام بِیر آدَمدِیک مُناسَبَتدَه بوُلَه سَن. مَنَه بُو اوُزِینگنِی وَ باشقَه لَرنِی جِسمِینِی سَلامَتلِیگِیگه نِسبَتاً آشکار ظُلم وَ آشکار خِیانَت حِسابلَه نَه دِی، بُو بارَه دَه هِیچ کِیم شُبهَه قِیلمَیدِی.

  اِیندِی اَگر بِیر کِیشِی شَرِیعَتدَگِی مُرَکَّب، اَنِیق تَجرِیبَه لَر یَعنِی قُرآن وَ سُنَّت آرقَه لِی وَ مُتَخَصِّصلَر تامانِیدَن اِیشانچ بِیلَن کافِر، مُرتَد دِیب تَشخِیص قوُیِیلگن بوُلسَه، هَمدَه اوُنِی مُرتَد اِیکَنلِیگِیدَه هِیچ قَندَی شُبهَه بوُلمَه سَه، لِیکِن سِین اوُنِی مُسُلمان دِیب سَنَیدِیگن بُولسَنگ، اوُنِی اِینگ کَم خَطَرِی شوُکِی، سِین اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوَنلَر بُویِیچَه اَحکامنِی اِنکار قِیلِیب بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیگن بوُلَه سَن، مَنَه بُو کَتتَه جِنایَت سَنَلَه دِی. بوُندَن تَشقَرِی مَنَه بوُ شَخصنِی وَ اوُنگه اوُحشَه گن باشقَه شَخصلَرنِی دِیننِی، اَلله نِی قانوُنِینِی آیاق – آستِی قِیلِیشلَرِیگه جُرعَتلِیراق قِیلِیب پَروَرِیش بِیرگن بوُلَه سَن وَ آدَملَرنِی یَنَدَه کوُپراق مُرتَد بوُلِیشلَرِی اوُچُون شَرائِطنِی مُهَیّا قِیلَه سَن، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی سِین اوُزِینگ وَ باشقَه مُسُلمانلَرنِی اِیمانِی وَ اِیچکِی سَلامَتلِیکلَرِیگه نِسبَتاً ظُلم قِیلدِینگ، خِیانَت قِیلدِینگ. سِین سپِیدگه، سِیلگه چَه لِینگن شَخصنِی جَمِیعیَتدَه ساغلام اِنسان صِیفَتِیدَه کوُرسَتدِینگ، اَصلِیدَه اِیسَه بَرچَه طِبِّیات تَجرِیبَه لَرِی بُویِیچَه بُو شَخص بِیمار دِیب تَشخِیص بِیرِیلگن اِیدِی.

سِین لا اِلَه وَ طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیش قائِدَه سِیگه کوُرَه اِیشنِی باشلَه نِیشِیدَه اوُنِی کافِر دِییِیشِینگ کِیرَک، اوُتکَه زِیلگن اِمتِحانلَردَن اوُتَه آلمَه گن بوُندَی شَخصنِی لا اِلَه اِلّا الله نِی بِیرِینچِی پایَه سِینِی آلدِینگه سِیلجِیتِیش اوُچُون هَم کافِر دِییِیشِینگ لازِم:  ”      فَمَن یَکفُر بِالطّاغوتِ  وَ یُؤمِن بِاللهِ فَقَدِ استَمسَکَ بِالعُروَةِ الوُثقی”

حَه،اَلبَتَّه بوُنِی عَمَلگه آشِیرِیشِینگ کِیرَک، شوُندَه بَرچَه اَنبِیالَر حَرَکَت قِیلگن یوُلدَن یوُرِیشگه قادِر بُولَه سَن. ولَقَد بَعَثنَا فِی کُلِّ أمَّةٍ أنِ اعبُدُوا اللهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغُوت، حوُددِی شوُ یِیردَه طاغوُتدَن اوُزاقلَه شِیشِینگ وَ طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیشِینگ لازِم بوُلَه دِی، ” یَکفُر بِالطّاغوتِ” بوُندَن سُونگ اوُنگه آچِیق – آیدِین قوُیِیدَگِیچَه اِی کافِرلَر، دِیب خِطاب قِیلَه آلَه سَن.  قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ.

کافِرلَرگه قَرَتَه کافِر لَفظِی بِیلَن خِطاب قِیلِیشِلیک هَم اَمر بوُیرُوقدوُر، بوُلِیب هَم بُو فَقَطگِینَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه خاص بوُلگن اَمر اِیمَس،بَلکِی هَر بِیر مُسُلمان اوُزِینِی اِمکانِیگه قَرَب اوُنِی عَمَلگه آشِیرِیشِی کِیرَک.  سِینِی آفتابگه قَرَب قَندَی قِیلِیب آفتاب دِییِیشِینگ رَوشَن وَ مُشَخَّص نَرسَه، دِیمَک حوُددِی شوُنگه اوُحشَش کافِر، یَهُودِی، نَصرانِی، مُشرِکلَر، مَجُوسِی، صابِیئِن، مُرتَد دِییِیلَه دِی، شوُندَی اِیکَن اوُلَرنِی کافِر دِیب اَیتَه سَن: قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ. بَعضِی نَرسَه لَرنِی مُسُلماننِی اوُزِی تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر وَ اَلله اوُ نَرسَه لَرنِی تَشخِیص بِیرِیشنِی هَمَّه گه بِیرگن وَ اَصلاً دَلِیلگه، دَلِیل کِیلتِیرِیشگه اِیختِیاج یوُق. مَثَلاً یَهُودِیلَر، نَصرانِیلَر، مَجُوسِیلَر، صابِیئِنلَر، مُشرِکلَر یاکِی سِکوُلارِیستلَر کافِر اِیکَه نِینِی هَمَّه بِیلَه دِی. اِیندِی بَعضِیلَر سِکوُلارِیستلَرنِینگ اوُشَه مُشرِکلَر جُملَه سِیدَن اِیکَه نِینِی بِیلمَسلِیگِی موُمکِین، چوُنکِی اوُنِی اِسمِی اوُزگه رِیب قالگن،بوُلمَه سَم اوُنِی ماهِیَتِی، اِیشلَه تِیلِیشِی بِیر هِیل، اَمّا مُشرِکلَرنِینگ اَهلِی کِتاب وَ شِبهِ اَهلِی کِتاب کافِرلَرِی بِیلَن هَمراه حالدَه کافِر اِیکَنلِیکلَرِیگه اِیشانچلَرِی کامِل، بوُنِی هَر بِیر مُسُلمان یَحشِی بِیلَه دِی. یَعنِی مَثَلاً اِنسان بِیلَن دَرَختنِی اوُرتَه سِینِی قَندَی فَرقلَی آلسَه، اوُلَرنِی هَم شوُنچَه لِیک آسان تَشخِیص بِیرَه دِی، مَنَه شوُ تَرتِیبدَه آسانلِیک بِیلَن بِیر مُسُلماننِی کافِردَن اَجرَه تَه آلَه دِی وَ تَشخِیص بِیرَه دِی، بُو یِیردَه دَلِیلگه،سَوادگه، یاشُو- قَرِیگه،اِیرکَک – عَیالگه اِیختِیاج یوُق.

هَر قَندَی کِیشِی مَنَه بُو دَرَخت وَ مَنَه بُو اِنسان دِیب تَشخِیص بِیرِیشگه قادِر؛ شوُ سَبَبلِی هَم اِنساننِی اِنسان، دَرَختنِی دَرَخت،کافِرنِی کافِر مُسُلماننِی مُسُلمان دِییدِی. اوُ اوُچُون شوُنچَه لِیک آچِیق – آیدِین بوُلمَه گوُنِیچَه آغزِیدَن بِیرارتَه سوُز چِیقمَسلِیگِی کِیرَک. دَرَختنِی دَرَخت اِیکَه نِی وَ اِنساننِی اِنسان اِیکَه نِی مَعلوُم بُولگچ، بُو حَقِیدَه گه پِیرِیلِیشِی لازِم.

دِیمَک، هَر بِیر مُسُلمان اوُلَرنِی کافِر دِییِیشگه وَ اوُلَرنِی قَبوُل قِیلمَیمَن، دِییِیشگه قادِر.  قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْراهِيمَ وَ الَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةُ وَالْبَغْضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ  سِیزلَر اوُچُون اِبراهِیم وَ اوُ بِیلَن بِیرگه بوُلگن کِیشِیلَردَه (اوُلَرنِینگ کافِرلَرگه قِیلگن مُناسَبَتلَرِیدَه) گوُزَل نَمُونَه باردِیر. اِیسلَنگِیز، اوُلَر اوُز  قَوملَرِیگه: “دَرحَقِیقَت، بِیزلَر سِیزلَردَن وَ سِیزلَر اَلله نِی قوُیِیب عِبادَت قِیلَه یاتگن بوُتلَرِینگِیزدَن بِیزارمِیز. بِیزلَر سِیزلَر (اِیشانِیب، عِبادَت قِیلَه یاتگن بوُت- سَنَملَر)نِی اِنکار اِیتدِیک. تاکِی، سِیزلَر یالغِیز اَلله گه اِیمان کِیلتوُرگوُنلَرِینگِیزچَه سِیزلَر بِیلَن بِیزنِینگ اوُرتَه مِیزدَه مَنگوُ عَداوَت وَ یامان کوُرِیش ظاهِردِیر،” دِیدِیلَر.

کافِرلَرنِی قَبُول قِیلمَسلِیک اوُلَرگه کُفر کِیلتِیرِیش دِیمَکدِیر؛ یَعنِی اوُلَرنِی قَبوُل قِیلمَه گن وَ کافِر دِیگن پَیتِینگدَه اوُلَرنِی عَقِیدَه لَرِینِی هَم قَبوُل قِیلمَه گن بوُلَه سَن. بوُندَن سوُنگ، مُسُلمان کِیشِی اوُلَرگه قَرَتَه: اِی یَهُودِی کافِرلَرِی یا اِی نَصرانِی کافِرلَرِی یا اِی مَجُوسِی کافِرلَرِی یا اِی سِکوُلار، صابِیئِن کافِرلَرِی دِییِیشِی کِیرَک. مَنَه شُو شِیوَه بِیلَن قُلْ يَا أَيُّهَا الْكَافِرُونَ نِی تِیلگه آلگن بوُلَه سَن.

مَنَه بُو هَمَّه مُسُلمانلَر اوُچُون بِیر اَمر بوُلِیب، اوُنِی سَوادلِی یا سَوادسِیز، یاشُو- قَرِی، عَیال وَ اِیرکَککَه خاصلَنگن جایِی یُوق. بُو اَمر هَمَّه مُسُلمانلَرگه شامِل بُولَه دِی وَ هَر بِیر مُسُلمان اوُنِی بَجَه رِیشِی کِیرَک. سَیِّیدِیمِیز اِبراهِیم عَلَیهِ السَّلام  اوُزِیگه خاص طَبَقَه گه اِیمَس، بَلکِی بَرچَه مُسُلمانلَر اوُچُون بُو مَسَلَه دَه نَمُونَه بوُلَه دِیلَر. سَوادلِی یا سَوادسِیز دِیب اَجرَه تِیلمَیدِی، هَمَّه گه بِیر هِیلدَه نَمُونَه بوُلَه دِیلَر.

مُسُلمانلَرنِی هَمَّه سِی دُشمَننِی دَشمَن دِییِیشِی وَ دُشمَننِی بَرابَرِیدَه مُناسَبَت بِیلدِیرِیشِی لازِم. اِیندِی، مَنَه بُو مُناسَبَت شَخصلَردَگِی اِمکانِیَت دَرَجَه سِیگه باغلِیق. اَمّا هَر قَندَی حالَتدَه هَم، بِیر حُکم بوُلِیب هَر بِیر کِیشِی اوُزِینِی مُناسَبَتِینِی بِیلدِیرِیشِی لازِم. اَگر سِین بَعضِی اوُرِینلَردَه طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیشنِی زَبانِینگ بِیلَن اَیتَه آلگن بوُلسَنگ، اِیندِی دِیلِینگدَه اَلبَتَّه اَیتَه آلَه سَن. سِینِی اِمکانِیَتِینگ شوُ دَرَجَه دَه بوُلَه دِی. تَمام. شُونِی اوُزِی بِیر وَظِیفَه. هَر قَندَی حالَتدَه هَم بَجَرِیلِیشِی کِیرَک بوُلگن حُکم حِسابلَه نَه دِی. مَنَه بوُ حالَتدَه، بُو اَلله نِی دَستوُرلَرِیدَن بِیرِیگه اِطاعَت قِیلِیش بوُلِیب قالَه دِی، شُو شِیوَه بِیلَن مَنَه بُو وَظِیفَه عِبادَتگه اَیلَه نَه دِی،چوُنکِی اَلله نِی دَستوُرلَرِیدَن بِیرِیگه اِطاعَت قِیلگنسَن.

شُو یِیردَه دوُستلَر مِینگه باشقَه چَه نِگاه بِیلَن قَرَه شَه دِی، مَنَه شوُ مَوضوُعدَه بِیر آز کوُپراق اِیضاح بِیرِیب اوُتماقچِیمَن، چوُنکِی بُو آغِیر مَسَلَه. بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، اَگر بِیر مُتَخَصِّص شِفاکار بَرچَه تِیکشِیرُو تَجرِیبَه لَرِینِی عَمَلگه آشِیرگچ، فَلانچِی سپِیدگه یا سِیل یا وَبا یا مَلَه رِیَه، اوُلَت یاکِی باشقَه بِیر یوُقوُملِی، اوُلِیمگه سَبَب بوُلَه دِیگن بِیمارلِیک دِیب تَشخِیص بِیرسَه، لِیکِن سِین مَنَه بوُ کَسَللِیکلَرنِی اِنکار قِیلسَنگ یاکِی اوُنِی اِعلان قِیلِیشدَن باش تارتسَنگ وَ اوُنِی پِینهان قِیلسَنگ، بوُلِیب هَم بوُ یِیردَه سِین اوُنِی هَمَّه گه اِعلان قِیلِیب پِینهان قِیلمَسلِیککَه هَم قادِرسَن، حوُپ اِیندِی مَنَه بُو شَرائِطدَه قَندَی نَتِیجَه نِی قوُلگه کِیرِیتِیلَه دِی؟ اوُنِینگ بِیرِینچِی نَتِیجَه سِی مُتَخَصِّص شِفاکارنِی یالغانچِی دِیگن بوُلَه سَن یاکِی اوُنِی قوُیگن تَشخِیصِینِی قَبوُل قِیلمَه گنسَن، بوُندَن کِییِینگِی نَتِیجَه شوُکِی، مَنَه بوُ کَسَللِیککَه مُبتَلا بوُلِیش اوُچُون شَرائِطنِی مُهَیّا قِیلگنسَن، آدَملَر قَنچَه لِیک کوُپ بوُ کَسَللِیککَه مُبتَلا بوُلِیشسَه، سِینهَم گوُناهکار بوُلِیب جِنایَتدَه شِیرِیک حِسابلَه نَه سَن. مَنَه بوُلَر جَمِیعیَتدَگِی شَخصنِی، آدَملَرنِی جِسمِیگه، بَدَنِیگه،سَلامَتلِیگِیگه یِیتَه دِیگن ضَرَر.

اِیندِی، اَلله تَعالَی اِینگ عالِیم  وَ حَکِیم ذات صِیفَتِیدَه مَرحَمَت قِیلَه دِیکِی، فَلانچِی مَنَه بوُندَی خَطَرلِی، اِیمانِی، اِیچکِی کَسَللِیککَه مُبتَلا بوُلگن، بُو کَسَللِیک یوُقوُملِیدوُر، سِیز اوُزِینگِیزنِی وَ باشقَه لَرنِی اِیمانِینِی مُخافِظَت قِیلِیش وَ شَرعِی دِفاع قِیلِیش اوُچُون مَنَه بوُ بِیچارَه تَرِیخِی فَسادلَنگن اِنسانلَرنِی اَنِیقلَه شِینگِیز وَ باشقَه لَرگه اوُلَرنِی تَنِیتِیشِینگِیز کِیرَک وَ مِینِی سوُزلَرِیمگه اِیشانگن حالدَه اوُلَرنِی جَمِیعیَتِینگِیزدَن سوُپوُرِیب تَشلَه شِینگِیز لازِم. اَلله مَنَه بوُلَرنِی اِینگ عالِم وَ حَکِیم ذات صِیفَتِیدَه اَیتگن. اَمّا بِیر کِیشِی کِیلِیب عِلمدَن آگاه بوُلگن حالدَه قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن – اَلله سَقلَه سِین – مِینِی وَ مُسُلمانلَرنِی اِیمانِی وَ عَقِیدَه وِی سَلامَتلِیگِی اوُچُون اَلله یوُبارگن بُو تَشخِیصنِی قَبوُل قِیلمَیمَن، دِیسَه یاکِی اوُنِی اِعلان قِیلِیشدَن باش تارتسَه وَ پِینهان قِیلسَه، اَلبَتَّه اوُنِی اِعلان قِیلِیشگه وَ پِینهان قِیلمَسلِککَه هَم قادِر؛ مَنَه بوُ حالَتدَه قَندَی نَتِیجَه نِی قوُلگه کِیرِیتِیلَه دِی؟

اوُنِینگ بِیرِینچِی نَتِیجَه سِی اَلله تَعالَی نِی  تَشخِیصِینِی قَبوُل قِیلمَه گن وَ نَظَرِینگه اِیلمَه گن یاکِی عَمَلدَه – اَلله دَن پَناه سوُرَیمِیز – اَلله وَ رَسُولِی صَلَّی الله علیه وَسَلَّمنِی یالغانچِی دِیب فَرض قِیلگن، بوُنگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه اوُ مَنَه بُو شَخصنِینگ کافِر اِیکَه نِینِی وَ اوُ طاغوُتگه اَیلَنگه نِینِی وَ اوُ طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیشِی وَ بوُندَی طاغوُتنِی کافِر دِییِیشِی لازِملِیگِینِی یَحشِی بِیلَه دِی، اَمّا اوُ طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرمَیدِی وَ مَنَه بوُ “لا اله الّا الله” نِی بِیرِینچِی قِیسمِیگه ضَربَه اوُرَه دِی. اَلبَتَّه اوُ اَلله نِی وَ رَسُولِینِی حُکمِینِی، تَشخِیصِینِی قَبوُل قِیلمَسلِیک وَ اَلله نِی، رَسُولِینِی حُکمِینِی عَمَلدَه یالغان دِییِیش آرقَه لِی «لا اله – الا الله» نِی اِیککِینچِی قِیسمِیگه یَعنِی “الّا الله” گه هَم ضَرَر یِیتکَزگن. مَنَه بُو حالَتدَه، مَنَه بوُ اِیش بِیلَن شَخصنِی اوُزِی هَم کافِر بوُلَه دِی وَ بُو کَسَللِیکنِی اِنکار قِیلِیش وَ پِینهان قِیلِیش آرقَه لِی کَسَللِیک آدَملَرنِی اوُرتَه سِیدَه تَرقَه لِیشِیگه سَبَب بوُلَه دِی.

مَنَه بُو اِیشلَرنِی بَرچَه سِی شَخصنِی وَ جَمِیعیَتنِی اِیمانِی وَ عَقِیدَه وِی سَلامَتلِیگِینِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچوُندُور، اَمّا شَخص شَرِیعَت حُکمِینِی اِنکار قِیلِیش بِیلَن اوُزِینِی وَ جَمِیعیَتنِی سَلامَتلِیگِینِی خَطَرگه سالَه دِی. دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر،اَگر بِیر کافِرنِی کافِر دِیب تَنِیشتِیرمَیدِیگن بوُلسَنگ:

 – کوُندَن- کوُنگه مَنَه بُو کَسَللِیک تَرقَه لِیشِیگه سَبَب بُولَه سَن.

– کوُندَن- کوُنگه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر کوُپراق آیاق – آستِی قِیلِینِیشِیگه سَبَب بوُلَه سَن.

– کوُندَن – کوُنگه کُفرگه آئِد اِیشلَر عاددِیلَه شِیشِیگه سَبَب بوُلَه سَن.

– باشقَه کُفرلَرنِینگ جَمِیعیَتدَه کوُندَن – کوُنگه یَنَه دَه کوُپراق تَرقَه لِیشِیگه وَ کُفرنِی قَبِیح اِیکَه نِی سِیندِیرِیلِیشِیگه سَبَب بوُلَه سَن.

–   اَهلِی کِتاب وَ شِبهِ اَهلِی کِتاب کافِرلَرِی مَخصُوصاً سِکوُلار، مُرتَد کافِرلَر آدَملَرنِی اوُرتَه سِیدَه نِهایَتدَه آسانلِیک بِیلَن فَرِیب بِیرُوچِی شِیعارلَرنِی کوُتَه رِیب یوُرِیشِیگه بائِث بوُلَه سَن.

– سِکوُلار وَ مُرتَد اَحزابلَر هَم آدَملَرنِی آرَه سِیدَه آسانلِیک بِیلَن یاردَم آلِیشِیگه وَ آدَملَرنِی اوُزلَرِیگه طَرَفدار قِیلِیب آلِیشِیگه وَ اوُلَرنِی مُرتَد قِیلِیشِیگه وَ شَرمَندَه لِی عُمرلَرِینِی یَنَه دَه چوُزِیلِیشِیگه سَبَب بوُلَه سَن.

مَنَه بُو مُصِیبَتلَر وَ بوُنگه اوُحشَه گن باشقَه مُصِیبَتلَر، کافِرنِی کافِر دِیمَه گن کِیشِیلَرنِینگ بِی پَروالِیگِینِی نَتِیجَه سِی وَ ثَمَرَه سِی حِسابلَه نَه دِی، بُو مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه اَنَه اوُشَنچَه عَقِیدَه وِی وَ اِیمانِی بوُلغَه نِیشگه وَ مُسُلمانلَرگه اوُشَنچَه ضَربَه اوُرِیلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی.

نَماز اوُقِیدِیگن اَمّا بِیر آزگِینَه عَصَبِیلَه شِیشنِی یا حادِیثَه نِی تَأثِیرِیدَه آشکارَه وَ قوُرقمَسدَن اَلله نِی وَ رَسُولِی صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی، دِیننِی وَ اِسلام دِینِیدَگِی مُقَدَّس نَرسَه لَرنِی حَقارَت قِیلَه دِیگن کِیمسَه لَرنِی کوُرمَه گن بوُلِیشِینگِیز موُمکِین اِیمَس، یاکِی شوُندَی اِنسانلَرنِی جوُدَه کوُپِینِی کوُرگن بوُلِیشِینگِیز موُمکِینکِی، اوُلَر نَماز اوُقِیشلَرِی بِیلَن بِیرگه سِکوُلار اَحزابلَرنِی، مُرتَد کوُمَلَه لَرنِی، دِیماکرَتلَرنِی، پِیکَه کَه لَرنِی، باشقَه سِکوُلار وَ کافِر اَحزابلَرنِی، بوُتوُن جَهان باسقِینچِی کافِرلَرِینِی، اوُلَرنِینگ مَحَلِّی سِکوُلار نَوکَرلَرِینِی مُسُلمانلَرنِی بَرابَرِیدَه حِمایَه قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَر اوُچُون طَرَفدار بوُلِیشَه دِی. یاکِی رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلگنلَرِیدِیک یَرِیم کَلِیمَه بوُلسَه هَم حِمایَت قِیلِیشَه دِی: اَگر یَرِیمتَه کَلِیمَه بِیلَن بوُلسَه هَم، اوُلَر بَرِیبِیر جَهَنَّمنِی آلاوِیدوُر. مَنَه بوُندَی اوُرِینلَردَه جُودَه کوُپچِیلِیکنِی کوُرگنمِیز.

مُسُلمانلَرنِی فَعالِیَت دائِرَه سِیگه باغلِیق بُولگن اِیککِینچِی اوُرِین شُوکِی،یوُقارِیراقدَگِی وَ رِواجلَنگن مَرحَلَه بوُلِیب، رُوحِی وَ تَبلِیغِی جَنگلَردَه مَنَه بُو شَخص مُرتَدلَرگه قَرشِی اوُزِینِی اِمکانِیَتِیدَگِی اَندازَه بوُیِیچَه اِیشتِراک اِیتِیشِی کِیرَک، یَعنِی اوُزِینِینگ اِمکانِیَتِیدَگِی اَندازَه بُویِیچَه بوُلِیشِی، بُو نِهایَتدَه مُهِم نَرسَه. هِیچ کِیم اوُندَن بوُندَن آرتِیغِینِی طَلَب قِیلمَیدِی،  لایُکَلِّفُ اللهُ نَفسَاً إلّا وُسعَهَا؛ مُرتَدلَرگه قَرشِی زَبانِی، رَوانِی تَبلِیغِی، یوُمشاق جَنگدَه اوُزِینِی قُدرَتِینِی اَندازَه سِی بوُیِیچَه اِیشتِراک اِیتسِین وَ اوُلَرگه قَرشِی کوُچ اِیشلَه تِیشگه ، قوُراللِی جَنگگه دَستوُر بِیرِیلگن پَیتدَه، اِسلامِی حُکوُمَتنِینگ رَهبَرِیَتِینِی فَرمانِینِی  قُدرَتِی یِیتکَه نِیچَه اِجابَت قِیلسِین وَ اوُزِینِینگ قُدرَتِینِی حَددِیچَه قوُلِی،زَبانِی وَ قَلبِی بِیلَن جِهاد قِیلسِین. اوُچ اَبزارنِی رَهبَرِیَتِی اوُنگه قَنچَه مِقداردَگِی قُدرَتنِی تَقسِیملَه گن بوُلسَه، اوُشَه اَندازَه سِیدَگِی قُدرَتنِی تَقسِیملَه گن بوُلسَه، اوُشَه اَندازَه دَگِی قُدرَتنِی مَصرَف قِیلسِین.

مَنَه بُو حالَتدَه، اَساسِی نوُقطَه گه یَعنِی مُرتَدلَرنِی جَزالَش وَ اوُلَرنِی اوُستِیدَه اوُلِیم حُکمِینِی تَطبِیق قِیلِیش اِسلامِی حُکوُمَتنِی حَققِیدوُر، دِیگن جایگه قَیتَه مِیز. یاکِی باشقَه چَه عِبارَه بِیلَن اَیتگندَه، مُسُلمان شَخصنِینگ مُرتَدلَرنِی بَرابَرِیدَگِی شَخصِی اِیشلَر بُویِیچَه وَظِیفَه سِی، یوُمشاق وَ رُوحِی جَنگلَرنِی ، هَمدَه مَنفِی مُبارَزَه نِی دائِرَه سِیدَه جایلَشگن. مَنَه بوُ اِصطِلاحاتلَرنِی یَحشِی توُشوُنِیب یِیتِیشِینگِیز جوُدَه هَم مُهِم: اوُلَرنِی بِیر یوُمشاق وَ رُوحِی جَنگ، اِیککِینچِیسِی مَنفیی مُبارَزَه، مَنَه بُو اِیککِی اوُرِیندَه جایلَشگن. یَعنِی مُرتَدلَرنِی بَرابَرِیدَگِی شَخصِی اِیشلَر بوُیِیچَه وَظِیفَه سِی، یوُمشاق وَ رُوحِی جَنگلَرنِی، هَمدَه مَنفِی مُبارَزَه نِی دائِرَه سِیدَه  جایلَشگن. مَنَه بُو اِیککِی کَلِیمَه گه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر، اِجماعدَن وَ حُکم چِیقَه رِیشدَن، اِجرا قِیلِیش وَ اِیسسِیق جَنگلَردَن کِیلِیب چِیقَه دِیگن فَتوالَرنِی هَمَّه سِی اِسلامِی حُکوُمَتگه تِیگِیشلِی بوُلَه دِی.

اِمّا اَگر اِسلامِی حُکوُمَتنِی رَهبَرِیَتِی مَنَه بوُندَی حَقنِی وَ قُدرَتنِی “اوُزِیگه خاص شَرطلَرنِی” تَعیِین قِیلِیش بِیلَن وَ “اوُزِیگه خاص اوُرِینلَرنِی” مُشَخَّص قِیلِیش آرقَه لِی اِیسسِیق جَنگلَردَه باشقَه بِیر کِیشِیگه بِیرگن بوُلسَه، یَعنِی بوُندَی قُدرَتنِی باشقَه بِیر کِیشِیگه بِیرگن بُولسَه، یاکِی حَتَّی بَرچَه مُسُلمانلَرگه بِیرگن بوُلسَه وَ قُدرَتنِی شُو حالِیچَه اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَه تَقسِیم قِیلگن بوُلسَه؛ بوُ حالَتدَه، مَنَه بوُ شَخص یاکِی بَرچَه مُسُلمانلَر حاکِمِیَت قُدرَتِی تامانِیدَن نَمایَندَه صِیفَتِیدَه وَ اِسلامِی رَهبَرِیَتنِی دَستوُرِیگه کوُرَه بوُندَی قُدرَتنِی عَمَلگه آشِیرَه دِی وَ اِجرا قِیلَه دِی یَعنِی اوُنِی مَصرَف قِیلَه دِی. یاکِی بوُلمَه سَم شَخص اِیسسِیق جَنگلَر دائِرَه سِیدَه مُرتَدلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگلَرنِی هَم دَوام اِیتتِیرَه آلَه دِی،حَتَّی اَگر اوُزِینِی عائِلَه سِیدَه بوُلسَه هَم. مَنَه بوُ جوُدَه هَم کِیچکِینَه اَمر اِیمَس، مَنَه شوُ یوُمشاق جَنگلَر، تَبلِیغِی جَنگلَر، رُوحِی جَنگلَر، مَنفِی مُبارَزَه نِهایَتدَه مُهِم. بُو مُسُلمانلَرنِی وَظِیفَه سِینِی اِیککِینچِی قِیسمَتِیدَگِی اَوَّلگِی قَدَم حِسابلَه نَه دِی.  بُو حَتَّی بِیرِینچِی قِیسمَتنِی هَم اوُز اِیچِیگه آلَه دِی. تَحمِیناً اوُنِی هَمَّه سِینِی تَشکِیل قِیلَه دِی.

رَسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِینگ عُمرلَرِینِی آخِیرگِی کوُنلَرِیدَه یاکِی اَبُو بَکرنِی خِلافَه تِینِی اَوَّلِیدَه، یَمَندَگِی اِرتِداد فِتنَه سِینِی اوُچِیرِیش بُویِیچَه دَعوَتچِیلَرنِی رالِی نِهایَتدَه اِعتِبارگه سَزاوار بوُلگن. اوُنِی کوُرمَسلِیککَه آلِیب بوُلمَیدِی، بُو نَرسَه باشقَه قَبِیلَه لَردَه هَم شوُندَی بوُلگن. اوُلَرنِی آرَه سِیدَه هَمَدان قَبِیلَه سِیدَن بوُلگن مَروان اِبنِ ذِی عُمَیر هَمَدانِیگه وَ عَبدُالله اِبنِ مالِک اَرحَبِی رَضِیَ الله عَنهُ گه اوُحشَش کِیشِیلَر، اوُزلَرِینِی سوُزلَرِی وَ دَعوَتلَرِی بِیلَن اِرتِداد فِتنَه سِینِی اوُچِیرِیشدَه مُهِم رال اوُینَشگن.

آلدِین هَم اِیشارَه قِیلِیب اوُتکَه نِیمِیزدِیک، رَسُول الله صَلَّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّم کافِرلَر حُکم قِیلَه یاتگن جایلَردَه سَقلَه نِیب قالگن ثابِت قَدَم کِیشِیلَرنِی نامَه لَر آرقَه لِی عُمُومِی سَفَربَرلِیککَه وَ هَر تامانلَه مَه جِهادگه وَ مُرتَدلَرنِی فِتنَه سِینِی دَفع قِیلِیشگه دَعوَت قِیلگن اِیدِیلَر. اَبُو بَکر رَضِی الله عَنهُ هَم اوُ کِیشِیگه اِیرگشگن حالدَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی رَوِیشلَرِیگه کوُرَه، اَنَه اوُشَه قَبِیلَه لَردَه سَقلَه نِیب قالگن مُسُلمانلَرگه نامَه جوُنَه تَه دِی وَهَر تامانلَه مَه جِهادگه دَستوُر بِیرَه دِی. اوُ کِیشِی اوُزِینِی حُکمِینِی رَوشَن،مُشَخَّص قِیلِیب صادِر قِیلگن وَ بُو اِیشگه قادِر بُولگن هَر بِیر کِیشِینِی مَنَه بُو اِیشنِی عَمَلدَه بَجَه رِیشلِیککَه دَستوُر بِیرگن اِیدِی. اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ حَتِّی اوُلَرگه رَهبَرلَرنِی هَم تَعیِین قِیلگن اِیدِی، اوُلَرنِینگ یَمَندَگِی رَهبَرِی اِیرانلِیکلَر بوُلِیب، حَتَّی عَرَبلَر هَم اوُلَرنِی رَهبَرِیَتِی آستِیدَه بوُلِیشگن. رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم عَرَبلَرگه وَ اوُ یِیردَگِی مُسُلمانلَرگه دَستوُر بِیرگن اِیدِیلَرکِی، اوُلَر ثابِت قَدَم بوُلِیب توُرگن اِیرنلِیکلَرنِی قوُماندانلِیگِی آستِیدَه مُرتَدلَرنِی فِتنَه سِینِی نابوُد قِیلِیشلَرِی لازِم. مَنَه بُو صُورَتدَه ،یَنَه اوُشَه اَساسِی وَ باشلَنغِیچ نوُقطَه گه قَیتِیب کِیلَه مِیز، یَعنِی حُکوُمَت اِیشلَرِی بوُیِیچَه مُسُلمانلَرنِینگ بَرچَه حَرَکَتلَرِی شَخصنِی اوُزِیگه اِیمَس، بَلکِی رَهبَرِیَتنِی فَرمانِیگه وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی فَرمانِیگه تابِع بوُلَه دِی. چوُنکِی اَلله تَعالَی مَنَه بوُ قُدرَتنِی شوُ کَنَللَر آرقَه لِی سِیزلَرنِی اِیختِیارِینگِیزگه بِیرِیب قوُیگن وَ حوُددِی شوُ کَنَللَر بُو قُدرَتنِی مِعزانِینِی وَ اوُنِی قَندَی مَصرَف قِیلِیشنِی وَ بُو قُدرَتنِی مَصرَف قِیلِیش شَرائِطلَرِینِی تَعیِین قِیلَه دِی.

بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، حَبَشَه مُهاجِرلَرِینِی آرَه سِیدَن عَبدُالله اِبنِ جَحش نَصرانِی بوُلِیب مُرتَد بوُلَه دِی، اَمّا هِیچ کِیم اوُنِی اوُستِیدَه اِرتِداد حُکمِینِی اِجرا قِیلمَیدِی. یاکِی عَبدُالله اِبنِ اَبَیگه یا اوُنگه اوُحشَه گن باشقَه کِیشِیلَر مَدِینَه دَه مُشَخَّص بوُلِیشگن، اوُلَر اَوَّلدَه اِسلامنِی اِظهار قِیلِیشگن وَ کِییِینراق اِیسَه اوُلَرنِینگ کافِر بوُلگنلِیکلَرِی اَلله تامانِیدَن مُشَخَّص قِیلِینگن اِیدِی، اوُلَر مُرتَد بوُلِیشگن اِیدِی، مَنَه بُو اِرتِدادنِی بِیر نَوِی. یاکِی یَهوُدِیلَردَن بِیر قَنچَه سِی مُسُلمانلَرنِی ضَعِیفلَشتِیرِیش وَ اوُلَرگه قَرشِی مُبارَزَه قِیلِیش اوُچُون، اَوَّل اِیمان کِیلتِیرِیشَه دِی وَ سوُنگرَه مُرتَد بوُلِیشَه دِی، اَمّا گوُواه بوُلگه نِیمِیزدِیک اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِیگه اِرتِداد حُکمِی اِجرا قِیلِینمَیدِی. اَگرچِی بُو یِیردَه اِسلامِی حُکوُمَت وَ مُوَحِّد، قَطعِی رَهبَرِیَت مَوجُود بوُلگن تَقدِیردَه هَم بُو اِیش عَمَلگه آشِیرِیلمَیدِی. اَمّا شوُنِی بَرابَرِیدَه مَدِینَه دَه یَشَیدِیگن یَهوُدِی، شاعِر عَیال مَرواننِی قِیزِی عَصَماءنِی اوُلدِیرِیش دَستوُرِی صادِر قِیلِینَه دِی وَ مُسُلمانلَردَن بِیرِی اوُنِی اوُلدِیرَه دِی. مَنَه بُو شِیوَه بِیلَن یَنَه بِیر نِیچَه اوُرِینلَردَه هَم اوُلِیم دَستوُرِی اِجرا قِیلِینَه دِی.

یاکِی مَککَه فَتحِی جَرَیانِیدَه رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم سِکوُلارِیست وَ مُرتَدلَرنِی بِیر قَنچَه سِی حَقِیدَه اوُلِیم حُکمِینِی اوُلَرنِی اِسملَرِی وَ مُشَخَّص عُنوانلَرِی بِیلَن صادِر قِیلَه دِیلَر وَ اوُلَرنِی مَهدُورُ الدَّم ( یَعنِی قانِینِی جَزاسِیز توُکِیش موُمکِین بُولگن) دِیب اِعلان قِیلَه دِیلَر، اوُلَرنِی حَتِّی کَعبَه نِی پَردَه لَرِیگه آسِیلِیب آلِیشگن حاللَرِیدَه هَم اوُلدِیرِیشگه رُحصَت بِیرِیلَه دِی، اَمّا گوُواه بوُلگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بُو مَهدوُرُالدَّملَرنِی بِیرِی عَبدُالله اِبنِ سَعَد اِبنِ اَبِی سُرح بوُلِیب، اوُ آلدِین مُهاجِرلَردَن وَ وَحِی کاتِیبلَرِیدَن بِیرِی بوُلگن اِیدِی، اوُ مُرتَد بُولِیب مَککَه گه قَیتِیب کِیتگن وَ رَسُول الله صَلَّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّمگه، قُرآنگه قَرشِی اَنَه اوُشَنچَه رُوحِی جَنگلَرنِی عَمَلگه آشِیرگن اِیدِی، اوُ قَنچَه اوُرِینلَردَه اَلله نِی دِینِینِی وَ مُسُلمانلَرنِی تَحقِیر قِیلگن  اِیدِی، اَمّا عُثمان اِبنِ عُفّان رَضِیَ الله عَنهُ اوُ اوُچُون رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن آمانلِیک سوُرَیدِی وَ رَهبَرِیَت تامانِیدَن کِیچِیرِیلَه دِی. اِعتِبار بِیر، بُو واقِیعَه بِیزلَرگه نِیمَه دِیماقچِی؟ بوُندَی تَشقَرِی باشقَه مَشهُور رِوایَتلَر هَم بار.

بِیزگه اَیتماقچِی بوُلگن نَرسَه شوُکِی، اَگرچِی حَدُودلَرنِی اِمام یاکِی اِسلامِی حُکوُمَتنِینگ رَهبَرِینِی وَکِیلِی بوُلگن اِسلامِی قَضاوَت تِیزِیمِی اوُزِیگه خاص قَضاوَت مَرحَلَه لَرِینِی باسِیب اوُتِیش اَرقَه لِی اِجرا قِیلَه دِی، دِققَت قِیلِینگلَر، اَمّا اَنَه اوُشَه زَماندَگِی مَکاندَگِی اِسلامِی دَولَتنِینگ مَوجُود وَضِیعیَتِی وَ رَهبَرِیَتنِی تَشخِیصِی بِیرِینچِی اوُرِیندَه توُرَه دِی. مَنَه بُو جوُدَه هَم مُهِم. شوُنِی یَحشِی بِیلَه مِیزکِی، حوُدوُدنِی اِمام یاکِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی رَهبَرِینِی وَکِیلِی بُولگن قَضاوَت تِیزِیمِی اوُزِیگه خاص مَرحَلَه لَر آرقَه لِی اِجرا قِیلَه دِی، اَمّا اِسلامِی دَولَتنِی اوُشَه زَمان وَ مَکاندَگِی مَوجُود وَضِیعیَتِی وَ رَهبَرِیَتنِی تَشخِیصِی آخِیرگِی سوُزنِی خوُلاصَه قِیلَه دِی.

مَککَه فَتحِی جَرَیانِیدَه عُمُومِی عَوفدَن سُونگ، رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم اِرتِداد جِنایَتِی بِیلَن تَعقِیب قِیلِینَه یاتگن توُرت کِیشِینِی اوُستِیدَه اوُلِیم دَستوُرِینِی صادِر قِیلَه دِیلَر:           اقْتُلُوهُمْ، وَإِنْ وَجَدْتُمُوهُمْ مُتَعَلِّقِينَ بِأَسْتَارِ الْكَعْبَةِ»، مَنَه بُو توُرت نَفَرنِی اَگرچِی کَعبَه نِی پَردَه لَرِیگه آسِیلِیب آلِیشگن تَقدِیردَه هَم اوُلدِیرِینگلَر.

اَنِیق،رَوشَن جوُدَه هَم توُشوُنَرلِی نَرسَه، بُو یِیردَه فَقَط رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم وَ اوُ کِیشِیدَن سوُنگ اوُشَه مَحَلدَگِی اَهلِی حَل وَ عَقدِ شوُراسِی آرقَه لِی سَیلَنگن رَهبَرِیَتگِینَه اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانُوننِی اِجرا قِیلِیش حُکمِینِی بِیرَه آلَه دِی. چوُنکِی اوُ جَمِیعیَتدَگِی هَر بِیر شَخص حَتَّی گوُروُهلَر بارَه سِیدَه توُرلِی – هِیل کَنَللَر آرقَه لِی،جَمِیعیَتدَگِی مَوجُود وَضِیعیَت وَ اَطرافدَگِی فَضا وَ حَلقَرا فَضا حَقِیدَه کوُپراق آشنا بوُلِیب یَحشِیراق بِیلَه دِی. مَصالِح وَ مَفاسِدنِی یَحشِیراق تَشخِیص بِیرَه آلَه دِی. مَنَه بوُندَی حالَتگه باشقَه چَه اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه، دَعوَتنِی بَصِیرَت بِیلَن آلدِینگه سُورِیشگه قادِر بُولَه دِی. بُو نَرسَه جوُدَه هَم مُهِم، دَعوَتنِی بَصِیرَت بِیلَن آلدِینگه یوُرگِیزِیشگه قادِر بوُلَه دِی.

مَرکَزِی رَهبَرِیَت مُستَحکَم پایدِیوار صِیفَتِیدَه اِسلامِی جَمِیعیَتنِینگ آلغَه اِینتِیلِیشِی وَ جَمِیعیَتدَه اَلله نِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی قوُلَّه نِیش قُدرَتِینِی مُقَرَّر ضَرُورَتِی بوُلِیب، مُسُلمانلَرنِینگ سِیاسِی بِیردَملِیگِینِی وَ اِسلامِی آزادبَخش حَرَکَتنِی زَمانَت قِیلَه دِی. حَه، مَرکَزِی رَهبَرِیَت مَنَه بوُندَی مُستَحکَم، بُویُوک پایدِیوارگه اِیگه وَ اِسلامِی جَمِیعیَتنِی مُقَرَّر ضَرُورَتِی حِسابلَه نَه دِی. بوُندَی رَهبَرِیَت مُسُلمانلَرنِینگ سِیاسِی بِیردَملِیگِینِی وَ اِسلامنِی آزادبَخش حَرَکَتِینِی زَمانَت قِیلِیشگه قادِر.

مَنَه بُو حالَتدَه، قوُیِیدَگِی قائِدَه حاکِم بوُلَه آلَه دِی،   “أن الحدود لا يقيمها إلا الإمام أو نائبه ”  یَعنِی حوُدوُدلَر فَقَطگِینَه اِمام یا اوُنِی نائِبِی، اوُرِینباسَه رِی تامانِیدَن بَرپا بوُلَه دِی. اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:   “لا يقيم الحدود على الأحرار إلا الإمام ومن فوض إليه الإمام، لأنه لم يُقَم حدٌّ على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم، إلا بإذنه، ولا في أيام الخلفاء إلا بإذنهم، لأنه حق الله يفتقر إلى الاجتهاد، ولا يؤمن في استيفائه الحيف، فلم يجز بغير إذن الإمام.”

 اِیندِی، اَگر رَهبَرِیَت عَبدُالله اِبنِ جَحشگه اوُحشَه گن کِیشِیلَرنِی یاکِی مَدِینَه یَهُودِیلَرِینِی مُرتَد بوُلِیشلَرِینِی وَ مُنافِقلَرنِی، سِکوُلارزَدَه لَرنِی- اَلبَتَّه اوُلَرنِی مُنافِق اِیکَنلِیکلَرِی اَلله تَعالَی طَرَفِیدَن رَوشَن قِیلِینگن – کُفر سوُزلَرِینِی بَرابَرِیدَه صَبر قِیلِینِیشِی وَ هِیچ نَرسَه قِیلمَسلِیک کِیرَک دِیسَه، مَنَه بُو حالَتدَه، جَمِیعیَتدَگِی هَر بِیر شَخص اوُچُون هَم شوُ حُکم تِیگِیشلِی بوُلَه دِی؛ اَمّا اَگر باشقَه مَرحَلَه دَه اَمرنِی شَرطلَرِینِی تَعیِین قِیلِیش بِیلَن حَقارَت قِیلوُچِیلَرنِی تِیرار قِیلِیشگه وَ خاص، مُشَخَّص مُرتَدلَرنِی اوُلدِیرِیشگه اَمر قِیلِینسَه، هَر بِیر مُسُلمان اوُچُون مَنَه بُو حُکمگه قوُلاق سالِیش، اِطاعَت قِیلِیش، حَدنِی اِجرا قِیلِیش واجِب بوُلَه دِی. شوُ سَبَبلِی کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، مَنَه بوُ حُدُودلَرنِی اِجرا قِیلِیش اوُچُون یَککَه وَ جَملَنگن صُورَتدَه مُسابَقَه قوُیِیلَه دِی. هَر اِیککِی حالَتدَه هَم، جَمِیعیَتدَگِی اِسلامِی رَهبَرِیَت اَصلنِی وَ تَشخِیصنِی تَعیِین قِیلَه دِی. 

هَر قَندَی حالَتدَه، زَمان وَ مَکاننِی تَشخِیص بِیرِیش وَ مُرتَدنِی حُکمِینِی قَندَی اِجرا قِیلِیش اِسلامِی حُکوُمَتنِی وَ مُسُلمانلَرنِی اَمِیرِینِی زِمَّه سِیدَگِی اِیشدوُر. بُو حَقِیدَه شُونچَه لِیک تَأکِید قِیلِینِیشِیگه سَبَب، اوُنِینگ اَهَمِیَتِی بوُلَه دِی، جوُدَه کوُپ دوُستلَر مَنَه بوُندَی کَلِیمَه لَرنِی ، بوُندَی اَحکاملَرنِی وَ بوُندَی اوُرِینلَرنِی کوُرمَسلِیککَه آلِیشَه دِی، اَفسُوسکِی بِی پَروالِیک قِیلِیشَه دِی وَ بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه کَتتَه خَطالَرگه یوُل قوُیِیشَه دِی، اوُزلَرِیگه وَ اِسلامِی حَرَکَتلَرگه جُودَه کوُپ ضَربَه اوُرِیشَه دِی.

مَنَه بوُ بارَه دَه اِسلامِی جَمِیعیَتنِینگ رَهبَرِیَتِی مُهَیّا قِیلگن نَمُونَه لَرگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتسَک یَحشِی بوُلَردِی، اِسلامِی حُکوُمَتنِی رَهبَرِیَتِی بِیرگن اِیختِیار وَ قُدرَت سَبَبلِی، مُسُلمانلَر هَر قَندَی شَرائِطدَه تَعیِین قِیلِینگن شَرطلَر بُویِیچَه، مُشَخَّص وَ تَعیِین قِیلِینگن اوُرِینلَردَه شَخصِی صُورَتدَه بَعضِی جِنایَتچِیلَر وَ مُرتَدلَرنِی اوُستِیدَه حُودوُدلَرنِی اِجرا قِیلِیشگه قادِر بوُلِیشگن، مِثال:

– قوُلنِی وَ کَنِیزنِی وَ صاحِبِی یَعنِی اِیگه سِینِی اوُزِی یَککَه حالَتدَه حُکمنِی اِجرا قِیلَه آلَه دِی. رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:  أَقِيمُواالْحُدُودَعَلَى مَامَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ. یَعنِی، شَرعِی حَدُودلَرنِی اوُزِینگِیزنِی قوُللَرِینگِیز، کَنِیزلَرِینگِیز اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینگلَر. اوُ کِیشِی یَنَه مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی:  إِذَا زَنَتْ أَمَةُ أَحَدِكُمْ فَلْيَجْلِدْهَا. حاضِرگِی پَیتدَه بوُندَی حالَتلَر مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه مَوجُود اِیمَس، اَلبَتَّه سِکوُلارِیستلَرنِینگ حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی دِیارلَردَه توُرلِی- هِیل شَکللَردَه مَثَلاً جِنسِی اِیشچِیلَر وَ باشقَه لَر کوُرِینِیشِیدَه دَوام اِیتیَپتِی، بُو حَادِیثَه دَحشَتلِی شَکلدَه یَعنِی اوُرتَه عَصرلَردَن یا قَدِیمگِی زَمانلَردَن کوُرَه هَم بَتتَرراق حالَتدَه اوُزِینِی حَیاتِینِی دَوام اِیتتِیریَپتِی.  هَر قَندَی حالَتدَه هَم، مَنَه بوُ بِیر نَمُونَه بوُلِیب شَخص حُکمنِی اِجرا قِیلَه آلَه دِی، دِین وَ شَرِیعَت هَم اوُنگه رُحصَت بِیرگن.

– مُسُلمانلَر بِیلَن بِیرگه صُلح وَ کِیلِیشُو پَیمانِی توُزگن کِیشِیلَر، بوُندَی کِیشِیلَر رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی حَقارَت قِیلَه دِی یا اَلله نِی حَقارَت قِیلَه دِی، بوُندَی کِیمسَه لَرنِی اوُلدِیرِیش جَنگ قِیلَه یاتگن کافِرنِی اوُلدِیرِیشگه اوُحشَیدِی، اِسلامِی حُکوُمَت بوُندَی نَرسَه نِی اِعلان قِیلگن وَ اوُنگه کِیرَکلِی تَعلِیمنِی بِیرگن. مَنَه بوُ حالَتدَه، بوُندَی کِیمسَه نِی اوُلدِیرِیش هَر بِیر مُسُلمانگه واجِب بوُلَه دِی وَ اوُنِی اوُلدِیرِیشنِی مُشکِلِی یوُق. بوُنگه دَلِیل هَم عَبدُالله اِبنِ عُمَر رَضِی َالله عَنهُ نِی سوُزِی بوُلِیب، اوُ کِیشِیگه اَیتِیشَه دِیکِی: فَلانچِی راحِب رَسُول الله صَلَّی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حَقارَت قِیلدِی، شوُندَه اوُ کِیشِی اَیتَه دِیکِی: اَگر مِین اوُنِی تَنِیگه نِیمدَه اوُلدِیرَردِیم. سوُنگرَه مَنَه بوُ راحِبنِی اوُ کِیشِینِی آلدِیگه آلِیب کِیلِیشدِی وَ عَبدُالله اِبنِ عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ قِیلِیچِینِی قِینِیدَن چِیقَه رَه دِی، اَمّا راحِب بوُ اِیشنِی اِنکار قِیلَه دِی وَ شوُندَن سوُنگ اوُنِی قوُیِیب یوُبارِیلَه دِی.

– عَبدُالله اِبنِ عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ نِی مِثالِیگه اوُحشَه گن حادِیثَه لَر رَسُول اَلله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلّمنِی عَصرلَرِیدَه جُودَه کوُپ اوُچرَه گن، اوُنگه مِثال رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حُکملَرِیگه راضِی بوُلمَه گن مُسُلمان شَخص بوُلِیب، عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ اوُنِی بوُینِینِی اوُزِیب تَشلَه گن اِیدِی، قُرآن هَم اوُ کِیشِی قِیلگن اِیشنِی تَصدِیقلَیدِی. شوُنِینگدِیک رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حَقارَت قِیلگن مَرواننِی قِیزِینِی هَم عُمَیر اِبنِ عَدِی اوُلدِیرَه دِی وَ رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم تامانِیدَن اوُنگه ” اَلله نِی رَسُولِینِی حِمایَه چِیسِی” دِیگن لَقَب بِیرِیلَه دِی.

– جُندُب اِبنِ غامِدِی وَلِید رَضِیَ الله عَنهُ نِی هَمراهلِیگِیدَه عُثمان رَضِیَ الله عَنهُ نِی زَمانِیدَه بِیر سِحرگرنِی اوُلدِیرِیشَه دِی.

– اُمُّ المُؤمِنِین حَفصَه رَضِیَ الله عَنها هَم اوُزِینِی قوُلِی بِیلَن سِحرگر عَیالنِی اوُلدِیرَه دِی.

– کوُرد مِللَتِیگه مَنصُوب مُسُلمان کِیشِی هَم عَیالِینِی رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حَقارَت قِیلگنلِیگِی بائِث اوُلدِیرَه دِی وَ رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم اوُنِی  قانِینِی هَدَر(بِیکار) کِیتگن دِیب اِعلان قِیلَه دِیلَر.

مَنَه بُو وَ اوُنگه اوُحشَش اوُرِینلَرنِی بَرچَه سِی،اِجتِمائِی جِنایَتلَر اِیدِی، اِسلامِی حُکوُمَت جَمِیعیَتدَگِی عُمُوم آدَملَر بوُندَی جِنایَتلَرنِی تَنِیب آلِیشلَرِی اوُچُون کِیرَکلِی شَرائِطنِی مُهَیّا قِیلِیش آرقَه لِی، تَعیِینلَنگن شَرطلَر بِیلَن باشقَه مُسُلمانلَرگه قُدرَتنِی اِجرا قِیلِیشگه رُحصَت بِیرگن؛ اَگر اِسلامِی حُکوُمَت مَنَه بُو قُدرَتنِی مُسُلمانلَردَن آلِیب قوُیَه دِیگن بوُلسَه وَ اوُنِی فَقَط اوُزِیگه خاصلَب قوُیسَه وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی اوُزِی وَ اوُنِی حاکِمِیَتِی آستِیدَگِی تَشکِلاتلَردَن باشقَه سِی، اِسلامِی حُکوُمَت نَظَردَه توُتگن مَصالِحلَرگه کوُرَه عَمَلگه آشِیرِیشِیگه رُحصَت بِیرمَه سَه، مُرتَدلَرنِی جَزالَشنِی فَقَط اوُزِینِی اِیختِیارِیدَه قالدِیرسَه وَ بَعضِی بِیر مَصالِحلَرگه کوُرَه جِنایَتچِی مُرتَدنِی جَزالَشنِی اوُزِی عَمَلگه آشِیرسَه وَ بُو رُحصَتنِی هِیچ کِیمگه بِیرمَه سَه وَ آلدِین تَقسِیملَنگن قُدرَتِینِی قَیتَه رِیب آلسَه؛ مَنَه بُو حالَتدَه یَککَه حالَتدَه اِیش آلِیب بارِیشگه وَ رَهبَرِیَتنِی، اِسلامِی حاکِمِیَتنِی دَستوُرِیگه قَرشِلِیک قِیلِیشگه هِیچ کِیمنِی حَققِی یوُق. مَنَه بُو هَم جوُدَه کوُپ دوُستلَرِیمِیز اِعتِبار بِیرمَیدِیگن اَساسِی نوُقطَه لَردَن بِیرِی حِسابلَه نَه دِی.

حاضِرگِی دَوردَه حُکوُمَت قانوُنلَرِی وَ سِیستِیمَه سِی یَنَه کِینگیگن، رِواجلَنگن وَ بِی سابِیقَه تَرتِیبدَه، تَشکِیللَشتِیرِیشگه اِیگه بوُلگن پَیتدَه، مَنَه بُو بارَه دَه یَنَه هَم کوُپراق اِعتِبار بِیرِیلِیشِی لازِم، اِسلامِی جَمِیعیَتدَگِی قانوُن جَمِیعیَتدَگِی شَخصلَرنِی اوُستِیدَه حَد وَ حُدُودلَرنِی قَندَی تَعرِیف قِیلگن بوُلسَه، اوُشَه حالِیچَه عَمَل قِیلِینِیشِی کِیرَک. چوُنکِی اَگر مُسُلمانلَر اِسلامِی حُکوُمَت تَعیِین قِیلگن شَرعِی حُدوُدلَردَن چِیتگه چِیقَه دِیگن بوُلسَه، بوُنِی اوُزِی جِنایَت قِیلِیش حِسابلَه نَه دِی.

مَنَه بُو قائِدَه اِسلامِی حُکوُمَتلَر وَ اِسلامِی حُکوُمَت رَهبَرِی مَوجُود بوُلگن دِیارلَرگه تِیگِیشلِی،اَمّا اِسلامِی حُکوُمَت شوُرا شَکلِیدَه یا حَتِّی اِسلامِی مَذهَبلَرنِی بِیرِیگه کوُرَه وَ حَتَّی اوُندَن کوُرَه پَستراق مَرتَبَه دَه اِضطِرارِی حالَتدَه هَم مَوجُود بوُلمَه سَه وَ مُسُلمانلَر بوُندَی دَولَت وَ رَهبَرِیَتدَن مَحرُوم بوُلِیشسَه، ضَروُرَت حُکمِیگه کوُرَه وَ اِیشنِینگ مَصالِحلَرِی وَ مَفاسِدلَرِینِی حِسابگه آلگن حالدَه، شَرِیعَتگرا شَخص وَ جَماعَتلَر دائِرَه وِی صُورَتدَه مَنَه بُو بوُشلِیقنِی توُلدِیرِیشَه دِی. تاکِی دَرَجَه مَه – دَرَجَه مَنَه شوُ یوُل مَخصُوصاً وَحدَت یوُلِی آرقَه لِی یَنَه قَیتَه دَن اِسلامِی حُکوُمَتنِی قُدرَتِینِی قوُلگه کِیرِیتِیشَه دِی، چوُنکِی اوُ یَحشِیلِیکلَرنِی مَنبَع سِی بوُلِیب دُنیادَه هِیچ قَیسِی اَبزار اوُنگه بَرابَر کِیلَه آلمَیدِی وَ کِیلمَه گن هَم.

مُرتَدلَرنِی تَنِیب آلِیش وَ اوُلَر بِیلَن مُعامَلَه قِیلِیش رَوِیشِی وَ مُرتَدلَر جِبهَه سِی دَرسِی بُویِیچَه سَواللَرگه جَواب بِیرِیش.

مَنَه بُو بارَه دَه دوُستلَر سَوال بِیرِیشگن، دوُستلَرِیمِیزنِی سَواللَرِیدَن بِیرِی شوُکِی، مُرتَدلَر بارَه سِیدَه شوُنچَه لِیک مَحکَم اوُشلَشنِی، قَتتِیق قوُللِیکنِی سَبَبِی نِیمَه؟

قِیسقَه صوُرَتدَه شُونِی اَیتسَه بوُلَه دِیکِی، مَنَه بُوندَی اِجتِمائِی گوُناهنِی آلدِینِی آلِیش اوُچُون مُسُلمانلَرنِینگ کوُرسَتگن مَنَه بُو مُناسَبَتلَرِی، شَخصنِینگ اوُزِینِی سوُزلَرِی وَ عَمَللَرِینِی ثَمَرَه سِیدوُر، مُسُلمانلَر تامانِیدَن اوُلَرگه مَجبُورلَب یوُکلَه تِیلگن نَرسَه یاکِی اوُلَرگه نِسبَتاً قِیلِینگن ظُلم اِیمَس، بَلکِی اوُزلَرِینِی عَمَللَرِینِی نَتِیجَه سِیدوُر. اَلبَتَّه، اَلله نِینگ مَنَه بُو دَستوُرِینِی اِجرا قِیلِیشنِی آستِیدَه اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِیگن حِکمَتلَر وَ آچِیق،آشکار خَبَرلَر مَوجُود بوُلِیب، اوُلَرنِی اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِی. بُو یِیردَه مُسُلمانلَرنِی اوُزلَرِی اوُچُون هَم خَبَرلَر بار، وَ هَم اِسلامِیگه کِیرِیشنِی قَصد قِیلگن غَیرِی مُسُلمانلَر اوُچُون هَم خَبَرلَر مَوجُود. مَنَه بُو قانوُننِی اِجرا قِیلِیشنِی ثَمَرَه لَرِیدَن بِیرِی شوُکِی:

 –  جَمِیعیَتنِینگ اَساسِی قانوُنلَرِینِی جایگاهِیدَن اوُرِین آلگن اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی وَ اوُنِی اوُرنِینِی مُخافِظَت قِیلِینَه دِی وَ مُسُلمانلَرنِینگ جَمِیعیَتِیدَگِی اَساسِی قانوُنلَرنِی پِیسَند قِیلمَسلِیکلَرِیگه وَ توُپالانلَر وَجُودگه کِیلِیشِیگه رُحصَت بِیرِیلمَیدِی.

– جَمِیعیَتنِینگ اِیمانِی اَمنِیَتِیگه ضَربَه اوُرِیش وَ تَرتِیبسِیزلِیکلَرنِی کِیلتِیرِیب چِیقَه رِیش بُویِیچَه دُشمَن عَمَلگه آشِیرَه یاتگن رُوحِی جَنگلَرنِی باستِیرِیلَه دِی؛ آلدِین هَم بُو بارَه دَه صُحبَتلَشگن اِیدِیک، جِنایَتچِیلَرنِی جَزالَشدَگِی رُوحِی تَأثِیر عُمُوم مُسُلمانلَر اوُچُون ساغلام فَضانِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِی. جَمِیعیَتنِینگ اِیمانِی اَمنِیَتِی جُودَه مُهِم نَرسَه بوُلِیب، مَنَه بُو تَرتِیبسِیزلِیکلَر وَ رُوحِی جَنگلَر جَمِیعیَتنِینگ شوُندَی اِیمانِی اَمنِیَتِیگه ضَربَه اوُرِیشنِی اِیستَیدِی، بُو اَلبَتَّه باستِیرِیلِیشِی لازِم.

– اِرتِداد حُکمِینِی آغِیرلِیگِی، اِرتِدادنِی تَبلِیغ قِیلِیش وَ رِواجلَنتِیرِیش یوُللَرِینِی یاپَه دِی، حوُددِی قاتِللِیک، اوُغرِیلِیک وَ باشقَه حُکملَرنِی آغِیرلِیگِی مَنَه بُو جِنایَتلَر تامان یوُلنِی یاپگه نِیگه اوُحشَیدِی.

مُسُلمانلَرنِی اِیمانِی وَ عَقِیدَه وِی، رُوحِی سَلامَتلِیگِینِی مُخافِظَت قِیلِیشلِیک وَ جَمِیعیَتنِینگ اِیمانِی رُوحِیَه سِی، عَقِیدَه وِی سَلامَتلِیگِی مُسُلمانلَر اوُچُون قَنچَه لِیک اَهَمِیَتگه اِیگه اِیکَنلِیگِینِی یاکِی قَنچَه لِیک مُهِم اِیکَه نِینِی کوُرسَه تِیب بِیرِیلَه دِی.

شَخص مُسُلمانلَرنِینگ عَقِیدَه لَرِیدَه وَ اِیمانِیدَه سُوستلِیکنِی، تِیبرَه نِیشنِی،اِیککِیلَه نِیشنِی،شَک وَ شُبهَه نِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش اوُچُون مَعلوُم اِیشلَرنِی قِیلِیشگه قَصد قِیلگن پَیتِیدَه، دَرحَقِیقَت مُسُلمانلَرنِینگ اَصلِی مَوجُودِیَتِینِی پایَه لَرِینِی وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی، تُوزُومنِی پایَه لَرِینِی تِیبرَه تِیشگه قَرار قِیلِیبدِی. مُرتَدلَرنِینگ مَنَه بُو اِیشلَرِی جَمِیعیَتنِی اِیمانِی رُوحِیَه سِینِی ضَعِیفلَه شِیشِیگه وَ اوُنگه ضَربَه اوُرِیلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی وَ قانوُندَن بِیزار بوُلِیب قاچِیلِیشِیگه وَ مُسُلمانلَرنِی اِرادَه سِی، اِیمانِی ضَعِیفلَه شِیشِیگه آلِیب کِیلَه دِی.

جَمِیعیَتدَگِی شَخصلَرنِی حَققِی بار وَ اوُلَر بوُنِی اوُزلَرِینِی حَقلَرِی دِیب بِیلِیشَه دِیکِی؛ جَمِیعیَتدَگِی عُمُومِی فَضا وَ مُهِیط ساغلام، تِیبرَه نِیشلَرسِیز ، اَمنِیَتلِی بوُلِیشِی لازِم، اوُلَر مَنَه شوُندَی اَمنِیَتنِی وَ سَلامَتلِیکنِی پَناهِیدَه اوُزلَرِینِی وَ فَرزَندلَرِینِی، هَمدَه کِیلَه جَک نَسلنِی خاطِرجَملِیک بِیلَن پَروَرِیش قِیلِیشَه دِی. جَمِیعیَتنِینگ اِیمانِی رُوحِیَه سِینِی سَقلَشلِیک، جَمِیعیَتدَگِی شَخصلَرنِی مُخافِظَت قِیلِیشنِی اَساسِی وَ پایَه سِی حِسابلَه نَه دِی. بوُندَن تَشقَرِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی دُشمَنلَرِی آلِیب بارَه یاتگن اِیسسِیق وَ یوُمشاق جَنگلَرگه قَرشِی کوُرَه شِیش اوُچُون اِینگ کوُچلِی نَرسَه سَنَلَه دِی. دِیمَک، هَم جَمِیعیَتنِی اِیمانِی رُوحِیَه سِینِی سَقلَه نَه دِی وَ هَم اَلله نِینگ شَرِیعَتِیدَگِی قانُونلَرنِی دُشمَنلَرِی آلِیب بارَه یاتگن یوُمشاق، اِیسسِیق جَنگلَرگه قَرشِی بِیر اَبزار حِسابلَه نَه دِی.

اِیمانِینِی قوُلدَن بای بِیرگن مِللَت، اوُزِینِی دِیارِیگه دُشمَن کِیرِیب کِیلمَسدَن توُرِیب مَغلوُب بوُلَه دِی. سِیزلَرگه عَرض قِیلِینگن مَنَه بُو مَطلَب تَرِیخنِینگ ماهِیَتِی، خوُلاصَه سِی وَ حَقِیقَتِی بوُلِیب اوُنِی اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِی. اِیمانِینِی قوُلدَن بای بِیرگن هَر قَندَی مِللَت، دُشمَن اوُنِی دِیارِیگه کِیرِیب کِیلمَسدَن توُرِیب مَغلوُب بوُلگن سَنَلَه دِی؛ اَمّا اَگر اِیمانِینِی قوُلدَن بای بِیرمَه گن بوُلسَه، هَرگِیز مَغلوُب بوُلمَیدِی وَ نِهایَت اَگرچِی عَصرلَر چوُزِیلگن تَقدِیردَه هَم دُشمَننِی مَغلوُبِیَتگه اوُچرَه تَه دِی. دِیمَک، جَمِیعیَتنِی اِیمانِی رُوحِیَه سِینِی سَقلَب قالِیشلِیک وَ شوُندَی دَرامَدنِی، قُدرَتنِی مُخافِظَت قِیلِیشلِیک جَمِیعیَتدَگِی شَخصلَرنِی، هَمدَه کِیلَه جَک نَسلنِی حَققِی بوُلِیب، حاضِرگِی دَوردَگِی نَسل هَم بوُندَی اِیمانِی رُوحِیَتنِی مُخافِظَت قِیلِیشِی کِیرَک وَ بوُندَی دَرامَدگه، قُدرَتگه ضَربَه اوُرماقچِی بوُلَه یاتگن کِیمسَه لَرگه نِسبَتاً اوُزِینِی مُناسَبَتِینِی بِیلدِیرِیشِی لازِم. مَنَه بُو حَد وَ حُکمنِی اِجرا قِیلِیشلِیک دُشمَن اوُزِینِینگ مَقصَدلَرِی یوُلِیدَه باشِی بِیرک کوُچَه گه کِیرِیب قالِیشِیگه سَبَب بُولَه دِی.

جِینِیوَه دَگِی حُقوُق بُویِیچَه عالِی اوُقوُو یوُرتِینِی اوُستازِی بوُلمِیش مارسِیل بوازِیر اَیتَه دِیکِی: اِسلامنِینگ مُرتَد بارَه سِیدَه قَتتِیق قوُللِیک قِیلِیشِینِی عِللَتِی بَلکِیم قوُیِیدَگِیچَه بوُلِیشِی موُمکِین، اِسلامِی جَمِیعیَتلَرنِینگ حُکوُمَت تِیزِیمِیدَه وَ اِدارَه سِیستِیمَه سِیدَه خُداگه اِیمان کِیلتِیرِیشلِیک نَفَقَط قَلب وَ اِعتِقاد مَسَلَه سِیدِیر، بَلکِیم اوُمَّتنِینگ وَحدَتِی وَ اِسلامِی حُکوُمَت اَساسلَرِینِینگ بِیر قِیسمِی هَم حِسابلَه نَه دِی. شوُ دَرَجَه دَکِی، اَگر اوُ مَوجُود بوُلمَیدِیگن بوُلسَه، اِسلامِی جَمِیعَتنِینگ مُستَحکَملِیگِی وَ چِیدَملِیلِیگِی نابوُد بوُلَه دِی وَ بُو طاقَت قِیلِیب بوُلمَیدِیگن قَتل، فِتنَه وَ فَسادگه اوُحشَیدِی.

مَنَه بوُ حالَتدَه، دوُست وَ دُشمَنگه آچِیق، رَوشَن بوُلگن نَرسَه شوُکِی، مُسُلمانلَرنِی اِیمانِینِی وَ عَقِیدَه وِی سَلامَتلِیگِینِی مُخافِظَت قِیلِیشلِیک، مُسُلمانلَرنِینگ قُدرَت مَنبَع لَرِینِی مُخافِظَت قِیلِیشدَن وَ اِسلامِی حُکوُمَتنِی مُخافِظَت قِیلِیشدَن وَ اُبَوهَتنِی، مُسُلمانلَرنِینگ دُنیاوِی قُدرَتِینِی قوُلَه شِینِی آلدِینِی آلِیشدَن عِبارَتدِیر. مَنَه بوُ نَرسَه جوُدَه مُهِم، بُو دوُست وَ دُشمَنگه آشکار بوُلگن نَرسَه . اَگر مُسُلمانلَرنِینگ بوُندَی اِیمانِی وَ عَقِیدَه وِی سَلامَتلِیگِینِی مُخافِظَت قِیلِینسَه، دَرحَقِیقَت مُسُلمانلَرنِینگ قُدرَت مَنبَع سِینِی مُخافِظَت قِیلِینگن بوُلَه دِی؛ بُو حَقِیقَتدَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی مُخافِظَت قِیلِیش دِیمَکدِیر؛ بُو اِیسَه مُسُلمانلَرنِینگ دُنیاوِی قُدرَتِینِی مُخافِظَت قِیلِیش وَ مُسُلمانلَرنِینگ دُنیاوِی اَبُوهَتِینِی، قُدرَتِینِی نابوُد بوُلِیشِینِی آلدِینِی آلِیشدَن وَ جَمِیعَتدَگِی  «أطعَمَهُم مِن جُوعٍ وَ آمَنَهُم مِن خَوفٍ» نِی مُخافِظَت قِیلِیشدَن عِبارَت.

• مَنَه بوُ اِسلامگه کِیرِیشلَرِیدَن آلدِین غَیرِی مُسُلمانلَر اوُچُون بِیر آگاهلَنتِیرِیش بُولِیب، اوُلَر اِسلامگه کِیرِیشدَن اِیلگه رِی کِیرَکلِی تَحقِیقاتلَرنِی عَمَلگه آشِیرِیشلَرِی وَ کوُرکوُرانَه تَنلاو قِیلمَسلِیکلَرِی لازِم. اوُلَر اِسلامگه کِیرِیشلِیک مَجبُورِی اِیمَسلِیگِینِی توُشوُنِیشلَرِی کِیرَک،             ” لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ” اَمّا اوُنگه کِیردِینگمِی، اِیندِی اوُنِی قانوُنلَرِیگه تابِع بوُلِیشِینگ کِیرَک وَ مِین هَر وَقت کوُنگلِیم هاحلَه سَه کِیرَه مَن وَ کوُنگلِیم نِیمَه نِی هاحلَه سَه اوُشَه نِی قِیلَه مَن، اِیستَه سَم چِیقِیب کِیتَه مَن، نِیمَه نِی اِیستَه سَم شوُنِی قِیلَه مَن، دِییَه آلمَیسَن.

هَر قَندَی حِزبگه حَتَّی فَنگه،هوُنَرگه، صاحَه گه،مَشغُولاتگه یاکِی هَر قَندَی دُنیاوِی اِیشگه کِیرگن پَیتِینگدَه اوُشَه کِیرگن جایِینگنِی قانوُنلَرِیگه، اُوصُوللَرِیگه تابِع بوُلِیشِینگ لازِم. اِسلامِی هَم شوُنگه اوُحشَش اوُزِیگه خاص قانوُنلَرگه اِیگه، اوُلَرگه رِعایَه قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلَه دِی. مُرتَدنِی جَزالَه نِیشِی هَم غَیرِی مُسُلمانلَرنِی یَنَدَه اِعتِبارلِی بوُلِیشلَرِیگه وَ اِسلامگه یَنَدَه کوپُراق دِققَت قِیلِیشلَرِی سَبَب بوُلَه دِی.

اِسلامِی اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی یا سِکوُلار مُشرِکلَرنِینگ ظالِم حاکِملَرِی وَ فاسِد اوُلَمالَرِیدَن عِبارَت توُسِیقنِی کوُچ وَ قُدرَت بِیلَن آلِیب تَشلَه دِی، اِنسانلَرنِی اوُلَرنِینگ اَسِیرلِیگِیدَن آزاد قِیلدِی وَ سِکوُلار مُشرِکلَردَن باشقَه هِیچ کِیمگه اِسلام یا اوُلِیمنِی تَنلَش بوُیِیچَه اِیختِیار بِیرمَه دِی، عَقِیدَه بُویِیچَه هَر قَندَی مَجبُورلَشنِی مَنع قِیلگن، اوُزِی اِیگه بوُلگن عَقِیدَه وِی قُدرَتنِی وَ اِستِدلالِیگه کوُرَه هَمَّه نِی اوُزَرا سوُزلَه شوُگه دَعوَت قِیلَه دِی، اوُ سوُزلَه شوُدَن قوُرقمَیدِی، حَتَّی بُو یوُلدَه اوُزِیگه رَقِیب بوُلِیشگه چَه قِیرَه دِی، یَعنِی دَلِیل وَ حُجَّتگه اِیگه بوُلگن کِیشِی، اَگر راست اَیتَه یاتگن بوُلسَه، دَلِیلِینِی آلِیب کِیلسِین، دِییدِی.  ”  قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ )بقره/111، انبياء/24، نحل/64/،(  اَیتِینگ: اَگر راست اَیتَه یاتگن بُولسَنگِیزلَر اوُزِینگِیزنِی دَلِیلِینگِیزنِی آلِیب کِیلِینگلَر.

مَنَه بوُندَن سوُنگ طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیش وَ اَلله گه اِیمان کِیلتِیرِیش بِیلَن توُرلِی- هِیل سوُزلَرنِی اِیشِیتَه یاتگن اوُشَه دَستَه دَگِی بَندَه لَرِیگه بَشارَت بِیرِیب اَیتَه دِیکِی، طاغوُتگه کُفر کِیلتِیرِیش وَ اَلله گه اِیمان کِیلتِیرِیش بِیلَن شوُندَی حِمایَه گه اِیگه بوُلِیشلَرِی کِیرَک، اوُلَر بُو بارَه دَه توُرلِی- هِیل سوُزلَرنِی اِیشِیتِیشَه دِی، لِیکِن اوُلَرنِی آرَه سِیدَن اِینگ یَحشِیسِینِی تَنلَب آلِیشلَرِی لازِم:    وَالَّذِینَ اجْتَنَبُواْ الطَّغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَأَنَابُواْ إِلىَ اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ* الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذینَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ»  زمر/17-18)،( شَیطاندَن- اوُنگه عِبادَت قِیلِیشدَن یِیراق بوُلگن وَ اَلله گه ( یَعنِی یالغِیز اَلله عِبادَت قِیلِیشگه) قَیتگن ذاتلَر اوُچُون (جَنَّت) خوُشخَبَرِی بوُلسِین! بَس ( اِی مُحَمَّد)، مِینِینگ بَندَه لَرِیمگه – قوُلاق توُتِیب، اوُنِینگ اِینگ گوُزلِیگه ( یَعنِی نَجاتگه اِیلتگوُچِی راست سوُزگه) اِیرگه شَه دِیگن ذاتلَرگه خوُشخَبَر بِیرِینگ! اَنَه اوُشَه لَر اَلله هِدایَت قِیلگن ذاتلَردِیر. وَ اَنَه اوُشَه لَرگِینَه عَقل اِیگه لَرِیدِیر. .الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ.‏جُملَه سِی اِیسَه مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی بوُلِیب اوُلَر بوُتوُنلَی مُسُلماندوُرلَر، اوُلَر شوُرادَه اوُزلَرِینِی اوُرتَه لَرِیگه تَشلَنگن سوُزلَرنِی اِینگ یَحشِیسِینِی تَنلَب آلِیشَه دِی. 

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، اَلله اِنساننِی دِیننِی قَبوُل قِیلِیش بُویِیچَه آگاهانَه تَحقِیق قِیلِیشگه وَ دَلِیلسِیز،کوُرکوُرانَه تَقلِید قِیلِیشدَن پَرهِیز قِیلِیشگه چَه قِیرَه دِی. اوُلَرنِی مُوبهَم بوُلمَه گن حالدَه،مُرَکِّبلِیکلَرسِیز آچِیق – آشکار صُورَتدَه اِسلام دِینِینِی قَبوُل قِیلِیشگه دَعوَت قِیلَه دِی، حَتَّی اَگر اِسلامنِی قَرشِیسِیدَه دَلِیل وَ حُجَّتگه اِیگه بوُلِیشسَه هَم، اوُنِی آچِیق – آیدِین بَیان قِیلِیشنِی وَ شَفّاف، اَنِیق جَوابنِی هَم آلِیشنِی طَلَب قِیلَه دِی.

شُو سَبَبلِی هَم، اِسلام بِیر کِیشِینِی اوُزِیگه اِیرگه شُوچِی صِیفَتِیدَه قَبوُل قِیلِیشدَن آلدِین، اوُنِی کوُزِینِی وَ قوُلاغِینِی یَحشِیلَب آچِیشِی بارَه سِیدَه آگالَنتِیرَه دِی وَ اوُزِی قَبوُل قِیلَه یاتگن دِین، هَمدَه تابِع بوُلِیشنِی هاحلَه یاتگن قانوُنلَر بارَه سِیدَه آزاد حالدَه فِکر قِیلِیشگه وَ قِیلَه یاتگن اِیشِینِی وَ بِیرَه یاتگن عَهدِینِی عاقِبَتِی حَقِیدَه فِکرلَشگه چَه قِیرَه دِی؛ شَخص اَگر اوُزِینِی اوُنِی قانوُنلَرِیگه مُوافِقلَشتِیرَه آلمَیدِیگن بوُلسَه، بُو دِین حَقِیدَه یَنَدَه کوُپراق اِیزلَنسِین، تَحقِیق قِیلِیب تِیکشِیرسِین. قُرآنِی مَجِید رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمگه دَستوُر بِیرَه دِیکِی:  وَإِنْ أَحَدٌ مِّنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّى یَسْمَعَ کَلاَمَ اللّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لایَعْلَمُونَ» )توبه/6/،( ( اِی مُحَمَّد)، اَگر مُشرِکلَردَن بِیرانتَه سِی سِیزدَن حِمایَه سوُرَه سَه، بَس، اوُنِی حِمایَه قِیلِینگ، تاکِی اوُ اَلله نِینگ کَلامِینِی اِیشِیتسِینُو سوُنگ اوُنِی اوُزِی اوُچُون تِینچ بوُلگن جایگه یِیتکَه زِیب قوُیِینگ.  بُو (حُکم) اوُلَرنِینگ بِیلمَیدِیگن قَوم بُولگنلِیکلَرِی اوُچُوندِیر.

مَنَه شوُ فَرماننِی کِیتِیدَن صَفوان اِسملِی شَخص رَسُول الله صلی اَلله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی حُضوُرلَرِیگه کِیلِیب اوُ کِیشِیدَن اِیککِی آی مُحلَت بِیرِیشنِی سُورَیدِی، اوُ بُو مُددَتنِی اِسلام حَقِیدَه تَحقِیق قِیلماقچِی وَ اَگر اوُنِی راستلِیگِی مَعلوُم بوُلسَه مُسُلمان بوُلِیشنِی قَصد قِیلَه دِی. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّم مَرحَمَت قِیلَه دِیلَرکِی: مِین سِینگه اِیککِی آینِی اوُرنِیگه توُرت آی مُحلَت وَ آمانلِیک بِیرَه مَن.

حَه، اَلله تَعالَی اوُزِی بَندَه لَرِیگه یوُبارگن قانوُنلَرنِی،دَستوُرلَرنِی کوُزلَرِینِی وَ قوُلاقلَرِینِی آچِیب یَحشِیلَب تِیکشِیرِیشنِی وَ دِیننِینگ قُدرَتلِی دَلِیللَرِینِی دِققَت بِیلَن اوُرگه نِیشنِی بَندَه لَرِیدَن طَلَب قِیلَه دِی، اوُنگه کِیرِیش بُویِیچَه مَجبُور قِیلِینمَیدِی. «لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ»، اوُنگه کِیرِیشگه مَجبُور قِیلِینمَیدِی. فَلانچِی مَنزِیلگه یا فَلانچِی بِیناگه کِیرِیش هَم مَجبُورِی اِیمَس، اِیشِیکنِی آچِیب اوُنگه کِیرمَه، اَمّا اَگر اوُنگه کِیرگه نِینگدَن سُونگ اوُنِی قانوُنلَرِیگه اِیرگه شِیشِینگ کِیرَک بوُلَه دِی. تَحدِیدلَر وَ آخِیرَتدَگِی وَهِیمَه لِی عاقِبَتلَرنِی تَأثِیرِیدَه شَخص اِسلام قَبوُل قِیلمَسلِیگِی موُمکِین، اَمّا اَگر مُسُلمان بوُلگن بُولسَه، اِیندِی آرقَه گه قَیتَه آلمَیدِی، اَلبَتَّه اوُنِی قانوُنلَرِیگه تابِع بوُلِیشِی کِیرَک.

مَنَه بوُ حالَتدَه اوُنگه  کِیرِیش بارَه سِیدَه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِیشِی لازِم، مَنَه بُو دِین تَنتَه نَه لِی مَراسِم اِیمَس، هِیچ کِیم اوُنِی اوُیِین قِیلَه آلمَیدِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی، اَلله نِی دِینِینِی اوُیِین قِیلگن کِیمسَه اوُزِینِی هَم مَسخَرَه وَ حَقارَت قِیلگن بوُلَه دِی.

اَلله تَعالَی مَنَه بُو دُنیادَه اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِینِی هَمَّه سِیگه مَنَه بوُ یَنگِی شَرِیعَتنِی قَبوُل قِیلِیش وَ قِیلمَسلِیک بوُیِیچَه آزادلِیک بِیرگن، اوُلَر بُو دِیننِی قَبوُل قِیلمَه گن حاللَرِیدَه هَم مُسُلمانلَر بِیلَن تِینچلِیک اَساسِیدَه یَشَش حُقوُقِیگه اِیگه بوُلِیشَه دِی، اَمّا مُشرِک وَ سِکوُلارِیست بوُلِیشنِی اِنساننِی شَعنِیدَگِی اِیش دِیب حِسابلَه مَیدِی، اوُلَرنِی دُنیادَه هَم آخِیرَتدَه هَم هَرگِیز کِیچِیرمَیدیی. دُنیادَه سِکوُلارِیستلَرگه،مُشرِکلَرگه اِسلام بِیلَن اوُلِیمنِی اوُرتَه سِیدَن بِیرارتَه سِینِی تَنلَش اِیختِیارِینِی بِیرَه دِی وَ قِیامَتدَه اِیسَه اوُلَرگه اِینگ بَتتَر عَذابلَرنِی نَظَرگه آلگن، بُو حَقِیدَه مُشرِکلَرنِی وَ سِکوُلارِیستلَرنِی تَنِیب آلِیش دَرسِیدَه اِیشارَه قِیلگنمِیز.

چوُنکِی اَساساً اَلله هاحلَه گن نَرسَه سِینِی کِیچِیرَه دِی، اَمّا شِیرکنِی کِیچِیرمَیدِی.     إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا‏» ( نساء/48،) اَلبَتَّه اَلله اوُزِیگه (بِیران نَرسَه نِینگ) شِیرِیک قِیلِینِیشِینِی کِیچِیرمَس. شوُندَن باشقَه گوُناهلَرنِی اوُزِی هاحلَه گن بَندَه لَرِی اوُچُون کِیچِیرُور. کِیم اَلله گه ( بِیرار کِیمسَه یا نَرسَه نِی) شِیرِیک کِیلتِیرسَه، بَس، اوُ بُویُوک گوُناهنِی توُقِیب چِیقَه رِیبدِی.

مَنَه بُو آگاهانَه وَ تَنلَب آلِینَه دِیگن دَعوَتنِی یانِیدَه اِسلام اِرتِداد اَحکاملَرِینِی بَیان قِیلِیش بِیلَن بِیرگه آگاهلَنتِیرَه دِیکِی،اِسلامنِی حَققانِیَتِینِی یَحشِی تَنِیب آلگه نِینگِیزدَن وَ مُسُلمان بوُلگه نِینگِیزدَن سوُنگ، اِیندِی آرتگه قَیتَه آلمَیسِیزلَر. بوُندَی قَتتِیق قوُللِیک، آدَملَر دِیننِی ساددَه وَ تَنتَه نَه لِی مَراسِیمگه اوُحشَه گن اِیش دِیب حِسابلَه مَسلِیکلَرِیگه وَ اوُنِی تَنلَه یاتگن پَیتلَرِیدَه دِققَت قِیلِیشلَرِیگه بائِث بوُلَه دِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، اِرتِدادنِی جَزالَش آزادلِیکدَن ثَمَرَه لِی فایدَه لَه نِیش اوُچُون بُولِیب، بُو اَهلِی کِتابنِی  یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی اوُچُون آزادلِیکنِی یُوقاتِیش اِیمَس، بَلکِی آزادلِیکدَن شایِیستَه حالَتدَه فایدَه لَه نِیش یوُلِیدَه ساغلام فَضانِی اِیجاد قِیلِیش اوُچُون کِیرَک بُولَه دِی.

مَنَه بُو حُکمنِی اِجرا قِیلِیش، مُسُلمانلَر وَ اِسلامگه کِیرِیشنِی اِیستَه گن شَخصلَرگه نِسبَتاً اَنَه اوُشَنچَه مَنفَعَت کِیلتِیرِیشِیدَن تَشقَرِی، مُرتَد شَخصنِی اوُزِی اوُچُون هَم فایدَه دَن حالِی اِیمَس. شُبهَه سِیز، مُرتَدنِی عُمرِی اوُتکَه نِی سَرِی مُسُلمانلَر اوُچُون ماددِی جِهَتدَن هَم فَسادلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِی وَ حَتَّی شَخصلَرنِی گوُمراه بوُلِیشلَرِیگه سَبَب بوُلَه دِی. مَنَه بوُندَی حالَتدَه، بُو بِیچارَه نِینگ عُمرِی لَهظَه مَه – لَهظَه اوُنگه نِی سَرِی قِیامَتدَه یَنَدَه کوُپراق عَذاب، قِیناقگه سَزاوار بوُلَه دِی وَ جَهَنَّمنِی یَنَدَه پَستراق دَرَکاتلَرِیدَن جای آلَه دِی.

آچِیق – آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، ظاهِردَه اِسلامِی کوُرِینِیشگه اِیگه بُولگن وَ مُنافِقلَر،سِکوُلارزَدَه لَر توُدَه سِیدَن بوُلگن، هَمدَه مَنَه بوُندَی اِضطِرابگه، دِیلحِیرَه لِیکلَرگه، فَسادگه توُلَه حَیات کِیچِیرگن مَنَه بُو بِیچارَه اِنسان، اِیندِی فَسادنِی یَنَدَه بَتتَرراغِیگه توُشگنلِیگِی بائِث هَم اوُزِی اوُچُون یامان وَضِیعیَتنِی وُجوُدگه کِیلتِیرگن وَ هَم مُسُلمانلَرنِی جَمِیعیَتِی اوُچُون، حَتِّی اِسلام دائِرَه سِیگه کِیرِیشنِی هاحلَه یاتگن غَیرِی مُسُلمانلَر اوُچُون هَم توُسِیق بوُلَه یاتگن وَ اوُلَرنِینگ اِسلام کِیلتِیرِیشلَرِی یوُلِیدَه مانِعلِیک قِیلَه یاتگن بوُلِیشلَرِی موُمکِین. بُو نَرسَه اوُلَرنِینگ قِیامَتدَگِی مُشکِلاتلَرِینِی یَنَدَه کوُپَیتِیرَه دِی.

مَنَه بُو حُکمنِی اِجرا قِیلِینِیشِی مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَرنِی بَرچَه سِی اوُچُون خَبَر، اِیسلَتمَه بوُلَه دِی، کَسَللِیکلَرِینِی دَرمان قِیلِینِیشِی اوُلَرنِینگ اوُزلَرِی اوُچُون هَم یَحشِیراق، نَتِیجَه دَه بُو کَسَللِیک اوُلَرنِی اَیتِیب اوُتِیلگن شوُم عاقِبَتگه دوُچار قِیلمَیدِی وَ اوُلَرنِی اوُزلَرِینِینگ تَقدِیرلَرِی هَم اَچچِیق، آغرِیقلِی حالدَه توُگه مَیدِی.

مَنَه بُو اِیضاحلَرنِی اَیتِیب اوُتِیشنِی لازِم تاپدِیم، چوُنکِی دوُستلَر مَنَه بُو زَمِینَه دَه شُبهَه لَرنِی اوُرتَه گه تَشلَه یاتگن وَ سَواللَرنِی توُغرِیدَن – توُغرِی یاکِی غَیرِی مُستَقِیم رَوِیشدَه بِیرَه یاتگن اِیدِیلَر، شُو سَبَبلِی هَم مَنَه بوُ اِیضاحلَرنِی اِرایَه بِیرِیشنِی لازِم تاپدِیم. حوُپ، اِیندِی حوُرمَتلَی دوُستلَرِیمِیزنِی، آپَه – سِینگِیللَرِیمِیزنِی، بِرادَرلَرِیمِیزنِی سَواللَرِیگه یِیتِیب کِیلدِیک:

• اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمَةُ الله، سِیز اوُلَرنِی خَوارِج دِیب ناملَه گن  کِیشِیلَر اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِیدَه باشقَه لَرگه قَرَگندَه کوُپراق اِخلاصگه اِیگه اِنسانلَر بوُلِیب، اوُلَر دِیننِی عِززَتِی وَ مَظلوُملَرگه یاردَم بِیرِیش اوُچُون کوُتَه رِیلِیب چِیقِیشگن. نِیمَه اوُچُون سِیز اوُلَرنِی وَحدَتگه دَعوَت قِیلمَیسِیز؟ نِیمَه اوُچُون اوُلَرنِی نِسبَتاً بوُ دَرَجَه دَه قَتتِیق قوُللِیک قِیلَه سِیز؟   

اِیحتِمالاً سِیز حوُرمَتلِی دوُستِیمِیز بِیزنِی مَطلَبِیمِیزنِی اوُقِیگنسِیز وَ بِیز قَیسِی دَستَه نِی وَ کِیملَرنِی خَوارِجنِی جُملَه سِیدَن دِیگه نِیمِیزنِی یَحشِی بِیلَه سِیز. آلدِین مَنَه بُو زَمِینَه دَه مُفَصَّل صُحبَت قِیلگنمِیز یاکِی یازگنمِیز. بِیز سَیِّیدِیمِیز عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ گه وَ اِبنِ عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ گه، اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانُونلَرگه اِیرگشگن حالدَه، هَرگِیز دَعوَت اِیشِیکلَرِینِی یاپمَه گنمِیز وَ یاپمَیمِیز هَم. دَعوَت هَر قَندَی حالَتدَه، جَنگدَن مُقَدَّم قوُیِیلگن وَ قوُیِیلَه دِی، بُو قَرشِیمِیزدَگِی طَرَف جَنگنِی بِیزلَرگه مَجبوُرلَب یوُکلَب قوُیَه دِیگن مُسُلمان بوُلَه دِیمِی یاکِی کافِر بوُلَه دِیمِی فَرقِی یُوق. اَگر مُسُلمان بوُلَه دِیگن بوُلسَه دَعوَت اَفضَلراق حِسابلَه نَه دِی.

اَمّا مَواظَنَتسِیز، مِعزانسِیز اِنسانلَر یَعنِی مُواظَنَتسِیز، مِعزانسِیز مُسُلمان اِرتِداد جِنایَتِی بِیلَن مُتَّحَم قِیلِینگن مُسُلمان شَخصنِی توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن  وَ شَرعِی فِیلتِیردَن اوُتکَزمَسدَن توُرِیب اوُنِی تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، اَصلِیدَه اِیسَه مَنَه بُو شَخص آشکار حالدَه آشکار کافِرلَرنِینگ توُدَه سِیگه جایلَشگن اِیمَس، بوُندَن تَشقَرِی اوُنِی شَرعِی فِیلتِیرلَردَن اوُتکَزِیشمَه گنلِیگِی سَبَبلِی آشکار کافِرلَرنِی توُدَه سِیدَن دِیب حِسابلَنمَیدِی، اوُلَرنِی اوُزباشِیمچَه لِیک بِیلَن مَست اِنسانلَرگه اوُحشَب تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، مَنَه بوُندَی تَکفِیرِی غوُلّاتلَر بوُتوُن اِسلام تَرِیخِی دَوامِیدَه تا حاضِرگِی دَورگه چَه اَلله نِی دِینِیگه هَم عِززَت بِیرِیشگن اِیمَس یاکِی اَلله نِی مَظلوُم بَندَه لَرِینِی هَم  دِفاع قِیلِیشگن اِیمَس. مَنَه بُو اوُلَرنِینگ اوُتگن تَرِیخدَگِی وَ حاضِرگِی زَماندَگِی حالَتلَرِی.

اَگر بُو بارَه دَه بِیرارتَه نَمُونَه کِیلتِیرَه آلسَنگِیز بِیزگه یاردَم بِیرگن بوُلَه سِیز،  جَزاکُمُ الله خَیراً، اَمّا بوُندَی نَمُونَه نِی اوُزِی یوُق. بوُ یِیردَگِی اَساسِی مُشکِیل هَم شوُکِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی توُشوُنچَه لَرِینِی مُطلَق وَحِیگه اوُحشَب مَحکَم اوُشلَب آلِیشگن وَ اوُزلَرِینِینگ مَنَه بُو اِجتِهادلَرِیدَه، توُشوُنچَه لَرِیدَه، تَعوِیللَرِیدَه آزگِینَه بوُلسَه هَم شُبهَه لَه نِیشمَیدِی. شوُنِینگ اوُچُون هَم،هَرگِیز شُورالَردَه اِیشتِراک اِیتِیشنِی وَ مُسُلمانلَر شوُراسِینِی ، مُسُلمانلَرنِی اِجماعسِینِی رَعیِیگه تابِع بوُلِیشگه هَم حاضِر بوُلِیشمَیدِی، اَگر هَم اِیشتِراک اِیتِیشسَه وَقتِینچَه لِیک اِیشتِراک اِیتِیشَه دِی وَ تِیزدَه شاهَه لَرگه بوُلِینِیب آلِیشَه دِی. بُو نَرسَه نِی بِیزلَر بِیر نِیجَه مَرتَه کوُردِیک.

اوُلَر اوُزلَرِینِی وَ اوُزلَرِینِی رَعیلَرِینِی، اوُزلَرِینِی اِجتِهادلَرِینِی،تَعوِیلاتلَرِینِی حوُددِی حَقنِی اوُزِیدِیک دِیب بِیلِیشَه دِی وَ بُو بارَه دَه نِهایَتدَه اِیشانچلَرِی کامِل، اوُزلَرِیدَن باشقَه لَرنِی اِیسَه باطِل دِیب حِسابلَه شَه دِی. بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، اَبُو اَیُّوب اَنصارِی رَضِیَ الله عَنهُ شُوندَی کِیشِیلَردَن بِیرِینِی جَهَنَّم آلاوِیدَن قوُرقِیتگن پَیتِیدَه اَیتَه دِیکِی: اِی بِرادَر جَهَنَّم آلاوِیدَن قوُرقِینگ. اَمّا مَنَه بُو مُواظَنَتسِیز مُسُلمان بِرادَرلَر حوُرمَتلِی صَحابَه نِی سوُزِیگه جَواب بِیرِیب اَیتَه دِیکِی:” کوُرَه سَن بِیزلَرنِی قَیسِی بِیرِیمِیز بوُنگه مُناسِب اِیکَه نِیمِیزنِی!” یَعنِی بِیزلَرنِی قَیسِی بِیرِیمِیز جَهَنَّمنِی آلاوِیگه شایِیستَه اِیکَه نِیمِیزنِی، دِیماقچِی. یَعنِی اوُلَر مَنَه بوُ صَحابَه لَرنِی یاکِی اوُنگه اوُحشَه گن باشقَه صَحابَه لَرنِی، عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ نِی جَهَنَّمدَه اِیکَنلِیکلَرِینِی اوُزلَرِی اِیسَه جَنَّتگه کِیرِیشلَرِیگه شَک قِیلِیشمَیدِی. بوُلِیب هَم اوُلَرنِی آرَه سِیدَه بِیرارتَه صَحابَه تاپِیلمَسدِی. اَمّا بَرِیبِیر اَهلِی اِسلام وَ مُسُلمانلَر اوُلَرنِی اوُزلَرِیدَن دِیب حِسابلَه شَردِی، اَگرچِی اوُلَر بِیزلَرنِی اوُزلَرِیدَن دِیب حِسابلَشمَه سَه هَم، بِیز هَم اوُلَرنِی اوُزِیمِیزنِی جُملَه مِیزدَن دِیب بِیلَه مِیز.

اَبُو اُمامَه رَضِیَ الله عَنهُ اوُلَرنِینگ اوُلدِیرِیلگن جَسَدلَرِینِی کوُرگن پَیتِیدَه، کوُزلَرِیدَن یاش آقِیب یِیغلَه دِی، شوُندَه اوُ کِیشِیدَن نِیمَه اوُچُون یِیغلَه یَپسِیز؟ – دِیب سوُرَشدِی. اوُ کِیشِی اوُلَرگه اَچِینگه نِیمدَن دِیب جَواب بِیردِیلَر؛ چوُنکِی اوُلَر اَهلِی اِسلام بوُلِیشگن اِیدِی. قَرَنگلَر، مَنَه بوُ بِیزلَرنِینگ اوُلَرنِی اوُلِیمِیدَن سُونگ هَم اوُلَرگه نِسبَتاً مُناسَبَتِیمِیز بوُلَه دِی، بُو نَرسَه نِی یَعنِی اوُلَرگه نِسبَتاً قَندَی مُعامَلَه قِیلِیشنِی جوُدَه کوُپ بِرادَرلَرِیمِیز اوُنوُتِیب یوُبارِیشگن. اوُلَر حَیات بوُلگن پَیتلَرِیدَه یاکِی اوُلِیملَرِیدَن سوُنگ هَم، اوُلَرگه نِسبَتاً شوُندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیشَه دِیکِی، گوُیاکِی یَهُودلَرنِی، سِکوُلارِیستلَرنِی، نَصارالَرنِی وَ باشقَه آشکار کافِرلَرنِی حَددِیدَگِی کِیشِیگه بَرابَر قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرگه نِسبَتاً کِینَه،نَفرَت بِیلَن قَرَه شَه دِی وَ اوُلَر بِیلَن شوُ طَرزدَه صُحبَتلَه شِیشَه دِی وَ حَتَّی اوُلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشَه دِی. یوُق، هَر قَندَی حالَتدَه هَم اوُلَر بِیزلَرنِینگ بِرادَرلَرِیمِیز بوُلَه دِی، بِیزلَر مَنَه بُو بِرادَرلَرِیمِیزنِی اِصلاح بوُلِیشلَرِینِی ، صَحِیح وَ توُغرِی یوُلگه قَیتِیشلَرِینِی آرزُو قِیلَه مِیز.

– اَلسَّلام عَلَیکُم، مَجهُول الحالنِی  دارُ الکُفردَگِی حُکمِی نِیمَه وَ اوُندَگِی تَحَرِی قَیسِی مَعنادَه کِیلگن؟

مَجهوُل الحال یَعنِی طَرَفنِی مُسُلمان یا کافِر اِیکَه نِینِی بِیلمَسلِیگِیمِیزدوُر. اوُنِی حالَتِی بِیزلَرگه مَجهُول وَ مَعلوُم اِیمَس. مَجهوُل الحالنِی حُکمِی اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَه یَشَیاتگن اَکثَرِیَتگه،دِیارگه تابِع بوُلَه دِی، مَگرَمکِی بوُنِی عَکسِی ثابِت بوُلسَه، باشقَه سِی اِیسَه اوُلَرنِی آرَه سِیدَه یَشَیاتگن اَکثَرِیَتگه تابِع بوُلَه دِی،مَگرَمکِی بوُنِی عَکسِی صادِر بوُلسَه بوُندَی بوُلمَیدِی. بِیزلَر اوُنِی ظاهِیرِیگه قَرَب حُکم قِیلَه مِیز، اوُنِی باطِینِی بِیزلَرگه باغلِیق اِیمَس. مَثَلاً بِیزلَرگه فَلانچِی باش کِییِیمنِینگ مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی اِیکَه نِی رَوشَن وَ مُشَخَّص بوُلگن. اِیندِی، حِیتای دارُ الکُفرِینِینگ بِیر مِللِییَردلِیک جَمِیعیَتِینِی آرَه سِیدَه بِیر کِیشِینِی مَنَه بُو باش کِییِیمدَه یوُرگه نِینِی کوُرِیب اوُنِی مُسُلمان دِییمِیز، نِیمَه اوُچُون؟  چوُنکِی مُسُلمانلَرنِی فَلان عادَتِیگه یاکِی عَلامَتِیگه اِیگه. بِیزنِی مَنَه شُو شُبهَه مِیز مَنَه بُو شَخصگه مُسُلمان بوُلِیش حُکمِینِی بِیرِیشِیمِیزگه بائِث بوُلَه دِی. مَگرَمکِی بوُنِی عَکسِی ثابِت بوُلسَه، اَگر کِیرَک بوُلسَه کِییِینگِی اوُرِیندَگِی تِیکشِیرُولَرنِی باشلَیمِیز. مَثَلاً اِیختِیاج پَیدا بوُلسَه یاکِی اوُ بِیلَن مُعامَلَه قِیلِیشنِی هاحلَه سَک. چوُنکِی مَنَه بُو تَنِیشِیش بِیزلَرنِی باشقَه لَر بِیلَن اوُزَرا عَلاقَه لَرِیمِیزنِی تَرتِیبگه کِیلتِیرَه دِی. مَجهُول الحال بِیزلَرنِینگ باشقَه لَر بِیلَن بِیرگه اوُزَرا عَلاقَه لَرِیمِیزنِی تَرتِیبگه کِیلتِیرِیش اوُچُون لازِم بُولَه دِی:    ”        يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فی سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَىٰ إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا “.

اِیندِی تَحَرِی هَم یَعنِی حَقِیقَتنِی کِیتِیدَن اِیزلَه نِیشدوُر، یَعنِی تَحقِیق، اِیشانچ وَ شَکدَن، گوُماندَن اوُزاقدَه توُرِیب توُغرِی یوُلنِی پَیدا قِیلَه سَن. یَعنِی حَقِیقَتنِی کِیتِیدَن اِیزلَیسَن، گوُیاکِی اوُزِینگنِی قوُلاقلَرِینگ بِیلَن اِیشِیتَه سَن وَ کوُزلَرِینگ بِیلَن کوُرَه سَن وَ قَلبِینگ بِیلَن اوُنِی دَرک قِیلَه سَن وَ هِیچ کِیمگه تَقلِید قِیلمَیسَن وَ باشقَه لَرنِی قوُلاغِی،کوُزِی، قَلبِی بِیلَن تَحقِیقاتلَرِینگنِی، اِیزلَه نِیشلَرِینگنِی، بَحثِینگنِی عَمَلگه آشِیرمَیسَن وَ قوُلگه کِیرِیتگن نَرسَه نگنِی اوُیستِیدَه شَک وَ گوُماندَن تَشقَرِی حالَتدَه  اِیشانچِینگ کامِل بوُلَه دِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، بِیزلَرنِی دَرسِیمِیزگه باغلِیق بوُلگن نَرسَه گه چِیگه رَه لَه مِیز، چوُنکِی اَصلِیدَه اوُنِی اوُزِی جوُدَه هَم کِینگ- کوُلَملِی نَرسَه، شوُنِی اَیتَه آلَه مِیزکِی، اِیشانچ دَرَجَه سِیگه یِیتِیب بارمَه گوُنِیمِیزچَه وَ کامِل خاطِرجَملِیک دَرَجَه سِیگه یِیتمَه گوُنِیمِیزچَه هِیچ کِیمنِی اِسلامدَن چِیقَرمَیمِیز؛ بَلکِی هَرقَندَی کِیچکِینَه شَک، شُبهَه بِیلَن شَخصنِی مُسُلمان اِیکَه نِینِی دِفاع قِیلَه مِیز وَ اوُنِی مُسُلمان اِیکَه نِی بارَه سِیدَه آواز بِیرَه مِیز.

– رَیّان نِیمَه ؟ سِیز شِیعَه لَرنِی رافِیضِیلَردَن جُودا قِیلَه سِیز، اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَه نِیمَه فَرق بار؟ اَصلاً سِیز رافِیضِی نِیمَه اِیکَه نِینِی بِیلَه سِیزمِی؟

قُرآننِی کوُز قَرَشِی بِیلَن مَنبَعلَرگه دِققَت قَرَتگن کِیشِی اوُچُون بُو جَرَیان جوُدَه هَم آسان،شَخص نِهایَتدَه راحَت شِیعَه لَفظِی بِیلَن رافِیضِی لَفظِینِی اوُرتَه سِیدَگِی آچِیق فَرقنِی توُشُونِیب یِیتَه دِی. شِیعَه تَرِیخِی بِیر حَرَکَت بوُلِیب جوُدَه کوُپ فِرقَه لَرگه اوُزِیدَن جای بِیرگن، رافِیضِی اِیسَه هَر قَندَی دِیندَه، مَذهَبدَه، طَبَقَه دَه، حِزب، حُکوُمَت وَ جَمِیعیَتدَه تاپِیلِیشِی موُمکِین بوُلگن بِیر صِیفَتدِیر. مَنَه بوُ نَرسَه اوُتگن عَصرلَردَگِی اَدَب اَهلِی اوُچُون هَم عاددِی بِیر نَرسَه حِسابلَنگن:

آتخَانَه دَن راضِی بوُلگن شُو یِیرگه مَنصُوب

رافِیضِی فَقَط بوُیرُوق اَساسِیدَه کِیلسِین

 گر نَفس توُفَیلِی آتخَانَه دَن چِیقِیب کِیتسَه،

 باشقَه آدَملَرنِینگ آتخَانَه سِیدَه سَرسان بوُلَه دِی.

مَنَه شوُ شِعرنِی بِیر نَمُونَه سِی یا بوُنگه اوُحشَه گن شِعرلَر جوُدَه کوُپ. شِیعَه مُحَدِّثلَرنِی کِتابلَرِیدَه بِیر حَرَکَت بوُلِیب، اوُلَر اوُزلَرِینِی عَلِیگه اِیرگه شُوچِیلَر دِیب حِسابلَشگن وَ اوُلَرنِینگ باشقَه مُخالِف گوُرُوهلَر بِیلَن کِیلِیشماوچِیلِیکلَرِی فَقَط حُکوُمَتنِی اِدارَه قِیلِیشدَگِی سِیاسَتلَرِیگه باغلِیق بوُلگن، باشقَه لَر بِیلَن بِیرگه هِیچ قَندَی عَقِیدَه وِی یا فِقهِی اِیختِلافلَرگه اِیگه بوُلِیشگن اِیمَس. چوُنکِی عُمُوماً فِقهِی مَذهَبلَر اوُ دَوردَه وُجوُدگه کِیلمَه گن اِیدِی. شوُنِینگ اوُچُون هَم جوُدَه کَتتَه مِقیاسدَگِی مُسُلمانلَرنِینگ طائِفَه سِینِی قَمرَب آلگن اِیدِی، مَنَه بوُ مُسُلمانلَر اُمَوِیلَرنِینگ حُکوُمَت سِیاسَتلَرِیگه مُخالِف بوُلگن کِیشِیلَر بوُلِیب، اوُلَر مَنَه بُو حُکوُمَتلَر بِیلَن هَر قَندَی هَمکارلِیک قِیلِیشدَن اوُزلَرِینِی تارتِیشگن، بوُندَی توُزُوملَرگه یَقِینلَشمَسلِیککَه حَرَکَت قِیلِیشگن وَ اوُلَر حُکوُمَتنِی اِسلامِی رَوِیشگه قَیتَه رِیشگه حَرَکَت قِیلگن هَر قَندَی حَرَکَتنِی حِمایَه قِیلِیشگن. شوُ سَبَبلِی هَم  حُکوُمَتنیی دَستِیدَن راضِی بوُلمَه گن کَتتَه کِیشِیلَر هَم مَخصُوصاً اَهلِی عِلم اوُلَردَن پَرهِیز قِیلِیشنِی اوُزاقراق یوُرِیشنِی تَوصِیَه قِیلِیشگن. چوُنکِی بُو حُکوُمَتلَر اِسلامِی شوُراگه اَساسلَنگن حُکوُمَتنِی اوُرنِیگه اوُرنَه شِیب آلگن ظالِم حُکوُمَت حِسابلَنگن.

اَمّا عَلِی شِیعَه لَرِیدَن عِبارَت بُو حَرَکَت بِیر یاقَه دَن باش چِیقَرگن اِیمَسدِی، اوُلَرنِی بِیر دَستَه سِی بوُلِیب شِیعَه لَرنِی اَئِمَّه سِی هَم اوُلَردَن راضِی بوُلِیشمَه گن، نَهجُ البَلاغَه دَه تَحمِیناً اوُ یِیردَه مَوجُود شِیعَه لَرنِی بَرچَه مَنبَعلَرِیدَه اَئِمَّه مَنَه بوُ دَستَه نِی دَستِیدَن نااوُمِید اِیدِیلَر. چوُنکِی مَنَه بوُ دَستَه اَئِمَّه لَرنِی جوُدَه هَم نازِیک اوُرِینلَردَه تَشلَب کِیتِیشگن وَ اوُلَرنِی رَد قِیلِیشگن، حِمایَه قِیلِیشمَه گن، شوُنِینگ اوُچُون رافِیضِی نامِی بِیلَن مَعرُوف بوُلِیشگن. یَعنِی بُو کِیمسَه لَر مُسُلمانلَرنِینگ رَهبَرلَرِینِی،اَئِمَّه لَرِینِی رَد قِیلِیشَر اِیدِی.

مَنَه بُو دَستَه تَحمِیناً اِسلام رَهبَرلَرِینِی هَمَّه سِینِی رَد قِیلِیشگن، بوُنِی اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ دَن یا عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ دَن باش تارتِیشلَرِیگه عَلاقَه سِی یوُق. چوُنکِی بُو کَلِیمَه بِیلَن زَید اِبنِ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُمادَن آلدِین هَم اوُلَرنِی ناملَنگن بوُلِیب، بُو سُوزنِی تَرِیخِی زَید رَضِیَ الله عَنهُ دَن آلدِینگِی دَورلَرگه بارِیب تَه قَه لَه دِی. زَید رَضِیَ الله عَنهُ اوُلَرگه قَرَتَه  سِیزلَر کِیتَه وِیرِینگلَر،سِیزلَر رافِیضِیسِیزلَر، دِیگن پَیتِیدَه، اوُ کِیشِینِینگ بوُ سوُزلَرِی شوُنگه اوُحشَیدِیکِی، سِیز بِیر کِیشِیگه قَرَتَه سِین کِیتَه وِیر، سِین خَوارِجسَن یا مُرجِیعَه سَن یا مَدخَلِیسَن دِیگن سوُزگه اوُحشَیدِی. بوُ گوُرُوهلَر آلدِین هَم مَوجُود بُولِیشگن.

مَنَه بُو رافِیضِیلَر عُمُوماً  غوُلّاتلَرنِی عَقِیدَه سِیگه اِیگه بوُلِیشگن. اوُلَرنِی صِیفَتلَرِی هَم اَکثَر حالَتدَه اوُشَه مُنافِقلَرنِی یا سِکوُلارزَدَه لَرنِی صِیفَتلَرِی بِیلَن بِیر هِیل اِیدِی، آلدِین اوُتگن دَرسلَردَه بوُنگه اِیشارَه قِیلگنمِیز. اوُلَر اوُزلَرِینِینگ غالِیلَرگه خاص بوُلگن عَقِیدَه لَرِینِی مُشَخَّص وَ آشکار قِیلِیب کوُرسَه تِیشگن وَقتلَرِیدَه، شِیعَه اَئِمَّه لَرِی تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینِیشگن.

اَئِمَّه لَرنِی بَرائَت وَ تَکفِیر قِیلِیشلَرِی وَ شِیعَه اَئِمَّه لَرِینِینگ اوُلَرنِی لَعنَت قِیلگنلِیگِی تَرِیخدَه آچِیق – آیدِین کوُرِینِیب توُرگن نَرسَه لَردَن حِسابلَه نَه دِی، هِیچ کِیم بوُندَی آشکار کوُرِینِیب توُرگن نَرسَه لَرنِی اِنکار قِیلَه آلمَیدِی. اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله گه، مالِککَه، اِمامِی اَحمَد رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن کِیشِیلَر هَم اوُلَرنِی اوُزِیگه خاص کوُرِینِیشدَه تَکفِیر قِیلِیشگن، اِمامِی شافِیعِی اِیسَه خَطّابِیَه فِرقَه سِینِی گوُواه صِیفَتِیدَه قَبوُل قِیلمَه گنلَر، اِمامِی شافِیعِیدَن نَقل قِیلِینِیب اَیتِیلِیشِیچَه: مِین خَطّابِیَه فِرقَه سِیدَن باشقَه اِسلامِی مَذهَبلَرگه اِیرگشگن کِیشِیلَرنِی گوُواهلِیگِینِی رَد قِیلمَیمَن. خَطّابِیَه فِرقَه سِی مَشهُور بوُلِیشگن.

اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله هَم شِیعَه وَ غوُلّاتنِی اوُرتَه سِیدَگِی آچِیق فَرقنِی کوُرَه دِی، شِیعَه وَ رافِیضِینِی هَم کوُرَه دِی وَ قِرمِیطِی غوُلّاتلَرِی حَقِیدَه اَیتَه دِیکِی:     ” أن كثيرا من الناس لا يعلم باطن حال القرامطة لأنهم إنما يظهرون موالاة آل محمد صلى الله عليه وسلم ولا ريب أن كل مؤمن يجب عليه أن يواليهم وأن اظهروا شيئا من التشيع الباطل الذي يوافقهم عليه الشيعة”، جُودَه کوُپ آدَملَر قُرامِیطَه دَگِیلَرنِی باطِینِی حالِیدَن خَبَردار اِیمَسلَر، چوُنکِی اوُلَر آلِ مُحَمَّدگه نِسبَتاً صَداقَتلَرِینِی آشکار قِیلِیشَه دِی وَ شُبهَه سِیز هَر مُؤمِن اوُچُون اوُلَرگه نِسبَتاً صَداقَتلَرِینِی آچِیق – آیدِین کوُرسَه تِیشلَرِی واجِب بوُلَه دِی، وَ اگرچِی باطِل تَشَیُّعدَن بِیر نَرسَه آشکار بُولَه دِیگن بوُلسَه، اَلبَتَّه بَعضِی بِیر اوُرِینلَردَه اوُلَر بِیلَن شِیعَه لَر مُوافِق بوُلِیشگن.

بُو یِیردَه آچِیق کوُرِینِیب توُرگن نَرسَه شوُکِی، اِبنِ تَیمِیَّه شِیعَه نِی قَرشِیسِیدَگِی باطِل تَشَیُّع حَقِیدَه صُحبَت قِیلیَپتِی،  “التشيع الباطل الذي يوافقهم عليه الشيعة تشیع” یَعنِی شوُندَی بِیر باطِلنِی آشکار قِیلِیشَه دِیکِی، شِیعَه لَر بَعضِی اوُرِینلَردَه اوُلَر بِیلَن مُوافِقدوُرلَر، بِیز هَم اَهلِی بَیتگه نِسبَتاً صَداقَت قِیلِیشلِیکدَه مُوافِقمِیز، هَر جایدَه مَخصُوصاً مِنهاجُ السُّنَّة دَه رافِیضِیلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلِینگن پَیتدَه، اوُ کِیشِینِی مَنظُورِی تَشَیُّعگه مَنصُوب بوُلگن غوُلّاتلَر بوُلگن اِیدِی، اوُ کِیشِینِی اَثَرلَرِیدَه بُو نَرسَه آچِیق – آیدِین کوُرِینِیب توُرَه دِی. اوُ یِیردَه کِیملَرنِی عَقِیدَه سِی حَقِیدَه صُحبَت قِیلگنلِیکلَرِی وَ کِیملَرنِی عَقِیدَه سِینِی تَنقِید قِیلگنلَرِی آچِیق – رَوشَن بِیلِینَه دِی، اَمّا بِیزلَرنِی جُودَه کوُپ دوُستلَرِیمِیز بُو نَرسَه گه کَم اِعتِبار بِیرِیشَه دِی وَ خَطاگه دوُچار بوُلِیشَه دِی وَ شِیعَه، رافِیضِی، مُرتَد، مُشرِک، یَهُودِی، مَجوُس، نَصارا سوُزلَرِیدَن عِبارَت تَرکِیبِی کَلِیمَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن، هَمَّه مِیز بوُلَرنِی کوُرِیب اِیشِیتِیب توُرِیبمِیز.اوُلَر باشقَه هَمَّه فِرقَه لَردَه مَوجُود بوُلِیشِی موُمکِین بوُلگن اَدَه شِیشلَر، بوُلغَه نِیشلَرِی بِیلَن بِیرگه اوُلَرنِینگ اَصللَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشَه دِی. اَدَه شِیشلَر، بوُلغَه نِیشلَر باشقَه فِرقَه لَردَه هَم بار،اوُشَه فِرقَه دَگِی اَدَه شِیشلَر، بوُلغَه نِیشلَر بِیلَن اوُندَگِی اَصللَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیش بِیلَن اوُزِیمِیزنِی مَشغُول قِیلِیشِیمِیز شَرط اِیمَس.

بوُگوُنگِی کوُندَه اِسلامِی کامُّونِیستلَر، اِسلامِی ساسِیالِیستلَر وَ اِسلامِی سِکوُلارِیستلَر وَ شوُنگه اوُحشَش باشقَه جُملَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرگن کِیمسَه لَر، 12 اِماملِیک شِیعَه لَر وَ رافِیضِی وَ مَجُوس سوُزلَرِی بِیلَن بِیرگه هَم اَرَه لَش جُملَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن وَ بوُنِی عاقِبَتِیدَه اِیسَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرگه حَملَه قِیلِیشگه حَرَکَت قِیلِیشیَپتِی. بُو شُونگه اوُحشَیدِیکِی، بِیر کِیشِی کِیلِیب مُسُلمان کامُّونِیستلَر عِبارَه سِی بِیلَن کامُّونِیستلَرنِی عَقِیدَه سِیگه یا اِسلامنِی عَقِیدَه سِیگه حَملَه قِیلَه دِی یاکِی بوُلمَه سَم اِسلامِی سِکوُلارِیستلَر دِیب ناملَنگن کِیشِیلَر کِیلِیب سِکوُلارِیستِیک عَقِیدَه بِیلَن اِسلامگه حَملَه قِیلَه دِی. مَنَه بوُ دُشمَنچِیلِیکنِی نِهایَتِی،ظُلم وَ اِنصافسِیزلِیک بُولَه دِی، گاهِیدَه اِیسَه اوُنِی اِفلاصلِیک، پَستکَشلِیک دِیسَه هَم بوُلَه دِی.

رافِیضِی کَلِیمَه سِیگه قَیتَه مِیز، اِمامِی طَبَرِی آچِیقچَه سِیگه اَیتَه دِیکِی: جَعفَر اِبنِ مُحَمَّد باقِر تِیرِیک اِیدِی، شوُندَه اَیتِیشدِیکِی، جَعفَر بوُگوُن آتَه سِیدَن سُونگ اِمام بُولَه دِی، اوُ آتَه سِیدَن سُونگ شایِیستَه راقدوُر، زَید اِبنِ عَلِیگه تابِع بوُلمَیمِیز وَ زَید اِمام اِیمَس. زَید هَم اوُلَرنِی اِسمِینِی رافِیضِی دِیب قوُیَه دِی،   «فسماهم زيد الرافضة»

. بوُگوُنگِی کوُندَه اوُلَرنِی خَیالِی بُویِیچَه، اوُلَرنِی اِسمِینِی رافِیضِی دِیب قوُیگن کِیشِی مُغِیرَه بوُلَه دِی، چوُنکِی اوُلَر اوُندَن جوُدا بوُلگن اِیدِیلَر. یَعنِی اِمامِی طَبَرِینِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر مَشهُور غالِی مُغِیرَه اِبنِ سَعِیددَن جوُدا بوُلِیشگه نِی اوُچُون هَم مُغِیرَه اوُلَرنِی رافِیضِی دِیب ناملَه گن؛ دِیمَک ، اوُلَرگه بُو اِسمنِی قوُیگن کِیشِی مُغِیرَه بوُلَه دِی. یَعنِی بُو یِیردَه بُو نَرسَه نِی اوُلَر شوُندَی خَیال قِیلِیشَه دِی، چُونکِی اوُلَر مُغِیرَه دَن جوُدا بوُلگنلِیکلَرِی سَبَب مُغِیرَه هَم اوُلَرگه بُو نامنِی قوُیگن. مَغِیرشه اِبنِ سَعِید اِینگ خَطَرلِی غوُلّاتلَردَن بوُلگن. اوُلَر اِمامِی طَبَرِینِی عَصرِیدَه بوُندَی توُشوُنچَه گه اِیگه بوُلِیشگن.

اوُشَه زَماندَگِی اوُلَرگه رافِیضِی دِیب نام بِیرِیلَه یاتگن شِیعَه لَر اِیسَه مَنَه بوُ نامنِی اوُلَرگه مُغِیرَه قوُیگن دِیب اوُیلَه شَردِی. مُغِیرَه اَوَّل اوُزِینِی باقِر عَلَیهِ السَّلامنِی نائِبِی دِیب تَنِیشتِیرَه دِی، سوُنگرَه باقِر رَحِمَهُ الله نِی خُدانِی حَددِیگه یِیتکَزگچ، اوُزِینِی پَیغَمبَر وَ اوُ کِیشِینِی طَرَفِیدَن آدَملَرگه یوُبارِیلگن اِمام دِیب تَنِیشتِیرَه دِی. مَنَه بوُ شَخص اوُنِینگ مَنَه بوُ کُفرِیاتلَرِیدَن تَوبَه قِیلِیب اوُنِی رَد قِیلگن کِیشِیلَرنِی رافِیضِی دِیب ناملَه گن. اوُلَرگه قَرَتَه سِیزلَر رافِیضِیسِیزلَر، دِیردِی، اوُلَر اِبنِ تَیمِیَّه نِی عَصرِیگه چَه هَم مُغِیرَه اوُلَرگه رافِیضِی دِیگن، دِیب اوُیلَه شَردِی؛ دِیمَک، اوُنِی اوُزِی مَنَه بوُ کَلِیمَه نِی هَم وُجُودگه کِیلتِیرگن. هَر قَندَی حالَتدَه هَم، هَمَّه شوُنِی یَحشِی بِیلَر اِیدِیکِی،رافِیضِی دِیب اَمِیرِینِی، حِزبِینِی، گوُروُهِینِی،حُکوُمَتِینِی تَنها تَشلَب کِیتگن وَ اوُنِی رَد قِیلگن کِیشِیلَرگه اَیتِیلَه دِی، اِیندِی بُو اَمِیر یَحشِی بُولَه دِیمِی یا یامانمِی فَرق قِیلمَیدِی.

اَلبَتَّه ، یافعِینِی تَرِیخِیدَه هَم کِیلتِیرِیلِیشِیچَه، زَید رَحِمَهُ الله قِیام قِیلگن پَیتِیدَه هَم بِیر گوُرُوه اوُ کِیشِینِی آلدِیگه کِیلِیب اَیتِیشَه دِیکِی؛ اَبُو بَکر رَضِیَ الله عَنهُ دَن، عُمَر رَضِیَ الله عَنهُ دَن بَرائَت قِیلِیشِینگنِی اِعلان قِیل، شوُندَه سِینگه بَیعَت بِیرَه مِیز. اوُ کِیشِی بَرائَت قِیلمَیمَن دِییدِیلَر. شوُندَه اوُلَر بوُندَی بوُلسَه بِیز سِیندَن باش تارتَه مِیز وَ سِینِی رَد قِیلَه مِیز، دِییِیشَه دِی. زَید اَیتَه دِیکِی: کِیتَه وِیرِینگلَر، سِیزلَر رافِیضِیسِیزلَر.   اذهبوا فأنتم الرافضة. 

باشقَه بِیر جُملَه دَه کِیلِیشِیچَه، یَعنِی سِیزلَر جَعفَر صادِقدَن باش تارتگن کِیمسَه لَر بوُلَه سِیزلَر، حاضِر مِیندَن هَم باش تارتدِینگِیز. زَید جَعفَر صادِق عَلَیهِ السَّلامنِی عَمَکِیسِی بوُلگن. یَعنِی اوُلَرگه قَرَتَه آیتَه دِیکِی، سِیزلَر آلدِین جَعفَر صادِقدَن هَم باش تارتگن کِیمسَه لَر بوُلَه سِیزلَر، سِیزلَر رافِیضِیسِیزلَر. بُو حوُددِی بوُگوُنگِی کوُندَه بار کِیتَه وِیر سِین مَدخَلِیسَن یاکِی سِین اِخوانُ الشَّیاطِینسَن یاکِی سِین حَیض وَ نِفاس بِیلَن مَشغُول بوُلِیب قالگن سَلَفِیلَردَن بوُلَه سَن یاکِی مَدخَلِی سَلَفِیلَرِیدَن بُولَه سَن دِیگنگه اوُحشَیدِی.

اوُلَمالَرنِی اَکثَرِی اَهلِی کوُفَه نِینگ زَید اِبنِ عَلِی عَلَیهِ السَّلامنِی تَرک قِیلِیب باش تارتِیشلَرِی، مَنَه بُو نامنِی قوُیِیلِیشِیگه سَبَب بوُلگن، دِیگن فِکردَه. بوُلِیب هَم مَنَه بُو نَرسَه زَیدِیلَرنِینگ کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه عَقِیدَه وِی، تَرِیخِی حَقِیقَتلَرگه یاکِی مَنَه بُو عَزِیزلَرنِی توُشوُنچَه سِیگه توُغرِی کِیلمَیدِی. آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک، زَید عَلَیهِ السَّلامنِی زَمانلَرِیدَه اَهلِی کوُفَه دَن بوُلگن بِیر گوُروُهگه رافِیضِی نامِی بِیرِیلگن،چوُنکِی زَید رَحِمَهُ الله نِی اوُزِی هَم شِیعَه بوُلگن. اِیندِی مَنَه بوُلَر قَیسِی دَستَه دَن بوُلِیشگن؟ اَبوُ الخَطّابنِی دَستَه سِیدَن اِیدِیلَر. زَید رَحِمَهُ الله اوُلَرگه قَرَتَه رافِیضِی، دِیگن کِیشِیلَر قَیسِی دَستَه دَن بوُلِیشگن؟ زَیدنِی اوُزِی اِیسَه شِیعَه لَردَن اِیدِی. اوُ کِیشِی قَیسِی دَستَه گه رافِیضِی دِیب نام بِیرگن؟ اَبُو الخَطاّبنِی دَستَه سِیگه بُو نام بِیرِیلگن.

حوُپ، اِیندِی مَنَه بُو اَبُو الخَطّاب اوُزِی کِیم؟ اَبُو الخَطّاب غوُلّاتنِی رَهبَرلَرِیدَن وَ مُنافِقلَردَن بِیرِی بوُلِیب، اوُ اَوَّل جَعفَر صادِق عَلَیهِ السَّلامنِی اَصحابلَرِیدَن اِیدِی، لِیکِن بِیر مُددَتدَن سُونگ اوُ اِینگ مُهِم وَ اِینگ خَطَرلِی حِسابلَنگن غالِیلَر فِرقَه سِینِی تَشکِیل قِیلَه دِی؛ یَعنِی شوُ دَرَجَه گه یِیتَه دِیکِی، اوُ اوُزِیدَن آلدِینگِی وَ کِیییِنگِی فِرقَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اوُزِینِی تَأثِیرِیگه توُشوُرَه دِی وَ جوُدَه کوُپ غوُلّاتلَر اوُندَن سوُنگ تا حاضِرگِی کوُنگه چَه هَم اوُزلَرِیدَگِی عَقِیدَه نِی اوُندَن آلِیشگن. اَبُو الخَطّاب مُغِیرَه اِبنِ سَعِیدگه اِیرگه شِیب قِیلگن اِینگ یامان بَتتَر اِیشلَرِیدَن بِیرِی شوُ بوُلگن اِیدِیکِی، صَحِیح حُجَّتگه اِیگه بوُلگن حَدِیثلَرنِی قَلبَه کِیسِینِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِی وَ اوُلَرنِی شِیعَه لَرنِی کِتابلَرِیگه اَئِمَّه رَحِمَهُ الله نِی نامِی بِیلَن کِیرگِیزَه دِی. بوُ نِهایَتدَه خَطَرلِی اِیش اِیدِی. مَنَه بُو یالغان رِوایَتلَرنِی پاکلَش اِیشلَرِی حاضِردَه هَم تَمام بوُلگن اِیمَس.

 شِیعَه اَئِمَّه لَرِی مُغِیرَه نِی هَم اَبُو الخَطّابنِی هَم تَکفِیر قِیلِیشگن، شِیعَه اَئِمَّه لَرِیدَن بوُلمِیش جَواد رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی: اَبوُ الخَطّابگه وَ اوُنِی اَصحابلَرِیگه وَ اوُ حَقِیدَه لَعنَت اَیتِیشدَن تُوحتَه گن یا تَردِید قِیلگن کِیمسَه لَرگه خُداوَندنِی لَعنَتِی بوُلسِین. اِعتِبار بِیرِینگلَر، مَنَه بُو تَکفِیرلَش رافِیضِیلَر وَ غوُلّاتلَرنِی قَرشِیسِیدَگِی بوُیُوک کِیشِیلَرنِینگ مُناسَبَتلَرِیگه نَمُونَه بوُلَه دِی، اِنشاءَالله  فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه بَحثِیدَه کوُپراق، بَتَفصِیلراق بُو حَقِیدَه صُحبَت قِیلَه مِیز.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، جَعفَر صادِق عَلَیهِ السَّلام 114 یِیلدَه آتَه سِینِی اوُرنِینِی اِیگللَیدِی وَ اِمام بُولَه دِی، زَید اِبنِ عَلِی رَحِمَهُ الله هَم 120 قَمَرِی یِیلدَه اِنقِلابنِی نِیَتِی بِیلَن بَنِی اوُمَیَّه نِی توُزُومِیگه قَرشِی کوُفَه گه کِیرِیب کِیلَه دِی وَ 121 یِیلنِی سَفَرِیدَه اِنقِلابِینِی باشلَیدِی. بوُندَی حالَتدَه، جَعفَر صادِق رَحِمَهُ الله نِی اِمامَتِی بِیلَن زَید رَحِمَهُ الله نِی قِیامِینِی اوُرتَه سِیدِه 6-7 یِیل فَرق بوُلگن، توُغرِیمِی؟ مَنَه بوُ دَوردَه اَبوُالخَطّابنِی گوُرُوهِینِی بوُینِیدَه کِیمنِی بَیعَتِی بوُلگن؟ نِیمَه اوُچُون اوُلَر جَعفَر صادِق رَحِمَهُ الله گه بَیعَت بِیرِیشمَه گن یاکِی بوُلمَه سَم اوُلَر بَیعَت بِیرِیشگن وَ سوُنگ بَیعَتلَرِینِی بوُزِیب اوُ کِیشِیدَن باش تارتِیشگنمِی؟ حَه، اوُلَر آلدِین جَعفَر صادِق رَحِمَهُ الله دَن باش تارتِیشَه دِی وَ رافِیضِیلِیک جِنایَتِیگه دوُچار بُولِیشَه دِی؛ شُو سَبَبلِی هَم زَید اوُلَرگه قَرَتَه اَیتَه دِیکِی: کِیتَه وِیرِینگلَر سِیزلَر اوُشَه رافِیضِیلَر بوُلَه سِیزلَر. بُو حوُددِی آلدِین اوُتمِیشدَه سابِیقَه سِی بوُلگن وَ حاضِردَه اِیسَه اوُنِی هَر قَندَی بَهانَه بِیلَن تَکرارلَه یاتگن کِیمسَه لَرگه اَیتِیلَه دِیگن سوُز بُولِیب، سِیز اوُنگه قَرَتَه:  اِی بار- اِی سِین اوُشَه  فَلانچِیلَردَن بوُلَه سَندَه، دِیب اوُنگه اوُتمِیشِینِی اِیسلَه تَه سِیز.

اِمامِی حُسَیننِی زَمانِیدَگِی کوُفَه اَهلِینِینگ رَهبَرنِی، باشقَه اَئِمَّه لَرنِی تَنها قالدِیرِیش، تَرک قِیلِیش، اوُندَن باش تارتِیش سِینَه رِیسِی بوُ یِیردَه زَید رَحِمَهُ الله نِی زَمانِیدَه یَنَه قَیتَه دَن تَکرارلَنگن. 40000 نَفَر اوُ کِیشِیگه بَیعَت بِیرَه دِی، اَمّا 150- 180 نَفَر یاکِی 500 نَفَر اَطرافِیدَگِی کِیشِیلَر اوُ کِیشِینِینگ یانِیدَه قالِیشَه دِی. چوُنکِی قَنچَه نَفَر قالگنلِیگِی بارَه سِیدِگِی رِوایَتلَر هِیلمَه – هِیل بوُلِیب، مَنَه شوُ مِقداردَه قالِیشَه دِی.

شُو سَبَبلِی هَم زَید رَحِمَهُ الله اوُق یِیگن پَیتلَرِیدَه اَیتَه دِیکِی: “اَبُو بَکر وَ عُمَر حَقِیدَه مِیندَن سَوال سوُرَه گن کِیشِی قَنِی؟ اوُلَر مِینِی مَنَه شوُندَی حالَتگه،کوُنگه سالِیشدِی.”  یَنَه قَیتَه دَن کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، رافِیضِیلَر اوُزلَرِینِی اِماملَرِینِی کِیرَکلِی،ضَرُور وَقتلَردَه اَرزِیمَس بَهانَه لَر بِیلَن تَرک قِیلگن کِیمسَه لَردوُر، اوُلَر اوُزلَرِینِی اَئِمَّه لَرِینِی تَرک قِیلِیش آرقَه لِی اوُلَرنِی یا صُلح قِیلِیشگه سُکوُت سَقلَشگه مَجبُور قِیلِیشَه دِی وَ حارلِیککَه سالِیشَه دِی  یاکِی اوُلَرنِی اوُلِیملَرِیگه سَبَب بوُلِیشَه دِی. بُو بارَه دَه نَمُونَه لَر جُودَه کوُپ.

اَمّا جُودَه هَم قِیزِیق نوُقطَه لَردَن بِیرِی شُوکِی، بُو رافِیضِی کَلِیمَه سِی اِمامِی زَید رَحِمَهُ الله  بُو سُوزدَن فایدَه لَنگن 119 وَ 122 قَمَرِی یِیللَردَن آلدِینگِی دَورگه بارِیب تَقَلَه دِی. 104 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن شَعبِی بِیر کِیشِیگه  اَیتَه دِیکِی:      ائتني بشيعي صغير، أخرج لك منه رافضياً كبيراً. .حُوپ، اوُ 104 یِیلدَه وَفات تاپگن، باشقَه بِیر جایدَه یَنَه شَعبِی اَیتَه دِیکِی:  أحبب آل محمد ولا تكن رافضياً*وأثبت وعيد الله، ولا تكن مرجئياً آلِ مُحَمَّدنِی یَحشِی کوُرگِین،اَمّا رافِیضِیلَردَن بوُلمَه گِین. اوُزِینگ اوُچُون اَلله نِی وَعِیدلَرِینِی  ثابِت قِیل، اَمّا موُرجِیعَه بوُلمَه گِین.

اَمّا بوُنگه قوُشِیمچَه تَرِیخِی گوُواهلَرنِی کوُرسَه تِیشِیچَه، مَنَه بوُ کَلِیمَه صَدرُ الاِسلامدَن آلدِینگِی اوُن یِیللِیکلَرگه هَم یِیتِیب بارَه دِی، یَعنِی 100 قَمَرِی یِیللَرگه. اِمامِی بَیهَقِی اَیتَه دِیکِی: اوُمَوِیلَرنِی دَورِیدَگِی مَشهُور عَرَب شاعِرِی فَرَزدَق زَینِ العابِدِین رَحِمَهُ الله کِیرِیب کِیلَه یاتگن پَیتلَرِیدَه اوُزِینِی مَشهُور بَیتِینِی اوُقِیدِی، شوُندَه 86 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن عَبدُالمَلِیک اِبنِ مَروان اَیتَه دِیکِی:   أرافضيٌ أنتَ يافَرَزْدَق؟ اِی فَرَزدَق رافِیضِی بوُلدِینگمِی؟ سِین رافِیضِیمِیسَن؟ مَنَه بُو سُوز 86 قَمَرِی یِیلدَه وَفات تاپگن عَبدُالمَلِیک اِبنِ مَروانگه تِیگِیشلِی. دِیمَک، کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک بُو کَلِیمَه نِی اوُتمِیشِی مَنَه بُو دَرودَن کوُرَه هَم آلدِینراققَه بارِیب تَقَلَه دِی.

 هَر قَندَی حالَتدَه هَم آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرِیبدِیکِی، رافِیضِی کَلِیمَه سِینِی اوُتمِیشِی زَید رَحِمَهُ الله نِی وَ مُغِیرَه اِبنِ سَعِیدنِی داستانِیدَن کوُرَه بِیر نِیچَه اوُن یِیللِیکلَر آلدِینگِی دَورگه یِیتِیب بارَه دِی.

اَمّا مَنَه بوُ لَقَب شِیعَه لَرنِینگ تَرِیخِی مَنبَعلَرِیدَه هَم جَمَل جَنگِیگه باغلِیق واقِیعَه لَرگه تِیگِیشلِیکدوُر، بِیزلَر جَمَل جَنگِیگه باغلِیق بوُلگن واقِیعَه لَردَه قوُیِیدَگِی نَرسَه لَرگه گوُواه بوُلَه مِیز، مُعاوِیَه جَمَل جَنگِیدَن تِیرِیک قالِیب قَیتگن بِیر گوُرُوه حَقِیدَه اَیتِیشِیچَه، – چوُنکِی جَنگگه کِیتمَه گنلَرنِی هَمَّه سِی هَم مَدِینَه گه قَیتِیب کِیلمَه گن، اوُلَرنِی کوُپِی جَمَل جَنگِیدَن قاچِیب کِیتِیشگن وَ مُعاوِیَه نِی آلدِیگه بارِیشگن. اوُرنِی رَهبَرِیَتِی مَروان اِبنِ حُکمنِی قوُلِیدَه بوُلگن، مُعاوِیَه اَمر اِبنِ عاصگه یازگن نامَه سِیدَه اَیتَه دِیکِی:   أما بعد، فأنه كان من أمر علي وطلحه والزبير ما قد بلغك وقد سقط إلينا مروان بن الحكم في رافضة أهل البصرة ووفداً علينا جرير بن عبدالله في بيعة علی.في رافضة أهل البصرة ؛ یَعنِی اَهلِی بَصرَه دَن عِبارَت رافِیضِیلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلیَپتِی.

بُو یِیردَگِی آچِیق- آیدِین نَرسَه شوُکِی، رافِیضِیلَر عَلِیدَن باش تارتگن کِیشِیلَردوُر، اوُلَر عَلِینِی تَرک قِیلِیب مُعاوِیَه گه قوُشِیلِیشگن. شُو سَبَبلِی هَم مَنَه بوُنگه اوُحشَه گن مَنبَعلَردَه مُعاوِیَه خاطِرجَم حالدَه، عَلِینِی اَطرافِیدَگِی کِیشِیلَرنِی حِجاز، یَمَن ،بَصرَه ،کوُفَه دَن بوُلگن رافِیضِیلَر تَشکِیل قِیلَه دِی، دِیب اَیتَه دِی:   إن علي بن أبي طالب قد أجتمع إليه رافضة أهل الحجاز وأهل اليمن والبصرة والكوفه وقد وجه إلينا رسوله جرير بن عبدالله ولم أجبه..

حوُپ، قَیِیرنِی رافِیضِیلَرِی دِییَپتِی؟ اَهلِی حِجاز، اَهلِی یَمَن، اَهلِی بَصرَه وَ کوُفَه نِی رافِیضِیلَرِی. مَنَه بُو یِیردَه آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگن نَرسَه شوُکِی، بُو کَلِیمَه نِینگ تَرِیخِی اوُتمِیشِی اِمامِی زَید رَحِمَهُ الله نِی سوُزلَرِیدَن هَم کوُرَه قَدِیمراق دَورگه یِیتِیب بارَه دِی. اَمّا اَگر زَیدِیلَرنِینگ رافِیضِیلَر حَقِیدَگِی تَعرِیفِینِی قَبوُل قِیلگن تَقدِیرِیمِیزدَه هَم، شُو نَرسَه نِی اِعتِراف قِیلِیشِیمِیز کِیرَککِی، زَیدِیلَر باشقَه مَذهَبلَرنِی بَرچَه سِینِی رافِیضِی دِیب بِیلَه دِی، بُو یِیردَه بُو قَیسِی مَذهَب اِیکَه نِینِی فَرقِی یوُق.

اَحمَد مُرتَضَی اَزهَرنِی شَرحِیدَه اَیتَه دِیکِی: رافِیضِیلَر مُشَخَّص بِیر قَوم بُولِیب، تَشَیُّعدَن جوُدا بوُلِیشگن، اوُلَر اَبُو الخَطّاب وَ اوُنِی اَصحابلَرِیدَن عِبارَت، بُو کِیشِیلَر زَیددَن باش تارتِیب کِیتِیشگن وَ اوُ کِیشِینِی اِمامَتِینِی قَبوُل قِیلِیشمَه گن. دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر دوُستلَر، تَرِیخِی مَنبَعلَر بِیزلَرگه نِیمَه لَر دِییَیپتِی. اَحمَد مُرتَضُی دَوام اِیتِیب اَیتَه دِیکِی: مَنَه بُو حالَتدَه، زَیدِیلَرنِی کوُز- قَرَشِی بُویِیچَه، زَیدِی اَئِمَّه لَرِیگه نِسبَتاً کِینَه گه اِیگه بوُلگن کِیمسَه لَرنِی هَمَّه سِی رافِیضِی حِسابلَه نَه دِی، بُو یِیردَه اوُلَرنِی کِیم بوُلِیشِینِی اَهَمِیَتِی یوُق، اوُلَر اوُزلَرِینِی غوُلّات یا اِمامِیَه یاکِی اِسمائِلِیَه شِیعَه لَرِی دِیب ناملَه گن کِیمسَه لَر بوُلِیشِی یاکِی هَر قَندَی باشقَه کِیشِیلَر بوُلِیشِی موُمکِین.   سواء كان من المتسمين بالتشيع مثل الغلاة والامامية والاسماعيلية أو من غيرهم.  مَنَه بُو حالَتدَه، زَیدِیلَرنِی نَظَرِی بوُیِیچَه، زَیدنِی اِمامَتِینِی رَد قِیلگن کِیشِیلَر رافِیضِی دِییِیلَه دِی.

بوُ یِیردَه رَفضنِی مَعناسِی: یوُز اوُگِیرِیش، رَد قِیلِیش، باش تارتِیش، بوُیسِینمَسلِیک. رَوافِض هَم یَعنِی: اوُزلَرِینِینگ رَهبَرلَرِینِی تَرک قِیلگن وَ اوُنگه آرقَه قِیلگن عَسکَرلَر بوُلَه دِی. اوُلَرنِی یَککَه حالِیدَه رافِیضِی هَم دِییِیلَه دِی.

یَمَندَگِی اِمامِی شافِیعِینِی داستانِی زَیدِیلَرنِی نَظَرِی بُویِیچَه رافِیضِی نِیمَه اِیکَه نِینِی تَصَوُّر قِیلِیش اوُچُون یَحشِی یاردَم بِیرَه دِی. یَعنِی بِیزلَرگه یَحشِی تَصَوُّر بِیرَه دِی وَ حَقِیقَتنِی کوُرسَه تَه دِی. اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله یَمَنگه سَفَر قِیلگن پَیتلَرِیدَه، اوُ یِیردَگِی اوُزلَرِینِی شِیعَه لَر دِیب حِسابلَیدِیگن زَیدِیلَر، اِمامِی شافِیعِی وَ اوُنِی اَهلِیگه قَرَتَه سِیزلَر رافِیضِیسِیزلَر دِییِیشَه دِی. اَلبَتَّه، اوُلَر فَقَط شافِیعِی رَحِمَهُ الله نِی اوُزِینِیگِینَه رافِیضِی دِییِیشمَه گن، بَلکِی اوُشَه دَوردَگِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن باشقَه مَذهَبلَرنِی، فِرقَه لَرنِی هَم رافِیضِی دِییِیشگن. چوُنکِی مَنَه بُو فِرقَه لَرنِی بَرچَه سِی رَسُول الله صَلّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَهلِی بَیتلَرِینِی حِمایَه قِیلِیشَردِی. قوُیِیدَگِی بَیت شافِیعِیگه تِیگِیشلِی بوُلِیب، اوُ کِیشِی اَیتَه دِیکِی:    إن كـان رَفْـضاً حُـبُّ آلِ مـحـمـدٍ… فـلْـيَـشْـهَـدِ الـثـقلانِ أنّي رافـضـي 

بُو یِیردَه آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرِیبدِیکِی، مُشکِلات اَبُو بَکر وَ عُمَر رَضِیَ الله عَنهُمادَن باش تارتِیشدَه اِیمَس، چوُنکِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله هَم اَبُو بَکر وَ عُمَر رَضِیَ الله عَنهُما حَقِیدَه اوُلَر بِیلَن بِیر هِیل نَظَرگه اِیگه بوُلگن؛بَلکِی بُو یِیردَگِی مُشکِلات باشقَه حَقِیقَتنِی بَیان قِیلِیشدَه بوُلِیب، بوُنِی اَصلاً اَبُو بَکرگه وَ عُمَر رَضِیَ الله عَنهُماگه عَلاقَه سِی یوُق. رافِیضِی بوُلِیشلِیکنِی مَنَه بُو اِیککِی شَخصِیَتدَن باش تارتِیشگه عُمُوماً عَلاقَه سِی یوُق. دُوستلَر دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر، رافِیضِی بوُلِیشنِی مَنَه بوُ اِیککِی شَخصِیَتگه بوُتوُنلَی عَلاقَه سِی یوُق نَرسَه، بُو یِیردَه رافِیضِی اَمِیرِیدَن، رَهبَرِیدَن باش تارتگن هَر قَندَی کِیشِی بوُلِیشِی موُمکِین.

شافِیعِی رَحِمَهُ الله نِی آچِیق- آیدِین کوُرسَه تِیب بِیرِیشِیچَه، اوُلَر مَطلَبنِی ناتوُغرِی توُشوُنِیب آلِیشگن، رافِیضِی وَ ثابِت قَدَم مُحِبّاندَن عِبارَت اِیککِی فِرقَه نِی اوُرتَه سِیدَه اوُ کِیشِی آلِیب بارگن اَهلِی بَیتنِی حَقِیقَه تِی بارَه سِیدَگِی توُشوُنتِیرِیش اِیشلَرِینِی نَتِیجَه سِیدَه،زَیدِی مَذهَبِیدَگِی شِیعَه لَرنِی جُودَه کوُپِی  اوُ کِیشِینِی مَذهَبِینِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی وَ حاضِرگِی دَوردَه هَم کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک یَمَنلِیکلَرنِی اَکثَرِینِی شافِیعِی مَذهَبِیدَگِیلَر تَشکِیل قِیلِیشَه دِی.

فِقهِی مَذهَبلَر دِیوان قِیلِینگن وَ مَذهَبلَر وُجُودگه کِیلگن پَیتِیدَه، عَلِی شِیعَه لَرِی هَم بِیر نِیچَه دَستَه لَرگه تَقسِیم بوُلِیشَه دِی، شوُندَه رافِیضِیلَرنِی اوُزِی هَم یوُزلَب فِرقَه لَرگه بوُلِینِیب کِیتِیشَه دِی وَ اوُزلَرِی اوُچوُن هِیلمَه – هِیل، توُرلِی – توُمَن عَقِیدَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشَه دِی، اوُلَر حَتَّی اوُزلَرِی اوُچُون اوُزِیگه خاص فِقهِی مَسَلَه لَرنِی هَم وُجُودگه کِیلتِیرِیشگن، چوُنکِی اوُلَردَن بوُنگه شَرائِط مُهَیا اِیدِی.

مُنافِق وَ سِکوُلارزَدَه لَر اوُزلَرِینِی کُفرلَرِینِی آشکار قِیلِیشگن وَقتدَه، قُدرَت بوُشلِیغِی سَبَبلِی اوُزلَرِینِی مَنَه شُو غوُلّاتلَر قالِیبِیدَه کوُرسَه تِیشَه دِی یاکِی آشکار قِیلِیشَه دِی. قُدرَت بوُشلِیغِی هَم مَخصُوصاً اُمَوِیلَر بِیلَن عَبّاسِیلَر حُکمرانلِیگِینِی اوُرتَه سِیدَه وُجُودگه کِیلَه دِی. اوُلَر هَم شوُ دَوردَه اوُزلَرِینِی کوُرسَه تِیشَه دِی،حَدِیثلَر یَسَه شَه دِی،اِیش شوُ دَرَجَه گه یِیتِیب بارَه دِیکِی، اوُلَر حَتَّی آدَملَرنِی رافِیضِلِیککَه تَرغِیب قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی رافِیضِیلِیککَه تَرغِیب قِیلِیش اوُچُون حَدِیثلَر، رِوایَتلَر هَم یَسَشگن.   فقال أبو جعفر علیه السلام بيده إلى صدره: وأنا من الرافضة، مَنَه بوُندَی رِوایَتلَر جوُدَه کوُپ.

12اِماملِیک شِیعَه لَر هَم حُکوُمَت قُدرَتِیدَن مَحرُوم بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، اوُلَر هِیچ کِیمدَن قوُرقِیب اوُتِیرِیشگن اِیمَس، حَتَّی اوُلَر 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی کِتابلَرِیگه کِیرِیب اوُلَرنِی اِیگللَب آلِیشَه دِی. بُو کِتابلَردَن نُصحَه کوُچِیرِیشَه دِی وَ نُصحَه لَرنِی هِیچ کِیم خَبَردار بوُلمَه گن حالدَه بوُزِیشَه دِی، بُو نُصحَه لَر حاضِرگِی پَیتگه اوُحشَش اِنتِیرنِیتگه یازِیب چِیقَه رِیب آلَه دِیگن وَ اَصلِی نُصحَه قَیسِی اِیکَه نِینِی بِیلسَه بوُلَه دِیگن حالَتدَه اِیمَس اِیدِی، اوُلَر نُصحَه سِی بوُزِیلگن کِتابلَرنِی اوُرنِیگه یَنگِی نُصحَه یازِیب چِیقِیشَر وَ اوُزاقدَگِی شَهَرلَرگه، مِنطَقَه لَرگه جوُنَه تِیب یُوبارِیشَر اِیدِی. حوُددِی شُو نَرسَه شِیعَه کِتابلَرِینِی آرَه سِیگه غَلَط، ناتوُغرِی رِوایَتلَر کِیرِیب کِیلِیشِیگه سَبَب بوُلدِی. شِیعَه لَر حاضِرگِی کوُنگه چَه هَم مَنَه بُو رِوایَتلَرنِی پاکلَش بِیلَن شوُغوُلَّه نِیشَه دِی وَ حاضِردَه هَم شوُ اِیش بِیلَن مَشغُولدِیرلَر، اَمّا حَلِی- هَنوُز بُو اِیشنِی توُگه تَه آلِیشگه نِی یوُق. اوُلَرنیینگ قِیلگن مَنَه بُو اِیشلَرِی، اِیگللَب آلِیشلَرِی هِیچ کِیمگه پِینهان اِیمَس، اوُلَر شِیعَه لَرنِی آسانلِیک بِیلَن اَلدَی آلِیشگن: شِیعَه لَرنِینگ مَشهُور مُحَدِّث وَ فِقه عالِمِی قاضِی شَرِیک اِبنِ عَبدُالله نَحِی اوُلَر حَقِیدَه اَیتَه دِیکِی:   «إحمِل أي الحديث) عن كل من لقيت إلا الرافضة، فإنهم يضعون الحديث و يتخذونه ديناً».

مَنَه بُو کِیشِی رافِیضِیلَر حَقِیدَه صُحبَت قِیلَه یاتگن شِیعَه لَرنِی بِیرِی بوُلگن اِیدِی. حوُپ، اَبُو الخَطّابگه اوُحشَه گن غوُلّاتلَرنِینگ عَقِیدَه سِیگه اِیگه بوُلگن مَنَه بُو رافِیضِیلَر، اَبُو الخَطّابنِینگ دَوامچِیلَرِی بوُلِیشگن اِیدِی. اوُزِینگِیز بارِیب بُو بارَه دَه یَنَدَه کِینگراق تِیکشِیرُو آلِیب بارِینگلَر، اِنشاءَلله کِییِینگِی دَرسِیمِیزدَه فِرقَه لَرنِینگ آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَردَه مَنَه بُو شَخص وَ اوُنِی بوُزغوُنچِیلِیکلَرِی حَقِیدَه کوُپراق صُحبَتلَه شَه مِیز. بارِیب بِیر اوُرگه نِیب چِیقِینگلَر. اوُلَر رافِیضِی بوُلِینگلَر، دِیب تَرغِیب قِیلِیشگن، رافِیضِی بوُلِیش یَحشِی نَرسَه، دِییِیشگن وَ حَتَّی رافِیضِیلَرنِی مَقتاوِی بُویِیچَه رِوایَتلَر هَم یَسَشگن. شِیعَه لَرنِینگ مَنبَعلَرِیدَه کِیلگن رافِیضِیلَرنِی مَقتاوِی حَقِیدَگِی رِوایَتلَرنِی هَمَّه سِی، ضَعِیف کِیشِیلَر تامانِیدَن یَسَلگن حُجَّتِی ضَعِیف رِوایَتلَر بوُلِیب، اوُلَرگه اِستِناد قِیلِیب بوُلمَیدِی.  بُو حوُددِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَردَگِی باشقَه ضَعِیف رِوایَتلَرگه اوُحشَیدِی.

شوُنگه اَساسلَه نِیب، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بُولگن فِرقَه لَر هَم یوُقاتِیشلَر، اوُزگرتِیرِیشلَر، یالغان حَدِیثلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیش وَ غوُلّاتلَرنِینگ گوُرُوهلَرِیدَن آماندَه بوُلِیشگن اِیمَس وَ حاضِردَه هَم آماندَه اِیمَسلَر،12 اِماملِیک شِیعَه لَر اِیسَه اوُلَردَن کوُرَه هَم کوُپراق مَنَه بوُ کَسَللِیکلَر خَطَرِیگه دوُچار بوُلِیشگن. چوُنکِی اوُلَر باشقَه لَرگه قَرَه گندَه حُکوُمَت قُدرَتِیگه کَمراق اِیگه بوُلِیشگن. حاضِردَه هَم اوُزِیمِیز کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک، اَکثَر حَنَفِیلَرنِی یا شافِیعِیلَرنِی یا مالِکِیلَرنِی یا  حَنبَلِیلَرنِی وَ حَتَّی خَوارِجلَرنِی اِیشانچلَرِی وَ رَفتارلَرِی، مَذهَبلَرِیدَگِی پِیشوالَرنِی وَ اِماملَرنِی اِیشانچلَرِیدَن، رَفتارلَرِیدَن،دَستوُرلَرِیدَن آچِیق وَ آشکار فَرق قِیلَه دِی. اِیندِی اوُلَرنِی بَعضِیسِی کَمراق بَعضِیسِی کوُپراق بوُلِیشِی موُمکِین؛ اَمّا گاهِیدَه مَذهَبگه اِیرگشگن کِیشِینِینگ  اِیشانچِیدَگِی  فَرق شُو مَذهَبنِی پِیشواسِی بِیلَن  شُو دَرَجَه گه یِیتِیب بارَه دِیکِی، مَنَه بوُلَرنِی اِککاوِی اِیککِیتَه اَلاهِیدَه مَذهَب وَ اِیککاوِی هَم اِیککِیتَه جوُدا یُولدَن کِیتیَپتِی، دِیب اوُیلَیسِیز.

مَنَه بُو مَذهَبلَر حُکوُمَت قُدرَتِینِینگ نِعمَتِیدَن قَنچَه لِیک مَحرُوم بوُلِیشسَه، شَرِیعَت قانوُنلَرِی اوُلَرنِینگ مَذهَبلَرِی اَساسِیدَه پِیادَه بوُلمَیدِی وَ بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه اوُلَرنِی آرَه سِیدَه شوُنِی مِعزانِیچَه گوُرُوهلَر، فاسِد اَحزابلَر، فاسِد عَقِیدَه لَر وُجُودگه کِیلَه دِی وَ اوُنِیب اوُسَه دِی. آخِیرگِی یِیللَردَه کافِر وَ مُرتَد سِکوُلارِیستلَرنِینگ مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَردَه قُدرَتگه اِیگه بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی مَنَه بُو نَرسَه لَرگه گوُواه  بوُلگنمِیز وَ بوُلیَپمِیز هَم. اِضطِرارِی حالَتدَه تاپاکلِیکلَرنِی کَمَه یِیشِیگه بائِث بوُلَه دِیگن یَگانَه نَرسَه، مَنَه شوُ مِنطَقَه اِیگه بوُلگن مَذهَب اَساسِیدَگِی حُکوُمَت قُدرَتِیدوُر، عاددِی حالَتدَه هَمَّه مُسُلمانلَرنِی  مَنَه بوُ ناپاکلِیکلَرنِی بَرچَه سِیدَن قوُتوُلِیشگه سَبَب بوُلَه دِیگن تَنها نَرسَه، واحِد اوُمَّتنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِیگن اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی تَشکِیل قِیلِیشدَن عِبارَت بوُلِیب، مَنَه بوُ اوُمَّت هَم واحِد اِجماعدَن کِیلِیب چِیقَه دِی وَ مُسُلمانلَر یَنَه قَیتَه دَن اوُلَرنِی بَعضِیلَرِی قوُرُوقلِیکلَرگه یاکِی اِیکِین اوُنمَیدِیگن یِیرلَرگه یِیتِیب بارِیب یِیرگه سِینگِیب کِیتَه دِیگن ضَعِیف، تَرقاق اَرِیقچَه لَر اوُرنِیگه توُلِیب – تاشِیب آقَه دِیگن کَتتَه دَریالَرگه یَعنِی اِسلام دَریاسِیگه اَیلَه نَه دِی، نَتِیجَه دَه فِرقَه گرالِیک شِیرکِیدَن وَ تَفَرُّق شِیرکِیدَن وَ کِیلِیب چِیقِیشِی مُنافِقلَرگه وَ آشکار کافِرلَرگه باغلِیق بُولگن باشقَه کَسَللِیکلَردَن قوُتوُلِیشَه دِی. اِسلامِی حُکوُمَتنِی یوُقلِیگِی وَ مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ ظاهِر بوُلِیشِی تَرِیخدَه اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِیگن مُصِیبَتلَرنِی وُجوُدگه کِیلتِیرَدِی.

حوُپ، اِیندِی مَنَه شوُنچَه اِیضاحلَردَن سُونگ، سِیزلَرنِی فِکرِینگِیزچَه، بَرچَه گوُرُوهلَرنِی وَ مَذهَبلَرنِی، حُکوُمَتلَرنِی، آرَه سِیدَه رافِیضِیلَر مَوجُود اِیمَسمِی؟ اَلبَتَّه، بار. اوُزِینِی رَهبَرِیدَن باش تارتِیب اوُنِی تَرک قِیلگن کِیمسَه رافِیضِیدوُر. اِیندِی بُو شافِیعِیلَرنِی یا حَنَفِیلَرنِی، 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی یا سَلَفِیلَرنِی وَ باشقَه اِسلامِی فِرقَه لَرنِی بِیرِیدَه یاکِی حَتَّی آشکار وَ پِینهان کافِرلَرنِی آرَه سِیدَه بوُلِیشِی موُمکِین. رَهبَرِیدَن باش تارتگن کِیمسَه مُسُلمان بوُلَه دِیمِی یا کامُّونِیستمِی بوُنِی فَرقِی یوُق، اوُ رافِیضِی حِسابلَه نَه دِی. بوُگوُنگِی کوُندَه کامّوُنِیستلَر آپپارتوُنِیست کَلِیمَه سِیدَن فایدَه لَه نِیشَه دِی، اَلبَتَّه بُو هَم رافِیضِی مَعناسِینِی اِفادَه لَیدِی. حوُددِی آلدِین اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، زِیندِیقلَرنِی دَورِیدَه بوُ سُوز مُنافِق مَعناسِینِی بِیرگنگه اوُحشَیدِی، بوُگوُنگِی کوُندَه سِکوُلارزَدَه سوُزِی مُنافِقلَر سُوزِینِی مَعناسِینِی بِیرَه دِی، بوُگوُنگِی کوُندَگِی یَنگِی کَلِیمَه شوُدِیر.

سِکوُلارِیزم اِیسَه مُشرِکلَر سوُزِینِی مَعناسِینِی بِیرَه دِی. بوُگوُنگِی کوُندَه کامُّونِیستلَر آپپارتوُنِیست کَلِیمَه سِیدَن فایدَه لَه نِیشَه دِی، بُو هَم اوُشَه رافِیضِینِی مَعناسِینِی بِیرَه دِی، لِیبِیرَه لِیستلَر یَعنِی لِیبِیرَل ساسِیالِیستلَر اوُزلَرِیدَگِی رافِیضِیلَرگه اَپپه زِیسِیَه دِییِیشَه دِی. اِعتِبار بِیرِینگلَر، بوُگوُنگِی کوُندَگِی اوُنِی زَمانَه وِی کَلِیمَه سِی قَیسِی بوُلَه دِی؟ زَید رَحِمَهُ الله اوُزِینِی رَد قِیلگن وَ آرقَه اوُگِیرِیب کِیتگن کِیمسَه لَرنِی رافِیضِی دِییدِی. غالِیلَردَن بِیرِی بوُلمِیش مُغِیرَه اِبنِ سَعِید هَم، اوُنگه آرقَه اوُگِیرِیب کِیتگن  وَ اوُنِی رَد قِیلگن کِیشِیلَرگه قَرَتَه رافِیضِیلَر دِیگن. کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک طَبَرِی رَحِمَهُ الله نِی زَمانِیگه چَه بوُلگن دَوردَه هَم شِیعَه لَر مَنَه بوُ اِسمنِی مُغِیرَه اِبنِ سَعِید وُجُودگه کِیلتِیرگن دِیب اوُیلَشگن. دِیمَک، رافِیضِی،آپپارتوُنِیست، اَپپَه زِیسِیَه سوُزلَرِی خاص بِیر مَذهَبگه یا خاص بِیر دِینگه تِیگِیشلِی کَلِیمَه اِیمَس. اوُمِید قِیلَه مَنکِی، مَطلَبنِی یَحشِی توُشُونِیب یِیتدِینگِیز وَ فَهملَه دِینگِیز، چوُنکِی مَنَه بُو مَطلَب جُودَه هَم مُهِم بوُلِیب، اوُندَن نِهایَتدَه کوُپ سوُئِستِفادَه قِیلِینَه دِی.

مُسُلمانلَر اوُتگن تَرِیخدَگِی اوُزلَرِینِینگ صالِح اَجدادلَرِینِینگ توُشوُنچَه لَرِیگه  قَیتِیشَه دِی، دِیب اوُمِید قِیلَه مَن،کوُندَه لِیک یَنگِی اِیختِیاجلَرگه وَ مَوجُود وَضِیعیَتلَرِیگه مُناسِب رَوِیشدَه، عِلم چِیراغِی، بِیلِیم، آگاه بُولِیشلَر بِیلَن بِیرگه آلدِینگه سَرِی حَرَکَت قِیلِیشَه دِی وَ باشقَه لَر اوُلَرنِی جاهِللِیکلَرِیدَن سوُئِستِفادَه قِیلِیشلَرِیگه یُول قوُیِیشمَیدِی. 

سَلام، قِیاس نِیمَه؟

قِیاس یَعنِی اِیککِی نَرسَه نِی بِیر- بِیرِی بِیلَن تَقّاسلَش، اوُلَرنِی بِیر- بِیرِی بِیلَن مُقایَسَه قِیلِیشدوُر. یَعنِی باشقَه بِیر حُکمدَن حُکم چِیقَه رِیش بوُلَه دِی. یَعنِی اَگر اِیککِی مَوضوُع بِیر حُکم بُویِیچَه مُشتَرَک بوُلسَه، حُکم اوُلَرنِی بِیرِیدَن اِیککِینچِیسِیگه تَأثِیر قِیلَه دِی. شوُندَه اَیتَه سَنکِی، مَنَه بُوهَم حوُددِی باشقَه سِیگه اوُحشَیدِی، دِیمَک اوُنِی حُکمِی هَم بِیر هِیل بوُلَه دِی. مَثَلاً اوُزُومنِی شَرابِی مَست قِیلَه دِی، حَرامدوُر، عَرَق یاکِی بوُگوُنگِی کوُندَگِی باشقَه مَست قِیلوُچِی اِیچِیملِیکلَر هَم شوُ اِیشنِی قِیلَه دِی. دِیمَک، اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی حُکمِی بِیر هِیل. اَلبَتَّه،دوُستلَر مِینگه بِیرَه یاتگن سَواللَرِینگِیز بوُگوُنگِی دَرسِیمِیزگه عَلاقَه دار بوُلِیشِیگه حَرَکَت قِیلِینگلَر، باشقَه فِقهِی سَواللَرنِی مَجلِیسِیمِیز تَمام بُولگچ بِیرِینگلَر. جَزاکُمُ الله خَیراً.

اِمامِی اَعظَم شِیعَه وَ صُوفِیلَرنِی مُرتَد دِیگن، سِیز بوُنِی قَبوُل قِیلَه سِیزمِی؟

قَدرلِی دوُستِیم، اِمامِی حَنَفِی رَحِمَهُ الله نِی بِیر قَنچَه کِتابلَرِی مَوجُود، 1- فِقهُ الاَکبَر، 2- فِقهُ الاَبسَط، 3- عالم و متعلّم، 4- رد علی القدریه، 5- وصیة وَ بوُندَن باشقَه کِتابلَرِی هَم باردوُر. اِیندِی، اوُ کِیشِی قَیسِی کِتابِیدَه مَنَه بُو فَتوانِی بِیرگنلَر؟ اوُ کِیشِینِینگ اَبُو یُوسُف رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن مَخصُوص شاگِردلَرِی  یاکِی اوُنگه اوُحشَه گنلَرنِی هَم اَثَرلَرِی مَوجُود. قَنِی؟ بُو قَیِیردَه؟ مَنَه بُو حُکم قَیِیردَن کِیلگن؟  حوُپ، یوُق. دِیمَک، اِیندِی یوُق بوُلگندَن سوُنگ یاکِی اَگرچِی اَمرِی مَحال بوُلگن تَقدِیردَه هَم، سِین اوُ کِیشِینِینگ مَنضوُرِیدَگِی کِیشِیلَر، اوُلَرنِینگ قَیسِی طائِفَه یا گوُرُوهگه تِیگِیشلِی اِیکَه نِینِی مُشَخَّص قِیلِیشِینگ کِیرَک؟ چوُنکِی مُستَثنا قِیلِینمَه گن حالدَه شِیعَه لَرگه مُنتَسِب بوُلگن غوُلّاتلَرنِی هَر بِیر طائِفَه سِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی اِماملَرِی تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینِیشگن، بوُندَن آلدِین اِیسَه اوُلَر شِیعَه لَر قَبوُل قِیلَه دِیگن اِماملَر، اَئِمَّه لَر تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینگن وَ حَتَّی اوُلَرگه نِسبَتًا شِددَتلِیراق هَم مُناسَبَتدَه بوُلِیشگن، اوُلَر بارَه سِیدَه نِهایَتدَه کوُپ رِوایَتلَر مَوجُود. قَنِی، بُو یِیردَه اَنِیق قِیلییب بِیرگِین، مَنظُورِینگدَگِی طائِفَه قَیسِی؟ قَیسِی گوُروُهدَن؟

مَنَه بوُندَن سوُنگ شوُنِی هَم مُشَخَّص قِیلِیشِینگ لازِمکِی، مَنَه بُو خاص وَ مُشَخَّص گوُرُوهنِی تَکفِیر قِیلِیشدَگِی دَلِیللَرِی نِیمَه لَردَن عِبارَت بوُلگن؟ چوُنکِی اِمامِی شافِیعِی رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:       «لیس لأحد دون رسول الله صلی الله علیه وسلم الا بالاستدلال” رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن باشقَه هِیچ قَندَی شَخص دَلِیل کِیلتِیرمَسدَن توُرِیب نَظَر بِیرِیشگه حَققِی یوُق.

یَعنِی شَخصلَرنِینگ فَتوا وَ نَظَرِینِینگ شَرعِی اِعتِبارِی شَخصنِی اوُزِیگه اِیمَس، بَلکِی دَلِیللَرگه، اِستِدلالگه باغلِیق بوُلَه دِی؛ رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمدَن سوُنگ هِیچ قَندَی شَخص بوُندَی جایگاهگه اِیگه اِیمَس وَ اِیگه بوُلمَیدِی هَم، یَعنِی شَخصِیَتِی اوُنِی نَظَرِینِی صِحَتِینِی تَصدِیقلَی آلمَیدِی. بِیزلَر مَنَه بوُ عَزِیز، عَمَللِی عالِملَرنِینگ کِیلتِیرگن دَلِیللَرِیگه ،نَظَرلَرِیگه تابِع بوُلَه مِیز، اوُلَرنِی شَخصِیَتلَرِیگه یاکِی مَنَه بُو بُویُوک کِیشِیلَرنِی اِسم وَ رَسملَرِیگه اِیمَس. اوُلَرنِینگ اوُزلَرِی هَم شوُنِی هاحلَشگن وَ شوُنگه تَرغِیب قِیلِیشگن. خُداوَند اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی رَحمَت قِیلسِین.

مَنَه بُو بُویُوک اِمام وَ باشقَه اِماملَر حَقِیدَه مِینِی بِیلگه نِیم شُوکِی، هَرگِیز مَنَه بُو بُویُوک اِمام هَمَّه شِیعَه لَرنِی یا هَمَّه صوُفِیلَرنِی تَکفِیر قِیلگه نِینِی کوُرمَه گنمَن. شُبهَه سِیز، سِیزنِی مَنَه بوُ اِدَّعایِینگِیز مَنَه بوُ بُویُوک اِمامگه نِسبَتاً کَتتَه توُحمَت حِسابلَه نَه دِی، سِیز اوُنِی اِثبات قِیلِیشِینگِیز کِیرَک. سِیز مَنَه  بُوندَی توُحمَتنِی اِدَّعا قِیلوُچِی بوُلَه سِیز وَ اوُنِی آشکار دَلِیللَر، حُجَّتلَر بِیلَن اِثبات قِیلِیشِینگِیز لازِم بوُلَه دِی، بُو سِیزنِینگ وَظِیفَه نگِیز.  «الْبَيِّنَةُ عَلَى الْمُدَّعِي، وَالْيَمِينُ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ».

اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله اوُزِینِی دَورِیدَگِی اِینگ دانا کِیشِیلَردَن وَ اِینگ کَتتَه عالِملَردَن بِیرِی بوُلِیب، اوُ کِیشِی توُرلِی- هِیل مَجلِسلَردَه خَوارِجلَر بِیلَن مُناظَرَه اوُتکَه زَردِی وَ حَتَّی شوُ مَنظوُر بِیلَن بَصرَه گه سَفَرگه چِیقَردِیلَر. اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله آچِیق – آیدِین اَیتَردِیکِی، اَهلِی قِبلَه نِی تَکفِیر قِیلِیش جائِز اِیمَس.   «لا نکفر احدا من اهل القبله بذنب مالم یستحله»؛   “بِیزلَر اَهلِی قِبلَه دَن هِیچ کِیمنِی گوُناه وَ مَعصِیَت سَبَبلِی تَکفِیر قِیلمَیمِیز، تا وَقتِیکِی اوُنِی حَلال قِیلِیب آلمَه گوُنلَرِیچَه.”

اَمّا شوُنِی هَم یَحشِی بِیلِینگلَرکِی،اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله یَعنِی عَمَللِی عالِم، مَنَه بوُ نِهایَتدَه مُهِم، عَمَللِی عالِم، شوُندَی کِیشِی بوُلگن اِیدِیلَرکِی، بَنِی اوُمَیَّه وَ بَنِی عَبّاسنِینگ مِعراثِی حُکوُمَتِیگه قَرشِی شِیعَه حَرَکَتلَرِینِی بَرچَه سِینِی حِمایَه قِیلگنلَر. اوُ کِیشِی خِلافَتنِی مِعراثِی بوُلِیشِی کِیرَک، دِیب حِسابلَه مَسدِیلَر، بَلکِی اوُ اوُزِینِینگ اِسلامِی وَ شوُرائِی رَوِیشِیگه قَیتِیشِی کِیرَک، عَلِی وَ فاطِیمَه نِی نِیوَه رَه لَرِیدَن بِیرِی سَیلَه نِیشِی لازِم وَ ظالِم اِمامگه قَرشِی قِیام قِیلِیش واجِب، دِیب بِیلَردِیلَر. شُو سَبَبلِی هَم مَنَه بوُ ظالِم حُکوُمَتلَرگه قَرشِی قِیام وَ قوُزغَلان اوُچُون فَتوا صادِر قِیلَه دِیلَر وَ شِیعَه بوُلگن زَید اِبنِ عَلِینِی قِیامِینِی آچِیقچَه سِیگه حِمایَه قِیلَه دِیلَر، حَتَّی اوُنگه ماددِی یاردَم هَم جوُنَه تَه دِیلَر وَ اَیتَه دِیلَرکِی:

یاردَم هَم جوُنَه تَه دِیلَر وَ اَیتَه دِیلَرکِی: اَگر اوُ کِیشِی بِیلَن بِیرگه بوُلگن کِیشِیلَر حَسَن رَضِیَ الله عَنهُ نِی تَرک قِیلمَه گن کِیشِیلَردِیک بوُلِیشلَرِینِی بِیلگه نِیمدَه، مِین زَید بِیلَن قِیام قِیلَردِیم. یَعنِی اوُ کِیشِی زَید بِیلَن بِیرگه بوُلگن کِیشِیلَر، اوُ کِیشِینِی حوُددِی حُسَینگه اوُحشَب تَرک قِیلِیب تَشلَب کِیتِیشلَرِینِی هَم یَحشِی بِیلگن اِیدِیلَر، لِیکِن اوُ کِیشِیگه ماددِی یاردَم جوُنَتگنلَر. اوُ کِیشِینِینگ زِندان بَند بوُلِیشلَرِیگه هَم اِسلامِی حُکوُمَتنِی قَیتَه رِیش وَ قُرَیشدَن، عَلِینِی خانَدانِیدَن بِیرکِیشِینِی سَیلَه نِیشِیگه باغلِیق بوُلگن مَنَه شوُ اِنقِلابِی غایَه لَر، اوُ کِیشِینِینگ اوُزِی هَم شَرعِی دِیب حِسابلَه مَیدِیگن حاکِمِیَتدَن اوُزاق یوُرِیشلَرِیگه سَبَب بوُلگن اِیدِی. زِندان بَند بوُلگن پَیتلَرِیدَه اوُ کِیشِینِی زَهَرلَه شَه دِی، عَقِیدَه سِینِی اِثبات قِیلِیش یوُلِیدَه اوُ کِیشِی جانلَرِینِی هَم بِیرَه دِیلَر وَ جانِی بِیلَن اوُزِینِینگ یوُلِینِی حَق اِیکَه نِیگه گوُواهلِیک هَم بِیرَه دِی. اِمامِی اَبُو حَنِیفَه رَحِمَهُ الله ، اوُ کِیشِیگه  نِسبَتاً قِیلِینَه یاتگن جُودَه کوُپ توُحمَتلَردَن پاک بوُلگن عَمَللِی عالِم بوُلَه دِیلَر.   

اَلسَّلامُ عَلَیکُم، مُرتَدلَرنِینگ مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه حاکِمِیَت قِیلِیشلَرِینِینگ اَساسِی عِللَتِی نِیمَه؟

مُختَصَر صُورَتدَه اَیتگندَه، مُرتَدلَرنِینگ مُسُلمانلَرنِی اوُستِیدَه حُکمرانلِیک یوُرگِیزِیشلَرِینِی اِینگ مُهِم عِللَتِی قوُیِیدَگِیلَردَن عِبارَت:

– اوُلَردَن بِیرِی اِسلامِی حُکوُمَتنِی و اِسلامِی حُکوُمَتنِی قُدرَتِینِی یوُقلِیگِی بُولِیب، بُو جُودَه کَتتَه قُدرَت بوُشلِیغِینِی اِیجاد قِیلگن وَ بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه مُرتَدلَرنِینگ ظاهِر بُولِیشلَرِی اوُچُون اِینگ کَتتَه فُرصَت بوُلگن اِیدِی.

– یَنَه بِیر عِللَتِی آدَملَرنِینگ تَفَرُّق بِیلَن بوُلغَنگن شِیرک کَسَللِیگِیگه مُبتَلا بوُلِیشلَرِیدوُر. کوُرمَه یَپسِیزلَرمِی عَصرلَردَن بوُیان هَلِی – هَنوُز هَم اوُزَرا قِیرغِین بِیلَن مَشغوُل بوُلِیشیَپتِی؟ اوُلَر گوُناهکاردوُرلَر، بوُلِیب هَم اِینگ بَتتَر گوُناهنِی یَعنِی تَفَرُّق وَ قُدرَتسِیزلِیک گوُناهِیگه دوُچار بوُلِیشگن. زَلِیللِیک وَ سُوستلِیککَه دوُچار بُولِیشگن، اوُلَر شوُرا آرقَه لِی اوُزَرا وَحدَتنِی قوُلگه کِیرِیتَه آلِیشمَیدِی وَ مُشتَرَک نوُقطَه لَر وَ مُشتَرَک شَرعِی مَنفَعَتلَر بُویِیچَه واحِد قُدرَتنِی تَشکِیل قِیلَه آلِیشمَیدِی. شُو سَبَبلِی هَم اُبُوهَتسِیزلِیک، سوُستلِیک وَ زَلِیللِیک اوُلَرنِی مُتَّحِد مُرتَدلَرنِی قَرشِیسِیدَه شوُندَی وَضِیعیَتگه سالِیب قوُیگنکِی، مُتَّحِد مُرتَدلَرنِی حاکِمِیَتِی اوُلَر اوُچُون حوُددِی عَذابگه اوُحشَب اوُلَرنِی اوُستِیدَه دَوام اِیتَه دِی، مادامِیکِی اوُلَر شوُ وَضِیعیَتدَه قالِیشَر اِیکَن وَ اوُزلَرِینِی اِصلاح قِیلِیشمَس اِیکَن وَ قُدرَتنِی کَسب قِیلِیش یوُلِیگه توُشِیشمَس اِیکَن، مَنَه بُو مُصِیبَت شوُ حالَتدَه دَوام اِیتَه دِی. جَزا عَمَلنِی جِنسِیگه قَرَب بِیرِیلَه دِی.

یَنَه بِیرِی آشکار کافِرلَرنِینگ مَخصُوصاً تَشقِی آشکار کافِرلَرنِینگ بوُتوُن جَهان سِکوُلارِیست قُدرَتلَرِی قالِیبِیدَگِی مِثلِی کوُرِیلمَه گن حالدَه مُرتَدلَرنِی حِمایَه قِیلِیشِی وَ قوُللَب – قُوَّتلَه شِی بوُلَه دِی.

سَلام،  رِددَه  حَددِی شَرعِی حُدُودلَردَنمِی یاکِی حُکوُمَتنِی جَزالَه لَرِیدَنمِی؟

 اَگرچِی رِددَه دَه جِنایَتچِینِی جَزاسِی اوُلِیم وَ اوُلدِیرِیلِیش بوُلسَه هَم، – اَلبَتَّه مَنَه بُو بارَه دَه  هِیچ کِیم شَک وَ اِیختِلاف قِیلمَیدِی – اَمّا اوُلَمالَرنِی بَعضِیسِی شوُنگه اِیشانِیشَه دِیکِی، رِدَّه نِی حُکمِی اوُلِیم بُولسَه هَم، اَمّا اوُ شَرعِی حُدوُدلَردَن حِسابلَنمَیدِی، بَلکِی جَزانِی بِیر نَوِیدوُر؛ لِیکِن کوُپچِیلِیکنِی نَظَرِی بوُیِیچَه بُو حُکم هَم شَرعِی حُدوُدلَردَن بِیرِی بوُلَه دِی وَ حُدوُدلَر 7 بوُلِیمگه تَقسِیملَه نَه دِی وَ دُنیاوِی حَیاتنِی ضَرُورِیَتلَرِینِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون اِجرا قِیلِینَه دِی:

• رِدَّه وَ مُرتَدلَر حَددِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی وَ جَمِیعیَتدَگِی اِجرائِی قُدرَتنِی مُخافِظَت قِیلِیش، هَمدَه مُسُلمانلَرنِینگ اِیمانِی سَلامَتلِیگِینِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.
• قَصاص حَددِی اِنسانلَرنِی جانِینِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.
• زِنا حَددِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی فَحشنِی آلدِینِی آلِیش وَ نَسلنِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.
• توُحمَت قِیلِیش حَددِینِی (قَذف نِی) اِجرا قِیلِینِیشِی ناموُس و َآبرُونِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.
• مَست قِیلوُچِی وَ حوُشنِی کِیتکَه زُوچِی نَرسَه لَرنِی حَددِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی جَمِیعیَتنِینگ عَقلِی وَ فِکرِی سَلامَتلِیگِینِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.
• اوُغرِینینگ حَددِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی ( یَعنِی سَرِقَةٌ) مال وَ بایلِیکنِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.
• قَراقچِیلِیک حَددِینِی اِجرا قِیلِینِیشِی (حَرّابَة) جان وَ مالنِی مُخافِظَت قِیلِیش اوُچُون.

مَنَه بُو حالَتدَه، شوُنِی اَیتسَه بوُلَه دِیکِی، رِدَّه هَم شَرعِی حُدُودلَردَن بِیرِی حِسابلَه نَه دِی،اوُ اِسلامِی حُکوُمَتنِینگ قُدرَتِینِی مِعزانِیگه مُناسِب رَوِیشدَه یاکِی اِسلامِی جَماعَتلَرنِینگ قُدرَتِینِی مِعزانِیگه کوُرَه عَمَلگه آشِیرِیلَه دِی. اَگر اِسلامِی حُکوُمَتگه اِیگه بوُلمَه سَک، مُسُلمانلَرنِینگ اَمِیرِینِی یا رَهبَرِینِی زَمان وَ مَکاندَگِی تَشخِیصِیگه، نَظَرِیگه کوُرَه وَ اوُ تَشخِیص بِیرگن مُناسِب اوُرِینلَر بوُیِیچَه اِجرا قِیلِینَه دِی. مُرتَدنِی حَددِینِی اِجرا قِیلِیش بُویِیچَه رَهبَرنِی نَظَرِی بِیلَن تَشخِیص بِیرِیلگن مَوقِع وَ ظُرُوفلَرگه دِققَت قِیلِیشلِیک جوُدَه مُهِمدوُر.

سَلام، مَنَه بُو فِطرِی وَ مِللِی مُرتَدلَر نِیمَه دِیگه نِی بِرادَر؟ مَنَه بُولَر قَیِیردَن کِیلگه نِینِی وَ اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی فَرق نِیمَه اِیکَه نِینِی فَهملَی آلمَه دِیک؟

مَنَه بوُلَرنِی شِیعَه لَرنِی فِقهِیدَن کِیلگن، اوُلَرنِی فِکرِیچَه مُرتَد اِیککِی نَولِی بُولَه دِی. فِطرِی مُرتَد شوُندَی کِیشِیکِی، آتَه – آنَه سِینِی بِیرِی یاکِی هَر اِیککاوِی اوُنِی نوُطفَه سِی باغلَنگن پَیتِیدَه یا توُغِیلگن پَیتِیدَه مُسُلمان بوُلِیشگن وَ مَنَه بوُ شَخص بَلاغَت یاشِیگه یِیتگچ اِسلامنِی اِظهار قِیلَه دِی وَ بوُنِی کِیتِیدَن اِسلامدَن چِیقِیب کِیتَه دِی. مَنَه بُو فِطرِی مُرتَد دِییِیلَه دِی. مِللِی مُرتَد هَم شوُندَی کِیشِیکِی، آتَه – آنَه سِی اوُنِی نوُطفَه سِی باغلَنگن پَیتِیدَه    کافِر بوُلِیشگن وَ بوُ شَخص بَلاغَتگه یِیتگندَن سوُنگ کُفرِینِی اِظهار قِیلَه دِی وَ سوُنگرَه اِسلام کِیلتِیرَه دِی، بوُندَن سُونگ اِیسَه اِسلامدَن یوُز اوُگِیرَه دِی وَ کُفرِینِی اِظهار قِیلَه دِی، مَثَلاً بِیر یَهُودِی مُسُلمان بوُلَه دِی کِییِین اِیسَه قَیتَه دَن یَهُودِیَتگه قَیتَه دِی. حوُپ، مَنَه بُو مُرتَد مِللِی دِییِیلَه دِی.

بوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی فَرق شوُکِی، شِیعَه لَرنِی نَزدِیدَه مُرتَد بوُلگن مُسُلمان زادَه یَعنِی اوُنگه فِطرِی مُرتَد دِییِیلَه دِیگن کِیشِینِی تَوبَه سِی ظاهِیرِیگه کوُرَه دُنیادَه قَبوُل قِیلِینمَیدِی وَ اَلبَتَّه اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک. اَلبَتَّه خُدانِی نَزدِیدَه قَبوُل بوُلِیشِی موُمکِین، اَمّا مِللِی مُرتَدنِی یا کافِرزادَه نِی تَوبَه سِی قَبوُل قِیلِینَه دِی. اوُلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی فَرق شوُ.

اَگر بِیر کِیشِی مُرتَد کِیشِینِی جَزالَه نِیشِینِی وَ اوُنِی اوُلدِیرِیشنِی اِنکار قِیلسَه، اوُنِی حُکمِی نِیمَه بوُلَه دِی؟

اَگر شَخص هِیچ قَندَی شَک وَ شُبهَه سِیز مُتَخَصِّص قاضِیلَر تامانِیدَن توُرتتَه لِیک کَنَل آرقَه لِی توُرتتَه لِیک فِیلتِیرلَردَن اوُتکَه زِیلگن بوُلسَه وَ شَخصگه اِیشانچ بِیلَن مَعلوُم وَ مُشَخَّص بوُلسَه کِی، فَلانچِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگه اَساساً مُرتَد حِسابلَنگن، اَمّا بُو شَخص قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیختِیارِی بِیلَن اوُنِی اِنکار قِیلسَه، کَلِیمَه لَرگه اِعتِبار بِیرِینگلَر، یَحشِیلَب دِققَت قِیلِینگلَر: آگاهانَه، قَصددَن وَ اوُزِینِی اِیستَه گِی بِیلَن اوُنِی اِنکار قِیلسَه، اوُنِی حُکمِی اَلله نِی اَحکاملَرِیدَن بِیرِینِی اِنکار قِیلگن کِیشِینِی حُکمِیگه اوُحشَیدِی. اِبنِ حَزم اَندَلوُسِی رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی: آچِیق وَ آشکار کُفرلَرنِی بِیرِی شوُکِی، عَقِیدَه نگ قوُیِیدَگِیچَه بوُلسَه یا اوُنِی کافِرلِیگِینِی سِین بِیلگن کافِرنِی اوُستِیدَگِی مُرتَدنِی اوُلدِیرِیش واجِب بوُلگن حُکمنِی بِیکار قِیلسَه بوُلَه دِی، دِیب خَیال قِیلِیشِینگدوُر. سُونگرَه مَنَه بوُنگه هَم قَناعَت قِیلمَه سَنگ وَ اوُنگه نَماز هَم اوُقِیسَنگ وَ اوُنگه مَغفِیرَت طَلَب قِیلِیب دُعا قِیلسَنگ، بُولِیب هَم سِین بوُندَی شَخصنِینگ کافِر اِیکَه نِینِی یَحشِی بِیلَه سَن. حوُپ، اِیندِی مَنَه بُو اَکثَر اوُلَمایِی سُوء وَ دِینفُرُوش مُلّالَرنِی،خائِنلَرنِی،سَلطَنَت مَعرُوضَه چِیلَرِینِی وَضِیعیَتِی بوُلَه دِی،بِیزلَر بوُنِی نَمُونَه سِینِی بِیر قَنچَه مَرتَه قَیتَه – قَیتَه کوُرگنمِیز.

سَلام، نِیمَه اوُچُون اِمامِی عَلِی عَلَیهِ السَّلام مُرتَدلَرگه قَرشِی جَنگلَردَه باشقَه خَلِیفَه لَر بِیلَن بِیرگه اِیشتِراک اِیتمَه گن؟

نِیمَه اوُچُون؟ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ هَم حوُددِی باشقَه صَحابَه لَرگه اوُحشَب مُرتَدلَرگه قَرشِی جَنگلَردَه اِشتِراک اِیتگن وَ بَنِی حَنِیفَه دَن اَسِیر آلِینگن کَنِیز اوُ کِیشِینِی اوُلوُشِی بوُلگن وَ اوُ کِیشِی بُو کَنِیزدَن مُحَمَّد حَنِیفَه ناملِی فَرزَندلِی بوُلگنلَر. توُغرِیمِی؟ مَنَه بوُندَن کوُرِینِیب توُرِیبدِیکِی، عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ هَم باشقَه صَحابَه رَضِیَ الله عَنهُم بِیلَن بِیرگه مُرتَدلَرگه قَرشِی جَنگلَردَه بِیر هِیل نَظَرگه اِیگه بوُلگنلَر وَ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ نِی کوُز- قَرَشِی بُویِیچَه مُرتَدلَر جِبهَه سِیگه قَرشِی جَنگلَر توُغرِی سَنَلگن. اَگر توُغرِی بوُلمَه گندَه عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ بُو جَنگلَردَه اِیشتِراک اِیتمَه گن بوُلَردِیلَر.

سَلام، مِین عَلِی شِیعَه لَرِیدَن بوُلَه مَن، مِین غوُلّاتلَردَن بِیزارمَن، اوُلَر شِیعَه لَرنِی آرَه سِیدَه بوُلَه دِیمِی یا اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَنمِی بوُنِی فَرقِی یوُق؟ مِین سِیزنِی دَرسلَرِینگِیزنِی کوُزَتدِیم. مِینِی اِیشِیتِیشِیم بُویِیچَه، داعِش شِیعَه وَ سُنِّیلَردَن عِبارَت هَمَّه طائِفَه لَرنِی اَهلِی اِسلام اِیمَس، بَلکِی اِسلامگه مُنتَسِب دِیب بِیلَه دِی. اَمّا، شِیعَه لَردَن باشقَه لَرگه عُذر کِیلتِیرَه دِی، لِیکِن شِیعَه لَرگه کِیلتِیرمَیدِی، مَنَه بُو اِیککاوِینِی اوُرتَه سِیدَگِی عَدالَتسِیزلِیک اِیمَسمِی؟

حوُپ،توُغرِی سِیز دَولَه نِینگ بَحثلَر وَ دِراسَتلَر مَرکَزِینِینگ شِیعَه لَرنِی طائِفَه لَرِی حَقِیدَگِی شَرعِی حُکم نامِی آستِیدَگِی 96 شَمسِی یِیلنِی تِیر آیِیدَه چِیققَن مَقالَه سِینِی اَیتَه یَپسِیز: ” اِسلامدَگِی شِیعَه طائِفَه لَرِی” مُنتَسِبدوُرلَر، اوُلَر لا اِلَه اِلّا الله نِی نوُطق قِیلَه دِیلَر وَ نَماز اوُقِیدِیلَر وَ زَکاتنِی بِیرَه دِیلَر وَ رَمَضاندَه رُوزَه توُتَه دِیلَر وَ حَجنِی عَدا قِیلَه دِیلَر. حوُپ، مَنَه بُو دَلِیللَرگه کوُرَه اوُلَر بُو عَمَللَرنِی قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَر اِسلامدَگِی شِیعَه لَرنِی “مُنتَسِب” طائِفَه سِی، دِیگن اِیدِی. دَولَه نِینگ اَخبارات دِیوانِی 1396 یِیلنِی دِیی آیِیدَگِی نَباء هَفتَه نامَه سِینِی 113 سانِیدَه اوُتگن بِیر نِیچَه کوُنلَر مابَینِیدَه “اِی اَهلِی اِیران دَستَگلَرگه مَحکَم چَنگ اوُرِینگلَر” ناملِی بَیاننامَه سِیدَه هَم، حَنَفِیلَر وَ شافِیعِیلَر عُمُومِی قِیلِیب اَیتگندَه اِیراندَگِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اوُلَر اِسلام وَ سُنَّتگه “مُنتَسِب” بوُلگنلَر دِیگن نام بِیلَن ناملَیدِی وَ اَیتَه دِیکِی: رافِیضِی وَ مُشرِک شِیعَه لَرِی یَشَیدِیگن مِنطَقَه لَردَه وَ اوُ یِیرلَردَه اِسلام وَ سُنَّتگه (اَهلِی سُنَّت) “مُنتَسِب” بوُلگنلَر یَشَیدِیگن مِنطَقَه لَردَه ساکِن بوُلگنلَر. بُونِی تَرجِیمَه قِیلگن بَندَه خُدا اَهلِی سُنَّت سوُزِینِی قَوسنِی اِیچِیگه اَجرَه تِیب قوُیگن.

یَعنِی مَنَه بُو بِرادَرلَرِیمِیزنِی کوُز- قَرَشِی بُویِیچَه شِیعَه لَرنِی بَرچَه طائِفَه لَرِی اِسلامگه “مُنتَسِب” دِییِیلَه دِی، بوُلِیب هَم بِیزلَر اوُلَرنِی کوُپِینِی غوُلّات دِیب سَنَیمِیز. حوُپ، اِیندِی اوُلَرنِی کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه شِیعَه لَرنِی بَرچَه طائِفَه لَرِی اِسلامگه “مُنتَسِب” بُولسَه وَ اِیراندَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر هَم، اَهلِی سُنَّت یا اَهلِی اِسلام اِیمَس، بَلکِی اِسلام وَ سُنَّتگه  “مُنتَسِب” دِییِیلَه دِی. چوُنکِی اَهلِی اِیران باشقَه بِیر نَرسَه، اَهلِی اِسلام وَ اَهلِی سُنَّت باشقَه بِیر نَرسَه. مَنَه  بُو کَلِیمَه لَردَن فایدَه لَه نَه یاتگن کِیشِیلَر عاددِی کِیشِیلَر اِیمَس، اوُلَر بُو کَلِیمَه لَرنِی قَیِیرلَردَه فایدَه لَه نِیش کِیرَکلِیگِینِی جوُدَه هَم یَحشِی بِیلِیشَه دِی. اَگر اوُلَر اَهلِی اِیران دِییِیشسَه، بُو مَسَلَه فَرق قِیلَه دِی، توُغرِمِی؟ اِیندِی اِسلام وَ سُنَّتگه مُنتَسِبلَر یاکِی اِسلامگه مُنتَسِب، دِییِیشلِیک اَهلِی اِسلام بِیلَن تَققاسلَنگندَه باشقَه – باشقَه نَرسَه لَر حِسابلَه نَه دِی. حوُپ، اوُلَرنِی مَنَه بُو کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه اوُلَر اِسلام اَهلِی اِیمَس،بَلکِی اِسلام وَ سُنَّتگه مُنتَسِب بوُلگنلَر سَنَلَه دِی، بُو یِیردَه شافِیعِیلَرنِی 12 اِماملِیک شِیعَه دَن یاکِی حَنَفِیلَردَن یا سَلَفِیلَردَن یا اِخوانِیلَردَن فَرقِی یوُق، اوُلَرنِی هَمَّه سِی مَنَه بوُ بِرادَرلَر اوُچُون اَهلِی اِسلام اِیمَس، اِسلام وَ سُنَّتگه مُنتَسِب بوُلگنلَر حِسابلَه نَه دِی. “مُنتَسِب” یَعنِی نِسبَت بِیرِیلگن. حاضِر بوُنِی توُغرِی یا ناتوُغرِی اِیکَه نِینِی اِحتِمالِی بار. بَعضِی اوُرِینلَردَه بَتَفصِیلراق تَدقِیقاتلَر وَ تِیکشِیرُولَر نَتِیجَه سِیدَه مَنَه بُو نِسبَتلَه نِیشنِی خَطا اِیکَه نِی اِحتِمالِی کوُپراق بوُلَه دِی. یَعنِی نِسبَت بِیرِیلگن پَیتدَه، بُو یِیردَه اوُنِی توُغرِیلِیگِی یا ناتوُغرِیلِیگِی بارَه سِیدَه شَک،شُبهَه بار؟

اَمّا اَگر فَلان اَهلِی دِییِیلَه دِیگن بوُلسَه، اوُندَه شَک وَ گوُمان مَوجُود اِیمَس، عادَتدَه اوُشَه یِیردَه ساکِن بوُلگنلَرگه اَیتِیلَه دِی. عائِلَه مَعناسِیدَه کِیلَه دِی،سَزاوار وَ شایِیستَه مَعناسِیدَه کِیلَه دِی:  

•  ساکِن وَ مُقِیم شوُنگه اوُحشَیدِیکِی:             وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُم بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ» (بقره/آیه 126)،) اِیسلَنگ: اِبراهِیم: “اِی پَروَردِیگار، بُو شَهَرنِی تِینچ شَهَر قِیلگِین وَ اوُنِینگ اَهللَرِیدَن اَلله گه وَ آخِیرَت کوُنِیگه اِیشانوُچِیلَرنِی توُرلِی مِیوَه لَر بِیلَن رِزقلَنتِیرگِین”، دِیگه نِیدَه، اَلله تَعالَی: “کافِرلَرنِی هَم بِیر آز فایدَه لَنتِیرِیب، سوُنگرَه دوُزَخ عَذابِیگه دوُچار قِیلَه مَنکِی، بُو اِینگ یامان عاقِبَتدِیر”، دِیدِی.
• یاکِی عائِلَه حَقِیدَه هَم اَیتِیلَه دِی، یَعنِی اَهلِی دِیب عائِلَه سِیگه نِسبَتاً اِیشلَه تِیلَه دِی:    «إِذْ قَالَ مُوسَى لِأَهْلِهِ إِنِّی آنَسْتُ نَاراً» (نمل/ آیه( 7،  موُسَی اَهلِی عائِلَه سِیگه :”مِین آلاو کوُرِیب قالدِیم. سِیزلَرگه اوُندَن بِیران خَبَر کِیلتِیرُورمَن یاکِی سِیزلَرگه اِیسِینِیب آلِیشِینگِیز اوُچُون بِیر اوُت – چوُغ کِیلتِیرُورمَن”، دِیگه نِینِی اِیسلَنگ!

یَنَه اَهل دِیگندَه: اَهلِی اِسلام – مُسُلمانلَر هَم نَظَردَه توُتِیلَه دِی، اوُلَر اِسلامنِی اِیچِیدَه ساکِن بوُلگن کِیشِیلَر بوُلِیب ساکِن بوُلگن جایلَرِینِی دارُ الاِسلام دِییِیلَه دِی؛ توُغرِیمِی؟ اوُلَر اَهلِی اِسلام وَ مُسُلمانلَر حِسابلَه نَه دِی. بوُ دِیارنِی هَم دارُ الاِسلام دِییِیلَه دِی. یاکِی بوُلمَه سَم کُفر اَهلِی – کافِرلَر دِییِیلگندَه کُفردَه ساکِن بوُلگن مُقِیم کِیشِیلَر نَظَردَه توُتِیلَه دِی وَ اوُلَرنِی دِیارِیگه هَم دارُ الکُفر دِییِیلَه دِی. رِیددَه اَهلِی – مُرتَدلَر بوُلِیب، رِیددَه دَه ساکِن بوُلگن کِیشِیلَردوُر، اَهلِی زِمَّه – یَعنِی زِمَّه بوُلِیشگه شایِیستَه بوُلگن کِیشِیلَر یاکِی زِمِّی آدَملَر. اَهلِی سُنَّت – سُنَّت ساکِنلَرِی، مُقِیملَرِی یَعنِی سُنَّت بِیلَن تَنِیلگن وَ اوُ بِیلَن مُوافِق بوُلگن کِیشِیلَر.  مَنَه بوُ اوُرِینلَردَه شَک وَ گوُمان مَوجُود اِیمَس. سِین حاضِر بُو یِیردَه ساکِنسَن وَ بوُ یِیرنِی اَهلِی یاکِی فَلان جاینِی اَهلِی بوُلَه سَن. بوُ بارَه دَه شُبهَه نگ بارمِی؟ شُبهَه لَه نَه سَنمِی؟ شُبهَه نگ یوُق؟ سِینِی عَیالِینگ،بِرادَرِینگ، آپَه – سِینگلِینگ سِینِی اَهلِینگ اِیکَنلِیگِیدَه شُبهَه لَنمَیسَن.

حوُپ، اِیندِی اوُلَرنِی هَمَّه سِی اِسلامگه “مُنتَسِب” بوُلِیب شِیعَه نِی شافِیعِی بِیلَن  یا حَنَفِی بِیلَن یا باشقَه لَر بِیلَن فَرقِی بوُلمَه گندَن سُونگ؛ مَنَه بُو حالَتدَه اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیش بارَه سِیدَه هَم بَرچَه سِیگه نِسبَتاً بِیر هِیل مُعامَلَه قِیلِینِیشِی کِیرَک بوُلَه دِی. حَنَفِینِینگ یا شافِیعِینِینگ اِسلامدَه قالِیشِیگه بائِث بوُلَه دِیگن نَرسَه لَرنِی حوُددِی اوُزِی، 12 اِماملِیک شِیعَه نِینگ هَم اِسلامدَه قالِیشِیگه سَبَب بوُلَه آلَه دِی. اَگر بِیر حَنَفِی یا شافِیعِی یا سَلَفِی یا باشقَه لَر اوُچُون عُذر مَوجُود بوُلَر اِیکَن، 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اوُچُون هَم شُو عُذرلَر مَوجوُد. اَگر اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه دَگِی شَخصنِینگ بوُلغَه نِیشلَرِینِی تَشخِیص بِیرِیش اوُچُون توُرت مَرحَلَه وَ توُرت فِیلتِیر وَ مُتَخَصِّص قاضِیلَردَن فایدَه لَه نِیلَه دِیگن بوُلسَه، حوُددِی شوُ نَرسَه لَردَن 12 اِماملِیک شِیعَه اوُچُون فایدَه لَه نِیش کِیرَک. دَرحَقِیقَت دَولَه نِینگ حُکمِیگه اوُحشَب اَهلِی قِبلَه نِی هَمَّه سِیگه نِسبَتاً اِسلامگه  “مُنتَسِب” دِیب بِیر هِیلدَه مُعامَلَه قِیلِینِیشِی لازِم. حاضِر اَگر مَنَه بُو بَیانِیَه لَردَه زِدِّیَتلَر یا مُشکِلاتلَرگه گوُواه بوُلَه دِیگن بُولسَک، بوُنِی یَنَدَه کوپُراق دِققَت، اِعتِبار بِیرِیشمَه گن وَ خَطا قِیلِیشگن دِیگن اِحتِمالنِی بِیرَه مِیز یاکِی بوُلمَه سَم بِیزگه مَعلوُم بوُلمَه گن باشقَه دَلِیللَرگه اِیگه بوُلِیشلَرِی هَم موُمکِین، دِییمِیز.

نِیمَه اوُچُون شِیعَه لَرنِی مَنبَعلَرِیدَن دَلِیل کِیلتِیرَه سِیز وَ اوُلَرنِی رَعیلَرِینِی هَم بَیان قِیلَه سِیز؟

چوُنکِی دِیندَگِی بُویُوک کِیشِیلَر قَیِیردَه لازِم بوُلسَه اوُلَردَن دَلِیل کِیلتِیرِیشگن. مِثال طَرِیقَه سِیدَه اَیتَه دِیگن بوُلسَک، اِمامِی اِبنِ حَزم رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:    “اتّفق جَمِيع أهل السّنة وَجَمِيع المرجئة وَجَمِيع الشِّيعَة وَجَمِيع الْخَوَارِج على وجوب الْإِمَامَة ”  نَمُونَه صِیفَتِیدَه اَیتَه مِیز: اَهلِی سُنَّتنِی بَرچَه سِی، مُرجِیعَه نِی بَرچَه سِی، شِیعَه نِی بَرچَه سِی، خَوارِجنِی بَرجَه سِینِی آلِیب کِیلَه دِی، یَعنِی اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِی، مُرجِیعَه نِی هَمَّه سِی، شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی وَ خَوارِجلَرنِی هَمَّه سِی اِمامَتنِی واجِب اِیکَه نِیگه اِتِّفاق قِیلِیشگن. مَنَه بُو زَمِینَه دَه نَمُونَه لَر جوُدَه کوُپ. اَگر بُو یِیردَه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرسَنگِیز رافِیضِیلَر یا غوُلّات اِیمَس، بَلکِی شِیعَه کَلِیمَه سِیدَن فایدَه لَه نِیلگن. مِین هَم شِیعَه لَردَن دَلِیل کِیلتِیرگنمَن، رافِیضِیلَردَن یا غوُلّاتدَن اِیمَس. شِیعَه نِی هَم اوُتمِیش تَرِیخِی اَنِیق، مُشَخَّص بُولِیب، اوُ هَم حوُددِی باشقَه فِرقَه لَرگه اوُحشَگن فِرقَه حِسابلَه نَه دِی.

بِیر تاماندَن شِیعَه لَر هَم حوُددِی باشقَه فِرقَه لَرگه اوُحشَه گن بِیر فِرقَه سَنَلَه دِی، بوُندَن تَشقَرِی قُرآندَه هَم اَلله تَعالَی حَق کِیم طَرَفِیدَن اَیتِیلِیشِیدَن قَطعِی نَظَر اوُنِی بَیان قِیلگن. مَنَه بوُ حَق سوُزنِی فِرعَون اَیتگنمِی یا باشقَه کافِرلَرمِی یا حَتَّی شَیطانمِی مُهِم اِیمَس. اِینگ مُهِمِی اوُ حَق سوُزنِی اَیتگنلِیگِیدوُر. بوُنگه اَبُو هُرَیرَه بِیلَن شَیطاننِی مَشهُور داستانِی مِثال بوُلَه آلَه دِی، اوُندَه شَیطان اَیتگن اِیدِیکِی، سِینگه شوُندَی سوُزلَرنِی اوُرگه تَه مَنکِی، اَگر اوُنِی اَیتسَنگ شَیطان سِینگه یَقِینلَشمَیدِی. پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله علیه وَسَلَّم اَیتدِیلَرکِی:  صَدَقَهُ وَ هُوَ کَذبه مَنَه بُو یالغانچِی راست اَیتِیبدِی. حَق سوُزنِی کِیمدَن اِیشِیتِیشِینگ مُهِم اِیمَس، اَگر اِسلامِی فِرقَه لَرنِی بِیرِیدَن اِیشِیتسَک هَم اوُنِی رِوایَت قِیلَه مِیز، شَیطاننِی اوُزِیدَن حَق سوُزنِی اِیشِیتسَک هَم اوُنِی رِوایَت قِیلَه مِیز. حَق سوُزنِی کِیم تامانِیدَن کِیلتِیرِیلگه نِی مُهِم اِیمَس. مَنَه بوُ رَوِیشنِی بِیزلَرگه دِین، قُرآن وَ پَیغَمبَرِیمِیزنِی صَحِیح سُنَّتلَرِی اوُرگه تَه دِی. حاضِردَه شِیعَه لَر هَم حوُددِی باشقَه فِرقَه لَر سِینگه رِی یَحشِی نوُقطَه لَرگه اِیگه، حوُددِی باشقَه فِرقَه لَردَن دَلِیل کِیلتِیرگه نِیمِیزدِیک، بِیزلَر شِیعَه لَردَن هَم دَلِیل کِیلتِیرَه مِیز.

سَلام، خُدا مَسِیحِیلَردَن، یَهُودِیلَردَن ، زَردوُشتِیلَردَن جِزیَه آلِینگلَر دِیب دَستوُر بِیرَه دِی، اَمّا باشقَه بِیر جایدَه مُشرِکلَرنِی قَیِیردَه اوُشلَب آلسَنگِیزلَر اوُلدِیرِینگلَر، دِیب بوُیُورَه دِی. مَنَه بُو زِدِّیَت اِیمَسمِی؟

یوُق قَدرلِی دوُستِیم، مِینِی فِکرِیمچَه سِیز مُشرِک وَ مُشرِکلَرنِی مِثاللَرِیدَه خَطا قِیلیَپسِیز. یَهُودِی وَ نَصرانِیلَر اَهلِی کِتابنِی جُملَه سِیدَن بوُلَه دِی وَ مَجُوسِیلَر هَم شِبهِ اَهلِی کِتاب بوُلِیشَه دِی. مَنَه بوُلَرنِی اوُزِیگه خاص قانوُنلَرِی مَوجُود، اِسلام اوُلَر اوُچُون اوُزِیگه خاص قانوُنلَرنِی اِیشلَب چِیقَرگن. مَنَه بُو کِیشِیلَرنِی قَرشِیسِیدَه بوُگوُنگِی کوُندَه سِکوُلارِیست ناملِی کِیشِیلَر مَوجُود بوُلِیب، اوُلَرنِی هَم اوُزِیگه خاص قانوُنلَرِی بار. مِینِی فِکرِیمچَه اوُتگن دَرسلَرِیمِیزدَه بوُ حَقِیدَه  مُفَصَّل صُحبَتلَشگن اِیدِیک. اَگر سِیز مَنَه بوُ دَرسلَرگه مُراجَعَت قِیلسَنگِیزلَر یَحشِیراق توُشوُنِیب آلَه سِیزلَر.

بوُگوُنگِی کوُندَه سِکوُلارِیست دِیب تَنِیلگن مُشرِکلَر اِسلام وَ اوُلِیمنِی آرَه سِیدَه بِیرِینِی تَنلَشلَرِی کِیرَک. شُو سَبَبلِی هَم اَگر اوُلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه تَسلِیم بُولِیشمَه سَه، قوُیِیدَگِی آیَتگه شامِل بُولِیشَه دِی:    “فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ” ‏ اِعتِبار بِیردِینگِیزمِی؟ اَگر سِیز مَسِیحِی کَلِیمَه سِینِی اوُرنِیگه نَصرانِی کَلِیمَه سِیدَن فایدَه لَنسَنگِیز یَحشِیراق بوُلَردِی. اَلله تَعالَی مَنَه بوُ کَلِیمَه دَن فایدَه لَنگن وَ شوُ اِیش صَحِیحراق بوُلَه دِی. سِیزنِی سَوالِینگِیز بُویِیچَه هِیچ قَیسِی بِیر دَوردَه مُشرِکلَردَن جِزیَه قَبوُل قِیلِینمَه گه نِینِی هَمَّه مِیز یَحشِی بِیلَه مِیز، اِیندِی قَبوُل قِیلِینمَه گندَن سُونگ اَلبَتَّه آلِینمَه گن هَم، اَمّا اوُلَرنِی قَیِیردَه تاپِیلسَه اوُلدِیرِینگلَر، دِییِیلگن. مُشرِکلَر هِیچ قَچان جِیزیَه گه شامِل بوُلِیشگن اِیمَس، بوُ قانوُن اوُلَرگه تِیگِیشلِی بُولمَه گن، بَلکِی اَهلِی کِتابنِی وَ شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِیگه تِیگِیشلِی.

اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمَةَ الله وَ بَرَکاتُه، ماموُستادَن شوُنِی سُورَه ماقچِی اِیدِیمکِی، مُرتَدلَرنِی فَرزَندلَرِینِی اوُستِیدَه حوُددِی هَرگِیز اِیمان کِیلتِیرمَه گن مُنافِقلَرگه اوُحشَب حُکمِی مُرتَد دِیب حِسابلَب، مُرتَدلَرنِی حُکمِینِی اوُنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلَه آلَه مِیز؟

مِینِی فِکرِیمچَه عَزِیز دوُستِیمِیز، سِیز حُکمِی مُرتَدنِی نِیمَه اِیکَه نِینِی یَحشِی توُشُونمَه گن کوُرِینَه سِیز، دَرسگه مُراجَعَت قِیلِینگ، بُو حَقِیدَه یَنَه قَیتَه دَن اِیضاح بِیرمَه سَک یَحشِیراق بوُلَردِی. حُکمِی مُرتَد وَ حَقِیقِی مُرتَد اِیسَه بِیر قِیاس بوُلِیب، اوُلَمالَر بوُنِی  وُجوُدگه کِیلتِیرِیشگن، بُو باشقَه بِیر نَرسَه. اَمّا اِیندِی، نِیمَه اوُچُون بِیزلَر مَنَه بوُندَی حُکمنِی بِیرِیشِیمِیز کِیرَک؟ یَعنِی بِیزلَر نِیمَه اوُچُون مُرتَدلَرنِی فَرزَندلَرِیگه حُکمِی مُرتَد حُکمِینِی بِیرِیشِیمِیز کِیرَک؟ سِیزنِی دَلِیلِینگِیز نِیمَه؟  مَنَه بُو بالَه لَر نِیمَه گه قَیتِیب کِیلِیشگن؟ اوُلَر اَصلِیدَه مُسُلمان بوُلگن اِیدِیلَرمِیکِی، اِیندِی اِسلامدَن قَیتِیب چِیقِیشگن بُولسَه؟ یَعنِی اوُلَر اَوَّل مُسُلمان بوُلِیب سوُنگرَه قَیتِیب کِیتِیشگنمِی؟ اَگر اوُلَر مُسُلمان بالَه لَرِی حِسابلَنسَه، سِیز اوُلَرنِی اوُستِیدَه تَکفِیرنِی شَرط وَ مانِعلِیکلَرِیگه اوُحشَش توُرت مَرحَلَه نِی رِعایَت قِیلدِینگِیزمِی؟ سُونگرَه اوُلَرنِی اوُستِیدَه حُکمِی اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلدِینگِیزمِی؟ یاکِی بُولمَه سَم حُکمنِی شوُنچَه کِی کِیلا لَب بِیرِیب یُوباردِینگِیزمِی؟

اَگر اوُلَر مُسُلمان بوُلِیشمَه گن بوُلسَه وَ بالَه لِیگِیدَن اَصلِی وَ آشکار کافِرلَرنِی عَقِیدَه لَرِیدَن بِیرِی بوُلمِیش آتَه – آنَه سِینِی کُفرِی دِینِیگه اَساسلَه نِیب اوُنِیب – اوُسگن بُولسَه لَر، سوُنگرَه بَلاغَت یاشِیگه یِیتگچ هَم اَنَه اوُشَه کُفرِی عَقِیدَه لَرگه کوُرَه یَشَه گن وَ اوُزِینِی آشکار کافِرلَردَن بِیرِی دِیب بِیلگن بوُلسَه، مَنَه بُو حالَتدَه اوُ اَصلِی کافِرلَردَن حِسابلَه نَه دِی. اَصلِی کافِرلَرنِی یوُلِیدَن قَیتِیب کِیتگن یاکِی آشکار کافِرلَرنِی بِیرِینِی اوُرِیندِیغِیدَن توُرِیب باشقَه سِینِی اوُرِیندِیغِیگه اوُتِیرِیب آلِیب، جایِینِی اوُزگرتِیرِیب آلگن کِیمسَه نِی بِیزلَر مُرتَد دِیب حِسابلَی آلمَیمِیز.

اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی کوُز- قَرَش بُویِیچَه، مُرتَد اِسلامدَن کافِرلَر تامانگه قَیتِیش یاکِی اِیماندَن کُفرگه قَیتِیش بوُلَه دِی. مَنَه بوُ مُرتَد بالَه هَرگِیز اِسلامنِی پایِزدِیگه اوُتِیرمَه گن، اِیندِی اوُ اوُتِیرمَه گندَن کِییِین اوُنِی اوُتِیردِی وَ بِیکَتلَرنِی بِیرِیدَه توُشِیب قالدِی وَ قَیتِیب کِیتدِی  وَ آشکار کافِرلَرنِی پایِزدِیگه اوُتِیردِی وَ مَنَه شوُ شِیوَه بِیلَن مُرتَد بوُلدِی، دِییَه آلمَیمِیزدَه.

مَنَه بوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَه بوُلگن، اَمّا هَرگِیز اِسلام دائِرَه سِیگه کِیرمَه گن وَ بِیر مَرحَلَه دَه آشکار کافِرلَرنِی صَفِیگه قوُشِیلگن سوُنگ مُرتَد بوُلگن مُنافِقلَرگه قوُشمَسلِیگِیمِیز کِیرَک. اَخِیر مَنَه بوُ مُنافِقلَر اَوَّلدَن هَم کافِر بوُلگنمِی یا بوُلمَه گه نِینِی قَیِیردَن بِیلَه مِیز؟ مَنَه بُو جاهِللِیگِیمِیز سَبَبلِی بِیز اوُلَرنِی مُسُلمانلَر جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه گنمِیز، توُغرِیمِی؟ بُو بالَه اِسلامگه اِیگه بوُلگن اِیمَس؛ یاکِی مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه پِینهان بوُلِیب آلگن پِینهانِی کافِر مُنافِق هَم بوُلمَه گن، بِیزلَر مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه پِینهان بوُلِیب آلگن بوُندَی کافِرلَرنِی هَرگِیز تَشخِیص بِیرَه آلمَه گنمِیز وَ بِیرَه آلمَیمِیز هَم. شوُنِینگ اوُچُون هَم اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی حُکمگه کوُرَه بِیز اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَیمِیز وَ اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی حُقوُقلَرِیدَن بَهرَمَند قِیلَه مِیز، اَگر اوُلَر مُرتَد بوُلسَه لَر هَم مُرتَدلَرنِی اَحکامِی بوُیِیچَه اَلله نِی حُکمِینِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه پِیادَه قِیلَه مِیز وَ اوُلَر بِیلَن باشقَه مُسُلمانلَرگه اوُحشَب مُناسَبَتدَه بوُلَه مِیز. یَعنِی اوُلَر اِسلامدَن مُرتَد بوُلگن پَیتلَرِیدَه اَیتَه مِیزکِی، اِی بِرادَر بِیر مُسُلمان مُرتَد بوُلِیبدِی، بِیز اوُنِی اَوَّلدَن هَم مُسُلمان بوُلمَه گه نِینِی قَیِیردَن بِیلَه مِیز؟ اوُنِی حُکمِی هَم، اوُنِینگ قوُلِی بِیلَن اَلدَه نِیب قالگن کِیشِیلَرنِینگ حُکمِی بِیلَن بِیر هِیل بوُلَه دِی، اَگرچِی اِسلامدَن یاکِی اِیماندَن کِییِین مُرتَد بوُلگن بوُلسَه لَر هَم حُکم شوُندَی بوُلَه دِی. مَنَه بُو شَرِیعَتنِی حُکمِی. بوُ اَلله نِی حُکمِیگه اِطاعَت قِیلِیش بوُلِیب، اَلله نِی حُکمِیگه اِطاعَت قِیلِیش اِیسَه عِبادَت حِسابلَه نَه دِی.

 اَمّا بِیر مُرتَدنِی بالَه سِیچِی؟ بِیز آشکارَه وَ رَوشَن قِیلِیب مَنَه بُو شَخصنِینگ آلدِین مُسُلمان بوُلگنلِیگِینِی تَشخِیص بِیرَه آلَه مِیزمِی؟ مَنَه بُو شَخص اِسلامنِی هَرگِیز رَد قِیلمَه گه نِینِی هَم تَشخِیص بِیرَه آلمَیمِیزمِی؟ مَنَه بُو شَخص بالَه لِیگِیدَن بوُیان آشکار وَ اَصلِی کافِرلَرنِی عَقِیدَه سِیگه کوُرَه اوُنِیب – اوُسگه نِینِی هَم فَهملَی آلمَیمِیزمِی؟ اِسلام مَنَه بُو بالَه گه جِنسِی اِیشلَر آرقَه لِی اوُتِیب قالمَسلِیگِینِی هَم توُشوُنمَیمِیزمِی؟ نِیمَه گه بوُلَرنِی فَهملَشگه قادِرمِیز. بُو آغِیر اِیش اِیمَس.

 بُو یِیردَگِی جاهِللِیک بِیر مُنافِقنِی مُسُلمانلَرنِی صَفِیدَن تارتِیب چِیقَه رَه آلمَسلِیگِیمِیزگه بائِث بوُلَه دِی، شُو سَبَبلِی هَم بِیزلَر اَلله نِی دَستوُرِیگه کُورَه اوُنِی حُکمِینِی باشقَه مُسُلمانلَرنِی حُکمِیدِیک کوُرَه مِیز. اَمّا آشکار کافِرلَرنِی بالَه سِیگه اوُحشَب اَصلِی کافِرلَرنِی عَقِیدَه سِیگه کوُرَه اوُنِیب – اوُسگن مَنَه بوُندَی بالَه لَرحَقِیدَه یِیتَرلِی مَعلوُمات وَ بِیلِیمگه اِیگه مِیز، بوُندَی بالَه نِی مُرتَدلَرنِی حُکمِیگه شامِل قِیلِیشِیمِیز هَم غَیرِی شَرعِی حِسابلَه نَه دِی، باشقَه تاماندَن بُو بالَه نِی حَققِیگه آشکار ظُلم قِیلِینگن بُولَه دِی، اَلله تَعالَی بَندَه لَرِینِی حَققِیگه ظُلم قِیلِینِیشِیدَن پاکدوُر.

سَلام، لِیکِن اِمامِی طَلحَه اِبنِ مَصرَف وَ اَحمَد اِبنِ یوُسُفگه اوُحشَه گن کِیشِیلَر رافِیضِیلَرنِی مُرتَد دِییِیشگن.

حَه،مَنبَعلَردَه کِیلتِیرِیلِیشِیچَه، اوُلَر کوُفَه رافِیضِیلَرِینِی مُرتَد دِییِیشگن. اَبُو مُحَمَّد طَلحَه اِبنِ مَصرَف تابِیعِینلَردَن بوُلِیب اوُ کِیشِی کوُفَه دَه بوُلگن. مِینِی فِکرِیمچَه 112 هِجرِی قَمَرِی یِیلدَه هَم وَفات تاپگن، شِیعَه لَرنِی قَتتِیق قوُل دُشمَنلَرِیدَن بوُلگن حَجّاج اِبنِ یُوسُف سَقَفِینِی عَصرِیدَه  هَم، حَجّاج اِبنِ یُوسُف سَقَفِیگه قَرشِی کوُرَشدَه هَم اِیشتِراک اِیتگن.

اِیندِی مِین سِیزدَن شوُنِی سوُرَه ماقچِیمَنکِی، سِیز اَوَّلا رافِیضِیلَرنِی شِیعَه لَردَن فَرقِی بارلِیگِیدَن خَبَردارمِیسِیز؟ بِیز بُو حَقِیدَه آلدِینراق صُحبَت قِیلِیب اوُتگنمِیز. مَنَه بوُ حَقِیدَه اوُرگه نِیب اوُزِینگِیز اوُچُون اَنِیقلِیک کِیرِیتِیب آلِیشِینگِیز لازِم بوُلَه دِی. غوُلّات هَم عُمُوماً باشقَه بِیر نَرسَه اِیکَنلِیگِیدَن هَم خَبَرِینگِیز بارمِی؟ مَنَه بوُ بُزَرگوار رَحِمَهُ الله نِی زَمانِیدَه کوُفَه دَه مَوجُود بُولگن رافِیضِیلَر قَندَی اِیشانچلَرگه اِیگه بوُلگه نِیدَن آگاهمِیسِیز؟ اوُلَر نِیمَه قِیلِیشگن اِیدِیکِی، بوُ کِیشِی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیب مُرتَد اِیکَنلِیکلَرِینِی اِعلان قِیلَه دِیلَر؟ اوُلَر قَیسِی دَستَه دَن بوُلِیشگن اِیدِی؟ سِیز اَوَّل اوُشَه زَمانگه بارِیب اوُ زَماننِی دَرک قِیلِیشِینگِیز کِیرَک بوُلَه دِی.

اَحمَد اِبنِ یُوسُف رَحِمَهُ الله اَبُو مُحَمَّد طَلحَه نِی وَفاتِیدَن بِیر آز وَقت اوُتگچ دُنیاگه کِیلَه دِی وَ جوُدَه یوُقارِی عِلمگه اِیگه بوُلگنلَر، حَتَّی بَعضِیلَر اوُ کِیشِیگه شَیخُ الاِسلام، دِیب لَقَب قوُیِیشگن، اوُ کِیشِی هَم کوُفَه اَهلِیدَن بوُلگنلَر وَ کوُفَه گه حاکِم بوُلگن شوُ فَضادَه فَتوا بِیرگنلَر. اوُ کِیشِی رافِیضِیلَرنِی قَیسِی دَستَه سِینِی تَکفِیر قِیلگنلِیکلَرِیگه اَنِیقلِیک کِیرِیتِیشِینگ کِیرَک؟ چوُنکِی اوُشَه زَماندَه مُغِیرَه اِبنِ سَعِید وَ اَبُو الخَطَّاب گه اوُحشَه گن غالِیلَرنِی فِرقَه لَرِی بار بوُلِیب، حَتِّی شِیعَه اَئِمَّه لَرِینِی اوُزِی هَم مَنَه بُو غالِیلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشدَه شَک قِیلگن کِیشِیلَرنِی هَم تَکفِیر قِیلِیشِیب لَعنَت اَیتِیشگن. حوُپ، اَبُو الخَطَّابنِی طَرَفدارِی بوُلگن مَنَه بُو غالِی گوُرُوهلَرنِی کُفرِی وَ اِرتِدادِیدَه هِیچ کِیم شَک قِیلمَسدِی، کوُفَه  اَبُو الخَطَّابنِی مَرکَزلَرِیدَن بِیرِی سَنَلگن. مَنَه بوُ بوُیُوک بُزُرگوار عالِمنِینگ اوُشَه یِیللَردَه مَنظوُرِیدَگِی دَستَه قَیسِی بوُلگه نِیگه اَنِیقلِیک کِیرِیت وَ باشقَه عَقِیدَه وَ اِیشانچلَر بِیلَن اوُلَرنِی عُمُومِیلَشتِیرِیب یوُبارمَه؛ چوُنکِی بُو اِیش عِلم وَ عَدالَتدَن اوُزاقدوُر.

ایتیشلیکنی اوزی بیلن کافرلرگه حجّت اقامه قیلینه دیمی؟

رسول الله صلی الله علیه وسلم فقط بیر نامه آرقه لی ایران و روم شاهلریگه و باشقه لرگه حجّتنی اقامه قیلگنلر. رسول الله نی و قرآننی کیلیشینی اوزی هم کافرلر اوچون حجّتنی اقامه قیلینیشی بوله دی. اعتبار بیرینگلر، کافرلرگه حجّت اقامه قیلینگن بوله دی. دیمک، بو ییرده خبرنی ییتکه زیش مهم. حقنی ییتکه زیش مهم. صادق بیر انسان صیفتیده فلان جایده مراسیم اوتکه زیله دی و سیز هم اونگه دعوت قیلینگنسیز، دیییشینگیز مهمدور، یاکی صادق حالده و یالغان بیلن متّحم قیلینمه گن بیر انسان صیفتیده فلان جاینی مینه لشتیریلگن او تامانگه بارمنگلر، دیییشینگیز مهم. ایندی، بوندن سونگ نیمه قیلیش بو مقابل تاماننی قراریگه باغلیق؟ سیز حجّتنی اقامه قیلدینگیز. سیز ایتگن نرسه نی فهملشلیک و اونگه عمل قیلیش اونی اوزینی ایختیاریدگی نرسه .

دوستلر دققت بیلن  اعتبار بیرینگلر، کافرلرگه حجّتنی اقامه قیلیشلیک بیلن مسلمانلرنی اوستیده حجّتنی اقامه قیلیشنی رویشی و قندی اقامه قیلینیشیین اورته سیده اویگه خاص میده، نازیک توقطه لر و فرقلر موجود، بو نوقطه لرگه کوپراق اعتبار بیریلیشی کیرک. حوپ، کافرلر اوچون رسول الله صلی الله علیه وسلمنی کیلیشلرینی اوزی حجّتنی اقامه قلینیشی حسابله نه دی و اولرنی کافر دیب سنه سک بوله دی. چوُنکِی اَلله اوُلَرنِی کافِر دِیگن، حَتّی اوُلَرگه بُو خَبَر یِیتِیب کِیلِیشِیدَن آلدِین هَم اوُلَر جاهِل اِنسانلَر بوُلِیشگن. اَهلِی قِبلَه بارَه سِیدَه اِیسَه، نَبَوِی شِیوَه بِیلَن حُجَّت اِقامَه قِیلِینِیشِیدَن آلدِین وَ اوُلَرنِی توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن اوُتکَزمَسدَن آلدِین اوُلَرنِی اِسلام دائِرَه سِیدَن چِیقَه رَه آلمَیمِیز.

سَلام، قَیسِی زَمانلَردَه خُدا تَوبَه نِی قَبُول قِیلمَیدِی؟

بُو زَماننِی بِیرِینچِیسِی، جِنایَتچِی شَخص اوُلِیم فَرِیشتَه سِینِی کوُرگن وَ اوُلِیشِی اَنِیقلِیگِینِی بِیلگن وَ رُوحِی حَلقوُمِیگه کِیلگن پَیتِیدَه ؛ اِیککِینچِیسِی قوُیاش غَربدَن چِیقِیب کِیلگندَه وَ قِیامَت بَرپا بُولگندَه.

رافِیضِی شِیعَه لَرِی، مُشرِکلَر، مَجُوسِیلَر،یَهُودِیلَر پَیغَمبَرِیمِیزنِی اَصحابلَرِینِی حَقارَت قِیلِیشَه دِی وَ حَتِّی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگه چَه بارِیشَه دِی، اوُلَرنِی حُکمِی نِیمَه ؟ اوُلَر اوُچُون اِرتِداددَن باشقَه حُکم هَم بارمِی؟

حَه، شوُندَی کِیشِیلَر بار. بِیرِینچِیدَن شِیعَه باشقَه نَرسَه؛ رافِیضِی باشقَه نَرسَه. مُشرِک هَم باشقَه بِیر نَرسَه، یَهُودِی هَم یاکِی مَجُوسِی هَم باشقَه بِیر نَرسَه. سُبحانَ الله، سِیز بُو یِیردَه شوُندَی بِیر مَعجُون، اَرَه لَشمَه یَسَه گنسِیزکِی،بوُ مُسُلمانلَر،مُنافِقلَر، سِکوُلارِیستلَر، اَهلِی کِتاب یَهُودِیلَرِی، اَهلِی کِتاب مَجُوسِیلَرِی، مُشرِک کافِرلَردَن تَرکِیب تاپگن، بُو مَعجُون هَمَّه نِی اوُز اِیچِیگه آلَه دِی. سِیز یَسَه گن تَرکِیب حَقِیدَه اَصلاً صُحبَتلَه شِیب بوُلمَیدِی، چوُنکِی نِهایَتدَه اَرَه لَش، سَراسِیمَه لِی. چوُنکِی مَنَه بوُلَرنِی هَر بِیرِینِی اوُزِیگه خاص اَلاهِیدَه حُکمِی بار. بَلِیق پَرَندَه سوُدرَه لوُچِی اِنسان، بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ بوُ سِیزنِی عَدالَتدَن اوُزاقلَه شتِیرِیب یوُبارگن نَفرَتنِی نِشانَه سِی بوُلَه دِی، حوُرمَتلِی بِرادَر یا سِینگِیل: 

     «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَايَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» (مائده/8)،( اِی مُؤمِنلَر، اَلله نِی اوُزِی اوُچُون حَق یوُلنِی توُتگوُچِی، عَدالَت بِیلَن شَهادَت – گوُواهلِیک بِیرگوُچِی بوُلِینگِیز! بِیران قَومنِی یامان کوُرِیشِینگِیز سِیزلَرنِی عَدالَت قِیلمَسلِیککَه تارتمَه سِین! عَدالَت قِیلِینگِیز! شوُ تَقواگه یَقِینراقدِیر. اَلله دَن قوُرقِینگِیز! اَلبَتَّه اَلله قِیلَه یاتگن عَمَللَرِینگِیزدَن خَبَرداردِیر.

اِیندِی،رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم نِی اَصحابلَرِینِی حَقارَت قِیلَه دِیگن یا اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلَه دِیگن کِیشِیلَرنِی کِیملَر اِیکَه نِینِی بِیلِیشِیمِیز کِیرَک؟ چوُنکِی بُو جُودَه مُهِم. اوُلَرنِی تَجزِیَه قِیلِیشِیمِیز لازِم. چوُنکِی اوُلَرنِی اوُزِی بِیر نِیچَه دَستَه گه تَقسِیملَه نِیشگن. اوُلَرنِی بَعضِیسِی خَوارِجلَرگه اوُحشَیدِی وَ طَبِیعَتاً اوُلَرنِی حُکمِی هَم خَوارِجلَرنِی حُکمِیدِیک بوُلَه دِی وَ تَکفِیر بوُلِیشمَیدِی؛ حوُددِی عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ وَ اوُ کِیشِیگه اوُحشَه گنلَر اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشمَه گه نِیدِیک.

باشقَه بِیر دَستَه اِیسَه مُغِیرَه اِبنِ سَعِید وَ اَبوُ الخَطّابنِی دَستَه سِی بوُلَه دِی، جَعفَر صادِق عَلَیهِ السَّلامنِی اوُزِی وَ اوُ کِیشِینِی آتَه سِی باقِر رَحِمَهُ الله وَ اوُلَردَن کِییِینگِی بَرچَه اَئِمَّه لَر غوُلّاتلَرنِینگ مَنَه بُو دَستَه سِینِی تَکفِیر قِیلِیشگن، باشقَه فِرقَه لَردَگِی اوُلَمالَر هَم طَبِیعَتاً اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن. اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِینِیشِی صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِینِیشِیگه باغلِیق بوُلمَه گن، یَعنِی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِینِیشِینِی دَلِیلِی، اوُلَر صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی بُولگن اِیمَس، بَلکِی اوُلَردَه مَوجُود بُولگن عَقِیدَه لَر سَبَبلِی تَکفِیر قِیلِیشگن، بُو فَقَط اوُلَرنِی اِیشانچلَرِیدَن بِیرِی بوُلگن خالاص. شُو سَبَبلِی هَم، فَلانچِی عالِم  فَلان عَصردَه وَ فَلان مَکاندَه شِیعَه غوُلّاتلَرِینِینگ بِیر دَستَه سِینِی یا حَتَّی باشقَه فِرقَه لَرنِی تَکفِیر قِیلگه نِیدَن خَبَردار بوُلگن پَیتِینگدَه؛ اَنَه اوُشَه مَذهَبدَه تَکفِیر قِیلِینگنلَر کِیملَر اِیکَه نِینِی یَحشِیلَب اوُرگن وَ حُکمنِی اوُلَرگه عُمُوم حالَتدَه بِیرمَه.  مَثَلاً مَنَه شوُ اوُتگن بِیر نِیچَه اوُن یِیللِیک آرَه سِیدَه حَنَفِی اوُلَمالَرِی کِیلِیب حَنَفِیلَرنِی آرَه سِیدَن کوُتَه رِیلِیب چِیققَن قادِیانِیلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشدِی، هِندِستان وَ پاکِستاندَگِی حَنَفِیلَرنِی اوُزِی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشدِی. اِیندِی سِین کِیلِیب قادِیانِیلَرنِی بَهانَه سِیدَه حَنَفِیلَرنِی هَمَّه سِینِی تَکفِیر قِیلمَه گِین. اِعتِبار بِیر، نِیمَه قِیلَه یاتگه نِینگنِی یَحشِیلَب فِکرلَه؟

یاکِی مَنَه شوُ اوُتگن بِیر نِیچَه اوُن یِیللِیکدَه سوُدَندَه مالِکِیلَرنِی آرَه سِیدَن اِخوانُ الجُمهُرِیُّون ناملِی بِیر گوُرُوه مَحمُود مُحَمَّد طاهَه ناملِی حُلوُلِی اَدَشگن صُوفِی تامانِیدَن وُجُودگه  کِیلدِی، مَنَه بوُ شَخص اَوَّل پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلدِی، سوُنگرَه خُدالِیکنِی هَم اِدَّعا قِیلدِی وَ حوُددِی باشقَه غوُلّاتلَرگه اوُحشَب نَماز اوُندَن وَ اوُنِی مُرِیدلَرِیدَن آلِیب تَشلَنگه نِینِی وَ نَماز توُگه گه نِینِی وَ اوُنِی اوُقِیشگه اِیختِیاج قالمَه گه نِی بارَه سِیدَه حُکم چِیقَردِی. سوُدَندَگِی مالِکِی اوُلَمالَرِی اوُنِی کُفرِی بارَه سِیدَه حُکم چِیقَرِیشدِی وَ مَملَکَتنِی رَئِیسِی نَمِیرِینِی دَورِیدَه اوُلدِیرِیلدِی، گوُواه بوُلگه نِیمِیزدِیک اوُنِی جوُدَه کوُپ مُرِیدلَرِی اَمِیرِکَه دَن، کَنَدَه دَن پَناه تاپِیشدِی، اوُلَرنِی جوُدَه کوُپلَرِی سِکوُلار وَ سِکوُلارزَدَه گوُرُوهلَرنِی اَخبارات واسِیطَه لَرِیدَه هَنُوز هَم اوُزلَرِیگه خاص بوُلگن بوُزغوُنچِیلِیک بِیلَن مَشغوُلدِیرلَر. اِعتِبار بِیرِیب دِققَت بِیلَن قَرَه بُو یِیردَگِی حُکم قَیسِی گوُرُوهگه بِیرِیلیَپتِی؟ اوُلَرنِی تَکفِیر بُولِیشلَرِیگه نِیمَه سَبَب بُولگن؟ اوُلَرنِی تَکفِیر بوُلِیشلَرِیگه مالِکِی بوُلگنلِیکلَرِی سَبَب بوُلمَه گنمِی؟ قادِیانِیلَرنِی تَکفِیر قِیلِینِیشلَرِیگه هَم اوُلَرنِی حَنَفِی بوُلگنلِیکلَرِی سَبَب بوُلگن اِیمَس، یوُق. یاکِی اوُتگن بِیر نِیچَه اوُن یِیللِیکنِی مابَینِیدَه شافِیعِی کوُردلَرِینِی اوُرتَه سِیدَه هَم سَیِّید مُصطَفَی ظُهُور قِیلدِی وَ بِیرِینچِی مَهدُوِیَتنِی اِدَّعا قِیلِیب چِیقدِی، بُو اِیش آرقَه لِی اِیراندَه اَطرافِیگه آدَم جَملَه ماقچِی بوُلَه دِی، لِیکِن اِیشِی اوُحشَه مَگچ، نُبَوَّتنِی اِدَّعا قِیلَه دِی وَ اوُزِی بِیلَن بِیرگه کَلَماتِی اَلله ناملِی یَنگِی قُرآن آلِیب کِیلدِی، بُو شَخص هَم بِیزلَرنِی مُجاهِدلَرِیمِیز تامانِیدَن غَربِی هوُراماننِی یَقِینِیدَه اوُلدِیرِیلدِی. اِیراندَگِی بَهائِیلَر وَ بابِیلَر هَم شوُ یوُلنِی باسِیب اوُتِیشگن.

اَدَشگن گوُرُوهلَر هَمَّه مَذهَبلَردَه تاپِیلگن وَ حاضِردَه هَم تاپِیلَه دِی، مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن دِیارلَرنِی اَکثَرِیدَه اِسلامِی حُکوُمَتنِی اوُشلَب توُرُوچِی قُدرَت بوُلمَه گنلِیگِی  وَ سِکوُلارِیزم دِینِینِی مُهَیّا قِیلگن شَرائِطلَرِی کوُندَن – کوُنگه کوُپَه یِیب بارَه یاتگه نِی سَبَبلِی،شَخصِی آزادلِیکلَر یا عَقِیدَه وِی آزادلِیکلَر یا کُفر آزادلِیکلَرِی نامِی آستِیدَه اوُلَرنِی حِمایَه قِیلِینَه دِی. اَگر بِیر مَذهَبنِی آرَه سِیدَن بِیر دَستَه جوُدا بوُلِیب تَکفِیر قِیلِینَه دِیگن بُولسَه، سِین مَنَه بُو مَذهَبنِی هَمَّه سِینِی جوُدا بوُلگنلَر بِیلَن بِیرگه تَکفِیر قِیلِیشِینگ شَرط اِیمَس.

حُوپ، حاضِردَه صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلَه دِیگن دَستَه دَن تَشقَرِی یَنَه باشقَه بِیر دَستَه مَوجُود بوُلِیب، اوُلَر اَلله نِینگ پَیغَمبَر یوُبارگنلِیگِینِی وَ اوُزِینِی کِتابِیدَه صَحابَه لَر وَ رَسُول لله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَهلِی بَیتلَرِی حَقِیدَه نِیمَه لَرنِی اَیتگه نِینِی یَحشِی بِیلِیشَه دِی؛ اَمّا شوُنگه قَرَمَسدَن اَلله گه مُخالِف بوُلگنلِیکلَرِی وَ اَلله گه، اِسلام دِینِیگه قَیصَرلِیک قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشَه دِی. حوُددِی اَهلِی کِتابگه اوُحشَب اوُلَر بِیزلَرنِی کافِر دِییِیشَه دِی:     «الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ ۖ وَإِنَّ فَرِيقًا مِّنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ» (بقره/146) ) بِیز کِتاب عَطا اِیتگن کِیمسَه لَر (یَهُودِی وَ نَصرانِیلَر) اوُنِی (مُحَمَّد پَیغَمبَرنِی) اوُز فَرزَندلَرِینِی تَنِیگن کَبِی تَنِیدِیلَر.

حوُپ، مَنَه بوُ گوُرُوه هَم صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشَه دِی وَ بِیزلَرنِی هَم تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، مَنَه بوُلَرنِی گوُرُوهِی اَلاهِیدَه باشقَه بِیر گوُرُوه.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِینِی حَقارَت قِیلَه یاتگنلَر قَیسِی دَستَه دَن اِیکَه نِیگه اِعتِبار بِیرِیشِینگ وَ اوُلَرگه مُناسِب حُکمنِی صادِر قِیلِیشِینگ کِیرَک. اَگر یَهوُدِی بوُلسَه دِیمَک اَهلِی زِمَّه بوُلَه دِی، نَصرانِی بوُلسَه اَهلِی زِمَّه بوُلَه دِی، اَهلِی کِتاب وَ شِبهِ اَهلِی کِتاب،صابِیئِن، مَجُوسِی بوُلسَه اَهلِی زِمَّه بوُلَه دِی. بِرادَر مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیزلَرنِی کافِر دِییدِی، اَمّا بِیزلَرنِی آرَه مِیزدَه یَشَه شَه دِی وَ بِیزلَر اوُلَرنِی اَمنِیَتِینِی تَعمِینلَه شِیمِیز کِیرَک. بِیز تَصَوُّر قِیلِیب کوُرگِین، عُمَر اِبنِ خَطّاب بَیتُ المَقَدَّسدَگِی نَصرانِیلَر بیلَن توُزگن پَیمانِیدَه، بِیزلَر اوُنِی بوُت دِیب حِسابلَیدِیگن صَلِیبنِی هَم اَهلِی کِتابنِی ماللَرِیدِیک مُخافِظَت قِیلِیشنِی هَم زَمانَه تِینِی بِیرَه دِی.

حوُپ،خَوارِجلَر هَم مِینگلَب صَحابَه لَرنِی وَ بِیزلَرنِی مُرتَد دِیب بِیلِیشَه دِی. بِیزلَرنِی کافِر وَ مُرتَد دِیگن کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِینِی اوُلدِیرِیشِینگگه یاکِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِیشِینگگه یا اوُلَرگه باشقَه چَه مُناسَبَتدَه بوُلِیشِینگگه دَلِیل یوُق. رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی اَصحابلَرِینِی حَقارَت قِیلَه یاتگن کِیشِیلَر قَیسِی دَستَه دَن اِیکَه نِیگه اِعتِبار بِیرِیشِینگ وَ اوُلَرگه مُناسِب حُکمنِی صادِر قِیلِیشِینگ لازِم.

 تَعوِیل قِیلَه یاتگن وَ عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ گه اوُحشَه گنلَرنِی وَ باشقَه صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلَه یاتگن، تَعوِیل قِیلَه یاتگن خَوارِجلَرگه اوُحشَه گن مُسُلمانلَرنِی اوُزِینگنِی بِرادَرِینگ دِیب بِیل وَ اَیتگِینکِی:   «إخواننا بَغوا عَلَينَا» یا «قَومٌ بَغوا “عَلَينَا اِعتِبار بِیردِینگلَرمِی، اوُلَر تَعوِیل یوُزَه سِیدَن صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، مِینگلَب صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن. اِمامِی عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ تَعوِیل قِیلِیب مِینگلَب صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلگن خَوارِجلَرگه نِسبَتاً اوُمُّ المُؤمِنِین عایِشَه رَضِیَ الله عَنها اوُلَرنِی آرَه سِیدَه بوُلگن جَمَل لَشکَرِیگه نِسبَتاً قِیلگن مُعامَلَه سِینِی قِیلَه دِی وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِینِی مُسُلمان دِیب حِسابلَیدِی.

چوُنکِی اوُلَرنِی عُذرِی بار، سِین اَگر اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلماقچِی بوُلسَنگ اَوَّل توُرت مَرحَلَه  وَ توُرت فِیلتِیردَن اوُتکَه زِیشِینگ کِیرَک. حوُپ، عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ مِین وَ سِیندَن وَ مِین بِیلَن سِینگه اوُحشَه گن مِینگلَب کِیشِیلَردَن کوُرَه شَرِیعَتدَن آگاهراق بوُلگن وَ شَرِیعَتنِی یَحشِیراق بِیلَردِی. غوُلّاتلَرگه نِسبَتاً هَم  اوُلَرنِینگ اوُزلَرِیگه خاص حُکمنِی صادِر قِیل، اَگرچِی اوُلَرنِی هَر اوُچچاوِی صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیش بُویِیچَه مُشتَرَک نوُقطَه لَرگه اِیگه بوُلِیشسَه هَم ، اَمّا اوُلَرنِی هَر بِیرِی اوُزِیگه خاص حُکمگه شامِل بوُلَه دِی.

سَواللَر جُودَه کوُپ. مَنَه بوُ هَم صُوفِیلَر وَ توُرلِی- هِیل جِهادِی گوُروُهلَر حَقِیدَه، اَمّا سِیزلَر بِیرگن سَواللَرنِی اَکثَرِی شِیعَه لَر وَ شِیعَه غوُلّاتلَرِی حَقِیدَه بِیرِیلگن، مَنَه بُو خُمس حَقِیدَه، بُو اِیسَه اِمامَت وَ وِلایَت حَقِیدَه، مَنَه بُو صِیغَه وَ توُقِیَه حَقِیدَه وَ ……..گوُیاکِی شِیعَه لَر حَقِیدَه بَحث بوُگوُنگِی کوُن اوُچُون مادَه بوُلگنگه اوُحشَیدِی. حوُپ، مُشکِلِی یُوق، حاضِر تَنَفُّس اِعلان قِیلَه مِیز وَ مِین هَم سِیزلَرگه اوُحشَب کِیک بِیلَن شَربَت تَناوُل قِیلَی، شوُندَن سُونگ بوُگوُنگِی اِرتِداد دَرسِیمِیزگه باغلِیق بوُلگن باشقَه سَواللَرگه جَواب بِیرَه مِیز. شِیعَه لَرنِی عَقِیدَه سِیگه تِیگِیشلِی بوُلگن باشقَه سَواللَرنِی اِیسَه فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَرنِی دَرسِیمِیزدَه مُفَصَّل بَیان قِیلَه مِیز اِنشا ءلله.

سَواللَرنِی کوُپِی اَفسُوسکِی یاکِی بَختِیمِیزگه هَر قَندَی سَبَب بِیلَن بوُلسَه هَم، 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی عُمُومِی اِرتِدادِی حَقِیدَه بِیرِیلگن، کوُپ سَواللَر مَنَه شُو زَمِینَه دَه بِیرِیلِیبدِی. آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگه نِیمدِیک بوُندَی سَواللَر شُو کوُننِی عُرفِیگه، اِیختِیاجِیگه اَیلَنگنگه اوُحشَیدِی ، اَلبَتَّه بُو سَواللَرگه اوُزِینِی رَوِیشِی بِیلَن جَواب بِیرِیلِیشِی کِیرَک. مِین رافِیضِیلَر نِقابِی بِیلَن 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی عُمُومِی اِرتِدادِی حَقِیدَه بِیرِیلگن بَرچَه سَواللَرنِی اوُقِیب چِیقدِیم، مِینِی فِکرِیمچَه مَنَه بُو مُعَمّالَرنِی،سَواللَرنِی اِیلدِیزِی مُشَخَّص بِیر جایگه بارِیب تَقَلَه دِی، بوُنِی بِیرگه لِیکدَه تِیکشِیرِیب چِیقِیشِیمِیز لازِم بوُلَه دِی، چوُنکِی بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه مَنَه بُو فَتوالَر اَهلِی قِبلَه نِی فایدَه سِیگه  بُولگنمِی یاکِی اَهلِی قِبلَه نِی دُشمَنلَرِینِی فایدَه سِیگه بوُلگنمِی، توُشوُنِیب یِیتَه مِیز؛ یَعنِی بوُ تَرکِیب تَشقِی آشکار کافِرلَر یاکِی اِیچکِی پِینهان کافِرلَر یا مَحَلِّی مُرتَدلَرگه اوُحشَه گن اَهلِی قِبلَه نِی دُشمَنلَرِیدَن عِبارَتمِی؟ اِیچکِی پِینهان کافِرلَرنِی اِیسَه اَنَه اوُشَه سِکوُلارزَدَه لَر وَ مُنافِقلَر تَشکِیل قِیلَه دِی.

حوُپ،چِیگه رَه لَنگن وَ تار توُشوُنچَه بُویِیچَه هَم مَنَه بُو سِینَه رِینِی، فِتنَه نِی تِیکشِیرِیب چِیقِیش آرقَه لِی شُو نَرسَه نِی توُشوُنِیب یِیتِیشِیمِیز لازِمکِی، مَنَه بُو فَتوا اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی فایدَه سِیگه بوُلگن وَ اوُلَرگه حِذمَت قِیلگنمِی یا 12 اِماملِیک شِیعَه لَرگه مِی؟ 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی عُمُومِی اِرتِدادِینِی سِینَه رِیسِی وَ فِتنَه سِینِی اوُرتَه گه تَشلَه نِیشِی اَلله نِی شَرِیعَتِیگه مُوافِق بوُلگنمِی وَ اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرگه حِذمَت قِیلگنمِی یا 12 اِماملِیک شِیعَه لَرگه حِذمَت قِیلگنمِی؟ بُو مَذهَبنِی آرقَه سِیگه توُرِیب آلگن  تار نَظَرلِی کِیشِیلَرنِی توُشوُنچَه سِی بوُلِیب، اوُلَر اوُزلَرِیگه خاص بوُلگن مَذهَبگه، کوُز- قَرَشگه، تَفسِیرگه اَهَمِیَت بِیرِیشَه دِی، اوُلَرگه شوُ نَرسَه لَر فایدَه لِی بُولگن یا بوُلمَه گنلِیگِینِی بِیلِیشلَرِی کِیرَک، یَعنِی اوُلَرنِینگ مَنَه بوُ تار وَ چِیگه رَه لَنگن توُشوُنچَه لَرِی اوُزلَرِینِی مَذهَبلَرِینِی فایدَه سِیگه بوُلگنمِی یا مَذهَبنِی ضَرَرِیگه مِی؟

اَگر موُمکِین بوُلسَه کامپُوتِیرِینگِیزدَگِی اَبُو بَصِیرنِی اوُشَه کِتابِینِی آچِیب بِیرسَنگِیز، جَزاکُمُ الله خَیراً.

مُسُلمانلَرنِینگ اِینگ قَتتِیق قوُل دُشمَنلَرِی بوُلمِیش مُرتَدلَر حَقِیدَگِی مَجلِیسِیمِیزنِی باشلَه شِیمِیزدَن آلدِین، مَنَه بُو زَمِینَه دَگِی عَمَلِی، تِیرِیک مِثالگه اِیشارَه قِیلماقچِیمِیز، چوُنکِی سِیزلَرنِی سَواللَرِینگِیز هَم مَنَه شُو زَمِینَه دَه بِیرِیلگن وَ بِیزلَر بوُ آرقَه لِی دُشمَن قَندَی قِیلِیب بِیزلَردَگِی جاهِللِیک سَبَبلِی، بِیزلَر اوُچُون تِیآرِیَه وَ فِکرِی مَرجَع بوُلَه آلِیشلَرِینِی وَ بِیزلَرنِی قَدَملَرِیمِیزنِی اوُزلَرِی هاحلَه گن یوُللَرگه هِدایَت قِیلَه آلِیشلَرِینِی وَ مُسُلمانلَرنِی قَندَی قِیلِیب دُشمَن چِیزِیب چِیققَن رِیجَه، دَستوُر اَساسِیدَه عَمَل قِیلِیشلَرِینِی کوُرسَه تِیب بِیرماقچِیمِیز. مَنَه بُو نَرسَه نِهایَتدَه خَطَرلِیدِیر.

دُشمَن مُسُلمانلَرنِینگ جاهِللِیگِی سَبَبلِی سُوئِستِفادَه قِیلگن اوُرِینلَردَن بِیرِی، مَنَه شوُ مُنافِقلَر کَلِیمَه سِی بوُلَه دِی. بوُنگه مِثال جُودَه کوُپ.   اوُتگن بِیر نِیچَه یِیل مابَینِیدَه باشقَه لَرگه قَرَگندَه کوُپراق گوُرُوهلَر تامانِیدَن بوُرتتِیرِیب کوُرسَه تِیلگن نَرسَه خَوارِج مَسَلَه سِی بوُلِیب، جوُدَه کوُپ بِرادَرلَرِیمِیزگه نِسبَتاً یالغاندَن نِسبَت بِیرِیشدِی،باشقَه بِیرِی اِیسَه ناتوُغرِی اِیشلَه تِیلگن “مُشرِکلَر” وَ “اَهلِی بِدعَت” اِصطِلاحلَرِی بوُلَه دِی، اوُچِینچِیسِی هَم جَهاندَگِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی عُمُومِی اِرتِدادِی مَسَلَه سِیدوُر، اوُلَرنِی فَتوالَرِیدَه حَتَّی بِیر دانَه بوُلسِین اِستِثنا هَم تاپِیلمَیدِی.

مَنَه بوُ لایِیحَه نِی اِرایَه بِیرُوچِیسِی اَبُو بَصِیر طَرطوُسِی اِسملِی شَخص اِیکَنلِیگِینِی وَ اَنگلِیَه دَه یَشَه یاتگنلِیگِینِی وَ حاضِرچَه نَتانِینگ توُرکِیَه هَمدَه سِکوُلار توُرکِیَه حُکوُمَتِینِینگ بَرچَه مُخالِفلَرِینِی قَتتِیق قوُل دُشمَنلَرِیگه تِیگِیشلِی کَنَلِینِی مِکرَفانلَرِیدَن بِیرِی حِسابلَه نِیشِینِی یَحشِی بِیلَه مِیز. چُونکِی توُرکِیَه نِینگ سِکوُلار وَ طاغوُت حُکوُمَتِی یِیوراپَه نِینگ بِیرلَشگن کُفر لَشکَرِینِی بِیر بوُلَه گِی بوُلِیب نَتا وَ نَتانِی وَکِیلِی نامِی بِیلَن سوُرِیَه نِی توُپراغِیدَه فَعالِیَت آلِیب بارَه دِی، نَتا سِکوُلار توُرکِیَه حُکوُمَتِینِی وَ اوُنِی لَشکَرِینِینگ کَنَلِی آرقَه لِی اوُزِینِینگ سوُرِیَه دَگِی، عِراقدَگِی، اَفغانِستاندَگِی وَ باشقَه مِنطَقَه لَردَگِی مَقصَدلَرِینِی، مَنفَعَتلَرِینِی، رِیجَه لَرِینِی آلدِینگه سِیلجِیتگن وَ حاضِردَه هَم سِیلجِیتیَپگن.

دِیمَک، بُو یِیردَه اَگر توُرکِیَه نِینگ طاغوُت وَ سِکوُلار حُکوُمَتِی سوُرِیَه دَه یاکِی باشقَه بِیر مِنطَقَه دَه عَمَلِیاتلَرنِی باشلَه گن پَیتِیدَه، توُرکِیَه دَولَتِینِی اوُزِی حَملَه قِیلیَپتِی، دِیب فِکرلَه مَنگلَر، بَلکِی بُو یِیردَه اَصلِیدَه نَتا اِیش آلِیب باریَپگن. جوُدَه یَحشِی، اَگر اِعتِبار بِیرگن بُولسَنگِیزلَر اوُتگن آیدَه نَتا سُورِیَه دَگِی اِیشلَرگه اَرَه لَه شِیشِی کِیرَکلِیگِینِی تَصدِیقلَه دِی. نَتانِی اَعضالَرِی هَم بوُنِی تَصدِیقلَشدِی. نَتا تَصدِیقلَه گندَن سُونگ اَستَه – سِیکِینلِیک بِیلَن توُرکِیَه سُورِیَه چِیگه رَه لَرِیگه یَقِینلَشدِی وَ سُورِیَه گه کِیرِیب سِیکِین اَستَه اوُزِینِی حَربِی عَمَلِیاتلَرِینِی دَولَه نِینگ نَظارَتِی آستِیدَگِی مِنطَقَه لَردَه باشلَه دِی،حاضِردَه اوُلَر بِیر مُعامَلَه نِی اوُستِیدَه حَرج بوُلِیب کِیتَه یاتگن اَمِیرِکَه نِینگ نَوکَرلَرِیگه هُجُوم قِیلِیشگن.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم اَبُو بَصِیر توُرکِیَه سِکوُلار حُکوُمَتِینِینگ، اَلبَتَّه نَتانِینگ مِکرَفانلَرِیدَن بِیرِی بوُلگن. اَبُو بَصِیر بوُندَن کوُرَه هَم اوُزاقراق اوُتمِیشگه اِیگه. بُو کِیشِی اَنگلِیَه دَه ساکِن بوُلِیب یَشَیدِی، اَمِیرِکَه وَ اَنگلِیَه سِکوُلار حُکوُمَتلَرِی 1423 هِجرِی بَرابَر 2002/8/3 مِلادِی یِیلدَه عِراقنِی اِیشغال قِیلِیشگه وَ جَنگگه تَیّارگرلِیک کوُرَه یاتگن پَیتِیدَه،  ” الشِّيعَةُ الرَّوافِضُ طائِفَةُ شِرْكٍ ورِدَّةٍ» ناملِی کِتابنِی نَشر قِیلَه دِی. بُو کِتابنِی نَشر قِیلِیشدَن مَقصَد عِراقنِی اِیشغال قِیلِیشگه زَمِینَه،شَرائِط مُهَیّا قِیلِیشدَن عِبارَت بوُلگن، شِیعَه وَ سُنِّیلَرنِی اوُزَرا بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن مَشغُول قِیلِیش، هَمدَه اَمِیرِکَه وَ اَنگلِیَه وَ اوُلَرنِی باشقَه اِتِّفاقداشلَرِی اوُچُون فَعالِیَت مَیدانِینِی آچِیب بِیرِیش وَ عَمَل قِیلِیش آزادلِیگِینِی وُجوُدگه کِیلتِیرِیش بوُلگن اِیدِی. مَنَه بُو، کِتابنِی یازِیشدَن بُولگن مَقصَدلَرنِی بِیرِی بوُلَه دِی.

بِیز شوُنِی هَم یَحشِی بِیلَه مِیزکِی، سِکوُلارِیستلَر آدَملَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی مَوجُود بوُلگن مَذهَبلَردَن اوُزلَرِینِی مَقصَدلَرِیگه یِیتِیش اوُچُون بِیر اَبزار صِیفَتِیدَه فایدَه لَه نِیشَه دِی، اِندانِیزِیَه دَه نَصرانِیلَر بِیلَن مُسُلمانلَر بِیر – بِیرلَرِینِی قَتلِی عام قِیلِیشَه دِیمِی یا اَفرِیکَه نِی نِیگِیرِیَه سِیدَه وَ مَرکَزِی اَفرِیکَه دَه مَنَه بُو حادِیثَه نَصرانِیلَر بِیلَن مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه صادِر بوُلَه دِیمِی یاکِی پاکِستاندَه،عِراقدَه،لِیوَندَه، بَحرَیندَه، عَرَبِستاندَه، کَشمِیردَه، آذَربَیجاندَه، سُورِیَه دَه، یَمَندَه وَ …….شِیعَه وَ سُنِّیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه صادِر بوُلَه دِیمِی یائِنکِی اِیرلَندِیَه دَه پراتِیستَنت وَ کَتالِیک مَذهَبلَرِی یا راسِّیَه دَه پراوَسلَو وَ کَتالِیکلَر یاکِی اِسرائِلدَه یَهُودِیلَر بِیلَن نَصرانِیلَرنِی آرَه سِیدَه یاکِی یَهُودِیلَر بِیلَن مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه جَنگلَر صادِر بوُلَه دِیمِی، بوُنِی اوُلَرگه فَرقِی یوُق. سِکوُلارِیستلَر اوُچُون  بُو یِیردَگِی اِینگ مُهِم نَرسَه، مَنَه بوُلَرنِینگ بَرچَه سِینِی بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن جَنگ قِیلِیشِیدوُر.

مَنَه بُو حالَتلَرنِی هَمَّه سِیدَن بوُلگن سِکوُلارِیستلَرنِینگ مَقصَدِی،بُو مَذهَبلَرگه اِیرگه شوُچِیلَرنِی اِیچکِی جَنگلَرنِی واسِیطَه سِیدَه ضَعِیفلَشتِیرِیش، چَرچَه تِیش وَ نااوُمِید قِیلِیش وَ نِهایَت اِیسَه سِکوُلارِیزم دِکتَتارلِیگِینِی قانوُنلَرِی گه وَ حُکمِیگه راضِی قِیلِیش،بوُیسِیندِیرِیش هَمدَه کافِر باسقِینچِیلَرنِی وَ اوُلَرنِی مَحَلِّی نَوکَرلَرِی یَنَدَه کوُپراق جوُلان اوُرِیشلَرِی اوُچُون مَیداننِی آچِیب بِیرِیشدَن عِبارَت. مَنَه بُو اوُلَرنِینگ اِینگ آرزُو قِیلِینگن مَقصَدلَرِی بوُلِیب، شَیطانگه اِیرگه شوُچِیلَر بُو جَرَیان اوُچُون اَنَه اوُشَنچَه وَحشِیانَه زَمِینَه لَرنِی،شَرائِطلَرنِی مُهَیّا قِیلِیشگن. آسمانِی شَرِیعَتلَرگه وَ مَذهَبلَرگه، اِسلامِی فِرقَه لَرگه اِیرگه شوُچِیلَر مَنَه بُو حالَتلَردَه بِیر – بِیرلَرِینِی قِیرِیش بِیلَن مَشغُول بُولگن پَیتلَرِیدَه اِیچکِی مُرتَد سِکوُلارِیستلَر وَ بوُتوُن جَهان کافِر سِکوُلارِیستلَرِی هَمَّه نِی اوُستِیدَن کوُلِیشَه دِی وَ بوُندَن کِیلگن فایدَه نِی هَم چوُنَتکلَرِیگه اوُرِیشَه دِی.

اَبُو بَصِیرنِی کِتاب یازِیشِی وَ آلِ سَعُودنِی فاسِد، سَلطَنَت اوُلَمالَرِینِی فَتوالَرِینِی نَشر بِیرِیلِیشِی مَنَه شُو مَقصَدلَر یوُلِیدَه قِیلِینَه دِی. اَمّا بُو کِتاب اوُشَه یِیللَردَه اُسامَه بِن لادِن وَ اوُ کِیشِیگه اوُحشَه گن جِهادِی سَلَفِیلَرنِی هَم یا اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی هَم اِعتِبارِیگه سَزاوار بوُلمَیدِی. چوُنکِی بَرچَه شَرعِی مُبارِز گوُرُوهلَرنِی، دَستَه لَرنِی آرَه سِیدَه اَبُو اَنَس شامِی رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن بُویُوک شَرعِیلَر مَوجُود بوُلِیب، اَبُو بَصِیرگه اوُحشَه گن کِتابخانَه اوُلَمالَرِیگه یاکِی آلِ سَعُودنِی سَلطَنَت مُفتِیلَرِیگه، اَبُو قَتادَه گه اِیختِیاج بوُلگن اِیمَس، مَنَه بوُ کِیمسَه لَر عَقِیدَه وِی وَ فِکرِی جِهادِی رَهبَر صِیفَتِیدَه جایگاهگه اِیگه بوُلِیشمَه گن. هانِی سَباعِی آدَم حِسابلَنگن اِیمَس. طارِق عَبدُالحَلِیم هَم هِیچ کِیم بوُلگن اِیمَس. مَنَه بُو کِیمسَه لَر وَ اوُلَرگه اوُحشَه گنلَر اَهَمِیَت بِیرِیلَه دِیگن آدَم حِسابلَنگن اِیمَس، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُشَه پَیتلَردَه اَبُو اَنَس شامِی رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن بُویُوک شَرعِیلَر بار اِیدِی، اوُلَر اوُزلَرِینِینگ یازگن نَرسَه لَرِیدَه شِیعَه لَرنِی بِرادَرلَر دِیب خِطاب قِیلِیشَردِی. اَبُو بَصِیر وَ اَبُو قَتادَه گه اوُحشَه گن کِتابخانَه اوُلَمالَرِی یاکِی آلِ سَعوُدنِی فاسِد اوُلَمالَرِی اَگرچِی آشکار دُشمَن حِسابلَنگن طاغوُتلَرنِی بَرابَرِیدَه سُوکوُت قِیلسَه هَم، اَمّا حوُددِی شُو طاغوُتلَرگه مُخالِف بوُلگن باشقَه طاغوُتلَرگه حَملَه قِیلِیشَه دِی وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرنِی جارِی قِیلوُچِیلَرگه، آزادلِیک طَلَب قِیلوُچِیلَرگه نِسبَتاً اِیسَه نَوبَتدَن جَنگ آلِیب بارِیشگن وَ آلِیب بارِیشیَپگن.

هَر قَندَی حالَتدَه هَم، شَرعِیلَرنِی اوُلدِیرِیلِیشِی وَ اوُرتَه دَه خاصِل بُولگن بوُشلِیق، جِهادِی حَرَکَتلَردَه مِیلِیتَه رِیزم رُوحِینِی کوُچَیتِیرَدِی وَ بُو سَفَر اِدِییالاگِیَه وَ عَقِیدَه نِی اَسلَحَه هِدایَت قِیلدِی. اِیدِییالاگِیَه وَ عَقِیدَه نِی اَسلَحَه  هِدایَت قِیلِیشِی، بُو نِهایَتدَه خَطَرلِی نَرسَه؛ اَصلِیدَه اَسلَحَه عَقِیدَه گه تابِع بُولِیب اوُنِی اِیختِیارِیدَه بُولِیشِی کِیرَک. مَنَه بوُ نَرسَه نِهایَتدَه خَطَرلِی نَرسَه اِیکَنلِیگِی جُودَه هَم مُهِم نُوقطَه دِیر. اِدِییالاگِیَه وَ عَقِیدَه اَسلَحَه گه تابِع بوُلمَسلِیگِی،بَلکِی اَسلَحَه عَقِیدَه وَ اِدِییالاگِیَه نِی اِیختِیارِیدَه بوُلِیب اوُنگه تابِع بُولِیشِی لازِم.

اَبُو مُصعَب زَرقاوِی اَنَه شوُ یَققال اوُزگه رِیشنِینگ باشلاوچِیسِی بوُلَه دِی، اوُ کِیشِینِی بِیرِینچِی قوُیگن قَدَمِی اَبُو بَصِیرنِی  «الشِّيعَةُ الرَّوافِضُ طائِفَةُ شِرْكٍ ورِدَّةٍ» ناملِی کِتابِینِی قَبوُل قِیلِیش وَ اوُنِی جایلَشتِیرِیش بوُلدِی. اَبُو مُصعَب زَرقاوِی اوُتمِیشدَه بار نَرسَه لَر هَمدَه اَبُو اَنَس شامِی رَحِمَهُ الله ، اُسامَه بِن لادِن رَحِمَهُ الله وَ اوُ کِیشِیگه اوُحشَه گن عالِملَر وُجُودگه کِیلتِیرگن وَ عَصرلَردَن بُویان دَوام اِیتِیب کِیلَه یاتگن نَرسَه لَر بِیلَن اَبُو بَصِیرتَیّارلَه گن نَرسَه نِی اوُرتَه سِینِی باغلاوچِی حَلقَه بوُلدِی.  بُو کِیشِی  «الشِّيعَةُ الرَّوافِضُ طائِفَةُ شِرْكٍ ورِدَّةٍ» نِی عَینِی اوُزِینِی گوُرُوهِینِینگ رائِج  عَقِیدَه سِی قِیلِیب آلدِی، حاضِرگِی کوُنگه چَه اوُنِی یوُلِینِی دَوام اِیتتِیرُوچِیلَر اَبُو بَصِیرگه وَ آلِ سَعُودنِی مُفتِیلَرِیگه اوُحشَه گن دُشمَننِینگ طَرحِیگه کوُرَه عَمَل قِیلِیشیَپتِی، لِیکِن اوُلَر مَنَه بُو کِیمسَه لَر آشکار دُشمَن اِیکَه نِینِی وَ بوُتوُن جَهان سِکوُلار کافِرلَرِینِی هَمدَه اوُلَرنِینگ مَحَلِّی طاغوُتلَرِینِی اِیختِیارِیدَگِی خادِم اِیکَه نِینِی یَحشِی بِیلِیشَه دِی.

اَبُو بَصِیر طَرطوُسِی اَنگلِیَه دَه توُرِیب عِراقگه حَملَه قِیلِیش اوُچُون زَمِینَه مُهَیّا قِیلَه یاتگن پَیتِیدَه وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن وَ آلِ سَعُودنِینگ فاسِد، سَلطَنَت اوُلَمالَرِی مَنَه شوُ مَوضُوع بُویِیچَه اوُزلَرِینِی فَتوالَرِینِی تَنظِیم قِیلگن عِبارَه، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن اِماملَرنِی اوُرتَه سِیدَه مَنَه بُو شَکلدَه اوُتمِیشدَه بوُلگن هَم اِیمَس وَ حاضِردَه هَم یوُق.مَنَه بوُنگه اَساساً بوُتوُن جَهاندَگِی شِیعَه لَرنِی حُکمِی اِرتِداد بوُلِیب قالَه دِی وَ بَرچَه شِیعَه لَرنِی اِرتِدادِیدَه شُبهَه لَنگن کِیشِینِی اوُزِی هَم مُرتَد حِسابلَه نَه دِی. حَتِّی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه دَگِی بَرچَه اِماملَرنِی، اِبنِ تَیمِیَّه، اِبنِ کَثِیر،اِبنِ حاجَر،نَوَوِی وَ باشقَه لَرنِی سَوال آستِیگه قوُیگن وَ تِیللَرِینِی اِیککِی قَرِیچ قِیلگن کِیمسَه لَر هَم پَیدا بوُلدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی بوُندَی عَقِیدَه گه اِیگه بوُلِیشگن اِیمَسدِی.

بُونِی کِیتِیدَن دُنیادَگِی هَمَّه شِیعَه لَرگه قَرشِی جَنگ اِعلان قِیلِیندِی، باسقِینچِیلَر بِیلَن مُتَّحِد بوُلِیب مُرتَد بوُلگن شِیعَه لَر بوُلَه دِیمِی یا باسقِینچِیلَر بِیلَن بِیرگه جَنگ قِیلَه یاتگن شِیعَه لَر بوُلَه دِیمِی یا بِیطَرَف بوُلگن شِیعَه لَر بوُلَه دِیمِی یاکِی جَنگ مَیدانِیدَن  مِینگلَب کِیلامِیتر اوُزاقدَه یَشَه یاتگن شِیعَه لَر بوُلَه دِیمِی فَرقِی یُوق. یَعنِی بَرچَه شِیعَه لَر فَقَطگِینَه عَیبِی شِیعه بوُلگنلِیگِی سَبَبلِی اوُلدِیرِیلِیشِی وَ اوُلَرنِی عِبادَت قِیلَه دِیگن مَکانلَرِی هَم نابوُد قِیلِینِیشِی کِیرَک اِیدِی، بُو اِیش حاضِرگِی پَیتدَه هَم دَوام اِیتیَپتِی.

اوُتگن دَورلَردَه اُسامَه بِن لادِن رَحِمَهُ الله گه یا اَبُو یَحیَی لِیوِی رَحِمَهُ الله گه اوُحشَه گن کِیشِیلَر مَنَه بُوندَی اِنحِرافِی وَ چَرچَه تَه دِیگن جَنگلَرنِی آلدِینِی آلِیشگن اِیدِی، اَمّا بُو کِیشِیلَر وَ اوُلَرگه اوُحشَه گن آگاه عالِملَر اوُلدِیرِیلگچ، مَنَه بوُ وَیرانگر، اِنحِرافِی جَنگنِی آلاوِینِی یاقِیلِیشِیگه قَرشِی قِیلِینگن بَرچَه قَرشِیلِیکلَر نَتِیجَه سِیز بوُلِیب قالدِی وَ بِیر گوُرُوه مُجاهِدلَرنِی اوُرتَه سِیدَه جَنگ باشلَندِی، نَتِیجَه دَه اِیسَه اَنگلِیَه، اَمِیرِکَه وَ مَحَلِّی مُرتَدلَرگه اوُحشَش تَشقِی باسقِینچِیلَرنِی، سِکوُلار کافِرلَرنِی وَ اَبُو بَصِیرگه اوُحشَه گن کِتابخانَه مُفتِیلَرِینِی کوُنگلِی جایِیگه توُشدِی.

اَمّا بُو، اوُلَرنِینگ اِیشِی آخِیرِیگه یِیتدِی، دِیگه نِی اِیمَسدِی، بَلکِی اوُلَر سوُرِیَه دَه هَم بوُ سِینَه رِینِی اِجرا قِیلِیشماقچِی اِیدِیلَر، اَلبَتَّه شِیعَه وَ سُنِّینِی اوُرتَه سِیدَه اِیمَس، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه قِیلِیشنِی رِیجَه لَشتِیرِیشَه دِی؛ اوُلَر مُشرِک کافِرنِینگ یَهُودِی کافِردَن یا نَصرانِی کافِرنِی مَجُوس وَ صابِیئِندَن فَرقِی نِیمَه اِیکَه نِینِی فَهملَه مَسدَن توُرِیب بُو ایشگه قول اوریشه دی؟ تحمیناً اوزلرینی وظیفه لرینی بجه ریب بولیشگن اهلی سنّت دیب معروف بولگن فرقه لر بیلن تشیّع دیب معروف بولگن فرقه لرنی اورته سیدگی جنگلر، اهلی سنّت دیب معروف بولگن فرقه لرنینگ اوزینی آره سیگه کیریب کیله دی.

بُو یِیردَگِی قِیزِیق نَرسَه شوُکِی، اَبُو بَصِیر کِتابخانَه مُفتِیلَرِینِی یاکِی اَنگلِیَه دَگِی مُفتِیلَرنِی، حَتَّی دارُ الکُفرلَردَه ساکِن بُولِیب یَشَه یاتگن مُفتِیلَرنِی آرَه سِیدَه بِیرِینچِیلَردَن بوُلِیب، اَهلِی سُنَّتنِی اوُزَرا قَتلِی عامِی اوُچُون هِیچ قَندَی شَرعِی دَلِیلنِی اِرایَه بِیرمَسدَن توُرِیب فَتوا چِیقَرگن کِیشِی سَنَلَه دِی، اوُ شَرِیعَتگرا مُجاهِدلَرگه هَم خَوارِج حُکمِینِی بِیرگن. مَنَه بُو فَتوا وَ کَلِیمَه لَر تَشقِی کافِرلَر بِیلَن مَحَلِّی مُرتَدلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی اِتِّحادنِی آسانلَشتِیرَدِی وَ مِینگلَب مُخلِص مُجاهِدلَرنِی قانِینِی وَ مالِینِی حَلال قِیلَدِی وَ بوُندَن تَشقَرِی مِینگلَب مُسُلمان مُجاهِدلَر، مِینگلَب مُهاجِرلَر قَتلِی عام قِیلِیندِی وَ مِینگلَب یاش بالَه لَر، عَیاللَر اوُلِیمگه مَحکوُم بوُلِیشدِی وَ یوُزلَب مُهاجِر عَیاللَرنِی، قِیزلَرنِی ناموُسِیگه تَجاوُز قِیلِیندِی، بُو اِیشلَرنِی هَمَّه سِی سوُرِیَه نِی اوُزِیدَه صادِر بوُلدِی. دَولَه گه قَرشِی فَتوالَرنِی اوُزِینِی نَتِیجَه سِینِی بِیرگچ، نَوبَت جَولانِینِی توُدَه سِیگه؛ گوُرُوهِیگه کِیلدِی. بوُ گوُرُوه حَقِیدَه اَیتِیشدِیکِی، بوُلَر هَم اَنَه بوُلَر بِیلَن بِیر هِیل نَرسَه، شوُندَن سوُنگ اوُلَرگه تَشلَه نِیشدِی، کوُردِینگِیزمِی نَوبَتدَن اِیش آلِیب بارِیشَه دِی. اَوَّل اِعتِبار بِیرِیشَه دِی، اَنگلِیَه نِی وَ نَتانِی اِیختِیاجِی قَندَی؟ شوُنگه قَرَب، طاغوُتلَرنِی کوُندَه لِیک اِیختِیاجِیگه کوُرَه مُناسِب فَتوا بِیرِیشَه دِی.

آلِ سَعُودنِینگ فاسِد،سَلطَنَت اوُلَمالَرِینِینگ کوُپ حاللَردَه اَاوُدِیا آوازِی هَم مَوجُود بوُلگن فَتوالَرِینِی تِیکشِیرِیب اوُتِیرمَسدَن کِیلتِیرِیلگن  یِیتتِیتَه لِیک دَلِیللَرنِی کوُرِیب چِیقَه مِیز، اَنگلِیَه دارُ الحَربِیدَه ساکِن بوُلگن وَ بَرچَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگنِی عَسکَرِی وَ آلِیب بارُوچِیسِی بوُلمِیش اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی اِرتِدادِی بُویِیچَه کِیلتِیرگن دَلِیللَرنِی کوُرِیب چِیقَه مِیز:  

 أولاً: من جهة قولهم بتحريف القرآن … !   اوُلَر قُرآننِی تَحرِیفِیگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی. 

وتحريفهم للقرآن الكريم يأتي من جهتين، اَیتِیشلَرِیچَه اوُلَر اِیککِی جِهَتدَن قُرآننِی تَحرِیفِیگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی:

• تحريف في التأويل والتفسير:  قُرآننِی تَعوِیل وَ تَفسِیرِیدَه تَحرِیفگه دوُچار بوُلِیشگن. یَعنِی مَنَه بُو شَخصنِی یا باشقَه مَذهَبلَرنِی تَفسِیرِیگه قَرشِی رَوِیشدَگِی تَفسِیرگه اِیگه دُورلَر، یَعنِی مَنَه بُو شَخصنِی با باشقَه مَذهَبلَرنِی تَعوِیلِیگه قَرشِی رَوِیشدَگِی آیَت وَ آیَتلَر بُویِیچَه باشقَه بِیر تَعوِیلگه اِیگه دوُرلَر. دِیمَک باشقَه لَرنِی تَعوِیلِی وَ تَفسِیرِیگه قَرشِی تَعوِیل وَ تَفسِیرگه اِیگه بوُلگن کِیشِیلَر مُرتَد بوُلِیشَه دِی. چوُنکِی مَنَه بوُندَن سوُنگ هَم اِیشارَه قِیلَه مَنکِی، بُو شَخصنِی اَیتِیشِیچَه، کِیمکِی مَنَه بُو دَلِیللَرنِی بِیرِیگه اِیگه بوُلسَه مُرتَد حِسابلَه نَه دِی وَ اِرتِدادنِی بَرچَه اَحکاملَرِی اوُنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک.
• قولهم بتحريف التنزيل صراحة:   اوُلَرنِی آچِیق- آیدِین اِعتِقاد قِیلِیشلَرِیچَه، قُرآننِی نازِل بوُلِیشِیدَه تَحرِیف صادِر بوُلگن. هَمَّه اوُرِینلَرنِی بَیان قِیلَه مِیز.

• ثانياً: يأتي كفرهم من جهة قولهم بقرآن فاطمة، ونزول الوحي عليها … !
• ثالثاً: يأتي كفرهم من جهة غلوهم في الأئمة، والقول بعصمتهم …!
• رابعاً: يأتي كفرهم من جهة تكفيرهم للصحابة، وعامة المسلمين …! 
• خامساً: يأتي كفرهم من جهة إنكارهم للسنة وجحودهم لها …!

سادساً: يأتي كفرهم من جهة مظاهرتهم لأعداء الأمة من الكفرة والمشركين على أبناء الأمة من المسلمين الموحدين …!

یَعنِی هَر قَندَی مَذهَبدَن بوُلگن کِیشِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی کافِرلَرنِی حِمایَه قِیلسَه، اوُشَه مَذهَبنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِی. سُبحانَ الله، بِیلمَیمَن قَندَی قِیلِیب وَ نِیمَه اوُچُون مُسُلمانلَر مَنَه بوُ جِنایَتکارانَه مَسَلَه لَرگه وَ فَتوالَرگه اِعتِبار بِیرِیشمَه گن اِیکَن؟

• سابعاً: يأتي كفرهم من جهة وقوعهم في الشرك وتوجههم بالعبادة والدعاء للمخلوق … !
• مَنَه بوُلَر بَرچَه شِیعَه لَرنِینگ بِیر طائِفَه حالَتِیدَه هَمَّه سِینِی اِرتِدادِی اوُچُون اَبُو بَصِیر کِیلتِیرگن دَلِیللَردُور، اوُنِی اوُزِینِی اِدَّعا قِیلِیشِیچَه، مَنَه بوُ دَلِیللَرنِی هَر بِیرِی یَککَه حالَتدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی بَرچَه سِینِی بِیر طائِفَه بُویِیچَه اِرتِدادِیگه بائِث بوُلَه آلَه دِی وَ اَیتِیشَه دِیکِی:   خُلاصَة القول في الشيعة الروافض: هذه هي الأوجه التي ألزمتنا بالقول: بأن الشيعة الروافض ـ الاثنى عشرية ـ طائفة شرك وردة، و واحدة من تلك الأوجه السبعة ـ الآنفة الذكر ـ تكفي للجزم بكفر وردة هذه الطائفة المارقة.

اوُ مَنَه بوُ مُقَدِّیمَه بِیلَن شوُندَی خوُلاصَه گه کِیلیَپتِیکِی، مَنَه بُو دَلِیللَرنِی بِیرارتَه سِی اَگر بِیر کِیشِیدَه تاپِیلسَه، مُرتَد بوُلَه دِی وَ حَدِیث، فِقه کِتابلَرِیدَه کِیلگن مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِینِی هَمَّه سِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک. سِیزنِی فِکرِینگِیزچَه، اَگر مَنَه بُو حُکملَر صَحِیح بوُلَه دِیگن بوُلسَه، – اَلبَتَّه بُو حُکملَر صَحِیح اِیمَس – اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَه نِیچَه نَفَر آدَم مُسُلمان سَقلَه نِیب قالَه دِی؟ اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی اَکثَرِیَتِی مُرتَدگه اَیلَه نِیب کِیتمَیدِیمِی؟ بِیر آزگِینَه دِققَت بِیلَن فِکر قِیلِینگلَرچِی. مَنَه بُو آدَمنِی اَیتِیشِیچَه مَنَه بُو دَلِیللَردَن بِیرارتَه سِیگه اِیگه بوُلگن کِیشِی مُرتَد حِسابلَه نَه دِی. شُو سَبَبلِی هَم، کوُرِیب توُرگه نِیمِیزدِیک شوُ یِیردَه اوُنِی اِیشِی شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی بِیلَن توُگیدِی – دَه، اِیندِی باشقَه بِیر فِرقَه گه حَملَه قِیلَه دِی، اوُ بوُلَرنِی اوُستِیدَه هَم فَتوا بِیرِیشِی وَ اوُلَر هَم اوُلدِیرِیلِیشِی کِیرَک، نَوبَت دَولَه گه کِیلَه دِی؛ دَولَه نِی هَم اِیشِینِی نِهایَه سِیگه یِیتکَزگچ اِیسَه، جَولانِینِی گوُرُوهِیگه تَشلَه نَه دِی؛ جَولانِینِی اِیشِی آخِیرِیگه یِیتگچ باشقَه سِیگه حَملَه قِیلَه دِی. اوُنِی اَیتِیشِیچَه، مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی بِیرارتَه سِیگه اِیگه بوُلگن کِیمسَه مُرتَد بوُلَه دِی. اَمّا ، اوُشَه زَماندَگِی اوُنِی مَنظوُرِی شِیعَه لَر بوُلگن اِیدِی، شوُنِینگ اوُچُون هَمَّه شِیعَه لَرنِی بِیر طائِفَه حالِیدَه مُرتَد دِیب اِعلان قِیلِیب اَیتَه دِیکِی:     وقولنا أن الشيعة الروافض طائفة شرك وردة؛ يعني أنها تُجرى عليها ـ كطائفة ـ جميع أحكام الردة ومتعلقاتها وتبعاتها المبينة والمفصلة في كتب الحديث والفقه … ! 

نِهایَتدَه خَطَرلِی. رِدَّه اَحکاملَرِینِی هَمَّه سِی وَ حَدِیث، فِقه کِتابلَرِیدَگِی مُفَصَّل وَ رَوشَن بوُلگن اوُنگه تَعَلُّقلِی نَرسَه لَر اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینَه دِی،  تُجرى عليها كطائفة. اِعتِبار بِیرِیب قَرَنگلَر، مَنَه بُو جِنایَتکارنِی، مَنَه بوُ قانخوُرنِی وُجُودِیدَه بِیر آزگِینَه بوُلسَه هَم اِنسانِیَت بارمِیکِین؟  تُجرى عليها كطائفة.

آلدِین هَم اِیسلَه تِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، دُنیادَگِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد اِیکَنلِیکلَرِی حَقِیدَگِی فَتوا اَهلِی سُنَّتنِینگ اِماملَرِینِی آرَه سِیدَه تاپِیلمَیدِی،بوُ اوُمَّتنِی سَلَفِی صالِحلَرِینِی اوُرتَه سِیدَه دُنیادَگِی بَرچَه  شِیعَه لَر مُرتَد اِیکَه نِی بارَه سِیدَگِی سوُز هِیچ قَچان تاپِیلگن اِیمَس، بوُ فَتوا اَنگلِیَه وَ فارس کوُرفَه زِیدَگِی عَرَب دَولَتلَرِینِینگ کَنَلِی آرقَه لِی اَهلِی سُنَّت مُجاهِدلَرِینِینگ بِیر قِیسمِینِی عَقِیدَه وِی وَ اَخبارات واسِیطَه لَرِیدَگِی اَدَبِیاتگه قَندَی قِیلِیب کِیرِیب کِیلگه نِی مُشَخَّص بوُلدِی. اَلبَتَّه بوُندَن آلدِینراق آلِ سَعُودنِی خائِن، سَلطَنَت اوَلَمالَرِی وَ یامان مُفتِیلَر تامانِیدَن 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ هَمَّه سِینِی کافِر نامِی آستِیدَه اِرایَه بِیرِیلگن اِیدِی، مَنَه بوُندَی اَخماقگرچِیلِیکنِی هِیچ کِیم قِیلگن اِیمَسدِی، یَعنِی بِیر مَذهَب اوُچُون اِرتِداد نامِیدَن فایدَه لَه نِیشمَه گن، بوُلِیب هَم بُو مَذهَبنِی آرَه سِیدَه توُرلِی- هِیل وَ گاهِیدَه بِیر – بِیرِیگه زِد فِرقَه لَر مَوجُود بُولَه دِی، هَرگِیز اوُلَر بِیر – هِیل بوُلِیشمَه گن وَ حاضِردَه هَم بِیر- هِیل اِیمَسلَر. آلِ سَعُودنِینگ اَنَه اوُشَه فاسِد وَ سَلطَنَت اوُلَمالَرِی هَم مُرتَد اِیمَس بَلکِی کافِر سوُزِیدَن فایدَه لَه نِیشَه دِی، اوُلَر اوُزلَرِینِی اَخماقگرچِیلِیکلَرِینِی بُو دَرَجَه دَه قِیلِیب کوُرسَتماقچِی بوُلِیشمَه گن.

 دِیمَک، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی فِقهِی مَنبَع لَرِی وَ کِتابلَرِیدَن بوُ اِیش اوُچُون اوُتمِیش تاپَه آلمَیمِیز، اَمّا مَنَه بوُ یِیتتِی دَلِیلنِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِینگ مَنبَعلَرِی بُویِیچَه عَمَلِی وَ تَدقِیقِی تِیکشِیرُولَرنِی اوُتکَزگه نِیمِیزدَن سوُنگ وَ مَنَه شُو فِرقَه لَر تامانِیدَن قوُیِیلگن اوُصُوللَرگه کوُرَه، بوُ توُزاقنِی فاش قِیلِیب اِیضاحلَب بِیرِیشگه قادِر بوُلَه مِیز، بُو نَرسَه حاضِرگه چَه مُسُلمان دِیارلَرِینِی اَکثَرِیدَه بِیگوُناه اِنسانلَرنِی قانِیدَن عِبارَت اَرِیقچَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیردِی وَ مَنَه بوُ فَتوالَرنِی  اِجرا قِیلوُچِیلَرنِی اوُزِیگه هَم آغِیر وَ دَحشَتلِی ضَربَه لَرنِی یِیتکَزدِی.

حاضِرنِی اوُزِیدَه شوُنِی اَیتِیش لازِمکِی، مَنَه بُو یِیتتِیتَه لِیک دَلِیللَرنِی هَمَّه سِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرگه اِیمَس، بَلکِی شِیعَه لَرگه مُنتَسِب غوُلّاتلَرگه تِیگِیشلِی. وَ مَنَه بوُ یِیتتِیتَه لِیک اوُرِینلَرنِی هَمَّه سِیدَه بِیز 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ توُتگن آشکار مُناسَبَتِینِی اَنِیق کوُرَه آلَه مِیز، حَتَّی بُو اوُرِینلَرنِی بِیرِی حَقِیدَه بِیزلَر بِیر نِیچَه آشکار فَتوالَرگه وَ بِیر نِیچَه رِسالَه گه ،هَمدَه مَنَه بُو یِیتتِیتَه لِیک اوُرِینگه رَدِّیَه صِیفَتِیدَه مُفَصَّل کِتابگه گوُواه بوُلَه مِیز.

اَبُو بَصِیر یالغان اَیتیَپتِی. شُو یِیردَه مُختَصَر صوُرَتدَه اَبُو بَصِیرنِی یالغانلَرِینِی بِیر آزگِینَه فاش قِیلِیشِیمِیز لازِم بوُلَه دِی. نِیمَه اوُچُون اوُنِی یالغان دِییَپمِیز؟ چوُنکِی گِییاگرَه فِیَه اوُقِیتُوچِیسی اوُزِینِی شاگِردِیگه مَکَّه اِیراننِی شِمالِیدَه جایلَشگن وَ حِیتای اَفرِیکَه دَولَتلَرِیدَن بِیرِی دِیب اوُرگتیَپتِی. گِییاگرَه فِیَه اوُقِیتوُچِیسِی اوُچُون بُو خَطا وَ ناتوُغرِی توُشوُنچَه وَ ناتوُغرِی تَعوِیل اِیمَس، بَلکِی بوُتوُنلَی آچِیق – آیدِین حَقِیقَتنِی پِینهان قِیلِیش وَ یالغان گپِیرِیش ، هَمدَه شاگِردِیگه یالغاننِی یِیتکَه زِیش حِسابلَه نَه دِی. اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَردَگِی غوُلّاتلَر بِیلَن شوُ فِرقَه لَرنِی اوُزِینِی آرَه سِیدَگِی فَرقنِی توُشوُنمَیدِیگن عالِم مَوجُود اِیمَس. اَلبَتَّه مَنبَع لَردَه اوُلَرنِینگ بوُلغَه نِیشلَرِی تاپِیلِیشِی موُمکِین. حاضِرنِی اوُزِیدَه هِیچ کِیم قادِیانِیلَرنِی اَهلِی سُنَّتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه مَیدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چُونکِی مَنَه بوُ فِرقَه لَرنِی اوُزِی اوُلَردَن بَرائَت قِیلگن وَحَتَّی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن. شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه هَم مَنَه بُو قائِدَه تَدقِیقاتچِیلَر اوُچُون حوُددِی کوُندِیک رَوشَن وَ آشکار نَرسَه. تَحقِیق قِیلَه یاتگن کِیشِی اوُچُون اَبُو بَصِیرنِی یالغان اَیتَه یاتگه نِی آچِیق – آیدِیندوُر، بوُ اَبُو قَتادَه نِینگ حاضِرگِی پَیتدَگِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی نَصِیرِی اِیکَنلِیکلَرِی بارَه سِیدَگِی یالغانِیگه اوُحشَیدِی.

  هَر قَندَی صُورَتدَه هَم اَبُو بَصِیر طَرطُوسِینِی یالغانلَرِینِی کوُرِیب چِیقَه مِیز، جوُنکِی اوُ اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِیگن جِنایَتنِی باشلَب بِیرگن وَ بُو جِنایَت هَنُوز هَم دَوام اِیتِیب کِیلیَپتِی. بُو شَخص اوُشَه دَلِیللَرِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد اِیکَه نِی بارَه سِیدَه اَیتَه دِیکِی:

• أولاً: من جهة قولهم بتحريف القرآن …!  اوُلَر قُرآننِی تَحرِیفِیگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی.   وتحريفهم للقرآن الكريم يأتي من جهتين:
• تحريف في التأويل والتفسير:     قُرآننِی تَعوِیلِی وَ تَفسِیرِیدَه تَحرِیفگه دوُچار بوُلِیشگن. یَعنِی چوُنکِی بُو شَخصنِی یا باشقَه مَذهَبلَرنِی تَفسِیرِیگه قَرشِی باشقَه تَفسِیرگه اِیگه؛ یَعنِی چوُن آیَت وَ آیَتلَردَه مَنَه بُو شَخصنِی یا باشقَه مَذهَبلَرنِی تَعوِیلِیگه قَرشِی باشقَه چَه تَعوِیلگه اِیگه بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، اوُلَر مُرتَددوُرلَر.

مَنَه بوُ حالَتدَه، باشقَه لَرنِی تَعوِیلِیگه وَ تَفسِیرِیگه قَرشِی بُولگن تَعوِیل وَ تَفسِیرگه اِیگه هَر قَندَی کِیشِی مُرتَد بوُلَه دِی. سِیزنِی فِکرِینگِیزچَه بَو اَخماقگرچِیلِیک وَ جِیننِیلِیک اِیمَسمِی؟ مَنَه بوُنگه اوُحشَه گن شَخصلَرنِی کِیملِیگِینِی بِیلِیب توُرِیب بوُلَرنِی سوُزلَرِینِی قَبوُل قِیلَه دِیگن وَ اوُزلَرِینِی شَرِیعَت اَحکاملَرِینِی اِجرا قِیلوُچِیلَر دِیب حِسابلَیدِیگن کِیمسَه لَر، بوُندَن هَم کوُرَه اَخماقراق وَ جِیننِیراق دِیب سَنَلَه دِی.

اِبنِ حَزم اَندَلوُسِی رَحِمَهُ لله اَیتَه دِیکِی: ” هِیچ قَیسِی بِیر مُسُلماننِی اِعتِقاد بابِیدَگِی فَتوا یا سوُز سَبَبلِی تَکفِیر قِیلِیب بوُلمَیدِی، اوُ کِیشِی دَوام اِیتِیب اَیتَه دِیکِی: بِیر گوُرُوه اوُلَمالَر شوُ عَقِیدَه دَه کِی، هِیچ قَیسِی مُسُلمان عَقِیدَه یا فَتوا سَبَبلِی تَکفِیر وَ تَفسِیق قِیلِینمَیدِی. بِیر نَرسَه بارَه سِیدَه اِجتِهاد قِیلگن وَ مُعتَقِید بُولگن کِیشِینِی قوُلگه کِیرِیتگن نَرسَه سِی حَق وَ اَجرگه اِیگه؛ اَگر حَقِیقَتدَه حَقنِی قوُلگه کِیرِیتگن بوُلسَه اِیککِی اَجرگه اِیگه بوُلَه دِی،اَگر حَقدَه خَطا قِیلگن بوُلسَه، بِیر اَجرگه اِیگه بوُلَه دِی. بُو اِبنِ اَبُو لَیلِینِی، اِمامِی اَبُو حَنِیفَه نِی، شافِیعِینِی، سُفیان ثَورِینِی،داوُد اِبنِ عَلِینِی نَظَرِی. بُو مِین شوُ بوُگوُنگِی کوُنگه چَه تَنِیگن نَظَر اِیگه لَرِینِینگ حَتَّی صَحابَه  رَضِیَ الله عَنهُ نِینگ نَظَرِی بوُلَه دِی، اوُلَرگه قَرشِی چِیققَنلَرنِی حاضِرگه چَه کوُرمَه دِی.”

اَبُو بَصِیر وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَردَن فَقَط مَنَه بُو اوُرِیننِی اوُزِینِی قَبوُل قِیلِیشلِیک، یَعنِی سِیز بِیلَن اِجتِهاددَه، تَفسِیردَه یا تَعوِیلدَه فَرقگه اِیگه بوُلگن هَر قَندَی مُسُلماننِی مُرتَد دِییِیشلِیک، بُو مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه اِیچکِی جَنگلَرنِی اِیجاد قِیلِیش وَ اوُلَرنِی بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن مَشغُول قِیلِیشدَن عِبارَت. مَنَه بُو کِیملَرنِی لایِیحَه سِی؟ بُو لایِیحَه کِیملَرنِی فایدَه سِیگه حِذمَت قِیلَه دِی؟ نِیمَه اوُچُون بِیر آز فِکر قِیلِیشنِی هاحلَه مَیسِیزلَر؟ سِیز بِیر تَفسِیرنِی وَ حَتَّی بِیر مَذهَبنِی یامان کوُرگه نِینگِیز سَبَبلِی، عَدالَتنِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیب  اوُنِی مُرتَد دِییسِیزمِی؟ نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی سِیزنِی تَفسِیرِینگِیز وَ تَعوِیلِینگِیزگه قَرشِی تَفسِیرگه وَ تَعوِیلگه اِیگه،طَبِیعَتاً اوُ هَم سِیزنِی مُرتَد دِیب سَنَیدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی فَلان آیَت بوُیِیچَه سِیزنِی تَفسِیرِینگِیز وَ تَعوِیلِینگِیز اوُنِیکِیدَن فَرق قِیلَه دِی. یَعنِی بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ صَحابَه لَر، تابِیعِینلَر وَ فِرقَه لَرنِینگ، اِسلامِی مَذهَبلَرنِینگ بَرچَه اَئِمَّه لَرِی آیَتلَرنِی تَعوِیل وَتَفسِرِیدَه بِیر- بِیرلَرِیدَن فَرق قِیلِیشمَه گنمِی؟ مَنَه بوُ نَرسَه سَبَبلِی بِیز اوُلَرنِی مُرتَد دِییِیشِیمِیز کِیرَکمِی؟ اَلله سَقلَه سِین.

قَدرلِی دوُستلَر، اَوَّل هَم بِیر نِیچَه بار اَیتگنمِیز چوُنکِی اَهَمِیَتِی بار؛ بِیزلَر واحِد اوُمَّتنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِیگن وَ مَنَه بوُ واحِد اوُمَّتدَن واحِد اِجماعنِی اِرایَه بِیرَه دِیگن، نَتِیجَه دَه اِیسَه مُسُلمانلَرنِی تَفَرُّقدَن نَجات تاپَه دِیگن اوُلِی الاَمر شوُراسِیگه اِیگه اِیمَسمِیز. دِیمَک مَن بُو نِعمَتگه یِیتگوُنچَه توُرلِی- هِیل تَفسِیرلَر وَ تَعوِیللَرنِی مَوجُود بوُلِیشِی مَجبُورِی حالَت، بوُندَن قوُتوُلِیشنِی عِلاجِی یُوق. اَگر اوُندَن قوُتوُلِیشنِی هاحلَه سَنگ اِسلامِی حُکوُمَتنِی تَشکِیل قِیلِیشگه حَرَکَت قِیل. اَگر اوُنِی بَدَلِی بار بوُلسَه، اوُنِی اِصلاح قِیلِیشگه، یوُقارِیراقگه کوُتَه رِیشگه یاردَم بِیر، بوُندَن سُونگ اِسلامِی فُقَهالَرگه باغلَنگن اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی تَشکِیل قِیلِیب بَرچَه تَفَرُّقلَرگه خاتِیمَه بِیر.

 اَمّا اَبُو بَصِیر یالغانچِی وَ بُو شَخصنِی فِتنَه لَرِینِی عَمَلگه آشِیرَه دِیگن کِیمسَه لَرنِی هَمَّه سِی مُسُلمانلَرنِی یَنَدَه کوُپراق تَفَرُّققَه ، حارلِیککَه، مُوَفَّقِیَتسِیزلِیککَه وَ حُکوُمَت قُدرَتِیگه، شوُراگه، اوُمَّتگه، واحِد اِجماعگه یِیتمَسلِیککَه یِیتَکلَشیَپتِی، بوُ صَحابَه لَرنِی وَ تابِعِینلَرنِی وَ اِسلام اَئِمَّه لَرِینِی مَنهَجِیگه قَرشِی، هَمدَه مُسُلمانلَرنِی بَرچَه مَنفَعَتلَرِیگه زِدّوُر. مَنَه بوُ کِیمسَه لَر مُسُلمانلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگلَرنِی آلِیب بارُوچِیلَر بوُلِیشَه دِی، اوُلَر اِسلام دُشمَنلَرِینِینگ مُسُلمانلَرگه قَرشِی وَ تَبلِیغِی جَنگِینِی پِیادَه عَسکَرلَرِی حِسابلَه نِیشَه دِی. مَنَه بُو نَرسَه لَردَه کِیمنِی شُبهَه سِی بار؟ تَفَرُّق یَعنِی زَلِیللِیک، وَحدَت یَعنِی قُدرَت. بوُلَر مُسُلمانلَرنِی زَلِیللِیگِی یوُلِیدَه حَرَکَت قِیلِیشیَپتِی، اوُلَر مُسُلمانلَرنِینگ وَحدَتگه یِیتِیشِیشلَرِیگه رُحصَت بِیرِیشمَیدِی.

اَئِمَّه وَ تابِعِین اوُزلَرِینِینگ بَرچَه حَرَکَتلَرِی آرقَه لِی کافِرلَرنِینگ اِسلام دِینِیگه کِیرِیشلَرِینِی هاحلَردِیلَر. اَمّا بَعضِیلَر دُشمَننِینگ رُوحِی جَنگلَرِینِی پایدِیوارِیگه کوُرَه اوُزِینِی مُسُلمان بِرادَرِینِی، آپَه- سِینگلِیسِینِی اِسلامدَن چِیقَه رِیب یوُبارِیشگه کِیچکِینَه بوُلسَه هَم بَهانَه قِیدِیرِیب یوُرِیبدِی. مَنَه بُو دَستَه دَگِی کِیمسَه لَرنِی اَصحاب،تابِعِینلَر،بوُیُوک اَئِمَّه لَر بِیلَن اوُرتَه سِیدَگِی فَرقِی قَنچَه لِیک کوُپلِیگِینِی بِیلَه سِیزلَرمِی؟ اوُلَر بِیر- بِیرِیگه عُمُوماً تِیسکَه رِی حَرَکَت قِیلِیشیَپتِی دِیب اوُیلَیسَن. سِین اوُزِینگنِی بُو اِیککِی یوُلنِی قَیسِی بِیرِیدَه اِیکَنلِیگِینگنِی تَعیِین قِیلِیشِینگ کِیرَک.  

• قولهم بتحريف التنزيل صراحة: اوُلَرنِی آچِیق- آیدِین اِعتِقاد قِیلِیشلَرِیچَه، قُرآننِی نازِل بوُلِیشِیگه تَحرِیف صادِر بُولگن.

اَفسُوسکِی، مِین مَنَه بُو دَلِیلنِی بَعضِی بِیر مُجاهِد، قوُراللَنگن بِرادَرلَرنِی یازمَه رَوِیشدَگِی حَتَّی وِیدِییالَرِیدَگِی،اَاوُدِیا تَسمَه لَرِیدَگِی مَنبَعلَرنِی اَکثَرِیدَه کُوریَپمَن، آخِیرگِی پَیتلَردَه بُو دَلِیلنِی اوُلَرنِی مَنبَعلَرِیدَه قَیتَه – قَیتَه کوُردِیم؛  اوُلَر مَنَه بُو بِیر دَلِیلنِی بوُتوُن دُنیادَگِی بَرچَه شِیعَه لَرنِی اِرتِدادِی اوُچُون دَلِیل وَ اوُلَرنِی قَتلِی عامِی اوُچُون رُحصَتنامَه قِیلِیب آلگن، فَقَط مَنَه بُو بِیرگِینَه دَلِیل. یَعنِی اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی تَنزِیلدَگِی تَحرِیفگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی. مَنَه شُو بِیرگِینَه دَلِیلنِی اوُلَرنِی قِیرغِینِی اوُچُون سَبَب قِیلِیب آلِیشگن. اوُلَرنِی اوُلدِیرِیش اوُچُون دَلِیل قَیسِی؟ حوُددِی شُو دَلِیل.

اَصلِیدَه اِیسَه، حاضِردَه هَم وَ اوُتگن عَصرلَردَه هَم اَکثَر شِیعَه لَرنِینگ نَظَرِی بُویِیچَه قُرآن  تَحرِیف بوُلمَه گن ، اوُلَر مَوجُود رِوایَتلَرنِی یا ضَعِیف یا یَسَمَه یا بِیگانَه دِییِیشگن. قُرآننِی تَحرِیفِی اوُچُون کِیلتِیرِیلگن بِیر نَظَرنِی بَرابَرِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ بوُیُوک عالِملَرِینِی یوُزلَب نَظَرِی مَوجُود بوُلِیب، اوُلَر مَنَه بُو فاسِد نَظَرگه اِعتِقاد قِیلِیشمَه گن وَ حَتَّی بوُ نَظَرگه قَرشِی رِسالَه لَر ،کِتابلَر یازِیشگن. اِینتِیرنِیتدَه بِیر بار یازِیب کوُرِینگلَر،مَنَه بُو بارَه دَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه تا حاضِرگِی پَیتگه چَه قَنچَه دَن- قَنچَه کِتابلَر یازِیلگه نِینِی بِیلِیب آلَه سِیزلَر.  

اَلبَتَّه،سِیز اوُلَرنِی مَنبَعلَرِیدَه مَنَه بوُنِی تَصدِیقلَیدِیگن رِوایَتلَر بار، دِییِیشِینگِیز موُمکِین. حَه، بوُندَی ضَعِیف رِوایَتلَر باشقَه فِرقَه لَرنِی مَنبَع لَرِیدَه هَم مَوجُود. اَمّا، حاضِرگِی پَیتدَه بُو فِرقَه مَنَه بُو رِوایَتلَرنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی وَ بُو رِوایَتلَرنِی صَحِیح دِیب حِسابلَشمَیدِی،اَگرچِی اوُتگن عَصرلَردَه اوُشَه فِرقَه لَر تامانِیدَن قَبوُل قِیلِینگن بوُلِیشِیگه قَرَمَسدَن حاضِر قَبُول قِیلِیشمَیدِی. بِیز هَم حاضِر آلدِینگِی گوُرُوهلَردَگِی اَلله نِی رَحمَتِیگه کِیتگن بِیزلَرنِینگ بُویُوک اَئِمَّه لَرِیمِیز قَبوُل قِیلِیشگن وَ اوُنگه عَمَل قِیلِیشگن جوُدَه کوُپ رِوایَتلَرنِی قَبوُل قِیلمَیمِیز، حاضِردَه بِیز اوُلَرنِی ضَعِیف دِییمِیز. حوُپ، حاضِرگِی پَیتدَه اوُلَر بوُنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی وَ اِعتِقاد هَم قِیلِیشمَیدِی. سِیز حاضِرنِی اوُزِیدَه اَلبانِی رَحِمَهُ الله ضَعِیف دِیب اَیتگن رِوایَتلَرگه بِیر قَرَنگلَر، بِیر کوُرِینگلَرچِی اَلبانِی قَیسِی رِوایَتلَرنِی ضَعِیف دِیگن اِیکَن. کوُرِینگلَر قَنچَه رِوایَت بوُنگه شامِل بوُلگن وَ عُمُوماً قَنچَه جِیلد کِتابنِی تَشکِیل قِیلَه دِی. اَمّا مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِیگه اوُتگن دَورلَردَه عَمَل قِیلِینَر اِیدِی. 

تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، سُیُوطِی رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:  اُبَی اِبنِ کَعَب وَ اِبنِ عَبّاسنِی مُصحَفِیدَه اِیککِی سوُرَه “حَفدوخُلع”    یازِیلگن اِیدِی. یَعنِی نِیمَه دِیگه نِی  بُو؟

671 یِیلدَه وَفات تاپگن قُرطُبِی اوُزِینِی  «الجامع لاحكام القرآن» تَفسِیرِیدَه اَحزاب سوُرَه سِینِی اَوَّلِیدَه یازَه دِیکِی: مَنَه بُو سوُرَه 73 آیَتدَن عِبارَت، اوُنِی 73 آیَت اِیکَه نِی بارَه سِیدَه رِوایَتلَر هَم کِیلتِیرَه دِی، سوُنگ بوُنگه قوُشِیمچَه قِیلَه دِیکِی: مَنَه بُو سُورَه نازِل بوُلگن پَیتِیدَه بَقَرَه سُورَه سِینِی مِقدارِیچَه بوُلگن اِیدِی، ( یَعنِی 286 آیَت بُولگن) رَجم آیَتِیدَه اَیتَه دِیکِی: اَگر قَرِی اِیرکَک وَ یا عَیال زِنا قِیلسَه، بُو اِیککاوِینِی تاشبُوران قِیلِینگلَر، مَنَه بُو خُدانِی قَصاصِیدُور، خُدا قُدرَتلِی وَ حَکِیم ذات!” بوُندَن سُونگ اوُمُّ المُؤمِنِین عایِشَه رَضِیَ الله عَنهادَن رِوایَت قِیلَه دِیکِی: اَحزاب سوُرَه سِی پَیغَمبَرلِیکنِی عَصرِیدَه 200 آیَت بوُلگن، لِیکِن قُرآن یازِیلگن پَیتِیدَه حاضِردَه مَوجُود بوُلگن 73 آیَتنِیگِینَه قوُلگه کِیرِیتِیشگن، بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ اِعتِبار بِیرِینگلَر بوُ نِیمَه دِیگه نِی؟ اَیتِیشیَپتِیکِی، 73 آیَتدَن عِبارَت بوُلگن اَحزاب سوُرَه سِی اَصلِیدَه 286 آیَت بوُلگن وَ اوُنِی قالگن آیَتلَرِینِی قوُلگه کِیرِیتَه آلِیشمَه گن، یَعنِی اوُنِی قالگه نِی قَیِیردَه قالگن؟ بُو یِیردَه ناصِخ وَ مَنصُوخ دِیگن مَسَلَه  لَر اوُرتَه گه تَشلَنمَه یَپتِی، چوُنکِی اوُنِی اَیتِیشِیچَه، پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی دَورلَرِیدَه بار بوُلگن،کِتابلَردَه وَ فَلانچِی وَ فَلانچِینِی مُصحَفِیدَه  هَم بار بوُلگن یاکِی اَحزاب سوُرَه سِی حَقِیدَه اَیتِیشِیچَه، پَیغَمبَرنِی عَصرِیدَه 200 آیَت بوُلگن اِیدِی وَ حاضِرگِی پَیتدَه اِیسَه 73 آیَت بار خالاص.

حوُپ،12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه هَم شوُنگه اوُحشَه گن وَحَتَّی بوُندَن کوُرَه بَتتَرراقلَرِی هَم مَوجُود. اَمّا مُهِم نَرسَه شوُکِی، اوُلَر بوُلَرنِی ضَعِیف دِیب سَنَشَه دِی وَ حاضِر هَم اوُلَرنِی قَبُول قِیلِیشمَیدِی وَ بوُلَرنِی رَد قِیلِیب کِتابلَر یازِیشگن. آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگنمَن، حاضِر هَم یَنَه بِیر تَکرارلَب اَیتَه مَن، بوُندَی اوُرِینلَر جوُدَه کوُپ. بِیزلَر اَگر اوُزِیمِیزنِی مِنطَقَه مِیز حَقِیدَه صُحبَتلَه شِیب بِیر آز کوُپراق بُو بارَه دَه اِیضاح بِیرَه مِیز. اوُتگن بِیر نِیچَه اوُن یِیللِیکدَه شافِیعِی مَذهَبِیدَگِی بِیر مُلّا سَیِّید مُصطَفَی بَرزَنجِی ناملِی شَخص عِراقنِی سَلمانِیَه سِینِی شِمالِیدَه یَنگِی پَیغَمبَر صِیفَتِیدَه چِیقِیب کِیلدِی وَ اوُزِی بِیلَن بِیرگه ” اَلله نِی کَلَماتلَرِی” ناملِی کِتاب هَم آلِیب کِیلَه دِی، مَنَه بوُ اوُشَه کِتاب دوُستلَر کوُرِینگلَر، مِینِی قوُلِیمدَه توُرِیبدِی. کوُرِینگلَر، اَلله نِی اِسمِی بِیلَن باشلَه نَه دِی،آیَتلَرنِی کوُرِینگلَر، مَنَه بُو آیَتلَرِی، مَنَه بُو یِیردَه آیَتلَرِی اوُچُون اِیضاح هَم بِیرگن، بُو یِیرگه اَربِیل عالِیگاهِیگه تِیگِیشلِی دِیب یازِیب قوُیِیلگن، قِیمَتِی هَم یازِیلگن، نَشر بِیرِیلگن یِیلِی هَم بار.  مَنَه بوُ شَخص اَوَّل مَهدُوِیَتنِی اِدَّعا قِیلگن وَ قُرآن اَساسِیدَه حُکم قِیلِیشنِی هاحلَیمَن، دِیردِی، اَمّا کِییِینچَه لِیک 1988 یِیلدَه پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلَه دِی وَ اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه ” اَلله نِی کَلَماتلَرِی” ناملِی یَنگِی قُرآن آلِیب کِیلَه دِی. مَنَه بُو یالغانچِی پَیغَمبَر اِیرانگه هَم کِیلگن، اَمّا اوُنِی قَبُول قِیلِیشمَه گن، اوُ یَنَه قَیتَه عِراقنِی کُردِستانِیگه قَیتِیب کِیتَه دِی وَ نِهایَت غَربِی هوُراماندَگِی مُجاهِدلَر تامانِیدَن اوُلدِیرِیلَه دِی، اوُنگه اِیرگشگن کِیمسَه لَرنِی اَیتِیشِیچَه اِیسَه غائِبلِیک دَورِیگه کِیتگن وَ یَنَه یَنگِیدَن قَیتِیب کِیلَه دِی.

 مَنَه بوُنگه اوُحشَش اِنسانلَر شِیعَه غوُلّاتلَرِینِی آرَه سِیدَه هَم مَوجُود بوُلگن. بوُنگه اوُحشَه گن اِنسانلَر تاپِیلگن وَ هَم ناتوُغرِی رِوایَتلَر هَم تاپِیلگن، 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اوُزلَرِینِی اوُلَردَن بَرائَت قِیلِیشگن وَ اوُلَرگه قَرشِی کِتابلَر، رَدِّیَه لَر یازِیشگن. سِیز جَزائِرِینِی بِیر کِتابِینِی کوُرَه سِیز- اوُ، اَمّا بوُنِی بَرابَرِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر تامانِیدَن اوُنلَب رَدِّیَه صِیفَتِیدَه یازِیلگن کِتابلَرنِی کوُرمَیسِیزمِی؟ یاکِی بوُلمَه سَم قُرآننِی تَحرِیف بوُلمَه گنلِیگِی بارَه سِیدَه حاضِرگِی وَ اوُتگن عَصرلَردَگِی شوُ مَذهَبنِی بُویُوک عالِملَرِینِی نَظَرِیگه عُمُوماً اِعتِبار بِیرمَیسِیزمِی؟ مَنَه بُو نَرسَه نِیمَه نِی اَنگلَه تَه دِی؟ بُو عَدالَت نِیشانَه سِیمِی؟ یا آشکار ظُلم وَ حَقِیقَتنِی پِینهان قِیلِیشمِی؟ سِیز حَقِیقَتنِی پِینهان وَ یالغاننِی تَرقَه تِیش آرقَه لِی نِیمَه نِی کِیتِیدَن توُشگنسِیز؟ اَلله بِیزلَرگه بُو نَرسَه لَرنِی تَعلِیم بِیرمَه گن، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم هَم بُو نَرسَه نِی تَعلِیم بِیرگن اِیمَسلَر، اَبُو بَکر وَ عُمَر،عُثمان رَضِیَ الله عَنهُمگه،عَلِیگه، حَسَنگه، حُسَین رَضِیَ الله عَنهُمگه اوُحشَه گن صَحابَه لَر، شافِیعِی، مالِکِی، حَنبَلِی بِیزلَرگه بوُنِی تَعلِیم بِیرِیشمَه گن، بِیزلَر گه ظُلمنِی اوُرگه تِیشمَه گن، حَقِیقَتنِی پِینهان قِیلِیشنِی اوُرگه تِیشمَه گن. بِیزلَر واقِیعِیَتنِی کوُرِیب شوُ واقِیعِیَتگه اَساساً صُحبَتلَه شَه مِیز. اَلله بِیزلَرنِی عَدالَت قِیلِیشگه دَعوَت قِیلگن.

یَهُودِیلَر،نَصرانِیلَر غوُلّات یاکِی نادان حَدِیث یَساوچِی دوُستلَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن یالغان رِوایَتلَرنِی بَرچَه  فِرقَه لَرنِی مَنبَعلَرِیدَه تاپِیلِیشِی شوُ دَرَجَه گه یِیتگنکِی، بُو کَسَللِیکدَن جوُدَه کَم فِرقَه لَر آماندَه قالگن، هِیچ قَیسِی فِرقَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَگِی هَمَّه کِتابلَرِیدَگِی رِوایَتچِیلَرنِی تَصدِیقلَی آلمَیدِی. شُو سَبَبلِی هَم اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی کِتابلَرِیدَه اَدَشگن مَطلَبنِی جُودَه کوُپ تاپسَه بوُلَه دِی، شوُنگه اوُحشَش شِیعَه فِرقَه لَرِینِی کِتابلَرِیدَه هَم بوُندَی مَطلَبلَرنِی آسان تاپِیش موُمکِین؛ اِیندِی هَر قَندَی دَلِیلگه کوُرَه (حَدِیثنِی ضَعِیفلِیگِی، اِجتِهاد، خَطا وَ……) بِیر فِرقَه نِی اوُلَمالَرِی مَطلَبنِی رَد قِیلسَه وَ اوُنگه مُخالِف بوُلگن فِرقَه نِی اوُلَمالَرِی هَم اوُشَه دَلِیللَرگه کوُرَه، اَگرچِی بُو مَطلَبلَر اوُلَرنِی کِتابلَرِیدَه مَوجُود بوُلسَه هَم، مَطلَبنِی رَد قِیلَه آلِیشَه دِی وَ اوُزلَرِیدَن اوُزاقلَشتِیرِیشَه دِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، اوُزلَرِی هَم اوُلَرنِی ضَعِیف وَ یالغان دِیب حِسابلَیدِیگن وَ اوُلَرگه قَرشِی رَدِّیَه هَم یازِیشگن یالغان رِوایَتلَر سَبَبلِی، شِیعَه غوُلّاتلَرِینِینگ سُنِّیلَرنِی عَیبلَشلَرِی یاکِی سُنِّی غوُلّاتلَرِینِینگ شِیعَه لَرنِی عَیبلَشلَرِی، قَندَی نَتِیجَه لَرگه آلِیب کِیلَه دِی؟ شِیعَه وَ سُنِّی اوُرتَه سِیدَگِی بوُگوُنگِی کوُندَه صادِر بوُلَه یاتگن جَنگلَر،، کَسَللِیکلَردَن باشقَه نَرسَه کِیلتِیرَه دِیمِی؟ بوُنِی فایدَه سِینِی کِیم کوُرَه دِی؟ اِعتِبار بِیرِینگلَر، بُو بارَه دَه فِکر قِیلِینگلَرچِی. اوُ کِیلتِیرَه یاتگن اِیککِینچِی اوُرِیندَه اَیتَه دِیکِی:  

• ثانياً: يأتي كفرهم من جهة قولهم بقرآن فاطمة، ونزول الوحي عليها ..! بُو هَم بوُگوُنگِی کوُندَگِی شِیعَه لَردَه هِیچ قَندَی اَساسگه،پایَه گه اِیگه بوُلمَه گن غوُلّاتلَرنِی عَقِیدَه لَرِیدَن بِیرِی حِسابلَه نَه دِی. یَعنِی اوُلَر فَقَط بِیر یالغاننِی کِیتِیدَن 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد دِییِیشلِیکدَن شَرم قِیلِیشمَیدِیمِی؟ بوُلِیب هَم بوُگوُنگِی کوُندَگِی شِیعَه لَر حاضِرگِی مَوجُود قُرآنگه بُوتوُنلَی اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی. اوُلَر شَرم قِیلِیشمَیدِی. آلدِین اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، قُرآن وَ سُنَّت بوُیِیچَه کافِر وَ مُرتَد دِییِیش اوُچُون بِیز اَیتِیب اوُتگن توُرت فِیلتِیر وَ توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن اوُتکَه زِیلِیشِی کِیرَک، بُو یِیردَه مَنَه بُو مَرحَلَه لَرنِی رِعایَه قِیلِینگنمِی؟ اَصلِیدَه اوُلَر اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر بِیلَن بِیرگه اِیککِی قَدَم یُولنِی باسِیب اوُتِیشگن اِیمَس وَ اوُلَرنِینگ هَر بِیرِینِی جَماعَتِی بِیرگه بوُلِیشمَه گن، اوُلَر باشقَه یوُلدَن یوُرِیشگن اَهلِی سُنَّت وَ جَماعَتنِی باشقَه فِرقَه لَرِی وَ باشقَه مُسُلمانلَر باشقَه یوُلدَن یوُرِیشگن. یَعنِی اوُنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر فاطِیمَه نِی قُرآنِی دِیب اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی اوُلدِیرِیش کِیرَک. حُوپ. حاضِرنِی اوُزِیدَه بارِیب اوُلَردَن سوُرَه، آدَملَردَن سوُرَه چِی، آدَملَرنِی آرَه سِیدَه اِیمَسسِیزلَرمِی؟ حَتَّی هَنُوز اوُلَرنِی اوُرتَه لَرِیدَه غوُلّاتنِی فاسِد عَقِیدَه لَرِی سَقلَه نِیب قالگن کِیشِیلَر هَم آرَه دَن مِینگ یِیلدَن آرتِیق وَقت اوُتگه نِیگه قَرَمَسدَن  هَلِی- هَنُوز پاکلَه نِیشمَه گن، یَعنِی عَقِیدَه لَرِی پاکلَنمَه گن، اَگر اوُلَرگه مُراجَعَت قِیلسَنگ بَرِیبِیر اوُلَر قُرآننِی حَق دِیب بِیلِیشَه دِی؛ اِیندِی صُحبَتلَرِی آچِیق- آیدِین بُولگن اوُلَمالَر حَقِیدَه گپِیرمَه سَه هَم بوُلَه دِی. اوُچِینچِی اوُرِیندَه اَیتَه دِیکِی:
• ثالثاً: يأتي كفرهم من جهة غلوهم في الأئمة، والقول بعصمتهم ..!

اَگر تَکفِیرنِی شَرطلَرِینِی وَ مانِعلِیکلَرِینِی نَظَرگه آلمَه گن حالدَه،اَئِمَّه وَ بُویُوک کِیشِیلَردَگِی غوُلوُ شَخصنِی مُرتَد بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِیگن بوُلسَه، سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه پَیغَمبَرلَر، شَیخلَر، اوُزلَرِینِی اوُلَمالَرِی، اَئِمَّه لَرِی بارَه سِیدَه غوُلوُگه دوُچار بوُلگن اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلِیشمَیدِیمِی؟ حاضِرچِی؟ اوُلَرنِی نِیچَه فائِزِی مُرتَد بوُلِیشدَن آماندَه قالَر اِیکَن؟ اوُلَرنِینگ اَکثَرِی مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ نَظَرِی بُویِیچَه مُرتَد بوُلمَیدِیمِی؟ دِیمَک، مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ مُرِیدلَرِیدَن اِمامِی نَوَوِینِی ،اِبنِ هاجَرنِی وَ باشقَه لَرنِی آچِیقچَه سِیگه تَکفِیر قِیلَه یاتگن کِیمسَه لَر پَیدا بوُلگه نِی اوُچُون عَجَبلَنمَی قوُیَه وِیرِینگلَر،اوُلَر صُوفِیلَرنِینگ  بَعضِی صِیفَتلَرِیگه اِیگه بُولگن مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه بِی مَلال بامبَه پارتلَه تِیشَه دِی، اوُلَرنِینگ قوُلِی وَ تِیلِیدَن مُسُلمانلَرنِی هِیچ نَرسَه سِی آماندَه قالمَیدِی.

اوُلَر اِصلاح اوُچُون کِیلِیشمَه گن، اوُلَر مُسُلمانلَرنِی عَیبلَرِیدَن،نوُقصانلَرِیدَن تازَه لَش اوُچُون کِیلِیشگن اِیمَس. اوُلَر توُرتتَه لِیک مَرحَلَه نِیمَه اِیکَه نِینِی بِیلِیشمَیدِی؟ اوُلَر شَرِیعَت قوُیگن توُرتتَه لِیک فِیلتِیر اوُچُون کِیلِیشمَه گن، اوُلَر فَقَط مُسُلمانلَرنِی مُسُلمانلَر بِیلَن مَشغُول قِیلِیش اوُچُون کِیلِیشگن خالاص. بارِیب فِرقَه لَرنِینگ بَرچَه کِتابلَرِینِی کوُرِیب چِیقِینگلَر، بارِینگلَر مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی ( بِیز اوُلَرنِی عُمُوماً آلگندَه مُسُلمان دِیب بِیلَه مِیز) کوُرِیب چِیقِینگلَر، اوُلَرنِینگ فَلانچِی شَیخ، فَلانچِی پِیر، فَلانچِی اِمام، فَلان نَرسَه حَقِیدَگِی رَعیلَرِی نِیمَه؟ اوُلَرنِی شوُندَی جِنایَتکارکِی، بِیمار مُسُلماننِی دَرمان قِیلِیشنِی اوُرنِیگه اوُلدِیرِیشَه دِی. فَقِیر مُسُلماننِی بِی نِیاز قِیلِیشنِی اوُرنِیگه اوُلدِیرَه دِی. آلدِین مَنَه بُو زَمِینَه دَه مُفَصَّل صُحبَت قِیلگنمِیز، فَقَطگِینَه  مَنَه بُو بِیر دَلِیل سَبَبلِی،مُسُلماننِی قانِینِی توُکِیشنِی حَلال قِیلِیشگن.  غُلوهم في الأئمة، شُو دَلِیل سَبَبلِی اوُنِی قانِینِی حَلال قِیلِیب آلگندَن سوُنگ، حوُددِی شُو دَلِیل بِیلَن پاکِستاندَگِی، اَفغانِستاندَگِی، مِصردَگِی، باشقَه جایلَردَگِی، عِراقدَگِی صُوفِیلَرنِی مَرکَزِیگه بارِیب بامبَه پارتلَه تَه دِی وَ مَسجِدلَرگه بارگن مُسُلمانلَرنِی یاکِی بِیر مَکاندَه جَملَنگن مُسُلمانلَرنِی پارتلَه تِیب یُوبارِیشَه دِی؛ اِیرکَک وَ عَیالنِی، قَرِی وَ یاشنِی،هَمَّه نِی،گوُدَکلَرنِی تِیرِیکلَه یِین بوُلَک – بوُلَک قِیلِیب تَشلَه شَه دِی. بُو اِیشلَر مَنَه بوُ فَتوانِی اَساسِیدَه قِیلِینَه دِی. دِیمَک، اوُلَر قَیِیردَن سوُو اِیچَه یاتگه نِینِی کوُرِیب قوُیِینگلَر؟ اوُلَر کِیملَرگه حِذمَت قِیلِیشیَپتِی؟ اوُلَر مُسُلمانلَرنِی حِذمَتِیدَه مِی یاکِی مُسُلمانلَرنِی دُشمَنِینِیمِی؟

• رابعاً: يأتي كفرهم من جهة تكفيرهم للصحابة، وعامة المسلمين …! 

بِیز آلدِین هَم بُو حَقِیدَه صُحبَت قِیلگنمِیز. مَنَه بُو حالَتدَه، اوُلَرنِی نَظَرِی بُویِیچَه خَوارِج مُرتَد حِسابلَه نَه دِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَر عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ نِی وَ اَنَه اوُشَنچَه صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن. بوُلِیب هَم پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ نِی جَنَّت اَهلِیدَن دِیب سَنَگن اِیدِیلَر. اَمّا خَوارِج کِیلِیب اوُ کِیشِینِی باشقَه مِینگلَب صَحابَه لَرنِی قوُشِیب تَکفِیر قِیلِیشَه دِی. عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ بوُلَرنِی بَرابَرِیدَه توُرِیب اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلگه نِی یوُق، بَلکِی اَیتدِیلَرکِی:  اخواننا بغوا علینا یا قومٌ بغوا علینا؛ اوُلَر بِیزلَرنِی بِرادَرلَرِیمِیز بوُلِیب، بِیزلَرگه قَرشِی بَغِی بوُلِیشگن. اوُ کِیشِی اوُلَرنِی کافِر اِیمَس، اوُزلَرِینِی بِرادَرلَرِی دِیب ناملَه گنلَر. اَگرچِی اوُلَر اوُ کِیشِینِی آچِیقچَه سِیگه تَکفِیر قِیلِیشگن وَ قوُللَرِینِی یوُزلَب مُسُلمانلَرنِی قانِیگه بِیلَشگن بوُلسَه هَم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلمَه گنلَر، کِییِینراق اِیسَه مَنَه بُو کِیمسَه لَر قوُللَرِینِی بُو کِیشِینِی قانِیگه هَم بِیلَشدِی. اِمامِی عَلِی رَضِی َالله عَنهُ نِی مَنَه شوُ کِیشِیلَر اوُلدِیرِیشگن.

عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ مَنَه بُو تَکفِیرِیلَرنِی قوُلِی مُسُلمانلَرنِی قانِیگه بِیلَنمَه گوُنچَه، هِیچ قَندَی جَزا تَعیِینلَه گن اِیمَسلَر، مَسجِدلَردَه اوُلَرنِی اِماملَرِینِی آرتِیدَه نَماز اوُقِیلگن وَ اوُلَرنِی مَسجِدلَرِیدَه نَماز اوُقِیشنِی مَمنوُع قِیلِینمَه گن وَ اوُلَر اوُچُون هَم باشقَه مَسجِدلَرگه کِیلِیب نَماز اوُقِیشلَرِیگه چِیکلاو قوُیِیلمَه گن. اَمّا اِینگ بَتتَر حالَتدَه بَعضِی بِیر اوُلَمالَر اوُلَرنِینگ بوُزغوُنچِی فِکرلَرِینِی آلدِینِی آلِیش اوُچُون مَعلوُم جَزالَرنِی بِیلگِیلَشگن، بُو بِیلَن اوُلَرنِی تِیللَرِینِی تِییِیشنِی وَ اَدَب قِیلِینِیشلَرِینِی نَظَردَه توُتِیلگن، لِیکِن اوُلَرنِی اوُستِیدَه مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِینِی اِجرا قِیلِیشماقچِی بوُلِیشگن اِیمَس. اوُلَر مَثَلاً باشقَه لَرنِی حَقارَت قِیلَه یاتگن،سوُکَه یاتگن یاکِی باشقَه لَرگه توُحمَت قِیلَه یاتگن،اوُغرِیلِیک قِیلگن،شَراب اِیچگن، زِنا قِیلگن کِیشِیلَردِیک مُحاکَمَه قِیلِینَردِی،اوُلَرنِینگ مُحاکَمَه قِیلِینِیشلَرِینِی طَلَب قِیلِیشگن. یَعنِی اوُلَرنِی جِنایَتِی حَقارَت قِیلِیش،سوُکِیش، توُحمَت قِیلِیشدَن عِبارَت بوُلگن یاکِی آپَه –سِینگلِیسِی وَ بِرادَرِینِی جِنایَت قِیلگن دِیب اِدَّعا قِیلگن اَمّا بُو جِنایَتنِی اِثبات قِیلَه آلمَه گن،شُو سَبَبلِی هَم یالغانچِی، توُحمَتچِی، حَقارَت قِیلوُچِی کِیشِی صِیفَتِیدَه شَلّاق اوُرِیش یاکِی بِیر نِیچَه کوُن زِندانگه تَشلَشگه اوُحشَش جَزالَرنِی نَظَردَه توُتِیشگن.

بوُندَن تَشقَرِی اَگر اوُلَر مَنَه بُو جِنایَتنِی تَکرارلَشسَه، حوُددِی یالغانچِی،حَقارَت قِیلگن یا توُحمَتچِی کِیشِیگه اوُحشَش اوُلَردَن اِیختِیاط بوُلگندِیک اوُلَردَن اِیختِیاط بوُلِینَه دِی. چوُنکِی سِین اوُزِینگ اوُچُون مُهِم بوُلگن نَرسَه نِی قَتتِیق مُخافِظَت قِیلَه سَن وَ اوُنِی مُخافِظَت قِیلِیش بُویِیچَه بِی پَروالِیک قِیلمَیسَن. بوُندَی کِیشِیلَر اوُزلَرِیگه کُفرنِی قَیتِیب کِیلِیشِیدَن اِبا قِیلِیشمَیدِی وَ کُفرگه قَیتِیش اوُلَر اوُچُون قوُرقِینچلِی اِیمَسلِیگِینِی هَم کوُرسَه تِیشَه دِی، اوُلَر اوُچُون کُفرگه توُشِیب قالِیشلَرِی هَم مُهِم اِیمَس، شُو سَبَبلِی هَم بِی پَروالِیک قِیلِیشَه دِی، دَرحَقِیقَت اوُلَر اِیمانلَرِینِی خَطَرگه قوُیِیشَه دِی. بوُلِیب هَم مُؤمِن کِیشِی یَنَه قَیتَه دَن کُفرگه قَیتِیشدَن کوُرَه تاغنِی تِیپَه سِیدَن پَستگه تَشلَه نِیشنِی اَفضَل کوُرَه دِی؛ شوُنِینگ اوُچُون هَم اِیمانِینِی قَتتِیق حِمایَه قِیلَه دِی.

بُو بِیزلَرنِینگ جوُدَه کوُپ آغزِی بوُش، مِعزانسِیز، مُواظَنَتسِیز دُوستلَرِیمِیزنِی وَضِیعیَتِی بوُلِیب، اوُلَر اوُزلَرِینِی اَصلِیدَه اِیختِیاط بُولِیش وَ خوُشیار بوُلِیش کِیرَک بوُلگن نَرسَه لَر بِیلَن بوُلغَب آلِیشگن. اوُلَر حَتَّی اوُزلَرِیگه هَم رَحم قِیلِیشمَیدِی، هَر قَندَی دَقِیقَه دَه سِینگه هَم توُحمَت قِیلِیشِی وَ سِینگه قَرشِی رُوحِی جَنگنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشِی موُمکِین. مَنَه بُو حاضِرگِی پَیتدَه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر مُسُلمانلَرگه ضَربَه اوُرِیش اوُچُون تَنلَه گن یوُلدِیر.

بُو جوُدَه هَم خَطَرلِی نَرسَه . اوُندَن اَلبَتَّه اِیختِیاط بوُلِیش کِیرَک، اوُزِینگِیز بِیر فِکر قِیلِیب کوُرِینگلَر، مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه قاضِیلِیکدَه مُتَخَصِّصراق بوُلگن وَ جَنَّت بَشارَتِی بِیرِیلگن اوُنتَه لِیکنِی بِیرِی بوُلگن عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ قَندَی قِیلِیب اوُزِینِی وَ مِینگلَب صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلگن خَوارِجلَرنِی اوُزِینِی بِرادَرِی دِیب ناملَیدِی؟ اَمّا اَبُو بَصِیر وَ اوُنِی مُرِیدلَرِی اِیسَه اوُلَرنِی مُرتَد دِییدِی؟ یَعنِی اوُلَر عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ وَ اِبنِ عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ وَ باشقَه مُسُلمانلَر بُوگوُنگِی کوُنگه چَه مُرتَد دِیمَه گن مُسُلمانلَرنِی بُو کِیمسَه لَر مُرتَد دِییِیشیَپتِیمِی؟ بُو کِیمسَه لَر حَتَّی کافِرنِی کافِرلَر دِییِیشنِی اوُرنِیگه اوُزلَرِینِینگ بِرادَرلَرِی دِیب ناملَه شَه دِی. مَنَه بُو بارَه دَه حاضِرگِی پَیتدَه اوُزلَرِینِی اوُرتَه لَرِیدَه هَم جَنگ صادِر بوُلیَپگن، عُذر سُوراوچِی عُذرگه اِیگه مِی یا یوُقمِی؟ حَتَّی اوُزلَرِینِی آرَه لَرِیدَه هَم جَنگ وُجُودگه کِیلگن وَ بوُنِی عاقِبَتِیدَه اوُزلَرِی هَم بوُلِینِیب کِیتِیشیَپتِی. آخِیرگِی پَیتلَردَه کوُرِیب توُرگه نِینگِیزدِیک، اَبُو وِینداوس وَ فَلانچِی وَ فَلانچِیلَر هَم قاچِیب کِیتِیشدِی.

فَقَط بِیر آز فِکر قِیلسَنگِیز یِیتَه دِی دوُستلَر. فَقَط بِیر آز فِکر قِیلِیشگه اِیختِیاج بار. اَلله بِیزلَرگه اَمر قِیلگن وَ اَنَه اوُشَه عَدالَتگه عَمَل قِیلِیش کِیرَک. اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله حَقِیدَه اَیتِیشَه دِیکِی: مُخالِف کوُچلَر وَ مُخالِف گوُرُوهلَر بارَه سِیدَه شُو دَرَجَه دَه عَدالَت بِیلَن مُناسَبَتدَه بوُلِیب، باشقَه لَرنِی عَقِیدَه لَرِینِی شوُنچَه لِیک چِیرایلِی بَیان قِیلَردِیکِی، مَنَه بُو مُخالِف تامانگه هَمفِکر بُولگنلَر کِیلِیب شُو عَقِیدَه لَر بَیان قِیلِینَه یاتگن دَرسلَردَه حاضِر بوُلِیشَردِی وَ اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی اوُزلَرِیگه مُخالِف بوُلگن اِبنِ تَیمِیَّه دَن تَعلِیم آلِیشَردِی. اِعتِبار بِیرِینگلَر، اوُلَر اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی اوُزلَرِیگه مُخالِف بوُلگن اِبنِ تَیمِیَّه نِی آلدِیگه کِیلِیب اوُرگه نِیشگن. اوُلَرنِی عَقِیدَه لَرِی عَقِیدَه لَرِی حَقِیدَگِی اِبنِ تَیمِیَّه نِی صُحبَتلَرِی تَمام بوُلگچ، چِیقِیب کِیتِیشَردِی وَ اِبنِ تَیمِیَّه دَرسِینِی دَوام اِیتتِیرَردِی. دِققَت قِیلِینگلَر، بُو یِیردَگِی اِنصافنِی کوُرِینگلَر. اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک اِبنِ تَیمِیَّه رافِیضِیلَر دِیب ناملَه گن جایلَرنِی شِیعَه لَرگه عَلاقَه سِی یوُق. آلدِین بُو حَقِیدَه صُحبَتلَشگنمِیز. رافِیضِیلَر حَقِیدَه اِیسَه اوُ کِیشِی غوُلّاتلَرنِی نَظَردَه توُتگن یَعنِی غوُلّاتنِی تَنقِید قِیلگن، غوُلّات حَقِیدَه صُحبَتلَشگن. مَنَه بوُ غوُلّاتلَرنِی شِیعَه لَرنِی اوُزلَرِی هَم تَکفِیر قِیلِیشگن. حوُپ، اِیندِی بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، مَنَه بُو مِعزانسِیز، مُواظَنَتسِیز، جِیننِی کِیمسَه لَر حاضِردَه اَیتِیشیَپتِیکِی،مُسُلمان کِیشِینِی تَکفِیر قِیلگن هَر قَندَی کِیشِینِی اوُزِی هَم مُرتَد بوُلَه دِی وَ قُرآندَه، حَدِیثدَه کِیلگن مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِینِی اوُنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی  کِیرَک. حوُپ، اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَرنِی اوُزلَرِی اوُنِی کافِر مُرتَد دِیگن کِیمسَه نِی تَکفِیر قِیلمَه گن کِیشِینِی اوُزِی هَم مُرتَد بوُلَه دِی. بوُ اَوَّلگِیلَرنِی عَقِیدَه سِی بوُلگن. اَبُو بَصِیر بِیلَن اوُنِی جَماعَتِی اَیتَه دِیکِی، مُسُلماننِی تَکفِیر قِیلگن کِیمسَه، یَعنِی اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، چوُنکِی اوُلَر صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگه نِی بائِث اوُزلَرِی مُرتَد بوُلِیشگن وَ مُرتَدلَرنِینگ قُرآن،حَدِیث، سُنَّتدَگِی کِیلگن بَرچَه اَحکاملَرِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک. اِیندِی مِین سِیزلَردَن سوُرَه ماقچِیمَن، شُو نَرسَه توُغرِیمِی؟ مَنَه بُو کِیشِیلَر مِعیاردَگِی آدَم حِسابلَه نَه دِیمِی؟ عُمُوماً آلگندَه اوُلَر خَطاکار،جِنایَتچِی مُسُلماننِی جایگاهِی قَیِیردَه اِیکَه نِینِی توُشُونِیشَه دِیمِی؟ بُو کِیمسَه لَرنِی اوُزِی باشقَه لَرنِی نااوُرِین تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، اوُلَر اوُزلَرِی دوُچار بوُلگن نَرسَه بِیلَن باشقَه لَرنِی مُتَّحَم قِیلِیشَه دِی. کِییِینگِی اوُرِیندَه اَیتِیشَه دِیکِی:    

• خامساً: يأتي كفرهم من جهة إنكارهم للسنة وجحودهم لها …!

مَنَه بوُهَم شَخص اَیتَه یاتگن آشکار یالغانلَرنِی بِیرِیدُور. مِین سُنَّتنِی قَبُول قِیلمَیمَن، دِییدِیگن 12 اِماملِیک شِیعَه  تاپِیلمَیدِی. اوُلَر سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا اوُزلَرِینِی اوُلَمالَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. حَنَفِی هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلَه دِی، اَمّا اوُزِینِی مَذهَبِیدَگِی اوُلَمالَرنِی کَنَلِی آرقَه لِی. باشقَه مَذهَبلَر هَم حوُددِی شوُنگه اوُحشَیدِی. بِیز آلدِین هَم اَیتِیب اوُتکَنمِیز، دوُستِیمِیز هَم اَیتگه نِیدِیک 250 دَن آرتِیق رَفعُ الیَدَین بارَه سِیدَه رِوایَتلَر مَوجُود، اَمّا بِیزلَرنِی حَنَفِی بِرادَرلَرِیمِیز بوُنِی بَجَرِیشمَیدِی، بوُنِی قَرَمَه – قَرشِیسِیدَه رَفعُ الیَدَیننِی قِیلِینمَه سِین دِییِیلگن رِوایَت هَم بار. حوُپ، بُو هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلَه دِی، اَمّا اوُزِینِی مَذهَبِینِی کَنَلِی آرقَه لِی، اوُزِینِینگ اوُلَمالَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی.

باشقَه مَذهَب قَبوُل قِیلگن سُنَّتنِی بُو مَذهَب قَبُول قِیلمَه گنلِیگِی بائِث بوُ مَذهَبنِی مُرتَد دِییَه آلمَیسَن. اَگر سِین اوُلَرنِی مُرتَد دِییدِیگن بوُلسَنگ، رَعیدَگِی، قَزوِیندَگِی، شِیرازدَگِی، خُوراساندَگِی، بَغداددَگِی حَنَفِیلَر بِیلَن حَنبَلِیلَرنِی یا حَنَفِیلَر بِیلَن شافِیعِیلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی دَحشَتلِی جَنگلَر وُجُودگه کِیلَه دِی؛ مَنَه بوُ قارَه شَرمَندَه لِی داغلَرنِی بوُ فِرقَه لَرنِی تَرِیخِیدَن پاکلَب بوُلمَیدِی. بُو اِیشلَرنِی نَتِیجَه سِیدَه اَنَه اوُشَندِیک جَنگلَر صادِر بوُلَه دِی.

حَه، اوُلَر سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی،اَمّا اوُزلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. بَرقَعِی رَحِمَهُ الله گه وَ خُدا حِفظ قِیلسِین طابَطَبائِیگه اوُحشَه گن جوُدَه کوُپ کِیشِیلَر تازَه لاو اِیشلَرِینِی آلِیب بارِیشیَپتِی. اوُلَرنِینگ اوُزلَرِینِی اوُلَمالَرِی بُو اِیشلَرنِی قِیلِیشیَپتِی. اوُلَر سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، فَقَط اوُزلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. حَنَفِی بوُلگن کِیشِی هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلَه دِی، اَمّا اوُزِینِی کَنَلِی آرقَه لِی، بِیر شافِیعِی هَم حوُددِی شوُندِیک قَبوُل قِیلَه دِی. جوُدَه کوُپ رِوایَتلَر بارکِی، اوُنِی شافِیعِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا حَنَفِیلَر قَبوُل قِیلِیشمَیدِی. باشقَه اوُرِینلَردَه اِیسَه حَنَفِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا شافِیعِیلَر قَبوُل قِیلِیشمَیدِی . حَنبَلِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا باشقَه لَر قَبوُل قِیلِیشمَیدِی. بَعضِی اوُرِینلَرنِی اِیسَه مالِکِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، لِیکِن باشقَه لَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی. مَنَه بُو بِیر حَقِیقَتدوُر، فَلانچِی مِینِی سُنَّتِیمنِی قَبوُل قِیلمَیدِی، دِیمَک اوُ مُرتَد دِییَه آلمَیسَن، یوُق بوُندَی اِیمَس، یاکِی اوُلَر عُمُوماً سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی، دِییَه آلمَیسَن، یوُق بوُندَی اِیمَس اِی بِرادَر! اوُلَر هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، لِیکِن اوُزلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. وُجُودگه کِیلگن مَنَه بُو مُصِیبَت اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی وَ واحِد اِجماعنِی یوُلگه قوُیِیلمَه گوُنچَه دَوام اِیتَه دِی.

 اَبُو بَصِیر 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، دِیسَه شوُنِی اوُزِی کِفایَه قِیلَه دِی، لِیکِن اوُ یُوق مِین قَبوُل قِیلَه دِیگن سُنَّتنِی دِییدِی. شُو خالاص. نِیمَه اوُچُون یالغان اَیتِیشیَپتِی؟ مَنَه بُو یالغاننِی تَرقَه تِیش بِیلَن 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد قِیلِیب تَشلَه دِی، بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه اِیسَه قُرآن وَ سُنَّتدَگِی، فِقه دَگِی مُرتَدلَرنِی هَمَّه اَحکاملَرِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک.

سوُنگرَه اَیتَه دِیکِی:

• سادساً: يأتي كفرهم من جهة مظاهرتهم لأعداء الأمة من الكفرة والمشركين على أبناء الأمة من المسلمين الموحدين …!

نَتانِی اِیختِیارِیگه اوُتگن مَنَه بُو جِنایَتچِیلَر اَلبَتَّه اوُزلَرِینِی مُوَحِّد مُسُلمانلَردَن دِیب حِسابلَیدِی. یَعنِی هَر قَندَی مَذهَبدَن بوُلگن هَر قَندَی کِیشِی، دوُستلَر دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر، یَعنِی مَنَه بوُنِی اَیتِیشِیچَه اوُلَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد دِیگن وَ اَیتِیشِیچَه اوُلَرنِی کُفرلَرِی شُو مِللَتنِینگ دُشمَنلَرِینِی قوُللَب – قُوَّتلَه گنلِیکلَرِیدِیر، اوُلَر کافر وَ مُشرِکلَرنِی مَنَه بُو مِللَتنِی قَرشِیسِیگه حِمایَه قِیلِیشَه دِی. حاضِرنِی اوُزِیدَه بارِیب اوُنِی فَتوالَرِینِی کوُرِیب چِیقِینگلَر. اوُنِینگ مِنطَقَه دَگِی نَتانِینگ بِیلَه گِی بوُلمِیش سِکوُلار وَ کافِر توُرکِیَه حُکوُمَتِی بارَه سِیدَگِی مُذاکَرَه لَرِینِی کوُرِیب چِیقِینگلَر. اوُنِی اوُزِینِی کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه سِکوُلارِیست توُرکِیَه کافِر وَ طاغوُت حِسابلَه نَه دِیمِی یا یوُقمِی. حاضِرنِی اوُزِیدَه اوُ طاغوُت توُرکِیَه وَ نَتانِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی حِمایَه قِیلِیب توُرِیبدِی. اَمّا، اوُنِینگ مَنَه شوُ فَتواسِیگه بِینائاً، اوُنِی اوُزِی اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَن بوُلگنلِیگِی سَبَبلِی، اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِیمِی؟

مَنَه بوُ فَتوانِی کوُرِینگلَر،   يأتي كفرهم من جهة مظاهرتهم لأعداء الأمة من الكفرة والمشركين على أبناء الأمة من المسلمين الموحدين، اَیتَه دِیکِی اوُلَر مُرتَد وَ کافِر بوُلِیشَه دِی، چوُنکِی مَنَه بوُ اوُمَّتنِی دُشمَنلَرِینِی شوُ مِللَتگه قَرشِی قوُللَب – قُوَّتلَشگن، حِمایَه قِیلِیشگن. اوُنِی اوُزِی حاضِرنِی اوُزِیدَه توُرکِیَه نِی حِمایَه قِیلیَپتِی. دَرء فُراتنِی حِمایَه قِیلیَپتِی، اوُنِی اوُزِی حاضِرنِی اوُزِیدَه نَتانِی حِمایَت قِیلیَپتِی. بوُلِیب هَم نَتا توُغرِیدَن – توُغرِی اَمِیرِکَه گه وَ اِسلام دِینِینِی باشقَه دُشمَنلَرِی بِیلَن اِتِّفاقچِی حِسابلَه نَه دِی. مَنَه بُو شَخص کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه هَر قَندَی مَذهَبدَن بُولگن هَر قَندَی کِیشِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی تامانگه حِمایَه قِیلسَه، بُو مَذهَبنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِی. اِیندِی بُو یِیردَه اوُ حِمایَه قِیلَه یاتگن شَخصنِی یا گوُرُوهنِی یاکِی مَنَه بُو شَخص وَ گوُرُوه بِیلَن مَذهَبدَه شِیرِیک بُولگن، اَمّا حِمایَت قِیلمَه گن باشقَه کِیشِیلَرنِی آرَه سِیگه فَرق قوُیِیب اوُتِیرمَیدِی. فَقَطگِینَه مَذهَبدَه شِیرِیک بوُلِیشنِی اوُزِی شَخصنِی مُرتَد بوُلِیشِیگه وَ اِرتِداد اوُنگه هَم اوُتِیشِیگه سَبَب بوُلَه دِی. جوُدَه هَم عَجایِیب!!! یَعنِی مَذهَبدَه شِیرِیک بوُلِیشلِیک، حِمایَه قِیلمَه گن وَ قوُللَب – قُوَّتلَه مَه گن، بُو اِیشلَرگه اَرَه لَشمَه گن بَلکِیم اوُلَرگه مُخالِف هَم بُولگن شَخصگه اِرتِدادنِی اوُنِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی.

بوُ آدَم حَقِیقَتدَه عَقلِی یُوق جِیننِی. سِیزنِی فِکرِینگِیزچَه اوُ عَقلِی یوُق جِیننِی اِیمَسمِی؟ اِسلامِی کانفِیرِینسِیَه دَگِی مَجمُوعَه نِی 56 تَه یاکِی 57 تَه دَولَت تَشکِیل قِیلَه دِی، مَنَه بُو دَولَتلَرنِی هَر بِیرِی اِسلامِی مَذهَبلَردَن بِیرِینِی قَمرَب آلَه دِی، فَقَط اوُلَرنِی آرَه سِیدَگِی بِیر اِیککِیتَه دَولَت اوُزلَرِینِی تَرتِیبگه سالگن بوُلِیشِی موُمکِین، بُو دَولَتلَرنِی هَمَّه سِی اِسلامگه قَرشِی کافِرلَرنِی حِمایَه قِیلَه دِی وَ قوُللَب قُوَّتلَیدِی. اَینِیقسَه آلِ سَعُودنِی خائِنلَرِی وَ اوُلَرنِینگ اِیزداشلَرِی بوُتوُنلَی کافِرلَرنِی اِیختِیارِیدَه دُورلَر. یَعنِی مَنَه بُو 56 دَولَتنِی آرَه سِیدَن 54 یا 55 تَه سِی توُغرِیدَن – توُغرِی کافِر وَ مُرتَدلَرنِی اِیختِیارِیدَه وَ توُغرِیدَن – توُغرِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشیَپگن وَ توُغرِیدَن- توُغرِی تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی حِمایَت قِیلِیشگه نِی سَبَبلِی، مَنَه بُو مَذهَبنِی هَمَّه سِی وَ اوُنگه اِیرگشگن کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِیمِی؟

یاکِی باشقَه چَه راق قِیلِیب اَیتگندَه، پاکِستاندَگِی وَ اوُزبِیکِستاندَگِی وَ تاجِیکِستاندَگِی حَنَفِیلَرنِی هَمَّه سِی، بُو مِنطَقَه دَگِی مُرتَد بوُلگن کِیمسَه لَرنِی جِنایَتِی وَ کافِرلَرنِی حِمایَه قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، هَر قَندَی حَنَفِی مُرتَد بوُلِیب قالَه دِیمِی؟ شوُ شِیوَه بُویِیچَه یَمَندَگِی، مِصردَگِی، فَلَسطِیندَگِی،کوُردِستاندَگِی شافِیعِیلَرنِینگ بَرچَه سِی خائِن وَ مُرتَد بوُلگن باشقَه کِیمسَه لَرنِی جِنایَتِی اوُجُون مُرتَد بوُلِیب قالَه دِیمِی؟ لِیوِیَه دَگِی، اَلجَزائِردَگِی،مالِیدَگِی،توُنِسدَگِی مالِکِیلَرنِی هَمَّه سِی اوُلَرنِی آرَه سِیدَگِی خائِنلَر سَبَبلِی مُرتَد سَنَلَه دِیمِی؟ یاکِی عَرَبِستاندَگِی سَلَفِیلَرنِی بَرچَه سِی آلِ سَعُودنِینگ خائِنلَرِینِی جِنایَتِی سَبَب مُرتَد دِییِیلِیشِی کِیرَکمِی؟ یَعنِی اِرتِداد بِیر گوُرُوهدَن باشقَه بِیر گُورُوهگه کوُچِیب اوُتَه دِیمِی؟ اوُزِینگِیز بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَرچِی، سِیزلَر شُو نَرسَه لَرنِی قَبُول قِیلَه آلَه سِیزلَرمِی؟

قسَم اِیچِیب اَیتَه مَنکِی، اوُیلَب کوُرِینگلَر، مَنَه بُو حُکم بِیر دوُست طَرَفِیدَن صادِر قِیلِینِیشِی موُمکِینمِی یا بِیر دُشمَننِی؟ بُو حُکمنِی اوُزِینِی دوُست دِیب حِسابلَه گن کِیشِی صادِر قِیلَه آلَه دِیمِی؟ بارزانِی  یا کوُردِستاننِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِی سَبَبلِی دُنیادَگِی هَمَّه کوُردلَر مُرتَد بوُلَه دِی، دِییِیشسَه، قَندَی حالَتگه توُشگن بوُلَردِینگِیز؟ چوُنکِی اوُلَر مُرتَد بوُلگن اِیدِیلَر، اوُلَردَن بِیزلَرگه اوُتدِی، دِییِیشسَه چِی؟ نِیمَه مُرتَد بوُلِیش اِیلِیکتِر اِینِیرگِیَه سِیگه اوُحشَب سِیم یا تِیمِیر آرقَه لِی اوُنِی بِیر تامانِینِی اوُلَه سَنگ آخِیرِیگه چَه بارَه دِیگن نَرسَه مِی؟ نِیمَه بِیزلَر سوُوگه، تِیمِیرگه یا سِیمگه اوُحشَیمِیزمِی؟ هَمَّه مِیز بِیر- بِیرِیمِیزگه اوُلَنگنمِیزمِی؟ یَحشِیراق اِعتِبار بِیرِیب دِققَت قِیلِینگلَر دوُستلَر.

اوُتگن تَرِیخدَگِی کِیشِیلَرنِی اَثَرلَرِینِی فَهملَش وَ یَحشِیلَب توُشُونِیب یِیتِیش اوُچُون نِهایَتدَه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِیلَه دِیگن نوُقطَه، شِیعَه وَ رافِیضِی وَ غوُلّاتنِی اوُرتَه سِیدَگِی فَرقدُور. مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی هَمَّه فِرقَه لَر بِیر- بِیرِیگه اَرَه لَشتِیرِیب تَشلَه شَه دِی وَ داستان توُقِیب چِیقَه رِیشَه دِی وَ حُکم صادِر قِیلِیشَه دِی. اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک اِنشاءَالله فِرقَه لَر وَ مَذهَبلَر وَ فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَر دَرسِیمِیزدَه بُو بارَه دَه کوُپراق صُحبَتلَه شَه مِیز.

دِققَت قِیلِینگلَر وَ خوُشیار بوُلِینگلَر سِیزلَرگه قَرشِی کَتتَه فِتنَه لَر یوُلدَه سِیزلَرنِی کوُتیَپتِی. بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزگه وَ بَرچَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی قِیلِینیَپتِی. بِیزلَرنِینگ اوُزِیمِیز بَرچَه دُشمَنلَرِیمِیزنِی رِیجَه سِینِی اِجرا قِیلوُچِیلَرگه اَیلَه نِیب قالمَیلِیک.

 اَبُو بَصِیر طَرطوُسِی حاضِرگِی عَصردَگِی بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِینگ عُمُومِی اِرتِدادِی بوُیِیچَه تِیآرِیَه سِی صِیفَتِیدَه یِیتتِینچِی دَلِیلِینِی قوُیِیدَگِیچَه کِیلتِیرَه دِی: 

• سابعاً: يأتي كفرهم من جهة وقوعهم في الشرك وتوجههم بالعبادة والدعاء للمخلوق …!

یَعنِی تَکفِیرنِی شَرطلَرِی وَ مانِعلِیکلَرِیگه اوُحشَش اَصلِی توُرت فِیلتِیرنِی نَظَرگه آلمَه گن حالدَه اَیتَه دِیکِی: مَنَه بوُ گوُناهلَرنِی قِیلگن کِیشِیلَرنِی هَر بِیرِی مُرتَد بوُلَه دِی. چوُنکِی اوُنِی اوُزِی آلدِین اَیتگه نِیدِیک اوُلَر مُسُلمان اِیدِیلَر وَ اِرتِداد اِسلامدَن سُونگ صادِر بوُلَه دِی. حُوپ، سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه، 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اوُستِیدَه تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِی، شَرطلَرِینِی هَمَّه سِی وَ توُرت مَرحَلَه رِعایَت قِیلِینگنمِی  وَ بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه دُنیادَه اوُلَرنِی مُرتَد دِیب اِعلان قِیلَه آلَه دِیمِی؟

اَگر شُو حالَتدَه شَرطلَرنِی وَ مانِعلِیکلَرنِی اِعتِبارگه آلمَسدَن توُرِیب وَ شَخصنِی توُرت فِیلتِیردَن وَ توُرت مَرحَلَه دَن اوُتکَزمَسدَن توُرِیب اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِینسَه، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی،مَذهَبلَرنِی باشِیگه نِیمَه لَر کِیلِیشِی موُمکِین؟

 اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر بِیر- بِیرلَرِینِی قِیرِیشدَن، اوُلدِیرِیشدَن قوُللَرِینِی تارتمَه گوُنلَرِیچَه تَشَیُّع بوُنچَه لِیک قُدرَتلِی حُکوُمَتگه اِیگه اِیمَسدِی. بوُندَی قُدرَت مَوجُود بوُلمَه گن پَیتلَردَه بَغداددَگِی، رَعیدَگِی، قَزوِیندَگِی حَنَفِیلَر وَ شافِیعِیلَر، حَنبَلِیلَر بِیر- بِیرِینِی قِیرغِینِی بِیلَن بَند بوُلِیشگن وَ مَنَه بُو بَندَه خُدا اِیتگه نِیدِیک اوُزَرا بِیر- بِیرلَرِینِی اوُلدِیرِیشَردِی، اَگر بِیر کوُن کِیلِیب اوُلَر بُو مَرحَلَه دَن اوُتِیشسَه، اَیتِیلگن فَتواگه کوُرَه یَنَه بِیر- بِیرلَرِینِی قِیرِیش بِیلَن مَشغُول بوُلِیشَه دِی. حاضِر اَیتِیب اوُتِیلگن اِیشلَرنِی اَفغانِستاندَه، عِراقنِی بِیر قِیسمِیدَه وَ مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن باشقَه مِنطَقَه لَردَه، چوُنکِی فَلانچِی صُوفِیلَرنِینگ فَلان صِیفَتِیدَگه اِیگه بوُلگنلِیگِی اوُچُون بِیر- بِیرلَرِیگه تَشلَه نِیشَه دِی وَ بِیر- بِیرلَرِینِی مُرتَد دِیب اِعلان قِیلِیشَه دِی، مَنَه بُو مُسُلمان شَخصنِی توُرت مَرحَلَه دَن وَ توُرت فِیلتِیردَن اوُتکَه زِیب اوُتِیرِیشمَیدِی.

مَنَه بوُلَر اِرتِداد مَسَلَه سِی بوُیِیچَه اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِی کِیلتِیرگن دَلِیللَرِی بوُلَه دِی، اَبُو مُصعَب زَرقاوِی تامانِیدَن قَبوُل قِیلِینگندَن بوُیان، اوُنِی هَم اَبُو بَصِیرنِی دوُستلَرِی وَ هَم دُشمَنلَرِی اِجرا قِیلِیشیَپگن. جوُدَه هَم عَجایِیب. بِیر نَظَرنِی اوُزِینِی هَم دوُستلَر اِجرا قِیلَه دِی وَ هَم دُشمَنلَر. بوُلِیب هَم بُو نَظَرنِی پایدِیوارِی یالغانگه اَساسلَنگن حالدَه قوُرِیلگن وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَه هِیچ قَندَی اَساسگه اِیگه اِیمَس.

مُختَصَر صُورَتدَه مَنَه بُو بارَه دَه کوُپراق اِیضاح بِیرِیشنِی لازِم تاپدِیم:

رِدَّه تَعرِیفِی بُویِیچَه کِیلتِیرِیلگن نَرسَه شوُکِی، رِدَّه مُسُلمان کِیشِی بَجَرَه دِیگن کُفر عَمَلِی یا سوُزِی حِسابلَه نَه دِی. توُغرِیمِی؟ رِدَّه یا مُرتَد بوُلِیشلِیک، مُسُلمان کِیشِی بَجَرَه دِیگن کُفر عَمَلِی یا سوُزِی بوُلَه دِی. دِیمَک، بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِی اوُستِیدَه مُرتَد بوُلگنلِیک حُکمِینِی صادِر قِیلَه یاتگن کِیشِی، اِیشنِی باشِیدَیاق اوُنِی فَتواسِیدَن آشکار اَصلِی کافِر اِیمَس، بَلکِی مُسُلمان کِیشِی کُفر عَمَلِیگه یا سُوزِیگه دوُچار بوُلگه نِینِی توُشوُنِیب یِیتسَه بوُلَه دِی. توُغرِیمِی یا یُوقمِی؟ کِیشِی فَلانچِی مُرتَد بوُلدِی، دِیگن پَیتِیدَه، یَعنِی آشکار اَصلِی کافِراِیمَس،بَلکِی مُسُلمان کِیشِی کُفر عَمَلِیگه یا سوُزِیگه دوُچار بوُلگن بوُلَه دِی.

حوُپ، آلدِین هَم بُو حَقِیدَه صُحبَتلَشگنمِیز وَ کِیرَکلِی اِیضاحلَرنِی بِیرِیب اوُتگنمِیز، قُرآن وَ حَدِیثنِی ثابِت قِیلِیشِیچَه هَم،مُرتَد بُو اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی یا مُشرِکلَر اِیمَس، بَلکِی مُسُلمان کِیشِی بوُلَه دِی. شُو سَبَبلِی هَم بِیزنِی نَظَرِیمِیزنِی بُو مَسَلَه گه اَرَلَشتِیرمَه گن حالدَه، اَبُو بَصِیر بَرچَه شِیعَه لَرنِینگ اِرتِدادِی بارَه سِیدَه چِیقَرگن حُکمِی بُویِیچَه، شِیعَه لَر مُسُلماندُورلَر؛ توُغرِیمِی؟ وَ اوُلَرگه حوُددِی بِیر مُسُلماندِیک مُناسَبَتدَه بوُلِیش کِیرَک. چوُنکِی رِیدَّه مُسُلمان شَخصگه خاص نَرسَه؛ اَلبَتَّه دَولَه دَگِی بِرادَرلَرِیمِیز هَم اوُزلَرِینِی دُشمَنلَرِی بوُلمِیش اَبُو بَصِیرنِی فَتواسِینِی تَطبِیق قِیلِیشگن؛ اوُلَر شِیعَه لَر بارَه سِیدَه اِیراندَگِی حَنَفِیلَرگه یا شافِیعِیلَرگه اوُحشَش اِسلامگه “مُنتَسِب” دِیب اِقرار بوُلِیشگن، آلدِین  بُو حَقِیدَه صُحبَتلَشگنمِیز.

دِیمَک، هَر اِیککِی تاماننِی نَظَرِی بُویِیچَه، یَعنِی اَبُو بَصِیر وَ اوُنِی مُرِیدلَرِی، حَتَّی اوُنِی قوُراللَنگن دُشمَنلَرِی قَبُول قِیلگن قائِدَه گه کوُرَه، شُو نَرسَه کِیلِیب چِیقَه دِیکِی، عُمُوم شِیعَه لَر حوُددِی باشقَه فِرقَه لَرگه، اَهلِی قِبلَه گه اوُحشَش مُسُلمان دوُرلَر. مَنَه بوُندَی نَتِیجَه گه یِیتگن پَیتِیمِیزدَه بُو بارَه دَه اوُلَرنِینگ جِنایَتچِیلَرِیگه نِسبَتاً اِسلامِی قائِدَه نِی تَطبِیق قِیلِیشدَن باشقَه چارَه مِیز قالمَیدِی.

یَعنِی اَگر اَلله نِی ذاتِیگه وَ رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه، قُرآنگه یا اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه نِسبَتاً طَعنَه قِیلِیش، اَرزِیمَه گن نَرسَه دِیب سَنَش، حَقارَت قِیلِیش یا هَر قَندَی شِیوَه بِیلَن حُرمَتسِیزلِیک قِیلِیش، بِیرار بِیر شَخص یا اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَردَن بوُلگن بِیر حِزب تامانِیدَن صادِر قِیلِینسَه، بُو نَرسَه بوُتوُن دُنیادَگِی اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه آلمَیدِی، آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک مَنَه بُو اوُرِین جَهاندَگِی هَمَّه شِیعَه لَرگه هَم شامِل بُولمَیدِی. یَعنِی اَگر بِیر کِیشِی بُو اِیشنِی قِیلَه دِیگن بوُلسَه، بُو اِیش هَمَّه گه شامِل بوُلمَیدِی. چوُنکِی عُمُوماً آلگندَه شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی هِیچ قَچان بِیر فِرقَه یا طائِفَه بُولگن اِیمَس وَ حاضِردَه هَم هَر قَندَی ساغلام اِنسان اوُلَر مَثَلاً شافِیعِیلَرگه یا حَنَفِیلَرگه یا مالِکِیلَرگه یا باشقَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرگه حَتَّی خَوارِجلَرگه، ظاهِرِیلَرگه، مُؤتَزِیلَه گه اوُحشَش یَگانَه فِقه کِتابِیگه وَ رِسالَه سِیگه اِیگه وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِی اوُنگه اِیرگه شِیشَه دِی، دِییَه آلمَیدِی، یوُق بوُندَی اِیمَس. حَتّی اوُلَر اوُلِیب کِیتگن بِیر مُجتَهِد بِیلَن هَم اِیشلَرِی یوُق وَ اوُنِی فَتوالَرِیگه کوُرَه عَمَل قِیلِیشمَیدِی. اِعتِبار بِیرِینگلَر، دِیمَک، سِین اوُتِیب کِیتگن کِیشِینِی فَتواسِیگه کوُرَه مَنَه بوُ مَذهَبدَگِی تِیرِیک اِنساننِی مُحاکَمَه قِیلَه آلمَیسَن. مَنَه بُو، بُو مَذهَب حَقِیدَه تُوشُونِیب یِیتِیش کِیرَک بُولگن نِهایَتدَه مُهِم نوُقطَه حِسابلَه نَه دِی. بوُلِیب هَم بِیر شافِیعِینِی یا حَنَفِینِی یا مالِکِینِی یا حَنبَلِینِی مَنَه بُو مَذهَبنِی باشِیدَگِی عالِملَرنِی، بوُیوُک کِیشِیلَرنِی فَتواسِیگه کوُرَه مُحاکَمَه قِیلَه آلَه سَن، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی بُو فِرقَه لَر حاضِردَه هَم مَنَه بُو فَقِیه کِیشِیلَرنِی فِقهِیگه تَقلِید قِیلِیشَه دِی، اَمّا شِیعَه لَر بوُندَی اِیمَس، اوُلَر فَقَط تِیرِیک کِیشِیلَرگه تَقلِید قِیلِیشَه دِی،حَتَّی تِیرِیک کِیشِیلَر هَم مُتَّفِقٌ قَول اِیمَسلَر،بَلکِی اوُلَر تُورلِی- هِیل کوُز- قَرَشگه اِیگه هِیلمَه – هِیل فِرقَه لَردَن تَشکِیل تاپِیشگن. بُو نَرسَه نِی هَمَّه مِیز کوُرِیب توُرِیبمِیزمِی؟ حَتَّی بِیر هِیل کوُز- قَرَشنِی اوُزِیدَه هَم بِیر نِیچَه مَرجَع تَقلِید تاپِیلَه دِی.

 بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، بَرقَعِی رَحِمَهُ الله وَ اَلله حِفظ قِیلسِین طَباطَبایِینِی طَرَفدارلَرِینِی اوُزِی بِیر نِیچَه گوُروُهگه بوُلِینِیشَه دِی وَ حاضِردَه هَم آیَتُ الله خامِنَه ایِ نِی طَرَفدارلَرِی جوُدَه کَتتَه طائِفَه نِی تَشکِیل قِیلَه دِی، صادِق شِیرازِینِی طَرَفدارلَرِینِی اوُزِی هَم اَلاهِیدَه یوُلدَن یوُرِیشَه دِی،شوُنگه اوُحشَش لِیوَندَگِی،یِیوراپَه دَگِی،اِیراندَگِی وَ باشقَه توُرلِی- هِیل مِنطَقَه لَردَگِی باشقَه توُرلِی- توُمَن گوُرُوهلَرنِی نامِینِی کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی.

مَنَه بُو تِیکشِیرُولَرنِی نَتِیجَه سِیدَه قوُلگه کِیرِیتَه دِیگن بِیرِینچِی نَتِیجَه شُوکِی، اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیر هِیل اِیمَس وَ اوُلَرنِی اوُستِیدَه هَرگِیز یَگانَه حُکمنِی صادِر قِیلِیب بوُلمَیدِی. بُو حَقِیقَتدوُر. بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِینگ اوُرتَه سِیدَه جِنایَتچِی اِنسانلَر قَنچَه مِقداردَه تاپِیلسَه، بوُنِی جَمِیعیَتگه نِسبَتاً اَیتیَپمَن، مَنَه بُوندَن کوُپراغِینِی اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَن تاپسَه بوُلَه دِی. دِیمَک، مَنَه بُو اَندَک،آزگِینَه اِنسانلَرنِی بارلِیگِی سَبَبلِی اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِینِی یا بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِی هَمَّه سِینِی جِنایَتچِی،مُرتَد دِیب بوُلمَیدِی.

 اوُزِیمِیزنِی مَحَلَّه مِیزدَه، قِیشلاغِیمِیزدَه وَ شَهرِیمِیزدَه اَنَه اوُشَنچَه هِیلمَه – هِیل فِکرلَر،اِیختِلافلَر مَوجُود بُولِیب توُرِیب، اَهالِینِی هَمَّه سِینِی بِیر حُکمگه شامِل قِیلِیشِیمِیز بِیزنِی اوُزِیمِیز اوُچُون هَم اِمکانِی یوُق نَرسَه؛  اِیندِی بِیر دَولَتنِینگ یا بِیر دِینگه اِیرگه شُوچِیلَرنِینگ یاکِی بوُتوُن دُنیا بُویِیچَه بِیر مَذهَبنِینگ اوُستِیدَه حُکم بِیرِیش حَقِیدَه گه پِیرمَه سَه هَم بوُلَه دِی. یَککَه شَخصنِی اوُستِیدَه حُکم چِیقَه رِیش بِیلَن بِیر مِنطَقَه نِی اوُستِیدَه حُکم چِیقَه رِیشنِی اوُرتَه سِیدَه کَتتَه فَرق بار. سِیز دارُ الاِسلام دِییَه آلَه سِیز، اَمّا مَنَه بُو دارُ الاِسلامدَه هَمَّه مُسُلمان بوُلمَسلِیگِی موُمکِین، اوُ یِیردَه اَهلِی زِمَّه هَم مَوجُود بوُلِیشِی موُمکِین، یاکِی بوُلمَه سَم فَلان جای دارُ الکُفر بوُلَه دِی وَ مِنطَقَه دَگِی اَکثَرِیَتگه قَرَب حُکم چِیقَه رِیلَه دِی، اَمّا اوُلَرنِی آرَه سِیدَه مُسُلمانلَر هَم بوُلِیشِی موُمکِین،بِیز مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی بارلِیگِی حَقِیدَه خَبَر تاپگه نِیمِیزدَن وَ اَنِیق تِیکشِیرِیب چِیققَه نِیمِیزدَن سوُنگ، اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی حُکمِیگه شامِل قِیلَه مِیز.

حوُپ،اِرتِدادگه دُوچار بُولگنلَر حَقِیدَه یاکِی باشقَه چَراق قِیلِیب اَیتگندَه بوُندَی کَتتَه جِنایَتنِی قِیلگنلَرنِی اوُستِیدَه،آلدِین اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک توُرت فِیلتِیرنِی – حاضِر یَنَه قَیتَه دَن سَوال بِیرگن دوُستلَر اوُچُون یَنَه قَیتَه دَن بَیان قِیلَه مِیز – شَرطلَرنِی مَثَلاً تَکفِیر شَرطِینِی فاعِلنِی، فِعلنِی وَ فِعلنِی اِثباتِینِی یا سوُزِینِی اوُستِیدَه بار یا یوُقلِیگِینِی کوُرِیب چِیقِیشِیمِیز کِیرَک؟ چوُنکِی مُسُلماننِی اوُستِیدَه بُو حُکمنِی چِیقَه رِیش بوُیِیچَه اوُچِینچِی قَدَم شُوکِی، اوُندَه بوُندَی حُکمنِی شَرطلَرِی مَوجُودلِیگِی کوُرِیلَه دِی یاکِی بُولمَه سَم شَخصدَه مَنَه بوُ اوُرِینلَرنِی بِیرِی مَوجُود بوُلمَیدِیگن بوُلسَه، هِیچ کِیم اوُنِی جِنایَتچِی دِییَه آلمَیدِی،بَلکِی اَیتِیلگن سوُزلَر یا حُکملَر توُحمَت وَ یالغان حَددِیدَه قالِیب کِیتَه دِی.

بوُندَی جِنایَتلَرنِی قِیلگن شَخصلَر بارَه سِیدَه یَنَه شُو نَرسَه گه اِعتِبار بِیرِیش کِیرَککِی، شَرطلَرگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه حُکم بِیرِیش بوُیِیچَه مانِعلِیکلَر هَم مَوجُودمِی یا یوُقمِی؟ دوُستلَر دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر،مَنَه بُو اِمتِیازلَر مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی، کافِرلَرنِیکِی اِیمَس، یَنَه قَیتَه رِیب اَیتَه مَن بوُ اِمتِیازلَر کافِرلَرنِیکِی اِیمَس، بَلکِی مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی؛ حَتَّی، اَلله تَعالَی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه شوُندَی اِمتِیازلَرنِی بِیرگنکِی، مَنَه بُولَرنِی آشکار کافِرلَرگه بِیرگن اِیمَس. بِیز مَنَه بوُ نَرسَه لَردَن خَبَرِیمِیز یوُقمِی؟ اوُتگن دَرسلَردَه هَم بوُنگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتدِیک، مُنافِقلَر اَنَه اوُشَنچَه آشکار کُفرلَرنِی قِیلِیشگه نِیگه قَرَمَسدَن بِیرگِینَه یالغان عُذر سوُرَش بِیلَن اوُلَرنِی کِیچِیرِیلَه دِی وَ اوُلَر اَنَه اوُشَنچَه رُوحِی جَنگلَرنِی قِیلِیشلَرِیگه وَ یالغان،مِیش- مِیشلَرنِی تَرقَه تِیشلَرِیگه قَرَمَسدَن اوُلَرنِی کِیچِیرِیلگن، اَمّا مَنَه شوُ کِیچِیرِیم آشکار کافِرلَرنِی اوُستِیدَه هَم اِیشلَیدِیمِی؟ اَلبَتَّه، اِیشلَه مَه گن وَ اِیشلَه مَیدِی هَم.

اِیندِی،کِیلِینگلَر اَبُو بَصِیر اَوَّل اوُلَرنِی مُسُلمان دِیب سَنَگن سوُنگرَه اِیسَه مُرتَد دِیب حِسابلَه گن وَ باشقَه لَر هَم بُو فَتوانِی اِجرا وَ عَمَل قِیلِیش مَرحَلَه سِیگه یِیتکَزگن شِیعَه لَرنِی اوُستِیدَه مَنَه شُو مانِعلِیکلَرنِی، شَرطلَرنِی تَطبِیق قِیلَیلِیک:     

-1موانع در فاعل

– بالِیغ بوُلمَه گنلِیک، سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه شِیعَه لَرنِی آرَه سِیدَه بالِیغ بُولمَه گن کِیشِی مَوجُودمِی وَ بالِیغ بُولمَه گنلَر فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی اوُرتَه سِیدَه تاپِیلَه دِیمِی؟ اوُلَرنِی هَمَّه سِی تَکلِیف اَهلِی بوُلِیب آرَه لَرِیدَه بالِیغ بوُلمَه گنلَر مَوجُود اِیمَسمِی؟

– عَقلسِیز، جِیننِی بوُلِیشلِیک، یَعنِی شِیعَه لَرنِی آرَه سِیدَه جِیننِیلَر، مَست بوُلگنلَر تاپِیلمَیدِیمِی؟ فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی اوُرتَه سِیدَه بوُندَی عُذر کِیلتِیرِیلَه دِیگن اِنسانلَر تاپِیلَه دِیمِی؟

– قَصد قِیلمَه گن حالَتدَه اوُنوُتِیشلِیک، اوُنوُتِیب قوُیَه دِیگن وَ قَصد قِیلمَه گن حالدَه اِیشلَرنِی قِیلَه دِیگن هِیچ قَندَی شِیعَه تاپِیلمَیدِیمِی؟ فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَه بوُندَی اِیشلَرنِی قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر تاپِیلَه دِی خالاصمِی؟ یَعنِی اوُنوُتِیب قوُیَه دِیگن کِیشِیلَر فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی اوُرتَه سِیدَه مَوجُودمِی؟

اِیندِی،سَماوِیَه عامِللَرِی وَ اِرادَه سِیز قِیلِینَه دِیگن بُو اوُچ اوُرِیننِی کوُرِیب چِیقدِیک، بوُندَن تَشقَرِی فاعِلدَگِی مَکتَسَبَه عَوارِیضلَرِی یَعنِی اِنسان اوُنِی کَسب قِیلِیشدَه بِیر نَوع اِیختِیارگه اِیگه بوُلگن نَرسَه لَر نِیمَه بوُلَه دِی؟ بَعضِی اوُرِینلَردَه عُمُوم شِیعَه لَر بِیلَن سُنِّیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه فَرق بارمِی یا یوُقمِی؟

• خَطا،سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه خَطاگه دوُچار بوُلَه دِیگن هِیچ قَندَی شِیعَه تاپِیلمَیدِیمِی وَ خَطاکار اِنسانلَر فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَه تاپِیلَه دِیمِی؟
• تَعوِیل، تَعوِیل حَقِیدَه بِیرگن تَعرِیفِیمِیزگه کوُرَه، شَخص قُرآن وَ سُنَّتدَه شُبهَه گه چَنگ سالَه دِی یاکِی ناتوُغرِی تَفسِیر  وَ تَعوِیلگه قوُل اوُرَه دِی،اَگر اَهلِی سُنَّت بوُلگن مُسُلمان اوُزِینِی اوُرنِیدَن تَشقَرِیدَه حُکم چِیقَرسَه یاکِی شُبهَه،ناتوُغرِی فِکر سَبَبلِی حُکمنِی تِیسکَه رِیسِینِی توُشوُنِیب قالگن بوُلسَه، وَ  اوُنِی اوُستِیدَه اِقامَه یِی حُجَّت قِیلِینمَه گن بوُلسَه، اوُنگه عُذر کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی، اَمّا بِیر شِیعَه گه نِسبَتاً بوُندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش موُمکِین اِیمَس، شوُ اِیش توُغرِی بوُلَه دِیمِی؟ سُنِّی اوُچُون تَعوِیل تَکفِیر بوُلِیشِیگه مانِع بوُلَه آلَه دِی، اَمّا شِیعَه اوُچُون بُولمَیدِیمِی؟ بوُلِیب هَم بِیزلَر شِیعَه لَرنِی مُسُلمان دِیب سَنَب اوُتدِیک.
• جاهِللِیک، اَگر سُنِّی بُولگن شَخص اوُزِیدَگِی جاهِللِیکنِی بَرطَرَف قِیلَه آلمَه گن بوُلسَه وَ بُو اوُنِینگ جِنایَتچِی دِیب حُکم بِیرِیلِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِیگن بوُلسَه، نِیمَه اوُچُون بُو نَرسَه شِیعَه لَرنِی اوُستِیدَه هَم اِیشلَه تِیلمَیدِی؟ بُو شِیعَه لَرنِی سِینِی اوُزِینگ مُسُلمان دِیب حِسابلَه دِینگکوُ؟ اَگر جاهِللِیک وَ جَهالَت مَنَه بوُندَی شَکلدَه بوُلَه دِیگن بوُلسَه بَعضِیلَر اوُچُون مُومکِین وَ بَعضِیلَر اوُچُون موُمکِین بوُلمَیدِیمِی؟ بَعضِیلَر اوُچُون بُو موُمکِین بوُلَه دِی، اَمّا بَعضِیلَر اوُچُون کِیچِیرِیب بوُلمَیدِیگن جِنایَت حِسابلَه نَه دِیمِی؟
• اِکراه،…… اِیککِی مُسُلمان بِیر هِیل شَرائِطگه توُشِیب قالگن بوُلسَه وَ تَحدِید سَبَبلِی جِنایَت قِیلِیشگه مَجبُور بوُلگن بوُلسَه، اَمّا حُکم چِیقَه رِیلگن پَیتدَه اوُلَرنِی بِیرِینِی جِنایَتچِی دِیب اِیککِینچِیسِینِی اِیسَه بِی گوُناه، دِیب اِعلان قِیلِیشنِی تَصَوُّر قِیلِیب بُولَه دِیمِی؟ یَعنِی سُنِّینِی بِی گوُناه دِیب اَمّا شِیعَه مَذهَبِیدَگِی کِیشِینِی گوُناهکار دِییَه آلَه مِیزمِی؟ 

دِققَت بِیلَن فِکرلَنگلَر. اوُزِینگِیز مُرتَد دِیدِینگِیز،مُرتَد یَعنِی آلدِین مُسُلمان بوُلگن  کِیشِیدوُر. بِیزلَرنِی دَولَه دَگِی بِرادَرلَرِیمِیزنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر اِسلامگه مُنتَسِب بوُلگنلَردوُر، سِیزلَر اِیسَه بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزنِی دُشمَنِیمِیز بوُلَه سِیز. اَبُو بَصِیر وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَر اِرتِداد حُکمِینِی بِیرِیش آرقَه لِی اوُلَرنِینگ آلدِین مُسُلمان بوُلگنلِیکلَرِینِی اَیتِیشدِی. دِیمَک، سِین بِیر مُسُلمان حَقِیدَه صُحبَتلَشیَپسَن. شوُندَی بوُلگچ اوُنِی اوُستِیدَه توُرتتَه لِیک اوُرِینلَرنِی رِعایَه قِیلِیشِینگ وَ اوُنِی فِیلتِیرلَردَن اوُتکَه زِیشِینگ کِیرَک.

2- فِعلدَگِی مانِعلِیکلَر حَقِیدَه هَم عَدالَت قِیلِیش کِیرَک، شَخصلَردَن یا قَوملَردَن نَفرَتگه اِیگه بوُلِیشلِیک شَخصنِی عَدالَتدَن اوُزاقلَه شِیشِیگه سَبَب بوُلمَسلِیگِی کِیرَک. اَگر سوُز یا فِعل اَنِیق بوُلمَه گن بوُلسَه یاکِی دَلالَت قِیلگن شَرعِی  فِعل یا سُوزنِی کُفر اِیکَه نِی بارَه سِیدَه قَطعِی دَلالَتگه اِیگه بوُلمَه سَه ،بِیر سُنِّینِی جِنایَتچِی دِیییِشلِیککَه مانِعلِیک قیله دی،حُوددِی شُو تَرتِیبدَه شِیعَه نِینگ هَم جِنایَتچِی دِییِیشلِیککَه مانِعلِیک قِیلَه دِی. توُغرِیمِی؟ سِیز اوُلَرنِینگ هَر اِیککاوِینِی مُسُلمان دِیدِینگِیز.

3- ثُبوُتدَگِی مانِعلِیکلَر بارَه سِیدَه هَم عادِل بوُلِیشِینگِیز کِیرَک، یَعنِی اَگر بِیر سُنِّینِی جِنایَتِی اِثبات قِیلِینمَه گن بوُلسَه وَ بِیز اوُنِی جِنایَتچِی دِییَه آلمَه سَک، شُو تَرتِیب بُویِیچَه، اَگر بِیر شِیعَه نِی هَم جِنایَتِی اِثبات قِیلِینمَه گن بوُلسَه، بِیز اوُنِی هَم جِنایَتچِی دِییَه آلمَیمِیز. بِیر شَخص جِنایَتِیگه اِقرار بوُلمَه سَه وَ اوُنِی آچِیق- آیدِین اِنکار قِیلِیب توُرگن بوُلسَه وَ هِیچ قَندَی عادِل اِنسان هَم بُو شَخصگه قَرشِی گوُواهلِیک بِیرمَه سَه وَ ……بُو حَقِیدَه آلدِین صُحبَتلَشگنمِیز، قَندَی قِیلِیب شَک وَ گوُمان وَ آشکار دَلِیلسِیز بوُندَی شَخصنِی غَیرِی مُسُلمان دِییمِیز، بوُلِیب هَم بُو مُسُلمان اِیشانچ بِیلَن مُسُلمان بوُلگن اِیدِی وَ بِیزلَر هَم اوُندَن اِسلامِینِی قَبوُل قِیلگنمِیز؟ سِین اوُنگه اِسلام حُکمِینِی بِیرگن اِیدِینگ، بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ یَعنِی بُو شَخص اِیشانچ بِیلَن مُسُلمان بوُلگن. چوُنکِی سِینِی اوُزِینگنِی اَیتِیشِینگ بُویِیچَه، مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی تِیل بِیلَن اَیتِیشَه دِی وَ مَنَه بُو اِیشلَرنِی هَم عَمَلدَه بَجَه رِیشَه دِی.

حوُپ، حاضِر بوُلَرنِی بَیان قِیلِیب اوُتدِیک، مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی ذِکر قِیلِیشنِی مَعناسِی، جَهاندَگِی شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه جِنایَتچِیلَر، مُرتَدلَر، غوُلّات مَوجُود اِیمَس وَ بُو مُصِیبَت، بَلا فَقَط اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن مَذهَبلَرگه خاص دِیگه نِی بوُلَه دِیمِی؟ اَلبَتَّه یوُق.رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی عَصرِیدَگِی بِیر نِیچَه مِینگلِیک جَمِیعیَتنِی آرَه سِیدَه هَم مُرتَد، شَرابخُور، زِناکار وَ باشقَه لَر تاپِیلگندَن سُونگ، بِیر یَرِیم مِیللِیَرددَن آرتِیق مُسُلمان جَمِیعیَتِی مَنَه بوُندَی عَیبلَردَن حالِی بوُلِیشِی موُمکِینمِی؟ دِیمَک، یوُز مِللِیاندَن آرتِیق 12 اِماملِیک شِیعَه لَر جَمِیعیَتِینِی اوُرتَه سِیدَه هَم جِنایَتچِینِی مَوجُودلِیگِینِی اِنکار قِیلِیش هَم بِیزلَرنِی مَقصَدِیمِیز اِیمَس وَ بوُلمَیدِی هَم. بِیزلَر قَیتَه وَ قَیتَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی وَ شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی غوُلّاتلَردَن بِیزار اِیکَه نِیمِیزنِی اِعلان قِیلگنمِیز وَ بوُندَن سُونگ هَم قِیلَه مِیز.

بِیزلَرنِینگ بوُندَی سِینَه رِینِی آچِیق – آیدِینلَشتِیرِیب آلِیشِیمِیزدَن مَقصَدِیمِیز، اَمِیرِکَه وَ نَتا،اَنگلِیَه رَهبَرلِیگِیدَگِی وَ صِیهیُونِستِیک لابِّیلَرِی وَ آلِ سَعُودنِی فاسِد رَیجِیمِی تامانِیدَن مَذهَبلَرنِی وَ دِینلَرنِی اوُرتَه سِیدَه جَنگ وَ فِتنَه نِی اِیجاد قِیلِیش اوُچُون رِیجَه لَشتِیرِیلگن اِفلاص وَ خَطَرلِی سِینَه رِینِی، فِتنَه نِی یارِیتِیب بِیرِیش وَ اوُنِی آلدِینِی آلِیشدَن عِبارَت. اوُلَر مَنَه شُو یوُلدَه اوُلَمالَرنِی پَروَرِیش قِیلِیشگن بوُلِیب، اوُلَرنِی کَنَلِی آرُقَه لِی اوُلَرنِی اَدَبِیاتِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِی مُبارَزَه سِینِی فَلَج قِیلِیش، بِیکارگه کِیتکَه زِیش وَ صَرفلَه نَه دِیگن کوُچِینِی ناتوُغرِی یوُللَرگه بوُرِیشدَه بُو لایِیحَه دَن فایدَه لَه نِیشَه دِی. بُو اوُلَرنِینگ مُفتِیلَر، شَیخلَر، دِینفُرُوش مُلّالَر قالِیبِیدَگِی اِیتِیک کِییِیب آلگن عَسکَرلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی یوُلگه قوُیِیلگن رُوحِی جَنگلَرِی حِسابلَه نَه دِی. بُو اوُلَردَگِی یوُمشاق جَنگلَرنِینگ بِیر کَنَلِی بوُلَه دِی.

مَنَه شُو مَسَلَه عَقل اِیگه لَرِی اوُچُون (عَقللِی کِیشِیلَر، خُدا عَقللِی بوُلِیشگه بُویُورگن کِیشِیلَر) جَهاندَگِی بَرچَه شِیعَه لَرگه اِرتِداد حُکمِینِی بِیرِیشلِیک شَرعِی هَم اِیمَس وَ عَقلگه هَم توُغرِی کِیلمَسلِیگِیگه یِیتَرلِیدُور. بَلکِی بُو، اَهلِی سُنَّتگه قَرشِی یوُلگه قوُیِیلگن خَطَرلِی سِینَه رِی بوُلِیب، بُو سِینَه رِی بوُیِیچَه اَصلِی وَ بِیرِینچِی بوُلِیب ضَربَه یِیدِیگن کِیشِیلَر، اوُزلَرِینِی اَهلِی سُنَّت دِیب سَنَیدِیگن فِرقَه لَر بوُلَه دِی. بُو سِینَه رِی آشکار سِکوُلار کافِرلَر اوُچُون اِنحِرافِی جَنگلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدَن تَشقَرِی، بَرچَه اِسلامِی فِرقَه لَرگه وَ سِکوُلار کافِر حُکوُمَتلَرنِی مُخالِفلَرِیگه قَرشِی فِتنَه لایِیحَه سِی حِسابلَه نَه دِی. بُو باسقِینچِی سِکوُلار کافِرلَرگه قَرشِی آیاققَه توُرگن وَ وَحدَتگه اِیرِیشِیشنِی هاحلَه یاتگن کِیمسَه لَر اوُچُون هَم فِتنَه نِی لایِیحَه سِی بوُلَه دِی،اَمّا مَنَه بُو سِینَه رِی بُو وَحدَتگه رُحصَت بِیرمَیدِی.

اَگر رُحصَت بِیرسَنگِیزلَر صائِل دُشمَن حَقِیدَه وَ بُو فَتوا قَندَی قِیلِیب اَهلِی سُنَّتگه، اوُزلَرِینِی اَهلِی سُنَّت دِیب سَنَیدِیگن کِیشِیلَرگه قَرشِی اِیشلَه شِی، هَمدَه بوُندَن کِیلِیب چِیقَه دِیگن مَنفَعَت هَم تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی فایدَه سِیگه حَل بوُلِیشِی بارَه سِیدَه قِیسقَه چَه اِیضاح بِیرِیب اوُتَردِیم. اَیتِیب اوُتِیلگن تار نَظَرلِی کوُز- قَرَشگه نَظَر سالَه دِیگن بُولسَک، یَعنِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه بِیلَن شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی کوُپراق فایدَه کوُرگه نِینِی تِیکشِیرسَک،شوُ نَرسَه مَعلوُم بُولَه دِیکِی، تار نَظَرلِی کوُز- قَرَش بوُیِیچَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر مَغلوُب بوُلِیشگن وَ 12 اِماملِیک شِیعَه لَر یاکِی باشقَه شِیعَه لَر غَلَبَه قاذانِیشگن. بُو فَتوا مَنَه بوُندَی تَأثِیراتلَرگه اِیگه بوُلگن.

صائِل یَعنِی هُجُوم قِیلگن دُشمَن: سِینِی بِیر قارِیندَن تَلَه شِیب توُشگن بِرادَرِینگ بُولِیشِی موُمکِین،عَمَکِینگنِی یاکِی تاغَنگنِی اوُغلِی بوُلِیشِی موُمکِین، یاکِی مَذهَبداشِینگ یا هَم زَبانِینگ یا هَم نَجادِینگ یاکِی باشقَه هَر قَندَی کِیشِی بوُلِیشِی موُمکِین. اَگر مَنَه بوُلَردَن بِیرارتَه سِی سِینگه قَرشِی جَنگ قِیلسَه، اوُنِی خانَدانِیدَگِیلَرنِی یا قَبِیلَه سِیدَگِیلَرنِی یا اوُ بِیلَن نَجادِی بِیر هِیل بوُلگنلَرنِی یا اوُنِی مَذهَبداشلَرِینِی بُوحُکمگه شامِل قِیلمَه . بَلکِی اوُشَه بِیر کِیشِینِی یا گوُرُوهنِی یا حِزبنِی نِشانگه آل.

اَگر سِین اوُشَه خانَداندَگِیلَرنِی یا قَومدَگِیلَرنِی یاکِی اوُشَه مَذهَبدَگِیلَرنِی یا هَم زَبانلَرِینگنِی هَمَّه سِینِی فَقَط بِیر کِیشِینِی یاکِی گوُرُوهنِی جِنایَتِی سَبَبلِی نِشانگه آلسَنگ، اَصلِیدَه عَقلِی یُوق جِیننِی کِیشِیلَردِیک اَلله نِی شَرِیعَتِیگه خِلاف رَوِیشدَه عَمَل قِیلگن وَ اَلله نِی دَستوُرِینِی بَجَرمَه گن بوُلَه سَن، بُو یِیردَه سِینِی اوُزِینگ جِنایَتچِی بوُلِیب قالَه سَن وَ بوُندَن تَشقَرِی هَمَّه نِی اوُزِینگگه قَرشِی مُتَّحِد بوُلِیشگه حَرَکَت قِیلگن بوُلَه سَن. نِیمَه اوُچُون شُونِی توُشوُنمَیسَن؟

مَنَه بُو آگاه بِیر مُبارَزَه قِیلوُچِینِی اِیشِی اِیمَس، بَلکِی هَمَّه نِی سِیزگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلَه یاتگن مِعزانسِیز وَ دُشمَن اِنساننِی اِیشِی بوُلَه دِی. اوُلَرنِینگ سِینگه قَرشِی جَنگ قِیلَه یاتگن شَخص بِیلَن وَحدَتگه اِیرِیشِیشلَرِی، مَنَه بُو، بُو جِنایَتچِینِی یاکِی مَنَه بوُ دُشمَننِی قُدرَتلِی بوُلِیشِی دِیمَکدِیر. اِعتِبار بِیردِینگمِی؟ مَنَه بوُ قُدرَت هَر قَندَی اوُزگه رِیشنِی اَساسِی حِسابلَه نَه دِی. اوُلَر اوُزلَرِینِینگ هَمَّه اِختِلافلَرِینِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیب هَمَّه لَرِی بِیرگه مُتَّحِد بوُلِیشَه دِی وَ سِینِی دُشمَنِینگنِی آرتِیگه صَفگه توُرِیشَه دِی وَ سِینِی دُشمَنِینگنِی حِمایَه قِیلِیشَه دِی. حاضِر نِیمَه بوُلگه نِینِی توُشوُنگندِیرسَن؟ سُونگ، سِین بوُندَی اَخماقگرچِیلِیکنِی قِیلِیب قوُیگه نِینگدَن کِییِین، اوُزِینگنِی مَظلوُم قِیلِیب کوُرسَه تَه سَن وَ واقِیعِیَتدَن قاچَه سَن وَ هَمَّه مِینگه قَرشِی بوُلِیب قالگن، دِییَسَن. بِیز کوُپچِیلِیکنِی بوُندَی اوُیِیین کوُرسَه تِیشلَرِینِی کوُرگنمِیز. اوُنِی اوُزِی هَمَّه نِی جاهِلانَه اوُزِیگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلگه نِینِی قَبوُل قِیلِیشنِی اِیستَه مَیدِی.

مَنَه بُو نَرسَه نِی هَر بِیر جِنایَتچِی آرزَو قِیلَه دِی وَ رُوحِی جَنگلَردَه بُو اِیش اوُچُون مِللِیَردلَب دالّار صَرفلَیدِی وَ بُونِی عاقِبَتِیدَه اوُزِینِی قَومداشلَرِینِی،هَم زَبانلَرِینِی ،مَذهَبداشلَرِینِی اَلدَیدِی وَ اوُلَرگه سِیزلَر بِیلَن جَنگ قِیلَه یاتگن مَنَه بُو شَخص فَقَطگِینَه مِینگه قَرشِی اِیمَس،بَلکِی سِیزلَرگه هَم قَرشِی جَنگ قِیلیَپتِی، دِیب یالغاندَن توُشُونتِیرَه دِی وَ شوُ طَرزدَه اوُ اوُزِی اوُچُون کوُچ جَملَیدِی. آخِیر اوُتگن تَرِیخدَه فِرعَون هَم آدَملَر بِیلَن مُوسَی عَلَیهِ السَّلامنِی اوُرتَه سِیدَگِی عَقِیدَه وِی اِختِلافلَرنِی بوُرتتِیرِیب قوُرقِیتِیش آرقَه لِی، آدَملَرنِی اوُزِی بِیلَن بِیرگه سَفَربَر قِیلِیشگه مُوَفَّق بوُلگن وَ اوُزِینِی مَقصَدِیگه یِیتگن اِیدِی- کوُ؟!

  کوُردِستان سِکوُلارِیستلَرِینِینگ کافِر وَ مُرتَد اَحزابلَرِینِی هَر بِیرِی اوُزِیگه قَرشِی قِیلِینگن هَر قَندَی حَملَه نِی کوُردلَرنِی هَمَّه سِیگه قِیلِینگن حَملَه دِیک تَبلِیغ قِیلِیشلَرِینِی کوُرمَه گنمِیسِیزلَر؟ نِیمَه اوُچُون بوُندَی قِیلَه یاتگه نِی بارَه سِیدَه فِکر قِیلگنمِیسَن؟ اوُجَلاننِینگ اِیشچِیلَر حِزبِیدَگِی کافِر وَ سِکوُلار بوُلگن بِیر مُوشت کوُردلَر هَمَّه کوُردلَرگه بَرابَر بوُلَه آلَه دِیمِی؟ یاکِی سِکوُلار وَ کافِر بارزانِیگه قَرشِی قِیلِینگن حَملَه، کوُردلَرنِی بَرچَه سِیگه قَرشِی قِیلِینگن حَملَه گه بَرابَر بوُلَه دِیمِی؟ دِیماکرَتلَرگه، کوُمَلَه لَرگه وَ باشقَه مُرتَد سِکوُلارِیستلَرگه قَرشِی قِیلِینگن حَملَه، هَمَّه کوُردلَرگه قِیلِینگن حَملَه گه تِینگ بوُلَه دِیمِی؟ دِققَت قیِلچِی!

حاضِرنِی اوُزِیدَه هَم صَدَّم کوُردلَرگه قَرشِی حَملَه قِیلدِی، دِیب تَبلِیغ قِیلِیشَه دِی،اَصلِیدَه اِیسَه اوُلَر یالغان گه پِیرِیشیَپتِی؛ صَدَّم بارزانِینِی دِیماکرَت حِزبِینِی طَرَفدارِی بوُلگن وَ طالِبانِیگه بِیرلَشگن کوُردلَرگه قَرشِی حَملَه قِیلدِی. یاکِی اِیران کوُردلَرگه حَملَه قِیلدِی، دِییِیشَه دِی، اَصلِی حَقِیقَتدَه اِیسَه یالغان اَیتِیشیَپگن بوُلَه دِی.

بَلکِی اِیران کوُردلَرگه اِیمَس دِیماکرَت حِزبِیگه، کوُمَلَه حِزبِیگه وَ عَرَب، توُرک، فارس اِیتِّفاقچِیلَرِیگه قَرشِی حَملَه قِیلگن.

نِیمَه اوُچُون سِیزلَر مَنَه بُو فِتنَه لَرنِی توُشوُنِیب یِیتمَیسِیزلَر وَ سِیزلَرنِی اوُزِینگِیز هِیچ قَندَی هَزِینَه صَرفلَه مَه گن حالدَه، مَنَه بُو فِتنَه لَرنِی اوُزِینگِیزگه قَرشِی عَمَلدَه اِجرا قِیلَه سِیزلَر؟ بوُلِیب هَم مَنَه بوُ فِتنَه نِی لایِیحَه سِی دُشمَن تامانِیدَن توُزِیب چِیقِیلگن. سِیزلَر قَیسِی بِیرِینگِیز اَبُو بَصِیر طَرطوُسِی سِیزلَرنِینگ دُشمَنِینگِیز اِیمَسلِیگِیگه شُبهَه قِیلَه دِی؟ اَبُو بَصِیر دُشمَن اِیمَسلِیگِیدَه کِیمنِی شُبهَه سِی بار؟ اوُ بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزنِی دُشمَنِیمِیز بوُلَه دِی. سِیزلَرنِی قَیسِی بِیرِینگِیز آلِ سَعُودنِینگ خائِن وَ سَلطَنَت مُفتِیلَرِی دُشمَن اِیسَملِیگِیگه شَک قِیلَه دِی؟ اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیزنِی وَ سِیزلَرنِی، مُسُلمانلَرنِی هَمَّه سِینِی دُشمَنِی حِسابلَه نَه دِی. سِیزلَرنِی هَمَّه نگِیز اَبوُ بَصِیرنِی هَم وَ اوُنِی قَطارِیدَگِی دُشمَنلَرنِی هَم، آلِ سَعُودنِینگ فاسِد سَلطَنَت اوُلَمالَرِینِی هَم سِیزلَرنِی وَ دُنیادَگِی آزادلِیک طَرَفدارِی بوُلگن مُسُلمانلَرنِی دُشمَنِی اِیکَه نِیگه شُبهَه قِیلمَیسِیزلَر

مُسُلمانلَر شُو دَرَجَه دَه جاهِل بوُلِیشلَرِی وَ تِیزدَه اَلدَه نِیب قالِیشلَرِی موُمکِینمِی؟ بوُلِیب هَم اوُلَر اوُزلَرِیدَه اُوصُول وَمَنبَعلَرِی مَوجُود بوُلگن نَرسَه لَر بارَه سِیدَه اَلدَه نِیب قالِیشَه دِیمِی؟ قَندَی قِیلِیب بِیر مُسُلمان شِیعَه لَرنِی مُسُلمان دِییدِی وَ اوُلَر بِیردَه نِیگه مُرتَدگه اَیلَه نِیب قالِیشَه دِی؟  اوُلَرنِی توُرت مَرحَلَه دَن اوُتکَه زِیش کِیرَک اِیمَسمِی؟ عُمُوماً بُو اِیشنِی قِیلِیشمَه گن. اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر اِسلامگه مُنتَسِب مُسُلمان بوُلِیشگن، اَمّا بِیردَه نِیگه مُرتَد بوُلِیب قالِیشگن.

شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد وَ اوُلَرنِی اوُستِیدَه مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِی اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک، دِیب قَبوُل قِیلَه دِیگن حَق طَلَب مُسُلمان اِنسان سِیزنِی نَظَرِینگِیزچَه تاپِیلَرمِیکِین؟  مَنَه بوُندَی مَطلَبلَر اَبُو بَصِیرگه وَ اَبُو قَتادَه گه اوُحشَه گن مُفتِیلَرنِی ماهِیَتِینِی آچِیب بِیرمَیدِیمِی؟ اوُلَر اِسلامگه جان کوُیدِیرُوچِی کِیشِیلَرمِی یا مُسُلمانلَرنِی دُشمَنِیمِی؟ اَگر مَنَه بوُندَی وَضِیعیَتلَردَه مُسُلمانلَر اوُلَرنِی بوُزغوُنچِی عَمَل قِیلِیشسَه، یَعنِی شِیعَه لَردَن یا فَلانچِی قَومدَن،صوُفِیلَردَن، فَلانچِیدَن نَفرَتلَنگه نِی سَبَبلِی بُو فَتوالَرگه عَمَل قِیلسَه، اوُزِی هاحلَه گن وَ هاحلَه مَه گن حالدَه اَمِیرِکَه ،اَنگلِیَه، صِیهیُونِیست لابِّیلَرِی  وَ اوُلَرنِی مِنطَقَه دَگِی حِذمَتکارلَرِیدَن عِبارَت سِکوُلار کافِرلَرنِی صَفِیدَه جایلَه شِیب قالمَیدِیکِی؟ اوُلَرنِی صَفِیدَه توُرِیب قالمَیدِیمِی؟ اوُلَرنِی جِبهَه سِیدَن جای آلمَیدِیمِی؟ اوُلَرنِی فایدَه سِیگه اِیشلَه مَیدِیمِی؟ مُسُلمانلَر اَلبَتَّه خوُشیار بوُلماقلَرِی لازِم.

مُسُلمانلَرنِی مَنفَعَتلَرِی حَقِیدَه بُو دَرَجَه دَه فِکرلَشنِی هاحلَه مَیدِیگن وَ کِینگ – کوُلَملِی کوُز- قَرَشگه اِیگه بوُلمَه گن اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر، اِینگ کَمِیدَه شُونِی بِیلِیشلَرِی کِیرَککِی،12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ هَمَّه سِینِی اِرتِدادِی حَقِیدَگِی فَتواگه عَمَل قِیلِیشلِیک، اَصلِیدَه اوُزلَرِینِی فِرقَه لَرِیگه نِسبَتاً آچِیق خِیانَت حِسابلَه نَه دِی. اوُزلَرِی اِدَّعا قِیلَه یاتگن وَ اوُنِی دِفاع قِیلَه یاتگن فِرقَه لَرِیگه نِسبَتاً خِیانَتدوُر. اوُزِینِی اَهلِی سُنَّت فِرقَه سِیدَنمَن، دِیب اِدَّعا قِیلَه یاتگن اَهلِی سُنَّت فِرقَه سِیگه نِسبَتاً خِیانَت بوُلَه دِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی هَمَّه نِی اوُزِیگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلگن. چوُنکِی هَمَّه نِی اوُزِینِینگ فِرقَه سِیگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلِیب قوُیگن.

مَنَه بُو اِیشنِی مِللِیَردلَب دَالّار صَرفلَب وَ اَنَه اوُشَنچَه اَخبارات واسِیطَه لَرِینِی تَبلِیغاتِی آرقَه لِی هَم عِراقدَه عَمَلگه آشِیرَه آلِیشمَه گن اِیدِی، بَصرَه دَه اِیران اِیلچِی خانَه سِیگه حَملَه قِیلِینگن پَیتدَه  وَ آیَتُ الله مَحمُود حَسَن صَرخِیگه اِیرگشگن کِیشِیلَر بابِیلدَه، کَربَلادَه وَ باشقَه شَهَرلَردَه عِراق حُکوُمَتِی بِیلَن کوُرَه شَه یاتگن وَقتِیدَه وَ جَماعَتِی صَدر گوُرُوهِیدَن اَجرَه لِیب چِیققَن گوُرُوهلَر اِیسَه اَمِیرِکَه، اَنگلِیَه کوُچلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلَه یاتگن پَیتِیدَه، اَبُو مُصعَب زَرقاوِینِینگ اَبُو بَصِیرنِی قوُیِیدَگِی جُملَه سِیدَن آلِینگن سوُزلَرِی هَمَّه نِی بِیرگه مُتَّحِد قِیلَه آلَدِی،       الشِّيعَةُ الرَّوافِضُ طائِفَةُ شِرْكٍ ورِدَّةٍ»  بِیر کِیچَه نِی اوُزِیدَه هَمَّه نِی بِیر- بِیرِی بِیلَن مُتَّحِد قِیلدِی، اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِینگ بِیرگِینَه جُملَه سِی اَبُو مُصعَب زَرقاوِینِی آغزِیدَن چِیقدِی، اوُ بُو سوُزنِی اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِینگ کِتابِیدَن نوُصحَه آلگن اِیدِی. اوُ قِیلگن اِیشنِی عِراقدَگِی هِیچ قَیسِی بِیر قُدرَت وَ شِیعَه مَرجَعسِی قِیلَه آلمَه گن اِیدِی، عِراقدَگِی هِیچ قَیسِی بِیر قُدرَت وَ شِیعَه مَرجَعسِی هَمَّه شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه وَحدَتنِی،اِتِّحادنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه آلمَه گن اِیدِی.

نِیمَه صادِر بوُلگه نِینِی توُشوُندِینگلَرمِی؟ نِیمَه بوُلگه نِینِی کوُردِینگلَرمِی؟ مَنَه بُو اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِینگ 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ مُرتَد بوُلِیشلَرِی بارَه سِیدَگِی یالغان فَتواسِینِی ثَمَرَه سِی، نَتِیجَه سِی بوُلَه دِی، اوُ اَبُو اَنَس رَحِمَهُ الله گه اوُحشَش شَرِیعَتدان اوُلَمالَرنِینگ اوُلِیمِی وَ یوُقلِیگِی پَیتِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اوُچُون نِهایَتدَه چِیرایلِی حِذمَت کوُرسَتدِی. حَه، اَلبَتَّه اوُلَرگه حِذمَت قِیلدِی. مِیللِیَردلَب دَالّار پُول مَنَه بُو حِذمَتنِی کوُرسَه تَه آلمَه گن اِیدِی، اوُلَرنِینگ بَرچَه اَخبارات واسِیطَه لَرِی وَ هَمَّه تَبلِیغاتلَرِی حوُددِی شُو حِذمَتنِی کوُرسَه تَه آلمَه گن اِیدِی. اوُلَرنِینگ بَرچَه مُراجَعَت قِیلِینَه دِیگن کِیشِیلَرِی هَم بُو اِیشنِی قِیلِیشَه آلِیشگه نِی یوُق، بِیر- بِیرلَرِینِی مُتَّحِد قِیلَه آلمَه دِی. اَبُو اَنَس رَحِمَهُ الله آچِیقچَه سِیگه شِیعَه لَرنِی بِرادَر دِیب خِطاب قِیلَه دِی وَ اوُلَرنِی وَحدَتگه دَعوَت قِیلَه دِی وَ حَتَّی بَعضِی بِیر مَرحَلَه لَردَه شِیعَه مَذهَبِیدَگِی کوُچلَر بِیلَن بِیرگه بِیرلَشگن حالدَه کَربَلَا وَ نَجَفدَه وَ باشقَه مِنطَقَه لَردَه جَنگ قِیلَه دِی. بِیزلَرنِی اوُزِیمِیز مَنَه بُو نَرسَه لَرنِی کوُرمَه دِیکمِی؟

 بوُگوُنگِی کوُندَه بَعضِی بِیر مُسُلمانلَر اوُزلَرِی آلِیب بارگن تَحقِیقاتلَر نَتِیجَه سِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اِرتِدادِی حَقِیدَگِی فَتوا شَرعِی بوُلمَسلِیگِینِی توُشوُنییب یِیتِیشگن، شُو سَبَبلِی هَم دارُ الحَربدَه ساکِن بوُلگن وَ نَوبَتمَه – نَوبَت باسقِینچِی سِکوُلار کافِرلَرنِینگ اِیختِیاجِیگه کوُرَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی تَبلِیغ قِیلَه یاتگن کِیشِیلَر اوُزلَرِینِی یوُقاتِیب قوُیِیشدِی، اَبُو قَتادَه فَلَسطِینِیگه اوُحشَه گن کِیشِیلَر تِیزدَه اِیش باشلَب وِیدِیا مُراجَعَت آرقَه لِی فَتوا بِیردِیکِی، 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اَنَه اوُشَه نُصِیرِیلَر بوُلِیشَه دِی. مَنَه بوُ هَم اَهلِی سُنَّت فِرقَه لَرِیگه نِسبَتاً باشقَه بِیر اِسم بِیلَن قِیلِینگن خِیانَت حِسابلَه نَه دِی.

بوُلِیب هَم بِیزلَرنِی هَمَّه مِیز شوُنِی یَحشِی بِیلَه مِیزکِی،نُصِیرِیلَر شِیعَه اَئِمَّه لَرِی، مَنبَعلَرِی، اوُلَمالَرِی تامانِیدَن آچِیق – آیدِین تَکفِیر قِیلِینِیشگن. مَنَه بوُ مَسَلَه دَه هِیچ کِیم شُبهَه قِیلمَیدِی. بُو فَتوا بِیر کِیشِی کِیلِیب حَنَفِیلَرنِی هَمَّه سِی قادِیانِی بوُلِیشَه دِی، دِییَه یاتگنگه اوُحشَیدِی، یاکِی کوُردلَرنِینگ هَمَّه سِی سِکوُلار کافِر دِیگنگه اوُحشَیدِی. حَه، دارُ الکُفردَه طاغوُتلَرنِینگ حاکِمِیَتِی آستِیدَه ساکِن بوُلگن مَنَه بوُ توُدَه بِیر قَدَم آرقَه گه چِیکِینِیب هَمَّه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر مُرتَد اِیمَسلَر، دِییِیشماقچِی.اَمّا، بوُنِی قَرشِیسِیدَه بَرچَه تَرِیخِی وَ فِقهِی حُجَّتلَرنِی، سَنَدلَرنِی آیاق – آستِی قِیلگن حالدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی نُصِیرِیلَرگه اوُحشَش، دِییِیشیَپتِی. اِیشانَه وِیرِینگ بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه مَخصُوصاً اِسلام تَرِیخِیدَه هِیچ قَیسِی بِیر اَخماق اوُزِینِی بوُنچَه لِیک حَقارَت قِیلگن اِیمَس وَ اَهلِی عِلمگه مَسخَرَه بوُلَه دِیگن دَرَجَه دَه بوُنچَه لِیک اَخماقگرچِیلِیککَه یوُل قوُیگن اِیمَس، لِیکِن اَبُو قَتادَه فَلَسطِینِی وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَر هِیچ نَرسَه دَن شَرم وَ حَیا قِیلِیشمَیدِی، شوُ سَبَبلِی هَم هَر قَندَی اِیشگه قوُل اوُرِیشَه دِی. مَنَه بوُ هَم یَنگِی وُجوُدگه کِیلگن مُصِیبَتلَردَن بِیرِی بوُلَه دِی. توُغرِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ عُمُومِی اِرتِدادِی بارَه سِیدَگِی مَسَلَه یالغان اِیکَه نِینِی، اَبُو بَصِیرنِی سوُزلَرِی یالغان اِیکَه نِینِی هَمَّه توُشوُنِیب یِیتدِی. اَمّا، حاضِر اَبوُ قَتادَه نِینگ یَنگِی سِینَه رِیسِی اَساسِیدَگِی فِتنَه وَ داستان باشلَنیَپگن. شُو سَبَبلِی هَم نُصِیرِیلَرنِی عَقِیدَه سِی – اَلبَتَّه اوُلَرگه نَمِیرِیلَر هَم دِییِیلَه دِی – حَقِیدَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتِیشنِی لازِم تاپدِیم، چوُنکِی بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر بِیلَن نُصِیرِیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه فَرقنِی مِعزانِینِی مَعلوُم مِقداردَه توُشوُنِیب  یِیتَه سِیزلَر، اِنشاءَالله کِیلَه سِی دَرسلَرِیمِیزدَه فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَردَه اوُلَر حَقِیدَه مُفَصَّل اِیضاح بِیرِیب اوُتَه مِیز. اِنشاءَلله.

مُحَمَّد اِبنِ نُصِیر فَهرِی نَمِیرِی اَیتَه دِیکِی: شِیعَه لَرنِی اوُنِینچِی اِمامِی خُدادوُر. اِیشِیتدِینگلَرمِی؟ اَیتَه دِیکِی: شِیعَه لَرنِی اوُنِینچِی اِمامِی خُدادوُر وَ اوُنِی اوُزِی هَم خُدا تامانِیدَن یوُبارِیلگن پَیغَمبَردوُر، تَناسُخگه اِعتِقاد قِیلَردِی،یَهوُد وَنَصارالَرنِی حَق دِیب سَنَردِی. بَرچَه حَرام بُولگن نَرسَه لَرنِی حَلال دِیردِی وَ نَماز،رُوزَه وَ باشقَه عِبادَتلَرنِی باطِل قِیلگن اِیدِی وَ جِنسِی تَرتِیبسِیزلِیکلَرنِی، حَیاسِیزلِیکنِی موُمکِین دِیب اِعتِقاد قِیلَردِی. هَمجِنسبازلِیکنِی،لِیواطَه گرچِیلِیکنِی جائِز دِیب حِسابلَردِی وَ اَیتَردِیکِی: مَفعُول تامانِیدَن تَواضِع نِشانَه سِی وَ اَمّا فاعِل تامانِیدَن اِیسَه طایِّباتنِی بِیر شَهَوتلَرِیدَن بِیرِی بوُلَه دِی وَ خُداوَند مَنَه بُو اِیککاوِینِی هَر بِیرِینِی تَواضِع  وَ طایِّباتنِی حَرام قِیلمَه گن. حَتَّی بَعضِی بِیر یازِیلگن نَرسَه لَردَن اوُنگه شوُنِی نِسبَت بِیرِیشگنکِی، اوُ بَعضِی وَقتلَردَه مَفعُول بوُلَردِی وَ بوُ اِیشنِی خُدا اوُچُون تَواضِع دِیب حِسابلَردِی.  بارِیب بِیر کُورِینگلَر.    

بُو شَخص اوُشَه زَمانلَردَه وَ اوُندَن کِییِینگِی زَمانلَردَه شِیعَه اَئِمَّه لَرِی وَ باشقَه شِیعَه اوُلَمالَرِی تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینگن، بوُنِی اوُنلَب مَنبَعلَردَه آسانلِیک بِیلَن فَهملَه سَه بوُلَه دِی. سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه، اَبُو قَتادَه فَلَسطِینِینِینگ مَنَه بوُندَی یالغانچِی صِیهیُونِیستِیک رِیجِیمنِی آرقَه حاولِیسِی  وَ اَمِیرِکَه نِینگ جاسوُسلِیک مَرکَزِی بوُلمِیش اِییاردَه نِیَه دَه توُرِیب آلِیب تَرقَه تِیشدَن بوُلگن مَنظوُرِی نِیمَه بوُلِیشِی موُمکِین؟

مَنَه بوُندَی یوُلدَن یوُرگن کِیمسَه لَر، اَگر بوُندَی وَضِیعیَتدَه باشِی بِیرک کوُچَه گه کِیرِیب قالگن پَیتلَرِیدَه تِیزدَه اوُلِیکلَرگه مُراجَعَت قِیلِیشلَرِینِی کوُرمَه گنمِیزمِی؟ نَوَوِی، اِبنِ حاجَر اَسقلانِی، اِبنِ قُدّامَه مَقدِیسِی وَ شوُنگه اوُحشَش اوُنلَب عالِملَرنِی تَکفِیر قِیلِیشمَه گنمِی؟ مَنَه شوُ رَوِیش آرقَه لِی مُسُلمانلَرنِی اوُزلَرِی بِیلَن مَشغُول قِیلِیب قوُیِیشمَه گنمِی؟ 

بِیزلَر حالَتِی مَعلوُم وَ شوُنگه اوُحشَش شَخصلَر بِیلَن اِیشِیمِیز یوُق، لِیکِن اوُزِیمِیزدَن نِیمَه اوُچُون دُشمَنلَرِیمِیزنِی قوُلِیدَه اوُیِینچاق بوُلِیشِیمِیز کِیرَک، دِیب سوُرَشگه حَققِیمِیز بار؟ نِیمَه اوُچُون بَرچَه حَرَکَتلَرِیمِیزنِی بِیکار صَرفلَب تَشلَه شِیمِیز کِیرَک؟ نِیمَه اوُچُون آشکارَه ظالِملَرنِی یوُلِیگه توُشِیب قالِیشِیمِیز کِیرَک؟

مَنَه بُو اوُیِینلَر عَدالَتدَن اوُزاقدَه بوُلگن نَرسَه لَردوُر، اَلله تَعالَی بِیزلَرنِی عَدالَتگه دَعوَت قِیلگن:   ” یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْطِ وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُواْ اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» ‏(مائده/8)،(  اِی مُؤمِنلَر، اَلله نِینگ اوُزِی اوُچُون حَق یوُلنِی توُتگوُچِی، عَدالَت بِیلَن شَهادَت – بِیرگوُچِی بوُلِینگِیز! بِیران قَومنِی یامان کوُرِیشِینگِیز سِیزلَرنِی عَدالَت قِیلمَسلِیککَه تارتمَه سِین! عَدالَت قِیلِینگِیز! شُو تَقواگه یَقِینراقدِیر. اَلله دَن قوُرقِینگِیز! اَلبَتَّه اَلله قِیلَه یاتگن عَمَللَرِینگِیزدَن خَبَرداردِیر.

“قَوَّامِین” یَعنِی عَدالَت یوُلِیدَه حَرَکَت قِیلوُچِیلَر. واجِباتلَرنِی بَجَه رِیش بُویِیچَه جِددِی وَ بَردَوام حَرَکَت قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر. عَدالَتگه اوُحشَیدِی، دَجّاللَرنِی قانوُنلَرِیگه اِیمَس، بَلکِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِیرگه شَه دِیگن کِیشِیلَر،    ” وَمَن أحسَن قَولاً مِمَن دَعَا إلَی اللهِ وَعَمِلَ صَالِحَاً قَالَ إنّنِی مِنَ المُسلِمین ” اَلله گه دُعا قِیلِیشَه دِی. تَکفِیرنِی حُکمِیدَه اَیتگه نِیمِیزدِیک، اِیککِینچِی مَرحَلَه دَه نَتاگه یا اَمِیرِکَه گه یا اوُزلَرِیگه یا اَبُو بَصِیرگه یا اَبُو قَتادَه گه اِیمَس، بَلکِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتگه مُراجَعَت قِیلِینِیشِی کِیرَک وَ اوُنگه دَعوَت قِیلِینِیشِی لازِم. «وَمَن أحسَن قَولاً مِمَن دَعَا إلَی اللهِ وَعَمِلَ صَالِحَاً قَالَ إنّنِی مِنَ المُسلِمین»    مَنَه بُو اِینگ یَحشِی سوُزدِیر.

حَه، “قَوّامِین” یَعنِی عَدالَت یوُلِیدَه واجِباتلَرنِی بَجَه رِیش بوُیِیچَه جِددِی حَرَکَت قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر بوُلِیب، عَدالَتگه اوُحشَش اوُندَه بَردَوام بوُلِیشَه دِی. «شُهَدَآءَ بِالْقِسْطِ» قَضاوَت آرقَه لِی شَهادَت بِیرَه دِیگن گوُواهلَر، اوُلَر اوُنگه وَ بوُنگه طَرافدارلِیک قِیلِیشمَیدِی، بَلکِی اوُلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اِرایَه بِیرگن عَدالَتگه طَرَفدارلِیک قِیلِیشَه دِی.حَقگه طَرَفدارلِیک قِیلِیشَه دِی. اَلله ظُلمگه، یالغانگه، فَسادگه، مُسُلمانلَرنِی وَ بَندَه لَرِینِی اوُرتَه سِیدَگِی قِیرغِینگه راضِی بوُلمَیدِی وَ اوُنگه اَمر قِیلمَیدِی وَ بِیزلَر هَم بوُندَی نَرسَه لَرگه گوُواهلِیک بِیرمَیمِیز.

اَلله بِیزلَرنِی عَدالَتگه دَعوَت قِیلگن، اَگرچِی بُو عَدالَت بِیزلَرنِی دِیلِیمِیزدَه کِینَه بوُلگن قَومگه یاکِی اوُلَرگه دَشمَنچِیلِیگِیمِیز بار بوُلگن آدَملَرگه نِسبَتاً بوُلسَه هَم عَدالَت قِیلِیشِیمِیز کِیرَک. چوُنکِی اَلله نِینگ دَستوُرِیگه اِطاعَت قِیلِیشدَه عَدالَتنِینگ اَفضَللِیکلَرِیدَن وَ دُنیاوِی حَیاتِیمِیزدَگِی ثَمَرَه سِیدَن تَشقَرِی، اوُزِیمِیزنِینگ قُدرَتِیمِیزنِی،کوُچلَرِیمِیزنِی یَنَدَه قُوَّتلَه نِیشِیگه سَبَب بوُلَه دِی.

مِثال طَرِیقَه سِیدَه ، سِیز اوُزِینگِیزنِی دوُستِینگِیزگه اَیتَه سِیزکِی، سِیزنِی رُوبَه رُویِینگِیزدَگِی نُصرانِی بِیر یَهُودِی بوُلَه دِی، بِیرِینچِیدَن سِیز یالغان گه پِیرگنسِیز، توُغرِیمِی؟ سُونگرَه اِیسَه سِیزنِی اَطرافِینگِیزدَگِی کِیشِیلَرنِی جَهالَتِی سِیزنِینگ مَنَه بُو یالغانِینگِیزنِی حِفظ بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، اوُلَر بُو بارَه دَه عِلمگه اِیگه بوُلگن پَیتلَرِیدَه اِیسَه، سِیزنِینگ یالغانِینگِیز، سِحرِینگِیز باطِل بوُلَه دِی وَ سِیزنِینگ لَشکَرِینگِیزنِی نَفرَتِیگه،کوُنگلِی ساوِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی؛ قَرَمَه – قَرشِی تاماندَه هَم، نَصرانِی اَیتَه دِیکِی، قَرَنگلَر روُبَه رُویِیمِیزدَگِی کِیمسَه لَر قَنچَه لِیک یالغانچِی، جاهِل وَ فَهمسِیز اِیکَن؟ اوُلَر مَنَه بُو یالغانلَرِی بِیلَن خاص بِیر گوُرُوهنِی اِیمَس،بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزنِی نِشانگه آلگن. شُو سَبَبلِی هَم بُو نَرسَه مُخالِف طَرَفدَگِی کوُچلَر اوُچُون رُوحِیَه بِیرَه دِی. یَعنِی فَلانچِی اَصلِیدَه نَصرانِی بوُلِیب توُرِیب اوُنِی یَهُودِی دِیگن شَخص، اوُزِیگه مُخالِف بوُلگن کوُچلَرگه رُوحِیَه بِیرَه دِی وَ قَرشِیسِیدَگِی تاماننِی یالغانچِی اِیکَنلِیگِی  وَ اوُزلَرِینِینگ اِیسَه حَق یوُلدَه اِیکَنلِیکلَرِی بارَه سِیدَه اوُلَرنِی یَنَدَه قَطعِیَتلِی قِیلَه دِی وَ مَنَه شُو حَق سَبَبلِی مُتَّحِد بوُلِیشَه دِی وَ قُدرَتلَرِی هَم بِیر نِیچَه بَرابَر کوُپَه یَه دِی.

 حَق یوُلدَه جَنگ قِیلَه یاتگن سِیزدِیک آدَمنِی یالغانچِیلِیککَه قَندَی اِیختِیاجِی بار؟ قَنِی اَیتچِی یالغانچِیلِیککَه نِیمَه اِیختِیاجِینگ بار؟ سِین حَتَّی باشقَه لَرنِی یالغانلَرِیدَن هَم اوُزِینگنِی اوُزاق توُتِیشِینگ کِیرَک. چوُنکِی سِینگه یالغان اَیتَه یاتگن کِیشِی، اِینگ کَمِیدَه سِین اوُچُون یَحشِیلِیکنِی هاحلَه مَیدِی. اِسلام وَ کافِرلَرنِینگ اِیککِی قُطبلِی تُوزوُلِیشِینِی بوُزِیشگه حَرَکَت قِیلَه یاتگن وَ کافِرلَر مَفهُومِینِی ناحَقدَن اِسلام دائِرَه سِینِی اِیچِیگه آلِیب کِیرَه یاتگن کِیمسَه لَر، آشکارَه کافِرلَرگه حِذمَت قِیلِیشیَپتِی وَ اوُزلَرِینِی بِیزلَرگه اوُحشَه گن مُسُلمانلَرنِی بِیر دَستَه سِی دِیب توُشوُنتِیرماقچِی بوُلِیشَه دِی؛ دِیمَک، سِین اِینِیرگِیَه نگنِی بِیکارگه کِیتکَه زِیشَه یاتگنلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیل. سِیزنِی نَظَرِینگِیز بوُیِیچَه، مَنَه بُو اَلله نِی بَندَه لَرِیگه وَ بوُگوُنگِی کوُندَه سِیتَم کوُرگن مُسُلمانلَرگه نِسبَتاً آشکار ظُلم اِیمَسمِی؟ بِیر اِیشِیتگِین رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم نِیمَه دِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیلَر: “اِی مُعاذ! دُعاسِی بِیلَن اَلله نِی اوُرتَه سِیدَه هِیچ قَندَی پَردَه بوُلمَه گن مَظلوُم کِیشِینِی دُعاسِیدَن قوُرققِین.”

 مَنَه بُو مِعزانسِیز، مُوَاظَنَتسِیز، روُحاً بِیمار اِنسانلَر قوُرقِیشگه وَ اوُزلَرِیگه کِیلِیشگه وَ اوُزلَرِیگه، باشقَه لَرگه نِسبَتاً ظُلم قِیلِیشدَن قوُللَرِینِی تارتِیشگه لایِیق اِیمَسلَرمِی؟

قَدرلِی دوُستِیم! بِرادَرِیم، مُسُلمان آپَه – سِینگِیللَر، بِرادَرلَر قَتلِی واجِب بوُلگن مِینگلَب کافِر بِیلَن جَنگ قِیلِیشنِی تَرک قِیلِیشلِیک، حَتَّی اَگر حِجامَه نِینگ بِیر ستَه کَنِی اَندازَه سِیدَه بوُلسَه هَم، مُسُلماننِینگ قانِینِی ناحَق توُکِیشدَن کوُرَه آسانراقدِیر. اوُلَر سِینگه یالغان اَیتِیشیَپتِی وَ سِین اوُلَرنِی مَنَه بوُ یالغانلَرِینِی راست دِییِیشِینگنِی،تَکرارلَه شِینگنِی وَ اوُنگه عَمَل قِیلِیشِینگنِی یَحشِی کوُرِیشَه دِی. سِین اوُزِینگ هَم مَجرُوح بوُلِیب بُو یالغانلَرنِی تَرقَه توُچِی بوُلِیشِینگ کِیرَک اِیمَس، بَلکِی مَنَه بُو یالغانلَرنِی فاش قِیلِیشِینگ کِیرَک. بِیر کِیشِی کِیلِیب سِینِی مالِینگنِی اوُغِیرلَه گن، نِیمَه اوُچُون سِین اوُنگه قاتِل دِییسَن؟ یاکِی باشقَه بِیتتَه سِی اوُغِیرلِیک قِیلگن، نِیمَه اوُچُون اوُنگه جاسُوس دِییسَن؟ سِین بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَر بِیلَن حُکوُمَت قُدرَتِینِی اوُستِیدَه اِیختِلافگه اِیگه سَن، دِیمَک سِین اَنَه اوُشَه مَسَلَه نِی اوُستِیدَه بَحث قِیل. اَنَه اوُشَه مَسَلَه نِی اوُستِیدَه اوُ بِیلَن صُحبَتلَش. اَگر بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَر بِیلَن حُکوُمَت قُدرَتِینِی اوُستِیدَه اِیختِلافگه اِیگه اِیکَنسَن، نِیمَه اوُچُون بِیر – بِیرِینگگه خَوارِج دِیب لَقَب قوُیَه سِیزلَر وَ مُرتَد دِییسِیزلَر، اَصلِیدَه اِیسَه بوُنِی یالغان اِیکَه نِینِی بِیلَه سِیزلَر – کوُ؟ سِین هَم خَوارِج اِیمَسسَن وَ اوُ هَم مُرتَد اِیمَس.  سِیندَه اوُ بِیلَن جَنگ قِیلِیشگه یِیتَرلِی قُدرَت بار،فَقَط سِیزلَرنِی تَکتِیکَنگِیزدَه اِیختِلاف بار خالاص.

اِیککاوِینگِیزنِی اوُرتَنگِیزدَه اِتِّحاد یوُق. اِیککاوِینگِیزدَن بِیرِینگِیزنِی تَعوِیلِینگِیز وَ اِجتِهادِینگِیز خَطا. مَنَه شُو خَطا تَعوِیل وَ اِجتِهاد سَبَبلِی بِیر- بِیرِینگِیز بِیلَن جَنگ قِیلیَپسِیز، اَصلِیدَه اِیسَه سِیزلَرنِی هَمَّه نگِیز مُسُلمانسِیزلَر. 

سِیز حَقارَت قِیلِیب آشکارَه یالغان اَیتَه یاتگن پَیتِینگِیزدَه، سِیز حَقِینگِیزدَه چِیقَه رِیلَه دِیگن اِینگ کَم حُکم، سِیزگه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر صِیفَتِی بِیرِیلَه دِی وَ عَدالَتدَن، اَهلِی عَدالَتدَن اوُزاقلَشگن بوُلَه سِیز، مَنَه بُو بِیر مُؤمِن وَ آزادلِیک طَرَفدارِی بوُلگن مُجاهِدگه لایِیق اِیش اِیمَس، عَدالَت بِیلَن حُکم چِیقَه رِیلگن تَقدِیردَه شوُنِی اَیتسَه بوُلَه دِیکِی،سِیزنِینگ مَنَه بوُ آشکارَه یالغانِینگِیز فَقَطگِینَه سِیزنِی مُخالِفلَرِینگِیزگه حِذمَت قِیلِیب قالمَسدَن،بَلکِی سِیزنِی طَرَفدارلَرِینگِیزگه هَم ضَرَر یِیتکَه زَه دِی وَ سِیزنِی، اَطرافِینگِیزدَگِی کِیشِیلَرنِی حَققِیگه قِیلِینگن آشکار ظُلم حِسابلَه نَه دِی. سِیز ظُلمنِی آلِیب تَشلَش اوُچُون قِیام قِیلگنسِیز، اوُزِینگِیز هَم باشقَه ظالِملَرگه اوُحشَه گن ظالِم بوُلِیشِینگِیز کِیرَک اِیمَس. اَلله تَعالَی ظالِملَرگه یاردَم بِیرمَیدِی وَ ظالِملَرگه نُصرَتِینِی هَم نازِل قِیلمَیدِی. بَندَه لَرِیگه نِسبَتاً تَفَرُّق، زَلِیللِیک، سُوستکَشلِیک، یالغانچِیلِیک وَ آشکارَه ظُلم یوُلِیدَه حَرَکَت قِیلَه یاتگن کِیشِیگه اَلله قَندَی قِیلِیب نُصرَت بِیرسِین؟

مِینِی فِکرِیمچَه مَنَه بُو فُرصَتدَه سِیزلَرگه اِرایَه بِیرِیلِیشِی کِیرَک بوُلگن کامِل اِیضاحلَر بِیرِیلدِی وَ مُرتَدلَر بِیلَن مُعامَلَه قِیلِیش رَوِیشِینِی تَنِیب آلِیش وَ مُرتَدلَر جایلَشگن جِبهَه نِی، مُرتَدلَرنِی تَنِیب آلِیش حَقِیدَگِی دَرسِیمِیزنِی نِهایَه سِیگه یِیتکَه زَه مِیز، بِیرِیلگن سَواللَر هَم مَنَه شوُ بوُگوُنگِی کوُننِی مَسَلَه سِی بارَسِیدَه بوُلِیب، اَکثَرِی هَم تَشَیُّع حَقِیدَه بوُلدِی، وَقتِیمِیزنِی کوُپِینِی هَم کوُندَه لِیک اِیختِیاجِیمِیزگه کِیرَک بوُلگن مَسَلَه گه صَرفلَه دِیک وَ باشقَه سَواللَرنِی بِیرگه لِیکدَه خُصُوصِی بوُلگن پَیتِیمِیزگه قالدِیرَه مِیز، اِنشاءَالله باشقَه فُرصَتگه، دَرسِیمِیزنِی آخِیرِیگه یِیتکَه زَه مِیز.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الجَنَّة وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مَنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ.

رَبَّنَا أَعِزَّنَا بِالإِسْلامِ، وَأَعِزَّ بِنَا الإسْلامَ، اللَّهُمَّ أَعْلِ بِنَا كَلِمَةَ الإسْلاَمِ، وَارْفَعْ بِنَا رَايَةَ القُرْآنِ.

اللَّهُمَّ رَبِّ جِبْرَائِيلَ وَمِيكَائِيلَ، وَإسْرَافِيلَ، فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ، عَالِمَ الغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَانُوا فِيْهِ يَخْتَلِفُونَ، اهْدِنَا لِمَا اخْتُلِفَ فِيْهِ مِنَ الحَقِّ بِإذْنِكَ، إِنَّكَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ .

سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

 شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب  الینگن

(145- قیسم)

بِیزلَر حالَتِی مَعلوُم وَ شوُنگه اوُحشَش شَخصلَر بِیلَن اِیشِیمِیز یوُق، لِیکِن اوُزِیمِیزدَن نِیمَه اوُچُون دُشمَنلَرِیمِیزنِی قوُلِیدَه اوُیِینچاق بوُلِیشِیمِیز کِیرَک، دِیب سوُرَشگه حَققِیمِیز بار؟ نِیمَه اوُچُون بَرچَه حَرَکَتلَرِیمِیزنِی بِیکار صَرفلَب تَشلَه شِیمِیز کِیرَک؟ نِیمَه اوُچُون آشکارَه ظالِملَرنِی یوُلِیگه توُشِیب قالِیشِیمِیز کِیرَک؟

مَنَه بُو اوُیِینلَر عَدالَتدَن اوُزاقدَه بوُلگن نَرسَه لَردوُر، اَلله تَعالَی بِیزلَرنِی عَدالَتگه دَعوَت قِیلگن:   ” یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْطِ وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُواْ اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» ‏(مائده/8)،(  اِی مُؤمِنلَر، اَلله نِینگ اوُزِی اوُچُون حَق یوُلنِی توُتگوُچِی، عَدالَت بِیلَن شَهادَت – بِیرگوُچِی بوُلِینگِیز! بِیران قَومنِی یامان کوُرِیشِینگِیز سِیزلَرنِی عَدالَت قِیلمَسلِیککَه تارتمَه سِین! عَدالَت قِیلِینگِیز! شُو تَقواگه یَقِینراقدِیر. اَلله دَن قوُرقِینگِیز! اَلبَتَّه اَلله قِیلَه یاتگن عَمَللَرِینگِیزدَن خَبَرداردِیر.

“قَوَّامِین” یَعنِی عَدالَت یوُلِیدَه حَرَکَت قِیلوُچِیلَر. واجِباتلَرنِی بَجَه رِیش بُویِیچَه جِددِی وَ بَردَوام حَرَکَت قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر. عَدالَتگه اوُحشَیدِی، دَجّاللَرنِی قانوُنلَرِیگه اِیمَس، بَلکِی اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه اِیرگه شَه دِیگن کِیشِیلَر،    ” وَمَن أحسَن قَولاً مِمَن دَعَا إلَی اللهِ وَعَمِلَ صَالِحَاً قَالَ إنّنِی مِنَ المُسلِمین ” اَلله گه دُعا قِیلِیشَه دِی. تَکفِیرنِی حُکمِیدَه اَیتگه نِیمِیزدِیک، اِیککِینچِی مَرحَلَه دَه نَتاگه یا اَمِیرِکَه گه یا اوُزلَرِیگه یا اَبُو بَصِیرگه یا اَبُو قَتادَه گه اِیمَس، بَلکِی قُرآن وَ صَحِیح سُنَّتگه مُراجَعَت قِیلِینِیشِی کِیرَک وَ اوُنگه دَعوَت قِیلِینِیشِی لازِم. «وَمَن أحسَن قَولاً مِمَن دَعَا إلَی اللهِ وَعَمِلَ صَالِحَاً قَالَ إنّنِی مِنَ المُسلِمین»    مَنَه بُو اِینگ یَحشِی سوُزدِیر.

حَه، “قَوّامِین” یَعنِی عَدالَت یوُلِیدَه واجِباتلَرنِی بَجَه رِیش بوُیِیچَه جِددِی حَرَکَت قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر بوُلِیب، عَدالَتگه اوُحشَش اوُندَه بَردَوام بوُلِیشَه دِی. «شُهَدَآءَ بِالْقِسْطِ» قَضاوَت آرقَه لِی شَهادَت بِیرَه دِیگن گوُواهلَر، اوُلَر اوُنگه وَ بوُنگه طَرافدارلِیک قِیلِیشمَیدِی، بَلکِی اوُلَر اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَر اِرایَه بِیرگن عَدالَتگه طَرَفدارلِیک قِیلِیشَه دِی.حَقگه طَرَفدارلِیک قِیلِیشَه دِی. اَلله ظُلمگه، یالغانگه، فَسادگه، مُسُلمانلَرنِی وَ بَندَه لَرِینِی اوُرتَه سِیدَگِی قِیرغِینگه راضِی بوُلمَیدِی وَ اوُنگه اَمر قِیلمَیدِی وَ بِیزلَر هَم بوُندَی نَرسَه لَرگه گوُواهلِیک بِیرمَیمِیز.

اَلله بِیزلَرنِی عَدالَتگه دَعوَت قِیلگن، اَگرچِی بُو عَدالَت بِیزلَرنِی دِیلِیمِیزدَه کِینَه بوُلگن قَومگه یاکِی اوُلَرگه دَشمَنچِیلِیگِیمِیز بار بوُلگن آدَملَرگه نِسبَتاً بوُلسَه هَم عَدالَت قِیلِیشِیمِیز کِیرَک. چوُنکِی اَلله نِینگ دَستوُرِیگه اِطاعَت قِیلِیشدَه عَدالَتنِینگ اَفضَللِیکلَرِیدَن وَ دُنیاوِی حَیاتِیمِیزدَگِی ثَمَرَه سِیدَن تَشقَرِی، اوُزِیمِیزنِینگ قُدرَتِیمِیزنِی،کوُچلَرِیمِیزنِی یَنَدَه قُوَّتلَه نِیشِیگه سَبَب بوُلَه دِی.

مِثال طَرِیقَه سِیدَه ، سِیز اوُزِینگِیزنِی دوُستِینگِیزگه اَیتَه سِیزکِی، سِیزنِی رُوبَه رُویِینگِیزدَگِی نُصرانِی بِیر یَهُودِی بوُلَه دِی، بِیرِینچِیدَن سِیز یالغان گه پِیرگنسِیز، توُغرِیمِی؟ سُونگرَه اِیسَه سِیزنِی اَطرافِینگِیزدَگِی کِیشِیلَرنِی جَهالَتِی سِیزنِینگ مَنَه بُو یالغانِینگِیزنِی حِفظ بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی، اوُلَر بُو بارَه دَه عِلمگه اِیگه بوُلگن پَیتلَرِیدَه اِیسَه، سِیزنِینگ یالغانِینگِیز، سِحرِینگِیز باطِل بوُلَه دِی وَ سِیزنِینگ لَشکَرِینگِیزنِی نَفرَتِیگه،کوُنگلِی ساوِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی؛ قَرَمَه – قَرشِی تاماندَه هَم، نَصرانِی اَیتَه دِیکِی، قَرَنگلَر روُبَه رُویِیمِیزدَگِی کِیمسَه لَر قَنچَه لِیک یالغانچِی، جاهِل وَ فَهمسِیز اِیکَن؟ اوُلَر مَنَه بُو یالغانلَرِی بِیلَن خاص بِیر گوُرُوهنِی اِیمَس،بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزنِی نِشانگه آلگن. شُو سَبَبلِی هَم بُو نَرسَه مُخالِف طَرَفدَگِی کوُچلَر اوُچُون رُوحِیَه بِیرَه دِی. یَعنِی فَلانچِی اَصلِیدَه نَصرانِی بوُلِیب توُرِیب اوُنِی یَهُودِی دِیگن شَخص، اوُزِیگه مُخالِف بوُلگن کوُچلَرگه رُوحِیَه بِیرَه دِی وَ قَرشِیسِیدَگِی تاماننِی یالغانچِی اِیکَنلِیگِی  وَ اوُزلَرِینِینگ اِیسَه حَق یوُلدَه اِیکَنلِیکلَرِی بارَه سِیدَه اوُلَرنِی یَنَدَه قَطعِیَتلِی قِیلَه دِی وَ مَنَه شُو حَق سَبَبلِی مُتَّحِد بوُلِیشَه دِی وَ قُدرَتلَرِی هَم بِیر نِیچَه بَرابَر کوُپَه یَه دِی.

 حَق یوُلدَه جَنگ قِیلَه یاتگن سِیزدِیک آدَمنِی یالغانچِیلِیککَه قَندَی اِیختِیاجِی بار؟ قَنِی اَیتچِی یالغانچِیلِیککَه نِیمَه اِیختِیاجِینگ بار؟ سِین حَتَّی باشقَه لَرنِی یالغانلَرِیدَن هَم اوُزِینگنِی اوُزاق توُتِیشِینگ کِیرَک. چوُنکِی سِینگه یالغان اَیتَه یاتگن کِیشِی، اِینگ کَمِیدَه سِین اوُچُون یَحشِیلِیکنِی هاحلَه مَیدِی. اِسلام وَ کافِرلَرنِینگ اِیککِی قُطبلِی تُوزوُلِیشِینِی بوُزِیشگه حَرَکَت قِیلَه یاتگن وَ کافِرلَر مَفهُومِینِی ناحَقدَن اِسلام دائِرَه سِینِی اِیچِیگه آلِیب کِیرَه یاتگن کِیمسَه لَر، آشکارَه کافِرلَرگه حِذمَت قِیلِیشیَپتِی وَ اوُزلَرِینِی بِیزلَرگه اوُحشَه گن مُسُلمانلَرنِی بِیر دَستَه سِی دِیب توُشوُنتِیرماقچِی بوُلِیشَه دِی؛ دِیمَک، سِین اِینِیرگِیَه نگنِی بِیکارگه کِیتکَه زِیشَه یاتگنلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیل. سِیزنِی نَظَرِینگِیز بوُیِیچَه، مَنَه بُو اَلله نِی بَندَه لَرِیگه وَ بوُگوُنگِی کوُندَه سِیتَم کوُرگن مُسُلمانلَرگه نِسبَتاً آشکار ظُلم اِیمَسمِی؟ بِیر اِیشِیتگِین رَسُول الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم نِیمَه دِیب مَرحَمَت قِیلَه دِیلَر: “اِی مُعاذ! دُعاسِی بِیلَن اَلله نِی اوُرتَه سِیدَه هِیچ قَندَی پَردَه بوُلمَه گن مَظلوُم کِیشِینِی دُعاسِیدَن قوُرققِین.”

 مَنَه بُو مِعزانسِیز، مُوَاظَنَتسِیز، روُحاً بِیمار اِنسانلَر قوُرقِیشگه وَ اوُزلَرِیگه کِیلِیشگه وَ اوُزلَرِیگه، باشقَه لَرگه نِسبَتاً ظُلم قِیلِیشدَن قوُللَرِینِی تارتِیشگه لایِیق اِیمَسلَرمِی؟

قَدرلِی دوُستِیم! بِرادَرِیم، مُسُلمان آپَه – سِینگِیللَر، بِرادَرلَر قَتلِی واجِب بوُلگن مِینگلَب کافِر بِیلَن جَنگ قِیلِیشنِی تَرک قِیلِیشلِیک، حَتَّی اَگر حِجامَه نِینگ بِیر ستَه کَنِی اَندازَه سِیدَه بوُلسَه هَم، مُسُلماننِینگ قانِینِی ناحَق توُکِیشدَن کوُرَه آسانراقدِیر. اوُلَر سِینگه یالغان اَیتِیشیَپتِی وَ سِین اوُلَرنِی مَنَه بوُ یالغانلَرِینِی راست دِییِیشِینگنِی،تَکرارلَه شِینگنِی وَ اوُنگه عَمَل قِیلِیشِینگنِی یَحشِی کوُرِیشَه دِی. سِین اوُزِینگ هَم مَجرُوح بوُلِیب بُو یالغانلَرنِی تَرقَه توُچِی بوُلِیشِینگ کِیرَک اِیمَس، بَلکِی مَنَه بُو یالغانلَرنِی فاش قِیلِیشِینگ کِیرَک. بِیر کِیشِی کِیلِیب سِینِی مالِینگنِی اوُغِیرلَه گن، نِیمَه اوُچُون سِین اوُنگه قاتِل دِییسَن؟ یاکِی باشقَه بِیتتَه سِی اوُغِیرلِیک قِیلگن، نِیمَه اوُچُون اوُنگه جاسُوس دِییسَن؟ سِین بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَر بِیلَن حُکوُمَت قُدرَتِینِی اوُستِیدَه اِیختِلافگه اِیگه سَن، دِیمَک سِین اَنَه اوُشَه مَسَلَه نِی اوُستِیدَه بَحث قِیل. اَنَه اوُشَه مَسَلَه نِی اوُستِیدَه اوُ بِیلَن صُحبَتلَش. اَگر بِیر گوُرُوه مُسُلمانلَر بِیلَن حُکوُمَت قُدرَتِینِی اوُستِیدَه اِیختِلافگه اِیگه اِیکَنسَن، نِیمَه اوُچُون بِیر – بِیرِینگگه خَوارِج دِیب لَقَب قوُیَه سِیزلَر وَ مُرتَد دِییسِیزلَر، اَصلِیدَه اِیسَه بوُنِی یالغان اِیکَه نِینِی بِیلَه سِیزلَر – کوُ؟ سِین هَم خَوارِج اِیمَسسَن وَ اوُ هَم مُرتَد اِیمَس.  سِیندَه اوُ بِیلَن جَنگ قِیلِیشگه یِیتَرلِی قُدرَت بار،فَقَط سِیزلَرنِی تَکتِیکَنگِیزدَه اِیختِلاف بار خالاص.

اِیککاوِینگِیزنِی اوُرتَنگِیزدَه اِتِّحاد یوُق. اِیککاوِینگِیزدَن بِیرِینگِیزنِی تَعوِیلِینگِیز وَ اِجتِهادِینگِیز خَطا. مَنَه شُو خَطا تَعوِیل وَ اِجتِهاد سَبَبلِی بِیر- بِیرِینگِیز بِیلَن جَنگ قِیلیَپسِیز، اَصلِیدَه اِیسَه سِیزلَرنِی هَمَّه نگِیز مُسُلمانسِیزلَر. 

سِیز حَقارَت قِیلِیب آشکارَه یالغان اَیتَه یاتگن پَیتِینگِیزدَه، سِیز حَقِینگِیزدَه چِیقَه رِیلَه دِیگن اِینگ کَم حُکم، سِیزگه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر صِیفَتِی بِیرِیلَه دِی وَ عَدالَتدَن، اَهلِی عَدالَتدَن اوُزاقلَشگن بوُلَه سِیز، مَنَه بُو بِیر مُؤمِن وَ آزادلِیک طَرَفدارِی بوُلگن مُجاهِدگه لایِیق اِیش اِیمَس، عَدالَت بِیلَن حُکم چِیقَه رِیلگن تَقدِیردَه شوُنِی اَیتسَه بوُلَه دِیکِی،سِیزنِینگ مَنَه بوُ آشکارَه یالغانِینگِیز فَقَطگِینَه سِیزنِی مُخالِفلَرِینگِیزگه حِذمَت قِیلِیب قالمَسدَن،بَلکِی سِیزنِی طَرَفدارلَرِینگِیزگه هَم ضَرَر یِیتکَه زَه دِی وَ سِیزنِی، اَطرافِینگِیزدَگِی کِیشِیلَرنِی حَققِیگه قِیلِینگن آشکار ظُلم حِسابلَه نَه دِی. سِیز ظُلمنِی آلِیب تَشلَش اوُچُون قِیام قِیلگنسِیز، اوُزِینگِیز هَم باشقَه ظالِملَرگه اوُحشَه گن ظالِم بوُلِیشِینگِیز کِیرَک اِیمَس. اَلله تَعالَی ظالِملَرگه یاردَم بِیرمَیدِی وَ ظالِملَرگه نُصرَتِینِی هَم نازِل قِیلمَیدِی. بَندَه لَرِیگه نِسبَتاً تَفَرُّق، زَلِیللِیک، سُوستکَشلِیک، یالغانچِیلِیک وَ آشکارَه ظُلم یوُلِیدَه حَرَکَت قِیلَه یاتگن کِیشِیگه اَلله قَندَی قِیلِیب نُصرَت بِیرسِین؟

مِینِی فِکرِیمچَه مَنَه بُو فُرصَتدَه سِیزلَرگه اِرایَه بِیرِیلِیشِی کِیرَک بوُلگن کامِل اِیضاحلَر بِیرِیلدِی وَ مُرتَدلَر بِیلَن مُعامَلَه قِیلِیش رَوِیشِینِی تَنِیب آلِیش وَ مُرتَدلَر جایلَشگن جِبهَه نِی، مُرتَدلَرنِی تَنِیب آلِیش حَقِیدَگِی دَرسِیمِیزنِی نِهایَه سِیگه یِیتکَه زَه مِیز، بِیرِیلگن سَواللَر هَم مَنَه شوُ بوُگوُنگِی کوُننِی مَسَلَه سِی بارَسِیدَه بوُلِیب، اَکثَرِی هَم تَشَیُّع حَقِیدَه بوُلدِی، وَقتِیمِیزنِی کوُپِینِی هَم کوُندَه لِیک اِیختِیاجِیمِیزگه کِیرَک بوُلگن مَسَلَه گه صَرفلَه دِیک وَ باشقَه سَواللَرنِی بِیرگه لِیکدَه خُصُوصِی بوُلگن پَیتِیمِیزگه قالدِیرَه مِیز، اِنشاءَالله باشقَه فُرصَتگه، دَرسِیمِیزنِی آخِیرِیگه یِیتکَه زَه مِیز.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الجَنَّة وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ، وَأَعُوذُ بِكَ مَنَ النَّارِ وَمَا قَرَّبَ إِلَيْهَا مِنْ قَوْلٍ وَعَمَلٍ.

رَبَّنَا أَعِزَّنَا بِالإِسْلامِ، وَأَعِزَّ بِنَا الإسْلامَ، اللَّهُمَّ أَعْلِ بِنَا كَلِمَةَ الإسْلاَمِ، وَارْفَعْ بِنَا رَايَةَ القُرْآنِ.

اللَّهُمَّ رَبِّ جِبْرَائِيلَ وَمِيكَائِيلَ، وَإسْرَافِيلَ، فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ، عَالِمَ الغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَانُوا فِيْهِ يَخْتَلِفُونَ، اهْدِنَا لِمَا اخْتُلِفَ فِيْهِ مِنَ الحَقِّ بِإذْنِكَ، إِنَّكَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ .

سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

 شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب  الینگن

(144- قیسم)

مُسُلمانلَر شُو دَرَجَه دَه جاهِل بوُلِیشلَرِی وَ تِیزدَه اَلدَه نِیب قالِیشلَرِی موُمکِینمِی؟ بوُلِیب هَم اوُلَر اوُزلَرِیدَه اُوصُول وَمَنبَعلَرِی مَوجُود بوُلگن نَرسَه لَر بارَه سِیدَه اَلدَه نِیب قالِیشَه دِیمِی؟ قَندَی قِیلِیب بِیر مُسُلمان شِیعَه لَرنِی مُسُلمان دِییدِی وَ اوُلَر بِیردَه نِیگه مُرتَدگه اَیلَه نِیب قالِیشَه دِی؟  اوُلَرنِی توُرت مَرحَلَه دَن اوُتکَه زِیش کِیرَک اِیمَسمِی؟ عُمُوماً بُو اِیشنِی قِیلِیشمَه گن. اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر اِسلامگه مُنتَسِب مُسُلمان بوُلِیشگن، اَمّا بِیردَه نِیگه مُرتَد بوُلِیب قالِیشگن.

شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد وَ اوُلَرنِی اوُستِیدَه مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِی اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک، دِیب قَبوُل قِیلَه دِیگن حَق طَلَب مُسُلمان اِنسان سِیزنِی نَظَرِینگِیزچَه تاپِیلَرمِیکِین؟  مَنَه بوُندَی مَطلَبلَر اَبُو بَصِیرگه وَ اَبُو قَتادَه گه اوُحشَه گن مُفتِیلَرنِی ماهِیَتِینِی آچِیب بِیرمَیدِیمِی؟ اوُلَر اِسلامگه جان کوُیدِیرُوچِی کِیشِیلَرمِی یا مُسُلمانلَرنِی دُشمَنِیمِی؟ اَگر مَنَه بوُندَی وَضِیعیَتلَردَه مُسُلمانلَر اوُلَرنِی بوُزغوُنچِی عَمَل قِیلِیشسَه، یَعنِی شِیعَه لَردَن یا فَلانچِی قَومدَن،صوُفِیلَردَن، فَلانچِیدَن نَفرَتلَنگه نِی سَبَبلِی بُو فَتوالَرگه عَمَل قِیلسَه، اوُزِی هاحلَه گن وَ هاحلَه مَه گن حالدَه اَمِیرِکَه ،اَنگلِیَه، صِیهیُونِیست لابِّیلَرِی  وَ اوُلَرنِی مِنطَقَه دَگِی حِذمَتکارلَرِیدَن عِبارَت سِکوُلار کافِرلَرنِی صَفِیدَه جایلَه شِیب قالمَیدِیکِی؟ اوُلَرنِی صَفِیدَه توُرِیب قالمَیدِیمِی؟ اوُلَرنِی جِبهَه سِیدَن جای آلمَیدِیمِی؟ اوُلَرنِی فایدَه سِیگه اِیشلَه مَیدِیمِی؟ مُسُلمانلَر اَلبَتَّه خوُشیار بوُلماقلَرِی لازِم.

مُسُلمانلَرنِی مَنفَعَتلَرِی حَقِیدَه بُو دَرَجَه دَه فِکرلَشنِی هاحلَه مَیدِیگن وَ کِینگ – کوُلَملِی کوُز- قَرَشگه اِیگه بوُلمَه گن اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر، اِینگ کَمِیدَه شُونِی بِیلِیشلَرِی کِیرَککِی،12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ هَمَّه سِینِی اِرتِدادِی حَقِیدَگِی فَتواگه عَمَل قِیلِیشلِیک، اَصلِیدَه اوُزلَرِینِی فِرقَه لَرِیگه نِسبَتاً آچِیق خِیانَت حِسابلَه نَه دِی. اوُزلَرِی اِدَّعا قِیلَه یاتگن وَ اوُنِی دِفاع قِیلَه یاتگن فِرقَه لَرِیگه نِسبَتاً خِیانَتدوُر. اوُزِینِی اَهلِی سُنَّت فِرقَه سِیدَنمَن، دِیب اِدَّعا قِیلَه یاتگن اَهلِی سُنَّت فِرقَه سِیگه نِسبَتاً خِیانَت بوُلَه دِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی هَمَّه نِی اوُزِیگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلگن. چوُنکِی هَمَّه نِی اوُزِینِینگ فِرقَه سِیگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلِیب قوُیگن.

مَنَه بُو اِیشنِی مِللِیَردلَب دَالّار صَرفلَب وَ اَنَه اوُشَنچَه اَخبارات واسِیطَه لَرِینِی تَبلِیغاتِی آرقَه لِی هَم عِراقدَه عَمَلگه آشِیرَه آلِیشمَه گن اِیدِی، بَصرَه دَه اِیران اِیلچِی خانَه سِیگه حَملَه قِیلِینگن پَیتدَه  وَ آیَتُ الله مَحمُود حَسَن صَرخِیگه اِیرگشگن کِیشِیلَر بابِیلدَه، کَربَلادَه وَ باشقَه شَهَرلَردَه عِراق حُکوُمَتِی بِیلَن کوُرَه شَه یاتگن وَقتِیدَه وَ جَماعَتِی صَدر گوُرُوهِیدَن اَجرَه لِیب چِیققَن گوُرُوهلَر اِیسَه اَمِیرِکَه، اَنگلِیَه کوُچلَرِیگه قَرشِی جَنگ قِیلَه یاتگن پَیتِیدَه، اَبُو مُصعَب زَرقاوِینِینگ اَبُو بَصِیرنِی قوُیِیدَگِی جُملَه سِیدَن آلِینگن سوُزلَرِی هَمَّه نِی بِیرگه مُتَّحِد قِیلَه آلَدِی،       الشِّيعَةُ الرَّوافِضُ طائِفَةُ شِرْكٍ ورِدَّةٍ»  بِیر کِیچَه نِی اوُزِیدَه هَمَّه نِی بِیر- بِیرِی بِیلَن مُتَّحِد قِیلدِی، اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِینگ بِیرگِینَه جُملَه سِی اَبُو مُصعَب زَرقاوِینِی آغزِیدَن چِیقدِی، اوُ بُو سوُزنِی اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِینگ کِتابِیدَن نوُصحَه آلگن اِیدِی. اوُ قِیلگن اِیشنِی عِراقدَگِی هِیچ قَیسِی بِیر قُدرَت وَ شِیعَه مَرجَعسِی قِیلَه آلمَه گن اِیدِی، عِراقدَگِی هِیچ قَیسِی بِیر قُدرَت وَ شِیعَه مَرجَعسِی هَمَّه شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه وَحدَتنِی،اِتِّحادنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه آلمَه گن اِیدِی.

نِیمَه صادِر بوُلگه نِینِی توُشوُندِینگلَرمِی؟ نِیمَه بوُلگه نِینِی کوُردِینگلَرمِی؟ مَنَه بُو اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِینگ 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ مُرتَد بوُلِیشلَرِی بارَه سِیدَگِی یالغان فَتواسِینِی ثَمَرَه سِی، نَتِیجَه سِی بوُلَه دِی، اوُ اَبُو اَنَس رَحِمَهُ الله گه اوُحشَش شَرِیعَتدان اوُلَمالَرنِینگ اوُلِیمِی وَ یوُقلِیگِی پَیتِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اوُچُون نِهایَتدَه چِیرایلِی حِذمَت کوُرسَتدِی. حَه، اَلبَتَّه اوُلَرگه حِذمَت قِیلدِی. مِیللِیَردلَب دَالّار پُول مَنَه بُو حِذمَتنِی کوُرسَه تَه آلمَه گن اِیدِی، اوُلَرنِینگ بَرچَه اَخبارات واسِیطَه لَرِی وَ هَمَّه تَبلِیغاتلَرِی حوُددِی شُو حِذمَتنِی کوُرسَه تَه آلمَه گن اِیدِی. اوُلَرنِینگ بَرچَه مُراجَعَت قِیلِینَه دِیگن کِیشِیلَرِی هَم بُو اِیشنِی قِیلِیشَه آلِیشگه نِی یوُق، بِیر- بِیرلَرِینِی مُتَّحِد قِیلَه آلمَه دِی. اَبُو اَنَس رَحِمَهُ الله آچِیقچَه سِیگه شِیعَه لَرنِی بِرادَر دِیب خِطاب قِیلَه دِی وَ اوُلَرنِی وَحدَتگه دَعوَت قِیلَه دِی وَ حَتَّی بَعضِی بِیر مَرحَلَه لَردَه شِیعَه مَذهَبِیدَگِی کوُچلَر بِیلَن بِیرگه بِیرلَشگن حالدَه کَربَلَا وَ نَجَفدَه وَ باشقَه مِنطَقَه لَردَه جَنگ قِیلَه دِی. بِیزلَرنِی اوُزِیمِیز مَنَه بُو نَرسَه لَرنِی کوُرمَه دِیکمِی؟

 بوُگوُنگِی کوُندَه بَعضِی بِیر مُسُلمانلَر اوُزلَرِی آلِیب بارگن تَحقِیقاتلَر نَتِیجَه سِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اِرتِدادِی حَقِیدَگِی فَتوا شَرعِی بوُلمَسلِیگِینِی توُشوُنییب یِیتِیشگن، شُو سَبَبلِی هَم دارُ الحَربدَه ساکِن بوُلگن وَ نَوبَتمَه – نَوبَت باسقِینچِی سِکوُلار کافِرلَرنِینگ اِیختِیاجِیگه کوُرَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی تَبلِیغ قِیلَه یاتگن کِیشِیلَر اوُزلَرِینِی یوُقاتِیب قوُیِیشدِی، اَبُو قَتادَه فَلَسطِینِیگه اوُحشَه گن کِیشِیلَر تِیزدَه اِیش باشلَب وِیدِیا مُراجَعَت آرقَه لِی فَتوا بِیردِیکِی، 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اَنَه اوُشَه نُصِیرِیلَر بوُلِیشَه دِی. مَنَه بوُ هَم اَهلِی سُنَّت فِرقَه لَرِیگه نِسبَتاً باشقَه بِیر اِسم بِیلَن قِیلِینگن خِیانَت حِسابلَه نَه دِی.

بوُلِیب هَم بِیزلَرنِی هَمَّه مِیز شوُنِی یَحشِی بِیلَه مِیزکِی،نُصِیرِیلَر شِیعَه اَئِمَّه لَرِی، مَنبَعلَرِی، اوُلَمالَرِی تامانِیدَن آچِیق – آیدِین تَکفِیر قِیلِینِیشگن. مَنَه بوُ مَسَلَه دَه هِیچ کِیم شُبهَه قِیلمَیدِی. بُو فَتوا بِیر کِیشِی کِیلِیب حَنَفِیلَرنِی هَمَّه سِی قادِیانِی بوُلِیشَه دِی، دِییَه یاتگنگه اوُحشَیدِی، یاکِی کوُردلَرنِینگ هَمَّه سِی سِکوُلار کافِر دِیگنگه اوُحشَیدِی. حَه، دارُ الکُفردَه طاغوُتلَرنِینگ حاکِمِیَتِی آستِیدَه ساکِن بوُلگن مَنَه بوُ توُدَه بِیر قَدَم آرقَه گه چِیکِینِیب هَمَّه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر مُرتَد اِیمَسلَر، دِییِیشماقچِی.اَمّا، بوُنِی قَرشِیسِیدَه بَرچَه تَرِیخِی وَ فِقهِی حُجَّتلَرنِی، سَنَدلَرنِی آیاق – آستِی قِیلگن حالدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی نُصِیرِیلَرگه اوُحشَش، دِییِیشیَپتِی. اِیشانَه وِیرِینگ بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه مَخصُوصاً اِسلام تَرِیخِیدَه هِیچ قَیسِی بِیر اَخماق اوُزِینِی بوُنچَه لِیک حَقارَت قِیلگن اِیمَس وَ اَهلِی عِلمگه مَسخَرَه بوُلَه دِیگن دَرَجَه دَه بوُنچَه لِیک اَخماقگرچِیلِیککَه یوُل قوُیگن اِیمَس، لِیکِن اَبُو قَتادَه فَلَسطِینِی وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَر هِیچ نَرسَه دَن شَرم وَ حَیا قِیلِیشمَیدِی، شوُ سَبَبلِی هَم هَر قَندَی اِیشگه قوُل اوُرِیشَه دِی. مَنَه بوُ هَم یَنگِی وُجوُدگه کِیلگن مُصِیبَتلَردَن بِیرِی بوُلَه دِی. توُغرِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ عُمُومِی اِرتِدادِی بارَه سِیدَگِی مَسَلَه یالغان اِیکَه نِینِی، اَبُو بَصِیرنِی سوُزلَرِی یالغان اِیکَه نِینِی هَمَّه توُشوُنِیب یِیتدِی. اَمّا، حاضِر اَبوُ قَتادَه نِینگ یَنگِی سِینَه رِیسِی اَساسِیدَگِی فِتنَه وَ داستان باشلَنیَپگن. شُو سَبَبلِی هَم نُصِیرِیلَرنِی عَقِیدَه سِی – اَلبَتَّه اوُلَرگه نَمِیرِیلَر هَم دِییِیلَه دِی – حَقِیدَه اِیشارَه قِیلِیب اوُتِیشنِی لازِم تاپدِیم، چوُنکِی بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر بِیلَن نُصِیرِیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه فَرقنِی مِعزانِینِی مَعلوُم مِقداردَه توُشوُنِیب  یِیتَه سِیزلَر، اِنشاءَالله کِیلَه سِی دَرسلَرِیمِیزدَه فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَردَه اوُلَر حَقِیدَه مُفَصَّل اِیضاح بِیرِیب اوُتَه مِیز. اِنشاءَلله.

مُحَمَّد اِبنِ نُصِیر فَهرِی نَمِیرِی اَیتَه دِیکِی: شِیعَه لَرنِی اوُنِینچِی اِمامِی خُدادوُر. اِیشِیتدِینگلَرمِی؟ اَیتَه دِیکِی: شِیعَه لَرنِی اوُنِینچِی اِمامِی خُدادوُر وَ اوُنِی اوُزِی هَم خُدا تامانِیدَن یوُبارِیلگن پَیغَمبَردوُر، تَناسُخگه اِعتِقاد قِیلَردِی،یَهوُد وَنَصارالَرنِی حَق دِیب سَنَردِی. بَرچَه حَرام بُولگن نَرسَه لَرنِی حَلال دِیردِی وَ نَماز،رُوزَه وَ باشقَه عِبادَتلَرنِی باطِل قِیلگن اِیدِی وَ جِنسِی تَرتِیبسِیزلِیکلَرنِی، حَیاسِیزلِیکنِی موُمکِین دِیب اِعتِقاد قِیلَردِی. هَمجِنسبازلِیکنِی،لِیواطَه گرچِیلِیکنِی جائِز دِیب حِسابلَردِی وَ اَیتَردِیکِی: مَفعُول تامانِیدَن تَواضِع نِشانَه سِی وَ اَمّا فاعِل تامانِیدَن اِیسَه طایِّباتنِی بِیر شَهَوتلَرِیدَن بِیرِی بوُلَه دِی وَ خُداوَند مَنَه بُو اِیککاوِینِی هَر بِیرِینِی تَواضِع  وَ طایِّباتنِی حَرام قِیلمَه گن. حَتَّی بَعضِی بِیر یازِیلگن نَرسَه لَردَن اوُنگه شوُنِی نِسبَت بِیرِیشگنکِی، اوُ بَعضِی وَقتلَردَه مَفعُول بوُلَردِی وَ بوُ اِیشنِی خُدا اوُچُون تَواضِع دِیب حِسابلَردِی.  بارِیب بِیر کُورِینگلَر.    

بُو شَخص اوُشَه زَمانلَردَه وَ اوُندَن کِییِینگِی زَمانلَردَه شِیعَه اَئِمَّه لَرِی وَ باشقَه شِیعَه اوُلَمالَرِی تامانِیدَن تَکفِیر قِیلِینگن، بوُنِی اوُنلَب مَنبَعلَردَه آسانلِیک بِیلَن فَهملَه سَه بوُلَه دِی. سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه، اَبُو قَتادَه فَلَسطِینِینِینگ مَنَه بوُندَی یالغانچِی صِیهیُونِیستِیک رِیجِیمنِی آرقَه حاولِیسِی  وَ اَمِیرِکَه نِینگ جاسوُسلِیک مَرکَزِی بوُلمِیش اِییاردَه نِیَه دَه توُرِیب آلِیب تَرقَه تِیشدَن بوُلگن مَنظوُرِی نِیمَه بوُلِیشِی موُمکِین؟

مَنَه بوُندَی یوُلدَن یوُرگن کِیمسَه لَر، اَگر بوُندَی وَضِیعیَتدَه باشِی بِیرک کوُچَه گه کِیرِیب قالگن پَیتلَرِیدَه تِیزدَه اوُلِیکلَرگه مُراجَعَت قِیلِیشلَرِینِی کوُرمَه گنمِیزمِی؟ نَوَوِی، اِبنِ حاجَر اَسقلانِی، اِبنِ قُدّامَه مَقدِیسِی وَ شوُنگه اوُحشَش اوُنلَب عالِملَرنِی تَکفِیر قِیلِیشمَه گنمِی؟ مَنَه شوُ رَوِیش آرقَه لِی مُسُلمانلَرنِی اوُزلَرِی بِیلَن مَشغُول قِیلِیب قوُیِیشمَه گنمِی؟ 

(دوامی بار……)

 شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب  الینگن

(143- قیسم)

2- فِعلدَگِی مانِعلِیکلَر حَقِیدَه هَم عَدالَت قِیلِیش کِیرَک، شَخصلَردَن یا قَوملَردَن نَفرَتگه اِیگه بوُلِیشلِیک شَخصنِی عَدالَتدَن اوُزاقلَه شِیشِیگه سَبَب بوُلمَسلِیگِی کِیرَک. اَگر سوُز یا فِعل اَنِیق بوُلمَه گن بوُلسَه یاکِی دَلالَت قِیلگن شَرعِی  فِعل یا سُوزنِی کُفر اِیکَه نِی بارَه سِیدَه قَطعِی دَلالَتگه اِیگه بوُلمَه سَه ،بِیر سُنِّینِی جِنایَتچِی دِیییِشلِیککَه مانِعلِیک قیله دی،حُوددِی شُو تَرتِیبدَه شِیعَه نِینگ هَم جِنایَتچِی دِییِیشلِیککَه مانِعلِیک قِیلَه دِی. توُغرِیمِی؟ سِیز اوُلَرنِینگ هَر اِیککاوِینِی مُسُلمان دِیدِینگِیز.

3- ثُبوُتدَگِی مانِعلِیکلَر بارَه سِیدَه هَم عادِل بوُلِیشِینگِیز کِیرَک، یَعنِی اَگر بِیر سُنِّینِی جِنایَتِی اِثبات قِیلِینمَه گن بوُلسَه وَ بِیز اوُنِی جِنایَتچِی دِییَه آلمَه سَک، شُو تَرتِیب بُویِیچَه، اَگر بِیر شِیعَه نِی هَم جِنایَتِی اِثبات قِیلِینمَه گن بوُلسَه، بِیز اوُنِی هَم جِنایَتچِی دِییَه آلمَیمِیز. بِیر شَخص جِنایَتِیگه اِقرار بوُلمَه سَه وَ اوُنِی آچِیق- آیدِین اِنکار قِیلِیب توُرگن بوُلسَه وَ هِیچ قَندَی عادِل اِنسان هَم بُو شَخصگه قَرشِی گوُواهلِیک بِیرمَه سَه وَ ……بُو حَقِیدَه آلدِین صُحبَتلَشگنمِیز، قَندَی قِیلِیب شَک وَ گوُمان وَ آشکار دَلِیلسِیز بوُندَی شَخصنِی غَیرِی مُسُلمان دِییمِیز، بوُلِیب هَم بُو مُسُلمان اِیشانچ بِیلَن مُسُلمان بوُلگن اِیدِی وَ بِیزلَر هَم اوُندَن اِسلامِینِی قَبوُل قِیلگنمِیز؟ سِین اوُنگه اِسلام حُکمِینِی بِیرگن اِیدِینگ، بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ یَعنِی بُو شَخص اِیشانچ بِیلَن مُسُلمان بوُلگن. چوُنکِی سِینِی اوُزِینگنِی اَیتِیشِینگ بُویِیچَه، مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی تِیل بِیلَن اَیتِیشَه دِی وَ مَنَه بُو اِیشلَرنِی هَم عَمَلدَه بَجَه رِیشَه دِی.

حوُپ، حاضِر بوُلَرنِی بَیان قِیلِیب اوُتدِیک، مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی ذِکر قِیلِیشنِی مَعناسِی، جَهاندَگِی شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه جِنایَتچِیلَر، مُرتَدلَر، غوُلّات مَوجُود اِیمَس وَ بُو مُصِیبَت، بَلا فَقَط اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن مَذهَبلَرگه خاص دِیگه نِی بوُلَه دِیمِی؟ اَلبَتَّه یوُق.رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّمنِی عَصرِیدَگِی بِیر نِیچَه مِینگلِیک جَمِیعیَتنِی آرَه سِیدَه هَم مُرتَد، شَرابخُور، زِناکار وَ باشقَه لَر تاپِیلگندَن سُونگ، بِیر یَرِیم مِیللِیَرددَن آرتِیق مُسُلمان جَمِیعیَتِی مَنَه بوُندَی عَیبلَردَن حالِی بوُلِیشِی موُمکِینمِی؟ دِیمَک، یوُز مِللِیاندَن آرتِیق 12 اِماملِیک شِیعَه لَر جَمِیعیَتِینِی اوُرتَه سِیدَه هَم جِنایَتچِینِی مَوجُودلِیگِینِی اِنکار قِیلِیش هَم بِیزلَرنِی مَقصَدِیمِیز اِیمَس وَ بوُلمَیدِی هَم. بِیزلَر قَیتَه وَ قَیتَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی وَ شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی غوُلّاتلَردَن بِیزار اِیکَه نِیمِیزنِی اِعلان قِیلگنمِیز وَ بوُندَن سُونگ هَم قِیلَه مِیز.

بِیزلَرنِینگ بوُندَی سِینَه رِینِی آچِیق – آیدِینلَشتِیرِیب آلِیشِیمِیزدَن مَقصَدِیمِیز، اَمِیرِکَه وَ نَتا،اَنگلِیَه رَهبَرلِیگِیدَگِی وَ صِیهیُونِستِیک لابِّیلَرِی وَ آلِ سَعُودنِی فاسِد رَیجِیمِی تامانِیدَن مَذهَبلَرنِی وَ دِینلَرنِی اوُرتَه سِیدَه جَنگ وَ فِتنَه نِی اِیجاد قِیلِیش اوُچُون رِیجَه لَشتِیرِیلگن اِفلاص وَ خَطَرلِی سِینَه رِینِی، فِتنَه نِی یارِیتِیب بِیرِیش وَ اوُنِی آلدِینِی آلِیشدَن عِبارَت. اوُلَر مَنَه شُو یوُلدَه اوُلَمالَرنِی پَروَرِیش قِیلِیشگن بوُلِیب، اوُلَرنِی کَنَلِی آرُقَه لِی اوُلَرنِی اَدَبِیاتِی بِیلَن مُسُلمانلَرنِی مُبارَزَه سِینِی فَلَج قِیلِیش، بِیکارگه کِیتکَه زِیش وَ صَرفلَه نَه دِیگن کوُچِینِی ناتوُغرِی یوُللَرگه بوُرِیشدَه بُو لایِیحَه دَن فایدَه لَه نِیشَه دِی. بُو اوُلَرنِینگ مُفتِیلَر، شَیخلَر، دِینفُرُوش مُلّالَر قالِیبِیدَگِی اِیتِیک کِییِیب آلگن عَسکَرلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی یوُلگه قوُیِیلگن رُوحِی جَنگلَرِی حِسابلَه نَه دِی. بُو اوُلَردَگِی یوُمشاق جَنگلَرنِینگ بِیر کَنَلِی بوُلَه دِی.

مَنَه شُو مَسَلَه عَقل اِیگه لَرِی اوُچُون (عَقللِی کِیشِیلَر، خُدا عَقللِی بوُلِیشگه بُویُورگن کِیشِیلَر) جَهاندَگِی بَرچَه شِیعَه لَرگه اِرتِداد حُکمِینِی بِیرِیشلِیک شَرعِی هَم اِیمَس وَ عَقلگه هَم توُغرِی کِیلمَسلِیگِیگه یِیتَرلِیدُور. بَلکِی بُو، اَهلِی سُنَّتگه قَرشِی یوُلگه قوُیِیلگن خَطَرلِی سِینَه رِی بوُلِیب، بُو سِینَه رِی بوُیِیچَه اَصلِی وَ بِیرِینچِی بوُلِیب ضَربَه یِیدِیگن کِیشِیلَر، اوُزلَرِینِی اَهلِی سُنَّت دِیب سَنَیدِیگن فِرقَه لَر بوُلَه دِی. بُو سِینَه رِی آشکار سِکوُلار کافِرلَر اوُچُون اِنحِرافِی جَنگلَرنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشدَن تَشقَرِی، بَرچَه اِسلامِی فِرقَه لَرگه وَ سِکوُلار کافِر حُکوُمَتلَرنِی مُخالِفلَرِیگه قَرشِی فِتنَه لایِیحَه سِی حِسابلَه نَه دِی. بُو باسقِینچِی سِکوُلار کافِرلَرگه قَرشِی آیاققَه توُرگن وَ وَحدَتگه اِیرِیشِیشنِی هاحلَه یاتگن کِیمسَه لَر اوُچُون هَم فِتنَه نِی لایِیحَه سِی بوُلَه دِی،اَمّا مَنَه بُو سِینَه رِی بُو وَحدَتگه رُحصَت بِیرمَیدِی.

اَگر رُحصَت بِیرسَنگِیزلَر صائِل دُشمَن حَقِیدَه وَ بُو فَتوا قَندَی قِیلِیب اَهلِی سُنَّتگه، اوُزلَرِینِی اَهلِی سُنَّت دِیب سَنَیدِیگن کِیشِیلَرگه قَرشِی اِیشلَه شِی، هَمدَه بوُندَن کِیلِیب چِیقَه دِیگن مَنفَعَت هَم تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی فایدَه سِیگه حَل بوُلِیشِی بارَه سِیدَه قِیسقَه چَه اِیضاح بِیرِیب اوُتَردِیم. اَیتِیب اوُتِیلگن تار نَظَرلِی کوُز- قَرَشگه نَظَر سالَه دِیگن بُولسَک، یَعنِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه بِیلَن شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه اوُلَرنِی قَیسِی بِیرِی کوُپراق فایدَه کوُرگه نِینِی تِیکشِیرسَک،شوُ نَرسَه مَعلوُم بُولَه دِیکِی، تار نَظَرلِی کوُز- قَرَش بوُیِیچَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر مَغلوُب بوُلِیشگن وَ 12 اِماملِیک شِیعَه لَر یاکِی باشقَه شِیعَه لَر غَلَبَه قاذانِیشگن. بُو فَتوا مَنَه بوُندَی تَأثِیراتلَرگه اِیگه بوُلگن.

صائِل یَعنِی هُجُوم قِیلگن دُشمَن: سِینِی بِیر قارِیندَن تَلَه شِیب توُشگن بِرادَرِینگ بُولِیشِی موُمکِین،عَمَکِینگنِی یاکِی تاغَنگنِی اوُغلِی بوُلِیشِی موُمکِین، یاکِی مَذهَبداشِینگ یا هَم زَبانِینگ یا هَم نَجادِینگ یاکِی باشقَه هَر قَندَی کِیشِی بوُلِیشِی موُمکِین. اَگر مَنَه بوُلَردَن بِیرارتَه سِی سِینگه قَرشِی جَنگ قِیلسَه، اوُنِی خانَدانِیدَگِیلَرنِی یا قَبِیلَه سِیدَگِیلَرنِی یا اوُ بِیلَن نَجادِی بِیر هِیل بوُلگنلَرنِی یا اوُنِی مَذهَبداشلَرِینِی بُوحُکمگه شامِل قِیلمَه . بَلکِی اوُشَه بِیر کِیشِینِی یا گوُرُوهنِی یا حِزبنِی نِشانگه آل.

اَگر سِین اوُشَه خانَداندَگِیلَرنِی یا قَومدَگِیلَرنِی یاکِی اوُشَه مَذهَبدَگِیلَرنِی یا هَم زَبانلَرِینگنِی هَمَّه سِینِی فَقَط بِیر کِیشِینِی یاکِی گوُرُوهنِی جِنایَتِی سَبَبلِی نِشانگه آلسَنگ، اَصلِیدَه عَقلِی یُوق جِیننِی کِیشِیلَردِیک اَلله نِی شَرِیعَتِیگه خِلاف رَوِیشدَه عَمَل قِیلگن وَ اَلله نِی دَستوُرِینِی بَجَرمَه گن بوُلَه سَن، بُو یِیردَه سِینِی اوُزِینگ جِنایَتچِی بوُلِیب قالَه سَن وَ بوُندَن تَشقَرِی هَمَّه نِی اوُزِینگگه قَرشِی مُتَّحِد بوُلِیشگه حَرَکَت قِیلگن بوُلَه سَن. نِیمَه اوُچُون شُونِی توُشوُنمَیسَن؟

مَنَه بُو آگاه بِیر مُبارَزَه قِیلوُچِینِی اِیشِی اِیمَس، بَلکِی هَمَّه نِی سِیزگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلَه یاتگن مِعزانسِیز وَ دُشمَن اِنساننِی اِیشِی بوُلَه دِی. اوُلَرنِینگ سِینگه قَرشِی جَنگ قِیلَه یاتگن شَخص بِیلَن وَحدَتگه اِیرِیشِیشلَرِی، مَنَه بُو، بُو جِنایَتچِینِی یاکِی مَنَه بوُ دُشمَننِی قُدرَتلِی بوُلِیشِی دِیمَکدِیر. اِعتِبار بِیردِینگمِی؟ مَنَه بوُ قُدرَت هَر قَندَی اوُزگه رِیشنِی اَساسِی حِسابلَه نَه دِی. اوُلَر اوُزلَرِینِینگ هَمَّه اِختِلافلَرِینِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیب هَمَّه لَرِی بِیرگه مُتَّحِد بوُلِیشَه دِی وَ سِینِی دُشمَنِینگنِی آرتِیگه صَفگه توُرِیشَه دِی وَ سِینِی دُشمَنِینگنِی حِمایَه قِیلِیشَه دِی. حاضِر نِیمَه بوُلگه نِینِی توُشوُنگندِیرسَن؟ سُونگ، سِین بوُندَی اَخماقگرچِیلِیکنِی قِیلِیب قوُیگه نِینگدَن کِییِین، اوُزِینگنِی مَظلوُم قِیلِیب کوُرسَه تَه سَن وَ واقِیعِیَتدَن قاچَه سَن وَ هَمَّه مِینگه قَرشِی بوُلِیب قالگن، دِییَسَن. بِیز کوُپچِیلِیکنِی بوُندَی اوُیِیین کوُرسَه تِیشلَرِینِی کوُرگنمِیز. اوُنِی اوُزِی هَمَّه نِی جاهِلانَه اوُزِیگه قَرشِی مُتَّحِد قِیلگه نِینِی قَبوُل قِیلِیشنِی اِیستَه مَیدِی.

مَنَه بُو نَرسَه نِی هَر بِیر جِنایَتچِی آرزَو قِیلَه دِی وَ رُوحِی جَنگلَردَه بُو اِیش اوُچُون مِللِیَردلَب دالّار صَرفلَیدِی وَ بُونِی عاقِبَتِیدَه اوُزِینِی قَومداشلَرِینِی،هَم زَبانلَرِینِی ،مَذهَبداشلَرِینِی اَلدَیدِی وَ اوُلَرگه سِیزلَر بِیلَن جَنگ قِیلَه یاتگن مَنَه بُو شَخص فَقَطگِینَه مِینگه قَرشِی اِیمَس،بَلکِی سِیزلَرگه هَم قَرشِی جَنگ قِیلیَپتِی، دِیب یالغاندَن توُشُونتِیرَه دِی وَ شوُ طَرزدَه اوُ اوُزِی اوُچُون کوُچ جَملَیدِی. آخِیر اوُتگن تَرِیخدَه فِرعَون هَم آدَملَر بِیلَن مُوسَی عَلَیهِ السَّلامنِی اوُرتَه سِیدَگِی عَقِیدَه وِی اِختِلافلَرنِی بوُرتتِیرِیب قوُرقِیتِیش آرقَه لِی، آدَملَرنِی اوُزِی بِیلَن بِیرگه سَفَربَر قِیلِیشگه مُوَفَّق بوُلگن وَ اوُزِینِی مَقصَدِیگه یِیتگن اِیدِی- کوُ؟!

  کوُردِستان سِکوُلارِیستلَرِینِینگ کافِر وَ مُرتَد اَحزابلَرِینِی هَر بِیرِی اوُزِیگه قَرشِی قِیلِینگن هَر قَندَی حَملَه نِی کوُردلَرنِی هَمَّه سِیگه قِیلِینگن حَملَه دِیک تَبلِیغ قِیلِیشلَرِینِی کوُرمَه گنمِیسِیزلَر؟ نِیمَه اوُچُون بوُندَی قِیلَه یاتگه نِی بارَه سِیدَه فِکر قِیلگنمِیسَن؟ اوُجَلاننِینگ اِیشچِیلَر حِزبِیدَگِی کافِر وَ سِکوُلار بوُلگن بِیر مُوشت کوُردلَر هَمَّه کوُردلَرگه بَرابَر بوُلَه آلَه دِیمِی؟ یاکِی سِکوُلار وَ کافِر بارزانِیگه قَرشِی قِیلِینگن حَملَه، کوُردلَرنِی بَرچَه سِیگه قَرشِی قِیلِینگن حَملَه گه بَرابَر بوُلَه دِیمِی؟ دِیماکرَتلَرگه، کوُمَلَه لَرگه وَ باشقَه مُرتَد سِکوُلارِیستلَرگه قَرشِی قِیلِینگن حَملَه، هَمَّه کوُردلَرگه قِیلِینگن حَملَه گه تِینگ بوُلَه دِیمِی؟ دِققَت قیِلچِی!

حاضِرنِی اوُزِیدَه هَم صَدَّم کوُردلَرگه قَرشِی حَملَه قِیلدِی، دِیب تَبلِیغ قِیلِیشَه دِی،اَصلِیدَه اِیسَه اوُلَر یالغان گه پِیرِیشیَپتِی؛ صَدَّم بارزانِینِی دِیماکرَت حِزبِینِی طَرَفدارِی بوُلگن وَ طالِبانِیگه بِیرلَشگن کوُردلَرگه قَرشِی حَملَه قِیلدِی. یاکِی اِیران کوُردلَرگه حَملَه قِیلدِی، دِییِیشَه دِی، اَصلِی حَقِیقَتدَه اِیسَه یالغان اَیتِیشیَپگن بوُلَه دِی.

بَلکِی اِیران کوُردلَرگه اِیمَس دِیماکرَت حِزبِیگه، کوُمَلَه حِزبِیگه وَ عَرَب، توُرک، فارس اِیتِّفاقچِیلَرِیگه قَرشِی حَملَه قِیلگن.

نِیمَه اوُچُون سِیزلَر مَنَه بُو فِتنَه لَرنِی توُشوُنِیب یِیتمَیسِیزلَر وَ سِیزلَرنِی اوُزِینگِیز هِیچ قَندَی هَزِینَه صَرفلَه مَه گن حالدَه، مَنَه بُو فِتنَه لَرنِی اوُزِینگِیزگه قَرشِی عَمَلدَه اِجرا قِیلَه سِیزلَر؟ بوُلِیب هَم مَنَه بوُ فِتنَه نِی لایِیحَه سِی دُشمَن تامانِیدَن توُزِیب چِیقِیلگن. سِیزلَر قَیسِی بِیرِینگِیز اَبُو بَصِیر طَرطوُسِی سِیزلَرنِینگ دُشمَنِینگِیز اِیمَسلِیگِیگه شُبهَه قِیلَه دِی؟ اَبُو بَصِیر دُشمَن اِیمَسلِیگِیدَه کِیمنِی شُبهَه سِی بار؟ اوُ بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزنِی دُشمَنِیمِیز بوُلَه دِی. سِیزلَرنِی قَیسِی بِیرِینگِیز آلِ سَعُودنِینگ خائِن وَ سَلطَنَت مُفتِیلَرِی دُشمَن اِیسَملِیگِیگه شَک قِیلَه دِی؟ اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیزنِی وَ سِیزلَرنِی، مُسُلمانلَرنِی هَمَّه سِینِی دُشمَنِی حِسابلَه نَه دِی. سِیزلَرنِی هَمَّه نگِیز اَبوُ بَصِیرنِی هَم وَ اوُنِی قَطارِیدَگِی دُشمَنلَرنِی هَم، آلِ سَعُودنِینگ فاسِد سَلطَنَت اوُلَمالَرِینِی هَم سِیزلَرنِی وَ دُنیادَگِی آزادلِیک طَرَفدارِی بوُلگن مُسُلمانلَرنِی دُشمَنِی اِیکَه نِیگه شُبهَه قِیلمَیسِیزلَر.

(دوامی بار…….)

 شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب  الینگن

(142- قیسم)

یَعنِی اَگر اَلله نِی ذاتِیگه وَ رَسُول الله صلی الله عَلَیهِ وَسَلَّمگه، قُرآنگه یا اَلله نِی شَرِیعَتِیدَگِی قانوُنلَرگه نِسبَتاً طَعنَه قِیلِیش، اَرزِیمَه گن نَرسَه دِیب سَنَش، حَقارَت قِیلِیش یا هَر قَندَی شِیوَه بِیلَن حُرمَتسِیزلِیک قِیلِیش، بِیرار بِیر شَخص یا اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَردَن بوُلگن بِیر حِزب تامانِیدَن صادِر قِیلِینسَه، بُو نَرسَه بوُتوُن دُنیادَگِی اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه آلمَیدِی، آچِیق- آیدِین کوُرِینِیب توُرگه نِیدِیک مَنَه بُو اوُرِین جَهاندَگِی هَمَّه شِیعَه لَرگه هَم شامِل بُولمَیدِی. یَعنِی اَگر بِیر کِیشِی بُو اِیشنِی قِیلَه دِیگن بوُلسَه، بُو اِیش هَمَّه گه شامِل بوُلمَیدِی. چوُنکِی عُمُوماً آلگندَه شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی هِیچ قَچان بِیر فِرقَه یا طائِفَه بُولگن اِیمَس وَ حاضِردَه هَم هَر قَندَی ساغلام اِنسان اوُلَر مَثَلاً شافِیعِیلَرگه یا حَنَفِیلَرگه یا مالِکِیلَرگه یا باشقَه اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرگه حَتَّی خَوارِجلَرگه، ظاهِرِیلَرگه، مُؤتَزِیلَه گه اوُحشَش یَگانَه فِقه کِتابِیگه وَ رِسالَه سِیگه اِیگه وَ اوُلَرنِی هَمَّه سِی اوُنگه اِیرگه شِیشَه دِی، دِییَه آلمَیدِی، یوُق بوُندَی اِیمَس. حَتّی اوُلَر اوُلِیب کِیتگن بِیر مُجتَهِد بِیلَن هَم اِیشلَرِی یوُق وَ اوُنِی فَتوالَرِیگه کوُرَه عَمَل قِیلِیشمَیدِی. اِعتِبار بِیرِینگلَر، دِیمَک، سِین اوُتِیب کِیتگن کِیشِینِی فَتواسِیگه کوُرَه مَنَه بوُ مَذهَبدَگِی تِیرِیک اِنساننِی مُحاکَمَه قِیلَه آلمَیسَن. مَنَه بُو، بُو مَذهَب حَقِیدَه تُوشُونِیب یِیتِیش کِیرَک بُولگن نِهایَتدَه مُهِم نوُقطَه حِسابلَه نَه دِی. بوُلِیب هَم بِیر شافِیعِینِی یا حَنَفِینِی یا مالِکِینِی یا حَنبَلِینِی مَنَه بُو مَذهَبنِی باشِیدَگِی عالِملَرنِی، بوُیوُک کِیشِیلَرنِی فَتواسِیگه کوُرَه مُحاکَمَه قِیلَه آلَه سَن، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی بُو فِرقَه لَر حاضِردَه هَم مَنَه بُو فَقِیه کِیشِیلَرنِی فِقهِیگه تَقلِید قِیلِیشَه دِی، اَمّا شِیعَه لَر بوُندَی اِیمَس، اوُلَر فَقَط تِیرِیک کِیشِیلَرگه تَقلِید قِیلِیشَه دِی،حَتَّی تِیرِیک کِیشِیلَر هَم مُتَّفِقٌ قَول اِیمَسلَر،بَلکِی اوُلَر تُورلِی- هِیل کوُز- قَرَشگه اِیگه هِیلمَه – هِیل فِرقَه لَردَن تَشکِیل تاپِیشگن. بُو نَرسَه نِی هَمَّه مِیز کوُرِیب توُرِیبمِیزمِی؟ حَتَّی بِیر هِیل کوُز- قَرَشنِی اوُزِیدَه هَم بِیر نِیچَه مَرجَع تَقلِید تاپِیلَه دِی.

 بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، بَرقَعِی رَحِمَهُ الله وَ اَلله حِفظ قِیلسِین طَباطَبایِینِی طَرَفدارلَرِینِی اوُزِی بِیر نِیچَه گوُروُهگه بوُلِینِیشَه دِی وَ حاضِردَه هَم آیَتُ الله خامِنَه ایِ نِی طَرَفدارلَرِی جوُدَه کَتتَه طائِفَه نِی تَشکِیل قِیلَه دِی، صادِق شِیرازِینِی طَرَفدارلَرِینِی اوُزِی هَم اَلاهِیدَه یوُلدَن یوُرِیشَه دِی،شوُنگه اوُحشَش لِیوَندَگِی،یِیوراپَه دَگِی،اِیراندَگِی وَ باشقَه توُرلِی- هِیل مِنطَقَه لَردَگِی باشقَه توُرلِی- توُمَن گوُرُوهلَرنِی نامِینِی کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی.

مَنَه بُو تِیکشِیرُولَرنِی نَتِیجَه سِیدَه قوُلگه کِیرِیتَه دِیگن بِیرِینچِی نَتِیجَه شُوکِی، اوُلَرنِی هَمَّه سِی بِیر هِیل اِیمَس وَ اوُلَرنِی اوُستِیدَه هَرگِیز یَگانَه حُکمنِی صادِر قِیلِیب بوُلمَیدِی. بُو حَقِیقَتدوُر. بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِینگ اوُرتَه سِیدَه جِنایَتچِی اِنسانلَر قَنچَه مِقداردَه تاپِیلسَه، بوُنِی جَمِیعیَتگه نِسبَتاً اَیتیَپمَن، مَنَه بُوندَن کوُپراغِینِی اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَن تاپسَه بوُلَه دِی. دِیمَک، مَنَه بُو اَندَک،آزگِینَه اِنسانلَرنِی بارلِیگِی سَبَبلِی اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِینِی یا بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِی هَمَّه سِینِی جِنایَتچِی،مُرتَد دِیب بوُلمَیدِی.

 اوُزِیمِیزنِی مَحَلَّه مِیزدَه، قِیشلاغِیمِیزدَه وَ شَهرِیمِیزدَه اَنَه اوُشَنچَه هِیلمَه – هِیل فِکرلَر،اِیختِلافلَر مَوجُود بُولِیب توُرِیب، اَهالِینِی هَمَّه سِینِی بِیر حُکمگه شامِل قِیلِیشِیمِیز بِیزنِی اوُزِیمِیز اوُچُون هَم اِمکانِی یوُق نَرسَه؛  اِیندِی بِیر دَولَتنِینگ یا بِیر دِینگه اِیرگه شُوچِیلَرنِینگ یاکِی بوُتوُن دُنیا بُویِیچَه بِیر مَذهَبنِینگ اوُستِیدَه حُکم بِیرِیش حَقِیدَه گه پِیرمَه سَه هَم بوُلَه دِی. یَککَه شَخصنِی اوُستِیدَه حُکم چِیقَه رِیش بِیلَن بِیر مِنطَقَه نِی اوُستِیدَه حُکم چِیقَه رِیشنِی اوُرتَه سِیدَه کَتتَه فَرق بار. سِیز دارُ الاِسلام دِییَه آلَه سِیز، اَمّا مَنَه بُو دارُ الاِسلامدَه هَمَّه مُسُلمان بوُلمَسلِیگِی موُمکِین، اوُ یِیردَه اَهلِی زِمَّه هَم مَوجُود بوُلِیشِی موُمکِین، یاکِی بوُلمَه سَم فَلان جای دارُ الکُفر بوُلَه دِی وَ مِنطَقَه دَگِی اَکثَرِیَتگه قَرَب حُکم چِیقَه رِیلَه دِی، اَمّا اوُلَرنِی آرَه سِیدَه مُسُلمانلَر هَم بوُلِیشِی موُمکِین،بِیز مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی بارلِیگِی حَقِیدَه خَبَر تاپگه نِیمِیزدَن وَ اَنِیق تِیکشِیرِیب چِیققَه نِیمِیزدَن سوُنگ، اوُلَرنِی مُسُلمانلَرنِی حُکمِیگه شامِل قِیلَه مِیز.

حوُپ،اِرتِدادگه دُوچار بُولگنلَر حَقِیدَه یاکِی باشقَه چَراق قِیلِیب اَیتگندَه بوُندَی کَتتَه جِنایَتنِی قِیلگنلَرنِی اوُستِیدَه،آلدِین اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک توُرت فِیلتِیرنِی – حاضِر یَنَه قَیتَه دَن سَوال بِیرگن دوُستلَر اوُچُون یَنَه قَیتَه دَن بَیان قِیلَه مِیز – شَرطلَرنِی مَثَلاً تَکفِیر شَرطِینِی فاعِلنِی، فِعلنِی وَ فِعلنِی اِثباتِینِی یا سوُزِینِی اوُستِیدَه بار یا یوُقلِیگِینِی کوُرِیب چِیقِیشِیمِیز کِیرَک؟ چوُنکِی مُسُلماننِی اوُستِیدَه بُو حُکمنِی چِیقَه رِیش بوُیِیچَه اوُچِینچِی قَدَم شُوکِی، اوُندَه بوُندَی حُکمنِی شَرطلَرِی مَوجُودلِیگِی کوُرِیلَه دِی یاکِی بُولمَه سَم شَخصدَه مَنَه بوُ اوُرِینلَرنِی بِیرِی مَوجُود بوُلمَیدِیگن بوُلسَه، هِیچ کِیم اوُنِی جِنایَتچِی دِییَه آلمَیدِی،بَلکِی اَیتِیلگن سوُزلَر یا حُکملَر توُحمَت وَ یالغان حَددِیدَه قالِیب کِیتَه دِی.

بوُندَی جِنایَتلَرنِی قِیلگن شَخصلَر بارَه سِیدَه یَنَه شُو نَرسَه گه اِعتِبار بِیرِیش کِیرَککِی، شَرطلَرگه قوُشِیمچَه رَوِیشدَه حُکم بِیرِیش بوُیِیچَه مانِعلِیکلَر هَم مَوجُودمِی یا یوُقمِی؟ دوُستلَر دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر،مَنَه بُو اِمتِیازلَر مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی، کافِرلَرنِیکِی اِیمَس، یَنَه قَیتَه رِیب اَیتَه مَن بوُ اِمتِیازلَر کافِرلَرنِیکِی اِیمَس، بَلکِی مُسُلمانلَرگه تِیگِیشلِی؛ حَتَّی، اَلله تَعالَی مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَرگه شوُندَی اِمتِیازلَرنِی بِیرگنکِی، مَنَه بُولَرنِی آشکار کافِرلَرگه بِیرگن اِیمَس. بِیز مَنَه بوُ نَرسَه لَردَن خَبَرِیمِیز یوُقمِی؟ اوُتگن دَرسلَردَه هَم بوُنگه اِیشارَه قِیلِیب اوُتدِیک، مُنافِقلَر اَنَه اوُشَنچَه آشکار کُفرلَرنِی قِیلِیشگه نِیگه قَرَمَسدَن بِیرگِینَه یالغان عُذر سوُرَش بِیلَن اوُلَرنِی کِیچِیرِیلَه دِی وَ اوُلَر اَنَه اوُشَنچَه رُوحِی جَنگلَرنِی قِیلِیشلَرِیگه وَ یالغان،مِیش- مِیشلَرنِی تَرقَه تِیشلَرِیگه قَرَمَسدَن اوُلَرنِی کِیچِیرِیلگن، اَمّا مَنَه شوُ کِیچِیرِیم آشکار کافِرلَرنِی اوُستِیدَه هَم اِیشلَیدِیمِی؟ اَلبَتَّه، اِیشلَه مَه گن وَ اِیشلَه مَیدِی هَم.

اِیندِی،کِیلِینگلَر اَبُو بَصِیر اَوَّل اوُلَرنِی مُسُلمان دِیب سَنَگن سوُنگرَه اِیسَه مُرتَد دِیب حِسابلَه گن وَ باشقَه لَر هَم بُو فَتوانِی اِجرا وَ عَمَل قِیلِیش مَرحَلَه سِیگه یِیتکَزگن شِیعَه لَرنِی اوُستِیدَه مَنَه شُو مانِعلِیکلَرنِی، شَرطلَرنِی تَطبِیق قِیلَیلِیک:     

-1موانع در فاعل

– بالِیغ بوُلمَه گنلِیک، سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه شِیعَه لَرنِی آرَه سِیدَه بالِیغ بُولمَه گن کِیشِی مَوجُودمِی وَ بالِیغ بُولمَه گنلَر فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی اوُرتَه سِیدَه تاپِیلَه دِیمِی؟ اوُلَرنِی هَمَّه سِی تَکلِیف اَهلِی بوُلِیب آرَه لَرِیدَه بالِیغ بوُلمَه گنلَر مَوجُود اِیمَسمِی؟

– عَقلسِیز، جِیننِی بوُلِیشلِیک، یَعنِی شِیعَه لَرنِی آرَه سِیدَه جِیننِیلَر، مَست بوُلگنلَر تاپِیلمَیدِیمِی؟ فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی اوُرتَه سِیدَه بوُندَی عُذر کِیلتِیرِیلَه دِیگن اِنسانلَر تاپِیلَه دِیمِی؟

– قَصد قِیلمَه گن حالَتدَه اوُنوُتِیشلِیک، اوُنوُتِیب قوُیَه دِیگن وَ قَصد قِیلمَه گن حالدَه اِیشلَرنِی قِیلَه دِیگن هِیچ قَندَی شِیعَه تاپِیلمَیدِیمِی؟ فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَه بوُندَی اِیشلَرنِی قِیلَه دِیگن کِیشِیلَر تاپِیلَه دِی خالاصمِی؟ یَعنِی اوُنوُتِیب قوُیَه دِیگن کِیشِیلَر فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی اوُرتَه سِیدَه مَوجُودمِی؟

اِیندِی،سَماوِیَه عامِللَرِی وَ اِرادَه سِیز قِیلِینَه دِیگن بُو اوُچ اوُرِیننِی کوُرِیب چِیقدِیک، بوُندَن تَشقَرِی فاعِلدَگِی مَکتَسَبَه عَوارِیضلَرِی یَعنِی اِنسان اوُنِی کَسب قِیلِیشدَه بِیر نَوع اِیختِیارگه اِیگه بوُلگن نَرسَه لَر نِیمَه بوُلَه دِی؟ بَعضِی اوُرِینلَردَه عُمُوم شِیعَه لَر بِیلَن سُنِّیلَرنِی اوُرتَه سِیدَه فَرق بارمِی یا یوُقمِی؟

• خَطا،سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه خَطاگه دوُچار بوُلَه دِیگن هِیچ قَندَی شِیعَه تاپِیلمَیدِیمِی وَ خَطاکار اِنسانلَر فَقَط اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَه تاپِیلَه دِیمِی؟
• تَعوِیل، تَعوِیل حَقِیدَه بِیرگن تَعرِیفِیمِیزگه کوُرَه، شَخص قُرآن وَ سُنَّتدَه شُبهَه گه چَنگ سالَه دِی یاکِی ناتوُغرِی تَفسِیر  وَ تَعوِیلگه قوُل اوُرَه دِی،اَگر اَهلِی سُنَّت بوُلگن مُسُلمان اوُزِینِی اوُرنِیدَن تَشقَرِیدَه حُکم چِیقَرسَه یاکِی شُبهَه،ناتوُغرِی فِکر سَبَبلِی حُکمنِی تِیسکَه رِیسِینِی توُشوُنِیب قالگن بوُلسَه، وَ  اوُنِی اوُستِیدَه اِقامَه یِی حُجَّت قِیلِینمَه گن بوُلسَه، اوُنگه عُذر کِیلتِیرسَه بوُلَه دِی، اَمّا بِیر شِیعَه گه نِسبَتاً بوُندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش موُمکِین اِیمَس، شوُ اِیش توُغرِی بوُلَه دِیمِی؟ سُنِّی اوُچُون تَعوِیل تَکفِیر بوُلِیشِیگه مانِع بوُلَه آلَه دِی، اَمّا شِیعَه اوُچُون بُولمَیدِیمِی؟ بوُلِیب هَم بِیزلَر شِیعَه لَرنِی مُسُلمان دِیب سَنَب اوُتدِیک.
• جاهِللِیک، اَگر سُنِّی بُولگن شَخص اوُزِیدَگِی جاهِللِیکنِی بَرطَرَف قِیلَه آلمَه گن بوُلسَه وَ بُو اوُنِینگ جِنایَتچِی دِیب حُکم بِیرِیلِیشِیگه مانِعلِیک قِیلَه دِیگن بوُلسَه، نِیمَه اوُچُون بُو نَرسَه شِیعَه لَرنِی اوُستِیدَه هَم اِیشلَه تِیلمَیدِی؟ بُو شِیعَه لَرنِی سِینِی اوُزِینگ مُسُلمان دِیب حِسابلَه دِینگکوُ؟ اَگر جاهِللِیک وَ جَهالَت مَنَه بوُندَی شَکلدَه بوُلَه دِیگن بوُلسَه بَعضِیلَر اوُچُون مُومکِین وَ بَعضِیلَر اوُچُون موُمکِین بوُلمَیدِیمِی؟ بَعضِیلَر اوُچُون بُو موُمکِین بوُلَه دِی، اَمّا بَعضِیلَر اوُچُون کِیچِیرِیب بوُلمَیدِیگن جِنایَت حِسابلَه نَه دِیمِی؟
• اِکراه،…… اِیککِی مُسُلمان بِیر هِیل شَرائِطگه توُشِیب قالگن بوُلسَه وَ تَحدِید سَبَبلِی جِنایَت قِیلِیشگه مَجبُور بوُلگن بوُلسَه، اَمّا حُکم چِیقَه رِیلگن پَیتدَه اوُلَرنِی بِیرِینِی جِنایَتچِی دِیب اِیککِینچِیسِینِی اِیسَه بِی گوُناه، دِیب اِعلان قِیلِیشنِی تَصَوُّر قِیلِیب بُولَه دِیمِی؟ یَعنِی سُنِّینِی بِی گوُناه دِیب اَمّا شِیعَه مَذهَبِیدَگِی کِیشِینِی گوُناهکار دِییَه آلَه مِیزمِی؟ 

دِققَت بِیلَن فِکرلَنگلَر. اوُزِینگِیز مُرتَد دِیدِینگِیز،مُرتَد یَعنِی آلدِین مُسُلمان بوُلگن  کِیشِیدوُر. بِیزلَرنِی دَولَه دَگِی بِرادَرلَرِیمِیزنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر اِسلامگه مُنتَسِب بوُلگنلَردوُر، سِیزلَر اِیسَه بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزنِی دُشمَنِیمِیز بوُلَه سِیز. اَبُو بَصِیر وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَر اِرتِداد حُکمِینِی بِیرِیش آرقَه لِی اوُلَرنِینگ آلدِین مُسُلمان بوُلگنلِیکلَرِینِی اَیتِیشدِی. دِیمَک، سِین بِیر مُسُلمان حَقِیدَه صُحبَتلَشیَپسَن. شوُندَی بوُلگچ اوُنِی اوُستِیدَه توُرتتَه لِیک اوُرِینلَرنِی رِعایَه قِیلِیشِینگ وَ اوُنِی فِیلتِیرلَردَن اوُتکَه زِیشِینگ کِیرَک.

(دوامی بار…….)

 شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی : مقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شیخ ابو حمزه مهاجر هورامی حفظه الله نی ااودیا تسمه سیدن یازیب  الینگن

(141- قیسم)

بوُ آدَم حَقِیقَتدَه عَقلِی یُوق جِیننِی. سِیزنِی فِکرِینگِیزچَه اوُ عَقلِی یوُق جِیننِی اِیمَسمِی؟ اِسلامِی کانفِیرِینسِیَه دَگِی مَجمُوعَه نِی 56 تَه یاکِی 57 تَه دَولَت تَشکِیل قِیلَه دِی، مَنَه بُو دَولَتلَرنِی هَر بِیرِی اِسلامِی مَذهَبلَردَن بِیرِینِی قَمرَب آلَه دِی، فَقَط اوُلَرنِی آرَه سِیدَگِی بِیر اِیککِیتَه دَولَت اوُزلَرِینِی تَرتِیبگه سالگن بوُلِیشِی موُمکِین، بُو دَولَتلَرنِی هَمَّه سِی اِسلامگه قَرشِی کافِرلَرنِی حِمایَه قِیلَه دِی وَ قوُللَب قُوَّتلَیدِی. اَینِیقسَه آلِ سَعُودنِی خائِنلَرِی وَ اوُلَرنِینگ اِیزداشلَرِی بوُتوُنلَی کافِرلَرنِی اِیختِیارِیدَه دُورلَر. یَعنِی مَنَه بُو 56 دَولَتنِی آرَه سِیدَن 54 یا 55 تَه سِی توُغرِیدَن – توُغرِی کافِر وَ مُرتَدلَرنِی اِیختِیارِیدَه وَ توُغرِیدَن – توُغرِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی جَنگ قِیلِیشیَپگن وَ توُغرِیدَن- توُغرِی تَشقِی باسقِینچِی کافِرلَرنِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی حِمایَت قِیلِیشگه نِی سَبَبلِی، مَنَه بُو مَذهَبنِی هَمَّه سِی وَ اوُنگه اِیرگشگن کِیشِیلَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِیمِی؟

یاکِی باشقَه چَه راق قِیلِیب اَیتگندَه، پاکِستاندَگِی وَ اوُزبِیکِستاندَگِی وَ تاجِیکِستاندَگِی حَنَفِیلَرنِی هَمَّه سِی، بُو مِنطَقَه دَگِی مُرتَد بوُلگن کِیمسَه لَرنِی جِنایَتِی وَ کافِرلَرنِی حِمایَه قِیلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، هَر قَندَی حَنَفِی مُرتَد بوُلِیب قالَه دِیمِی؟ شوُ شِیوَه بُویِیچَه یَمَندَگِی، مِصردَگِی، فَلَسطِیندَگِی،کوُردِستاندَگِی شافِیعِیلَرنِینگ بَرچَه سِی خائِن وَ مُرتَد بوُلگن باشقَه کِیمسَه لَرنِی جِنایَتِی اوُجُون مُرتَد بوُلِیب قالَه دِیمِی؟ لِیوِیَه دَگِی، اَلجَزائِردَگِی،مالِیدَگِی،توُنِسدَگِی مالِکِیلَرنِی هَمَّه سِی اوُلَرنِی آرَه سِیدَگِی خائِنلَر سَبَبلِی مُرتَد سَنَلَه دِیمِی؟ یاکِی عَرَبِستاندَگِی سَلَفِیلَرنِی بَرچَه سِی آلِ سَعُودنِینگ خائِنلَرِینِی جِنایَتِی سَبَب مُرتَد دِییِیلِیشِی کِیرَکمِی؟ یَعنِی اِرتِداد بِیر گوُرُوهدَن باشقَه بِیر گُورُوهگه کوُچِیب اوُتَه دِیمِی؟ اوُزِینگِیز بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَرچِی، سِیزلَر شُو نَرسَه لَرنِی قَبُول قِیلَه آلَه سِیزلَرمِی؟

قسَم اِیچِیب اَیتَه مَنکِی، اوُیلَب کوُرِینگلَر، مَنَه بُو حُکم بِیر دوُست طَرَفِیدَن صادِر قِیلِینِیشِی موُمکِینمِی یا بِیر دُشمَننِی؟ بُو حُکمنِی اوُزِینِی دوُست دِیب حِسابلَه گن کِیشِی صادِر قِیلَه آلَه دِیمِی؟ بارزانِی  یا کوُردِستاننِی مُسَیلَمَه یِی کَذّابِی اوُجَلاننِی اِیشچِیلَر حِزبِی سَبَبلِی دُنیادَگِی هَمَّه کوُردلَر مُرتَد بوُلَه دِی، دِییِیشسَه، قَندَی حالَتگه توُشگن بوُلَردِینگِیز؟ چوُنکِی اوُلَر مُرتَد بوُلگن اِیدِیلَر، اوُلَردَن بِیزلَرگه اوُتدِی، دِییِیشسَه چِی؟ نِیمَه مُرتَد بوُلِیش اِیلِیکتِر اِینِیرگِیَه سِیگه اوُحشَب سِیم یا تِیمِیر آرقَه لِی اوُنِی بِیر تامانِینِی اوُلَه سَنگ آخِیرِیگه چَه بارَه دِیگن نَرسَه مِی؟ نِیمَه بِیزلَر سوُوگه، تِیمِیرگه یا سِیمگه اوُحشَیمِیزمِی؟ هَمَّه مِیز بِیر- بِیرِیمِیزگه اوُلَنگنمِیزمِی؟ یَحشِیراق اِعتِبار بِیرِیب دِققَت قِیلِینگلَر دوُستلَر.

اوُتگن تَرِیخدَگِی کِیشِیلَرنِی اَثَرلَرِینِی فَهملَش وَ یَحشِیلَب توُشُونِیب یِیتِیش اوُچُون نِهایَتدَه دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِیلَه دِیگن نوُقطَه، شِیعَه وَ رافِیضِی وَ غوُلّاتنِی اوُرتَه سِیدَگِی فَرقدُور. مَنَه بُو اوُرِینلَرنِی هَمَّه فِرقَه لَر بِیر- بِیرِیگه اَرَه لَشتِیرِیب تَشلَه شَه دِی وَ داستان توُقِیب چِیقَه رِیشَه دِی وَ حُکم صادِر قِیلِیشَه دِی. اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک اِنشاءَالله فِرقَه لَر وَ مَذهَبلَر وَ فِرقَه لَرنِی آرَه سِیدَگِی فِرقَه لَر دَرسِیمِیزدَه بُو بارَه دَه کوُپراق صُحبَتلَه شَه مِیز.

دِققَت قِیلِینگلَر وَ خوُشیار بوُلِینگلَر سِیزلَرگه قَرشِی کَتتَه فِتنَه لَر یوُلدَه سِیزلَرنِی کوُتیَپتِی. بِیزلَرنِی هَمَّه مِیزگه وَ بَرچَه مُسُلمانلَرگه قَرشِی قِیلِینیَپتِی. بِیزلَرنِینگ اوُزِیمِیز بَرچَه دُشمَنلَرِیمِیزنِی رِیجَه سِینِی اِجرا قِیلوُچِیلَرگه اَیلَه نِیب قالمَیلِیک.

 اَبُو بَصِیر طَرطوُسِی حاضِرگِی عَصردَگِی بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِینگ عُمُومِی اِرتِدادِی بوُیِیچَه تِیآرِیَه سِی صِیفَتِیدَه یِیتتِینچِی دَلِیلِینِی قوُیِیدَگِیچَه کِیلتِیرَه دِی: 

• سابعاً: يأتي كفرهم من جهة وقوعهم في الشرك وتوجههم بالعبادة والدعاء للمخلوق …!

یَعنِی تَکفِیرنِی شَرطلَرِی وَ مانِعلِیکلَرِیگه اوُحشَش اَصلِی توُرت فِیلتِیرنِی نَظَرگه آلمَه گن حالدَه اَیتَه دِیکِی: مَنَه بوُ گوُناهلَرنِی قِیلگن کِیشِیلَرنِی هَر بِیرِی مُرتَد بوُلَه دِی. چوُنکِی اوُنِی اوُزِی آلدِین اَیتگه نِیدِیک اوُلَر مُسُلمان اِیدِیلَر وَ اِرتِداد اِسلامدَن سُونگ صادِر بوُلَه دِی. حُوپ، سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه، 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی اوُستِیدَه تَکفِیرنِی مانِعلِیکلَرِی، شَرطلَرِینِی هَمَّه سِی وَ توُرت مَرحَلَه رِعایَت قِیلِینگنمِی  وَ بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه دُنیادَه اوُلَرنِی مُرتَد دِیب اِعلان قِیلَه آلَه دِیمِی؟

اَگر شُو حالَتدَه شَرطلَرنِی وَ مانِعلِیکلَرنِی اِعتِبارگه آلمَسدَن توُرِیب وَ شَخصنِی توُرت فِیلتِیردَن وَ توُرت مَرحَلَه دَن اوُتکَزمَسدَن توُرِیب اِرتِداد حُکمِینِی صادِر قِیلِینسَه، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی،مَذهَبلَرنِی باشِیگه نِیمَه لَر کِیلِیشِی موُمکِین؟

 اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر بِیر- بِیرلَرِینِی قِیرِیشدَن، اوُلدِیرِیشدَن قوُللَرِینِی تارتمَه گوُنلَرِیچَه تَشَیُّع بوُنچَه لِیک قُدرَتلِی حُکوُمَتگه اِیگه اِیمَسدِی. بوُندَی قُدرَت مَوجُود بوُلمَه گن پَیتلَردَه بَغداددَگِی، رَعیدَگِی، قَزوِیندَگِی حَنَفِیلَر وَ شافِیعِیلَر، حَنبَلِیلَر بِیر- بِیرِینِی قِیرغِینِی بِیلَن بَند بوُلِیشگن وَ مَنَه بُو بَندَه خُدا اِیتگه نِیدِیک اوُزَرا بِیر- بِیرلَرِینِی اوُلدِیرِیشَردِی، اَگر بِیر کوُن کِیلِیب اوُلَر بُو مَرحَلَه دَن اوُتِیشسَه، اَیتِیلگن فَتواگه کوُرَه یَنَه بِیر- بِیرلَرِینِی قِیرِیش بِیلَن مَشغُول بوُلِیشَه دِی. حاضِر اَیتِیب اوُتِیلگن اِیشلَرنِی اَفغانِستاندَه، عِراقنِی بِیر قِیسمِیدَه وَ مُسُلمانلَر یَشَیدِیگن باشقَه مِنطَقَه لَردَه، چوُنکِی فَلانچِی صُوفِیلَرنِینگ فَلان صِیفَتِیدَگه اِیگه بوُلگنلِیگِی اوُچُون بِیر- بِیرلَرِیگه تَشلَه نِیشَه دِی وَ بِیر- بِیرلَرِینِی مُرتَد دِیب اِعلان قِیلِیشَه دِی، مَنَه بُو مُسُلمان شَخصنِی توُرت مَرحَلَه دَن وَ توُرت فِیلتِیردَن اوُتکَه زِیب اوُتِیرِیشمَیدِی.

مَنَه بوُلَر اِرتِداد مَسَلَه سِی بوُیِیچَه اَبُو بَصِیر طَرطوُسِینِی کِیلتِیرگن دَلِیللَرِی بوُلَه دِی، اَبُو مُصعَب زَرقاوِی تامانِیدَن قَبوُل قِیلِینگندَن بوُیان، اوُنِی هَم اَبُو بَصِیرنِی دوُستلَرِی وَ هَم دُشمَنلَرِی اِجرا قِیلِیشیَپگن. جوُدَه هَم عَجایِیب. بِیر نَظَرنِی اوُزِینِی هَم دوُستلَر اِجرا قِیلَه دِی وَ هَم دُشمَنلَر. بوُلِیب هَم بُو نَظَرنِی پایدِیوارِی یالغانگه اَساسلَنگن حالدَه قوُرِیلگن وَ اَلله نِی شَرِیعَتِیدَه هِیچ قَندَی اَساسگه اِیگه اِیمَس.

مُختَصَر صُورَتدَه مَنَه بُو بارَه دَه کوُپراق اِیضاح بِیرِیشنِی لازِم تاپدِیم:

رِدَّه تَعرِیفِی بُویِیچَه کِیلتِیرِیلگن نَرسَه شوُکِی، رِدَّه مُسُلمان کِیشِی بَجَرَه دِیگن کُفر عَمَلِی یا سوُزِی حِسابلَه نَه دِی. توُغرِیمِی؟ رِدَّه یا مُرتَد بوُلِیشلِیک، مُسُلمان کِیشِی بَجَرَه دِیگن کُفر عَمَلِی یا سوُزِی بوُلَه دِی. دِیمَک، بوُتوُن جَهان شِیعَه لَرِینِی اوُستِیدَه مُرتَد بوُلگنلِیک حُکمِینِی صادِر قِیلَه یاتگن کِیشِی، اِیشنِی باشِیدَیاق اوُنِی فَتواسِیدَن آشکار اَصلِی کافِر اِیمَس، بَلکِی مُسُلمان کِیشِی کُفر عَمَلِیگه یا سُوزِیگه دوُچار بوُلگه نِینِی توُشوُنِیب یِیتسَه بوُلَه دِی. توُغرِیمِی یا یُوقمِی؟ کِیشِی فَلانچِی مُرتَد بوُلدِی، دِیگن پَیتِیدَه، یَعنِی آشکار اَصلِی کافِراِیمَس،بَلکِی مُسُلمان کِیشِی کُفر عَمَلِیگه یا سوُزِیگه دوُچار بوُلگن بوُلَه دِی.

حوُپ، آلدِین هَم بُو حَقِیدَه صُحبَتلَشگنمِیز وَ کِیرَکلِی اِیضاحلَرنِی بِیرِیب اوُتگنمِیز، قُرآن وَ حَدِیثنِی ثابِت قِیلِیشِیچَه هَم،مُرتَد بُو اَهلِی کِتابنِی یا شِبهِ اَهلِی کِتابنِی کافِرلَرِی یا مُشرِکلَر اِیمَس، بَلکِی مُسُلمان کِیشِی بوُلَه دِی. شُو سَبَبلِی هَم بِیزنِی نَظَرِیمِیزنِی بُو مَسَلَه گه اَرَلَشتِیرمَه گن حالدَه، اَبُو بَصِیر بَرچَه شِیعَه لَرنِینگ اِرتِدادِی بارَه سِیدَه چِیقَرگن حُکمِی بُویِیچَه، شِیعَه لَر مُسُلماندُورلَر؛ توُغرِیمِی؟ وَ اوُلَرگه حوُددِی بِیر مُسُلماندِیک مُناسَبَتدَه بوُلِیش کِیرَک. چوُنکِی رِیدَّه مُسُلمان شَخصگه خاص نَرسَه؛ اَلبَتَّه دَولَه دَگِی بِرادَرلَرِیمِیز هَم اوُزلَرِینِی دُشمَنلَرِی بوُلمِیش اَبُو بَصِیرنِی فَتواسِینِی تَطبِیق قِیلِیشگن؛ اوُلَر شِیعَه لَر بارَه سِیدَه اِیراندَگِی حَنَفِیلَرگه یا شافِیعِیلَرگه اوُحشَش اِسلامگه “مُنتَسِب” دِیب اِقرار بوُلِیشگن، آلدِین  بُو حَقِیدَه صُحبَتلَشگنمِیز.

دِیمَک، هَر اِیککِی تاماننِی نَظَرِی بُویِیچَه، یَعنِی اَبُو بَصِیر وَ اوُنِی مُرِیدلَرِی، حَتَّی اوُنِی قوُراللَنگن دُشمَنلَرِی قَبُول قِیلگن قائِدَه گه کوُرَه، شُو نَرسَه کِیلِیب چِیقَه دِیکِی، عُمُوم شِیعَه لَر حوُددِی باشقَه فِرقَه لَرگه، اَهلِی قِبلَه گه اوُحشَش مُسُلمان دوُرلَر. مَنَه بوُندَی نَتِیجَه گه یِیتگن پَیتِیمِیزدَه بُو بارَه دَه اوُلَرنِینگ جِنایَتچِیلَرِیگه نِسبَتاً اِسلامِی قائِدَه نِی تَطبِیق قِیلِیشدَن باشقَه چارَه مِیز قالمَیدِی.

(دوامی بار…….)

 شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی : مَقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی حَفِظَهُ الله نِی اَاوُدِیا تَسمَه سِیدَن یازِیب آلِینگن

(140- قیسم)

بُو بِیزلَرنِینگ جوُدَه کوُپ آغزِی بوُش، مِعزانسِیز، مُواظَنَتسِیز دُوستلَرِیمِیزنِی وَضِیعیَتِی بوُلِیب، اوُلَر اوُزلَرِینِی اَصلِیدَه اِیختِیاط بُولِیش وَ خوُشیار بوُلِیش کِیرَک بوُلگن نَرسَه لَر بِیلَن بوُلغَب آلِیشگن. اوُلَر حَتَّی اوُزلَرِیگه هَم رَحم قِیلِیشمَیدِی، هَر قَندَی دَقِیقَه دَه سِینگه هَم توُحمَت قِیلِیشِی وَ سِینگه قَرشِی رُوحِی جَنگنِی وُجُودگه کِیلتِیرِیشِی موُمکِین. مَنَه بُو حاضِرگِی پَیتدَه مُنافِقلَر وَ سِکوُلارزَدَه لَر مُسُلمانلَرگه ضَربَه اوُرِیش اوُچُون تَنلَه گن یوُلدِیر.

بُو جوُدَه هَم خَطَرلِی نَرسَه . اوُندَن اَلبَتَّه اِیختِیاط بوُلِیش کِیرَک، اوُزِینگِیز بِیر فِکر قِیلِیب کوُرِینگلَر، مُسُلمانلَرنِی آرَه سِیدَه قاضِیلِیکدَه مُتَخَصِّصراق بوُلگن وَ جَنَّت بَشارَتِی بِیرِیلگن اوُنتَه لِیکنِی بِیرِی بوُلگن عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ قَندَی قِیلِیب اوُزِینِی وَ مِینگلَب صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلگن خَوارِجلَرنِی اوُزِینِی بِرادَرِی دِیب ناملَیدِی؟ اَمّا اَبُو بَصِیر وَ اوُنِی مُرِیدلَرِی اِیسَه اوُلَرنِی مُرتَد دِییدِی؟ یَعنِی اوُلَر عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ وَ اِبنِ عَبّاس رَضِیَ الله عَنهُ وَ باشقَه مُسُلمانلَر بُوگوُنگِی کوُنگه چَه مُرتَد دِیمَه گن مُسُلمانلَرنِی بُو کِیمسَه لَر مُرتَد دِییِیشیَپتِیمِی؟ بُو کِیمسَه لَر حَتَّی کافِرنِی کافِرلَر دِییِیشنِی اوُرنِیگه اوُزلَرِینِینگ بِرادَرلَرِی دِیب ناملَه شَه دِی. مَنَه بُو بارَه دَه حاضِرگِی پَیتدَه اوُزلَرِینِی اوُرتَه لَرِیدَه هَم جَنگ صادِر بوُلیَپگن، عُذر سُوراوچِی عُذرگه اِیگه مِی یا یوُقمِی؟ حَتَّی اوُزلَرِینِی آرَه لَرِیدَه هَم جَنگ وُجُودگه کِیلگن وَ بوُنِی عاقِبَتِیدَه اوُزلَرِی هَم بوُلِینِیب کِیتِیشیَپتِی. آخِیرگِی پَیتلَردَه کوُرِیب توُرگه نِینگِیزدِیک، اَبُو وِینداوس وَ فَلانچِی وَ فَلانچِیلَر هَم قاچِیب کِیتِیشدِی.

فَقَط بِیر آز فِکر قِیلسَنگِیز یِیتَه دِی دوُستلَر. فَقَط بِیر آز فِکر قِیلِیشگه اِیختِیاج بار. اَلله بِیزلَرگه اَمر قِیلگن وَ اَنَه اوُشَه عَدالَتگه عَمَل قِیلِیش کِیرَک. اِبنِ تَیمِیَّه رَحِمَهُ الله حَقِیدَه اَیتِیشَه دِیکِی: مُخالِف کوُچلَر وَ مُخالِف گوُرُوهلَر بارَه سِیدَه شُو دَرَجَه دَه عَدالَت بِیلَن مُناسَبَتدَه بوُلِیب، باشقَه لَرنِی عَقِیدَه لَرِینِی شوُنچَه لِیک چِیرایلِی بَیان قِیلَردِیکِی، مَنَه بُو مُخالِف تامانگه هَمفِکر بُولگنلَر کِیلِیب شُو عَقِیدَه لَر بَیان قِیلِینَه یاتگن دَرسلَردَه حاضِر بوُلِیشَردِی وَ اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی اوُزلَرِیگه مُخالِف بوُلگن اِبنِ تَیمِیَّه دَن تَعلِیم آلِیشَردِی. اِعتِبار بِیرِینگلَر، اوُلَر اوُزلَرِینِی عَقِیدَه لَرِینِی اوُزلَرِیگه مُخالِف بوُلگن اِبنِ تَیمِیَّه نِی آلدِیگه کِیلِیب اوُرگه نِیشگن. اوُلَرنِی عَقِیدَه لَرِی عَقِیدَه لَرِی حَقِیدَگِی اِبنِ تَیمِیَّه نِی صُحبَتلَرِی تَمام بوُلگچ، چِیقِیب کِیتِیشَردِی وَ اِبنِ تَیمِیَّه دَرسِینِی دَوام اِیتتِیرَردِی. دِققَت قِیلِینگلَر، بُو یِیردَگِی اِنصافنِی کوُرِینگلَر. اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک اِبنِ تَیمِیَّه رافِیضِیلَر دِیب ناملَه گن جایلَرنِی شِیعَه لَرگه عَلاقَه سِی یوُق. آلدِین بُو حَقِیدَه صُحبَتلَشگنمِیز. رافِیضِیلَر حَقِیدَه اِیسَه اوُ کِیشِی غوُلّاتلَرنِی نَظَردَه توُتگن یَعنِی غوُلّاتنِی تَنقِید قِیلگن، غوُلّات حَقِیدَه صُحبَتلَشگن. مَنَه بوُ غوُلّاتلَرنِی شِیعَه لَرنِی اوُزلَرِی هَم تَکفِیر قِیلِیشگن. حوُپ، اِیندِی بِیر تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، مَنَه بُو مِعزانسِیز، مُواظَنَتسِیز، جِیننِی کِیمسَه لَر حاضِردَه اَیتِیشیَپتِیکِی،مُسُلمان کِیشِینِی تَکفِیر قِیلگن هَر قَندَی کِیشِینِی اوُزِی هَم مُرتَد بوُلَه دِی وَ قُرآندَه، حَدِیثدَه کِیلگن مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِینِی اوُنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی  کِیرَک. حوُپ، اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَرنِی اوُزلَرِی اوُنِی کافِر مُرتَد دِیگن کِیمسَه نِی تَکفِیر قِیلمَه گن کِیشِینِی اوُزِی هَم مُرتَد بوُلَه دِی. بوُ اَوَّلگِیلَرنِی عَقِیدَه سِی بوُلگن. اَبُو بَصِیر بِیلَن اوُنِی جَماعَتِی اَیتَه دِیکِی، مُسُلماننِی تَکفِیر قِیلگن کِیمسَه، یَعنِی اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه، چوُنکِی اوُلَر صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگه نِی بائِث اوُزلَرِی مُرتَد بوُلِیشگن وَ مُرتَدلَرنِینگ قُرآن،حَدِیث، سُنَّتدَگِی کِیلگن بَرچَه اَحکاملَرِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک. اِیندِی مِین سِیزلَردَن سوُرَه ماقچِیمَن، شُو نَرسَه توُغرِیمِی؟ مَنَه بُو کِیشِیلَر مِعیاردَگِی آدَم حِسابلَه نَه دِیمِی؟ عُمُوماً آلگندَه اوُلَر خَطاکار،جِنایَتچِی مُسُلماننِی جایگاهِی قَیِیردَه اِیکَه نِینِی توُشُونِیشَه دِیمِی؟ بُو کِیمسَه لَرنِی اوُزِی باشقَه لَرنِی نااوُرِین تَکفِیر قِیلِیشَه دِی، اوُلَر اوُزلَرِی دوُچار بوُلگن نَرسَه بِیلَن باشقَه لَرنِی مُتَّحَم قِیلِیشَه دِی. کِییِینگِی اوُرِیندَه اَیتِیشَه دِیکِی:    

• خامساً: يأتي كفرهم من جهة إنكارهم للسنة وجحودهم لها …!

مَنَه بوُهَم شَخص اَیتَه یاتگن آشکار یالغانلَرنِی بِیرِیدُور. مِین سُنَّتنِی قَبُول قِیلمَیمَن، دِییدِیگن 12 اِماملِیک شِیعَه  تاپِیلمَیدِی. اوُلَر سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا اوُزلَرِینِی اوُلَمالَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. حَنَفِی هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلَه دِی، اَمّا اوُزِینِی مَذهَبِیدَگِی اوُلَمالَرنِی کَنَلِی آرقَه لِی. باشقَه مَذهَبلَر هَم حوُددِی شوُنگه اوُحشَیدِی. بِیز آلدِین هَم اَیتِیب اوُتکَنمِیز، دوُستِیمِیز هَم اَیتگه نِیدِیک 250 دَن آرتِیق رَفعُ الیَدَین بارَه سِیدَه رِوایَتلَر مَوجُود، اَمّا بِیزلَرنِی حَنَفِی بِرادَرلَرِیمِیز بوُنِی بَجَرِیشمَیدِی، بوُنِی قَرَمَه – قَرشِیسِیدَه رَفعُ الیَدَیننِی قِیلِینمَه سِین دِییِیلگن رِوایَت هَم بار. حوُپ، بُو هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلَه دِی، اَمّا اوُزِینِی مَذهَبِینِی کَنَلِی آرقَه لِی، اوُزِینِینگ اوُلَمالَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی.

باشقَه مَذهَب قَبوُل قِیلگن سُنَّتنِی بُو مَذهَب قَبُول قِیلمَه گنلِیگِی بائِث بوُ مَذهَبنِی مُرتَد دِییَه آلمَیسَن. اَگر سِین اوُلَرنِی مُرتَد دِییدِیگن بوُلسَنگ، رَعیدَگِی، قَزوِیندَگِی، شِیرازدَگِی، خُوراساندَگِی، بَغداددَگِی حَنَفِیلَر بِیلَن حَنبَلِیلَرنِی یا حَنَفِیلَر بِیلَن شافِیعِیلَرنِی اوُرتَه سِیدَگِی دَحشَتلِی جَنگلَر وُجُودگه کِیلَه دِی؛ مَنَه بوُ قارَه شَرمَندَه لِی داغلَرنِی بوُ فِرقَه لَرنِی تَرِیخِیدَن پاکلَب بوُلمَیدِی. بُو اِیشلَرنِی نَتِیجَه سِیدَه اَنَه اوُشَندِیک جَنگلَر صادِر بوُلَه دِی.

حَه، اوُلَر سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی،اَمّا اوُزلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. بَرقَعِی رَحِمَهُ الله گه وَ خُدا حِفظ قِیلسِین طابَطَبائِیگه اوُحشَه گن جوُدَه کوُپ کِیشِیلَر تازَه لاو اِیشلَرِینِی آلِیب بارِیشیَپتِی. اوُلَرنِینگ اوُزلَرِینِی اوُلَمالَرِی بُو اِیشلَرنِی قِیلِیشیَپتِی. اوُلَر سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، فَقَط اوُزلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. حَنَفِی بوُلگن کِیشِی هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلَه دِی، اَمّا اوُزِینِی کَنَلِی آرقَه لِی، بِیر شافِیعِی هَم حوُددِی شوُندِیک قَبوُل قِیلَه دِی. جوُدَه کوُپ رِوایَتلَر بارکِی، اوُنِی شافِیعِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا حَنَفِیلَر قَبوُل قِیلِیشمَیدِی. باشقَه اوُرِینلَردَه اِیسَه حَنَفِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا شافِیعِیلَر قَبوُل قِیلِیشمَیدِی . حَنبَلِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، اَمّا باشقَه لَر قَبوُل قِیلِیشمَیدِی. بَعضِی اوُرِینلَرنِی اِیسَه مالِکِیلَر قَبوُل قِیلِیشَه دِی، لِیکِن باشقَه لَرنِی هِیچ قَیسِی بِیرِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی. مَنَه بُو بِیر حَقِیقَتدوُر، فَلانچِی مِینِی سُنَّتِیمنِی قَبوُل قِیلمَیدِی، دِیمَک اوُ مُرتَد دِییَه آلمَیسَن، یوُق بوُندَی اِیمَس، یاکِی اوُلَر عُمُوماً سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی، دِییَه آلمَیسَن، یوُق بوُندَی اِیمَس اِی بِرادَر! اوُلَر هَم سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، لِیکِن اوُزلَرِینِی کَنَلِی آرقَه لِی. وُجُودگه کِیلگن مَنَه بُو مُصِیبَت اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی وَ واحِد اِجماعنِی یوُلگه قوُیِیلمَه گوُنچَه دَوام اِیتَه دِی.

 اَبُو بَصِیر 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی سُنَّتنِی قَبوُل قِیلِیشَه دِی، دِیسَه شوُنِی اوُزِی کِفایَه قِیلَه دِی، لِیکِن اوُ یُوق مِین قَبوُل قِیلَه دِیگن سُنَّتنِی دِییدِی. شُو خالاص. نِیمَه اوُچُون یالغان اَیتِیشیَپتِی؟ مَنَه بُو یالغاننِی تَرقَه تِیش بِیلَن 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد قِیلِیب تَشلَه دِی، بوُنِی نَتِیجَه سِیدَه اِیسَه قُرآن وَ سُنَّتدَگِی، فِقه دَگِی مُرتَدلَرنِی هَمَّه اَحکاملَرِی اوُلَرنِی اوُستِیدَه اِجرا قِیلِینِیشِی کِیرَک.

سوُنگرَه اَیتَه دِیکِی:

• سادساً: يأتي كفرهم من جهة مظاهرتهم لأعداء الأمة من الكفرة والمشركين على أبناء الأمة من المسلمين الموحدين …!

نَتانِی اِیختِیارِیگه اوُتگن مَنَه بُو جِنایَتچِیلَر اَلبَتَّه اوُزلَرِینِی مُوَحِّد مُسُلمانلَردَن دِیب حِسابلَیدِی. یَعنِی هَر قَندَی مَذهَبدَن بوُلگن هَر قَندَی کِیشِی، دوُستلَر دِققَت بِیلَن اِعتِبار بِیرِینگلَر، یَعنِی مَنَه بوُنِی اَیتِیشِیچَه اوُلَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد دِیگن وَ اَیتِیشِیچَه اوُلَرنِی کُفرلَرِی شُو مِللَتنِینگ دُشمَنلَرِینِی قوُللَب – قُوَّتلَه گنلِیکلَرِیدِیر، اوُلَر کافر وَ مُشرِکلَرنِی مَنَه بُو مِللَتنِی قَرشِیسِیگه حِمایَه قِیلِیشَه دِی. حاضِرنِی اوُزِیدَه بارِیب اوُنِی فَتوالَرِینِی کوُرِیب چِیقِینگلَر. اوُنِینگ مِنطَقَه دَگِی نَتانِینگ بِیلَه گِی بوُلمِیش سِکوُلار وَ کافِر توُرکِیَه حُکوُمَتِی بارَه سِیدَگِی مُذاکَرَه لَرِینِی کوُرِیب چِیقِینگلَر. اوُنِی اوُزِینِی کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه سِکوُلارِیست توُرکِیَه کافِر وَ طاغوُت حِسابلَه نَه دِیمِی یا یوُقمِی. حاضِرنِی اوُزِیدَه اوُ طاغوُت توُرکِیَه وَ نَتانِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی حِمایَه قِیلِیب توُرِیبدِی. اَمّا، اوُنِینگ مَنَه شوُ فَتواسِیگه بِینائاً، اوُنِی اوُزِی اَهلِی سُنَّتنِی آرَه سِیدَن بوُلگنلِیگِی سَبَبلِی، اَهلِی سُنَّتنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِیمِی؟

مَنَه بوُ فَتوانِی کوُرِینگلَر،   يأتي كفرهم من جهة مظاهرتهم لأعداء الأمة من الكفرة والمشركين على أبناء الأمة من المسلمين الموحدين، اَیتَه دِیکِی اوُلَر مُرتَد وَ کافِر بوُلِیشَه دِی، چوُنکِی مَنَه بوُ اوُمَّتنِی دُشمَنلَرِینِی شوُ مِللَتگه قَرشِی قوُللَب – قُوَّتلَشگن، حِمایَه قِیلِیشگن. اوُنِی اوُزِی حاضِرنِی اوُزِیدَه توُرکِیَه نِی حِمایَه قِیلیَپتِی. دَرء فُراتنِی حِمایَه قِیلیَپتِی، اوُنِی اوُزِی حاضِرنِی اوُزِیدَه نَتانِی حِمایَت قِیلیَپتِی. بوُلِیب هَم نَتا توُغرِیدَن – توُغرِی اَمِیرِکَه گه وَ اِسلام دِینِینِی باشقَه دُشمَنلَرِی بِیلَن اِتِّفاقچِی حِسابلَه نَه دِی. مَنَه بُو شَخص کوُز- قَرَشِی بوُیِیچَه هَر قَندَی مَذهَبدَن بُولگن هَر قَندَی کِیشِی مُسُلمانلَرگه قَرشِی تامانگه حِمایَه قِیلسَه، بُو مَذهَبنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلَه دِی. اِیندِی بُو یِیردَه اوُ حِمایَه قِیلَه یاتگن شَخصنِی یا گوُرُوهنِی یاکِی مَنَه بُو شَخص وَ گوُرُوه بِیلَن مَذهَبدَه شِیرِیک بُولگن، اَمّا حِمایَت قِیلمَه گن باشقَه کِیشِیلَرنِی آرَه سِیگه فَرق قوُیِیب اوُتِیرمَیدِی. فَقَطگِینَه مَذهَبدَه شِیرِیک بوُلِیشنِی اوُزِی شَخصنِی مُرتَد بوُلِیشِیگه وَ اِرتِداد اوُنگه هَم اوُتِیشِیگه سَبَب بوُلَه دِی. جوُدَه هَم عَجایِیب!!! یَعنِی مَذهَبدَه شِیرِیک بوُلِیشلِیک، حِمایَه قِیلمَه گن وَ قوُللَب – قُوَّتلَه مَه گن، بُو اِیشلَرگه اَرَه لَشمَه گن بَلکِیم اوُلَرگه مُخالِف هَم بُولگن شَخصگه اِرتِدادنِی اوُنِیشِیگه بائِث بوُلَه دِی.

(دوامی بار…………)

شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی : مَقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی حَفِظَهُ الله نِی اَاوُدِیا تَسمَه سِیدَن یازِیب آلِینگن

(139- قیسم)

یَهُودِیلَر،نَصرانِیلَر غوُلّات یاکِی نادان حَدِیث یَساوچِی دوُستلَر تامانِیدَن وُجُودگه کِیلتِیرِیلگن یالغان رِوایَتلَرنِی بَرچَه  فِرقَه لَرنِی مَنبَعلَرِیدَه تاپِیلِیشِی شوُ دَرَجَه گه یِیتگنکِی، بُو کَسَللِیکدَن جوُدَه کَم فِرقَه لَر آماندَه قالگن، هِیچ قَیسِی فِرقَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَگِی هَمَّه کِتابلَرِیدَگِی رِوایَتچِیلَرنِی تَصدِیقلَی آلمَیدِی. شُو سَبَبلِی هَم اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی کِتابلَرِیدَه اَدَشگن مَطلَبنِی جُودَه کوُپ تاپسَه بوُلَه دِی، شوُنگه اوُحشَش شِیعَه فِرقَه لَرِینِی کِتابلَرِیدَه هَم بوُندَی مَطلَبلَرنِی آسان تاپِیش موُمکِین؛ اِیندِی هَر قَندَی دَلِیلگه کوُرَه (حَدِیثنِی ضَعِیفلِیگِی، اِجتِهاد، خَطا وَ……) بِیر فِرقَه نِی اوُلَمالَرِی مَطلَبنِی رَد قِیلسَه وَ اوُنگه مُخالِف بوُلگن فِرقَه نِی اوُلَمالَرِی هَم اوُشَه دَلِیللَرگه کوُرَه، اَگرچِی بُو مَطلَبلَر اوُلَرنِی کِتابلَرِیدَه مَوجُود بوُلسَه هَم، مَطلَبنِی رَد قِیلَه آلِیشَه دِی وَ اوُزلَرِیدَن اوُزاقلَشتِیرِیشَه دِی.

مَنَه بُو حالَتدَه، اوُزلَرِی هَم اوُلَرنِی ضَعِیف وَ یالغان دِیب حِسابلَیدِیگن وَ اوُلَرگه قَرشِی رَدِّیَه هَم یازِیشگن یالغان رِوایَتلَر سَبَبلِی، شِیعَه غوُلّاتلَرِینِینگ سُنِّیلَرنِی عَیبلَشلَرِی یاکِی سُنِّی غوُلّاتلَرِینِینگ شِیعَه لَرنِی عَیبلَشلَرِی، قَندَی نَتِیجَه لَرگه آلِیب کِیلَه دِی؟ شِیعَه وَ سُنِّی اوُرتَه سِیدَگِی بوُگوُنگِی کوُندَه صادِر بوُلَه یاتگن جَنگلَر،، کَسَللِیکلَردَن باشقَه نَرسَه کِیلتِیرَه دِیمِی؟ بوُنِی فایدَه سِینِی کِیم کوُرَه دِی؟ اِعتِبار بِیرِینگلَر، بُو بارَه دَه فِکر قِیلِینگلَرچِی. اوُ کِیلتِیرَه یاتگن اِیککِینچِی اوُرِیندَه اَیتَه دِیکِی:  

• ثانياً: يأتي كفرهم من جهة قولهم بقرآن فاطمة، ونزول الوحي عليها ..! بُو هَم بوُگوُنگِی کوُندَگِی شِیعَه لَردَه هِیچ قَندَی اَساسگه،پایَه گه اِیگه بوُلمَه گن غوُلّاتلَرنِی عَقِیدَه لَرِیدَن بِیرِی حِسابلَه نَه دِی. یَعنِی اوُلَر فَقَط بِیر یالغاننِی کِیتِیدَن 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد دِییِیشلِیکدَن شَرم قِیلِیشمَیدِیمِی؟ بوُلِیب هَم بوُگوُنگِی کوُندَگِی شِیعَه لَر حاضِرگِی مَوجُود قُرآنگه بُوتوُنلَی اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی. اوُلَر شَرم قِیلِیشمَیدِی. آلدِین اَیتِیب اوُتگه نِیمِیزدِیک، قُرآن وَ سُنَّت بوُیِیچَه کافِر وَ مُرتَد دِییِیش اوُچُون بِیز اَیتِیب اوُتگن توُرت فِیلتِیر وَ توُرتتَه لِیک مَرحَلَه دَن اوُتکَه زِیلِیشِی کِیرَک، بُو یِیردَه مَنَه بُو مَرحَلَه لَرنِی رِعایَه قِیلِینگنمِی؟ اَصلِیدَه اوُلَر اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَر بِیلَن بِیرگه اِیککِی قَدَم یُولنِی باسِیب اوُتِیشگن اِیمَس وَ اوُلَرنِینگ هَر بِیرِینِی جَماعَتِی بِیرگه بوُلِیشمَه گن، اوُلَر باشقَه یوُلدَن یوُرِیشگن اَهلِی سُنَّت وَ جَماعَتنِی باشقَه فِرقَه لَرِی وَ باشقَه مُسُلمانلَر باشقَه یوُلدَن یوُرِیشگن. یَعنِی اوُنِی اَیتِیشِیچَه، اوُلَر فاطِیمَه نِی قُرآنِی دِیب اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی وَ اوُلَرنِی اوُلدِیرِیش کِیرَک. حُوپ. حاضِرنِی اوُزِیدَه بارِیب اوُلَردَن سوُرَه، آدَملَردَن سوُرَه چِی، آدَملَرنِی آرَه سِیدَه اِیمَسسِیزلَرمِی؟ حَتَّی هَنُوز اوُلَرنِی اوُرتَه لَرِیدَه غوُلّاتنِی فاسِد عَقِیدَه لَرِی سَقلَه نِیب قالگن کِیشِیلَر هَم آرَه دَن مِینگ یِیلدَن آرتِیق وَقت اوُتگه نِیگه قَرَمَسدَن  هَلِی- هَنُوز پاکلَه نِیشمَه گن، یَعنِی عَقِیدَه لَرِی پاکلَنمَه گن، اَگر اوُلَرگه مُراجَعَت قِیلسَنگ بَرِیبِیر اوُلَر قُرآننِی حَق دِیب بِیلِیشَه دِی؛ اِیندِی صُحبَتلَرِی آچِیق- آیدِین بُولگن اوُلَمالَر حَقِیدَه گپِیرمَه سَه هَم بوُلَه دِی. اوُچِینچِی اوُرِیندَه اَیتَه دِیکِی:
• ثالثاً: يأتي كفرهم من جهة غلوهم في الأئمة، والقول بعصمتهم ..!

اَگر تَکفِیرنِی شَرطلَرِینِی وَ مانِعلِیکلَرِینِی نَظَرگه آلمَه گن حالدَه،اَئِمَّه وَ بُویُوک کِیشِیلَردَگِی غوُلوُ شَخصنِی مُرتَد بوُلِیشِیگه بائِث بوُلَه دِیگن بوُلسَه، سِیزنِی نَظَرِینگِیز بُویِیچَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه پَیغَمبَرلَر، شَیخلَر، اوُزلَرِینِی اوُلَمالَرِی، اَئِمَّه لَرِی بارَه سِیدَه غوُلوُگه دوُچار بوُلگن اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی هَمَّه سِی مُرتَد بوُلِیشمَیدِیمِی؟ حاضِرچِی؟ اوُلَرنِی نِیچَه فائِزِی مُرتَد بوُلِیشدَن آماندَه قالَر اِیکَن؟ اوُلَرنِینگ اَکثَرِی مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ نَظَرِی بُویِیچَه مُرتَد بوُلمَیدِیمِی؟ دِیمَک، مَنَه بُو کِیمسَه لَرنِینگ مُرِیدلَرِیدَن اِمامِی نَوَوِینِی ،اِبنِ هاجَرنِی وَ باشقَه لَرنِی آچِیقچَه سِیگه تَکفِیر قِیلَه یاتگن کِیمسَه لَر پَیدا بوُلگه نِی اوُچُون عَجَبلَنمَی قوُیَه وِیرِینگلَر،اوُلَر صُوفِیلَرنِینگ  بَعضِی صِیفَتلَرِیگه اِیگه بُولگن مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه بِی مَلال بامبَه پارتلَه تِیشَه دِی، اوُلَرنِینگ قوُلِی وَ تِیلِیدَن مُسُلمانلَرنِی هِیچ نَرسَه سِی آماندَه قالمَیدِی.

اوُلَر اِصلاح اوُچُون کِیلِیشمَه گن، اوُلَر مُسُلمانلَرنِی عَیبلَرِیدَن،نوُقصانلَرِیدَن تازَه لَش اوُچُون کِیلِیشگن اِیمَس. اوُلَر توُرتتَه لِیک مَرحَلَه نِیمَه اِیکَه نِینِی بِیلِیشمَیدِی؟ اوُلَر شَرِیعَت قوُیگن توُرتتَه لِیک فِیلتِیر اوُچُون کِیلِیشمَه گن، اوُلَر فَقَط مُسُلمانلَرنِی مُسُلمانلَر بِیلَن مَشغُول قِیلِیش اوُچُون کِیلِیشگن خالاص. بارِیب فِرقَه لَرنِینگ بَرچَه کِتابلَرِینِی کوُرِیب چِیقِینگلَر، بارِینگلَر مَنَه بُو مُسُلمانلَرنِی ( بِیز اوُلَرنِی عُمُوماً آلگندَه مُسُلمان دِیب بِیلَه مِیز) کوُرِیب چِیقِینگلَر، اوُلَرنِینگ فَلانچِی شَیخ، فَلانچِی پِیر، فَلانچِی اِمام، فَلان نَرسَه حَقِیدَگِی رَعیلَرِی نِیمَه؟ اوُلَرنِی شوُندَی جِنایَتکارکِی، بِیمار مُسُلماننِی دَرمان قِیلِیشنِی اوُرنِیگه اوُلدِیرِیشَه دِی. فَقِیر مُسُلماننِی بِی نِیاز قِیلِیشنِی اوُرنِیگه اوُلدِیرَه دِی. آلدِین مَنَه بُو زَمِینَه دَه مُفَصَّل صُحبَت قِیلگنمِیز، فَقَطگِینَه  مَنَه بُو بِیر دَلِیل سَبَبلِی،مُسُلماننِی قانِینِی توُکِیشنِی حَلال قِیلِیشگن.  غُلوهم في الأئمة، شُو دَلِیل سَبَبلِی اوُنِی قانِینِی حَلال قِیلِیب آلگندَن سوُنگ، حوُددِی شُو دَلِیل بِیلَن پاکِستاندَگِی، اَفغانِستاندَگِی، مِصردَگِی، باشقَه جایلَردَگِی، عِراقدَگِی صُوفِیلَرنِی مَرکَزِیگه بارِیب بامبَه پارتلَه تَه دِی وَ مَسجِدلَرگه بارگن مُسُلمانلَرنِی یاکِی بِیر مَکاندَه جَملَنگن مُسُلمانلَرنِی پارتلَه تِیب یُوبارِیشَه دِی؛ اِیرکَک وَ عَیالنِی، قَرِی وَ یاشنِی،هَمَّه نِی،گوُدَکلَرنِی تِیرِیکلَه یِین بوُلَک – بوُلَک قِیلِیب تَشلَه شَه دِی. بُو اِیشلَر مَنَه بوُ فَتوانِی اَساسِیدَه قِیلِینَه دِی. دِیمَک، اوُلَر قَیِیردَن سوُو اِیچَه یاتگه نِینِی کوُرِیب قوُیِینگلَر؟ اوُلَر کِیملَرگه حِذمَت قِیلِیشیَپتِی؟ اوُلَر مُسُلمانلَرنِی حِذمَتِیدَه مِی یاکِی مُسُلمانلَرنِی دُشمَنِینِیمِی؟

• رابعاً: يأتي كفرهم من جهة تكفيرهم للصحابة، وعامة المسلمين …! 

بِیز آلدِین هَم بُو حَقِیدَه صُحبَت قِیلگنمِیز. مَنَه بُو حالَتدَه، اوُلَرنِی نَظَرِی بُویِیچَه خَوارِج مُرتَد حِسابلَه نَه دِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی اوُلَر عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ نِی وَ اَنَه اوُشَنچَه صَحابَه لَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن. بوُلِیب هَم پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّم عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ نِی جَنَّت اَهلِیدَن دِیب سَنَگن اِیدِیلَر. اَمّا خَوارِج کِیلِیب اوُ کِیشِینِی باشقَه مِینگلَب صَحابَه لَرنِی قوُشِیب تَکفِیر قِیلِیشَه دِی. عَلِی رَضِیَ الله عَنهُ بوُلَرنِی بَرابَرِیدَه توُرِیب اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلگه نِی یوُق، بَلکِی اَیتدِیلَرکِی:  اخواننا بغوا علینا یا قومٌ بغوا علینا؛ اوُلَر بِیزلَرنِی بِرادَرلَرِیمِیز بوُلِیب، بِیزلَرگه قَرشِی بَغِی بوُلِیشگن. اوُ کِیشِی اوُلَرنِی کافِر اِیمَس، اوُزلَرِینِی بِرادَرلَرِی دِیب ناملَه گنلَر. اَگرچِی اوُلَر اوُ کِیشِینِی آچِیقچَه سِیگه تَکفِیر قِیلِیشگن وَ قوُللَرِینِی یوُزلَب مُسُلمانلَرنِی قانِیگه بِیلَشگن بوُلسَه هَم اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلمَه گنلَر، کِییِینراق اِیسَه مَنَه بُو کِیمسَه لَر قوُللَرِینِی بُو کِیشِینِی قانِیگه هَم بِیلَشدِی. اِمامِی عَلِی رَضِی َالله عَنهُ نِی مَنَه شوُ کِیشِیلَر اوُلدِیرِیشگن.

عَلِی اِبنِ اَبِی طالِب رَضِیَ الله عَنهُ مَنَه بُو تَکفِیرِیلَرنِی قوُلِی مُسُلمانلَرنِی قانِیگه بِیلَنمَه گوُنچَه، هِیچ قَندَی جَزا تَعیِینلَه گن اِیمَسلَر، مَسجِدلَردَه اوُلَرنِی اِماملَرِینِی آرتِیدَه نَماز اوُقِیلگن وَ اوُلَرنِی مَسجِدلَرِیدَه نَماز اوُقِیشنِی مَمنوُع قِیلِینمَه گن وَ اوُلَر اوُچُون هَم باشقَه مَسجِدلَرگه کِیلِیب نَماز اوُقِیشلَرِیگه چِیکلاو قوُیِیلمَه گن. اَمّا اِینگ بَتتَر حالَتدَه بَعضِی بِیر اوُلَمالَر اوُلَرنِینگ بوُزغوُنچِی فِکرلَرِینِی آلدِینِی آلِیش اوُچُون مَعلوُم جَزالَرنِی بِیلگِیلَشگن، بُو بِیلَن اوُلَرنِی تِیللَرِینِی تِییِیشنِی وَ اَدَب قِیلِینِیشلَرِینِی نَظَردَه توُتِیلگن، لِیکِن اوُلَرنِی اوُستِیدَه مُرتَدلَرنِی اَحکاملَرِینِی اِجرا قِیلِیشماقچِی بوُلِیشگن اِیمَس. اوُلَر مَثَلاً باشقَه لَرنِی حَقارَت قِیلَه یاتگن،سوُکَه یاتگن یاکِی باشقَه لَرگه توُحمَت قِیلَه یاتگن،اوُغرِیلِیک قِیلگن،شَراب اِیچگن، زِنا قِیلگن کِیشِیلَردِیک مُحاکَمَه قِیلِینَردِی،اوُلَرنِینگ مُحاکَمَه قِیلِینِیشلَرِینِی طَلَب قِیلِیشگن. یَعنِی اوُلَرنِی جِنایَتِی حَقارَت قِیلِیش،سوُکِیش، توُحمَت قِیلِیشدَن عِبارَت بوُلگن یاکِی آپَه –سِینگلِیسِی وَ بِرادَرِینِی جِنایَت قِیلگن دِیب اِدَّعا قِیلگن اَمّا بُو جِنایَتنِی اِثبات قِیلَه آلمَه گن،شُو سَبَبلِی هَم یالغانچِی، توُحمَتچِی، حَقارَت قِیلوُچِی کِیشِی صِیفَتِیدَه شَلّاق اوُرِیش یاکِی بِیر نِیچَه کوُن زِندانگه تَشلَشگه اوُحشَش جَزالَرنِی نَظَردَه توُتِیشگن.

بوُندَن تَشقَرِی اَگر اوُلَر مَنَه بُو جِنایَتنِی تَکرارلَشسَه، حوُددِی یالغانچِی،حَقارَت قِیلگن یا توُحمَتچِی کِیشِیگه اوُحشَش اوُلَردَن اِیختِیاط بوُلگندِیک اوُلَردَن اِیختِیاط بوُلِینَه دِی. چوُنکِی سِین اوُزِینگ اوُچُون مُهِم بوُلگن نَرسَه نِی قَتتِیق مُخافِظَت قِیلَه سَن وَ اوُنِی مُخافِظَت قِیلِیش بُویِیچَه بِی پَروالِیک قِیلمَیسَن. بوُندَی کِیشِیلَر اوُزلَرِیگه کُفرنِی قَیتِیب کِیلِیشِیدَن اِبا قِیلِیشمَیدِی وَ کُفرگه قَیتِیش اوُلَر اوُچُون قوُرقِینچلِی اِیمَسلِیگِینِی هَم کوُرسَه تِیشَه دِی، اوُلَر اوُچُون کُفرگه توُشِیب قالِیشلَرِی هَم مُهِم اِیمَس، شُو سَبَبلِی هَم بِی پَروالِیک قِیلِیشَه دِی، دَرحَقِیقَت اوُلَر اِیمانلَرِینِی خَطَرگه قوُیِیشَه دِی. بوُلِیب هَم مُؤمِن کِیشِی یَنَه قَیتَه دَن کُفرگه قَیتِیشدَن کوُرَه تاغنِی تِیپَه سِیدَن پَستگه تَشلَه نِیشنِی اَفضَل کوُرَه دِی؛ شوُنِینگ اوُچُون هَم اِیمانِینِی قَتتِیق حِمایَه قِیلَه دِی.

(دوامی بار…….)

 شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی : مَقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی حَفِظَهُ الله نِی اَاوُدِیا تَسمَه سِیدَن یازِیب آلِینگن

(138- قیسم)

اَئِمَّه وَ تابِعِین اوُزلَرِینِینگ بَرچَه حَرَکَتلَرِی آرقَه لِی کافِرلَرنِینگ اِسلام دِینِیگه کِیرِیشلَرِینِی هاحلَردِیلَر. اَمّا بَعضِیلَر دُشمَننِینگ رُوحِی جَنگلَرِینِی پایدِیوارِیگه کوُرَه اوُزِینِی مُسُلمان بِرادَرِینِی، آپَه- سِینگلِیسِینِی اِسلامدَن چِیقَه رِیب یوُبارِیشگه کِیچکِینَه بوُلسَه هَم بَهانَه قِیدِیرِیب یوُرِیبدِی. مَنَه بُو دَستَه دَگِی کِیمسَه لَرنِی اَصحاب،تابِعِینلَر،بوُیُوک اَئِمَّه لَر بِیلَن اوُرتَه سِیدَگِی فَرقِی قَنچَه لِیک کوُپلِیگِینِی بِیلَه سِیزلَرمِی؟ اوُلَر بِیر- بِیرِیگه عُمُوماً تِیسکَه رِی حَرَکَت قِیلِیشیَپتِی دِیب اوُیلَیسَن. سِین اوُزِینگنِی بُو اِیککِی یوُلنِی قَیسِی بِیرِیدَه اِیکَنلِیگِینگنِی تَعیِین قِیلِیشِینگ کِیرَک.  

• قولهم بتحريف التنزيل صراحة: اوُلَرنِی آچِیق- آیدِین اِعتِقاد قِیلِیشلَرِیچَه، قُرآننِی نازِل بوُلِیشِیگه تَحرِیف صادِر بُولگن.

اَفسُوسکِی، مِین مَنَه بُو دَلِیلنِی بَعضِی بِیر مُجاهِد، قوُراللَنگن بِرادَرلَرنِی یازمَه رَوِیشدَگِی حَتَّی وِیدِییالَرِیدَگِی،اَاوُدِیا تَسمَه لَرِیدَگِی مَنبَعلَرنِی اَکثَرِیدَه کُوریَپمَن، آخِیرگِی پَیتلَردَه بُو دَلِیلنِی اوُلَرنِی مَنبَعلَرِیدَه قَیتَه – قَیتَه کوُردِیم؛  اوُلَر مَنَه بُو بِیر دَلِیلنِی بوُتوُن دُنیادَگِی بَرچَه شِیعَه لَرنِی اِرتِدادِی اوُچُون دَلِیل وَ اوُلَرنِی قَتلِی عامِی اوُچُون رُحصَتنامَه قِیلِیب آلگن، فَقَط مَنَه بُو بِیرگِینَه دَلِیل. یَعنِی اوُلَرنِی اَیتِیشِیچَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی تَنزِیلدَگِی تَحرِیفگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی. مَنَه شُو بِیرگِینَه دَلِیلنِی اوُلَرنِی قِیرغِینِی اوُچُون سَبَب قِیلِیب آلِیشگن. اوُلَرنِی اوُلدِیرِیش اوُچُون دَلِیل قَیسِی؟ حوُددِی شُو دَلِیل.

اَصلِیدَه اِیسَه، حاضِردَه هَم وَ اوُتگن عَصرلَردَه هَم اَکثَر شِیعَه لَرنِینگ نَظَرِی بُویِیچَه قُرآن  تَحرِیف بوُلمَه گن ، اوُلَر مَوجُود رِوایَتلَرنِی یا ضَعِیف یا یَسَمَه یا بِیگانَه دِییِیشگن. قُرآننِی تَحرِیفِی اوُچُون کِیلتِیرِیلگن بِیر نَظَرنِی بَرابَرِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ بوُیُوک عالِملَرِینِی یوُزلَب نَظَرِی مَوجُود بوُلِیب، اوُلَر مَنَه بُو فاسِد نَظَرگه اِعتِقاد قِیلِیشمَه گن وَ حَتَّی بوُ نَظَرگه قَرشِی رِسالَه لَر ،کِتابلَر یازِیشگن. اِینتِیرنِیتدَه بِیر بار یازِیب کوُرِینگلَر،مَنَه بُو بارَه دَه بوُتوُن تَرِیخ دَوامِیدَه تا حاضِرگِی پَیتگه چَه قَنچَه دَن- قَنچَه کِتابلَر یازِیلگه نِینِی بِیلِیب آلَه سِیزلَر.  

اَلبَتَّه،سِیز اوُلَرنِی مَنبَعلَرِیدَه مَنَه بوُنِی تَصدِیقلَیدِیگن رِوایَتلَر بار، دِییِیشِینگِیز موُمکِین. حَه، بوُندَی ضَعِیف رِوایَتلَر باشقَه فِرقَه لَرنِی مَنبَع لَرِیدَه هَم مَوجُود. اَمّا، حاضِرگِی پَیتدَه بُو فِرقَه مَنَه بُو رِوایَتلَرنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی وَ بُو رِوایَتلَرنِی صَحِیح دِیب حِسابلَشمَیدِی،اَگرچِی اوُتگن عَصرلَردَه اوُشَه فِرقَه لَر تامانِیدَن قَبوُل قِیلِینگن بوُلِیشِیگه قَرَمَسدَن حاضِر قَبُول قِیلِیشمَیدِی. بِیز هَم حاضِر آلدِینگِی گوُرُوهلَردَگِی اَلله نِی رَحمَتِیگه کِیتگن بِیزلَرنِینگ بُویُوک اَئِمَّه لَرِیمِیز قَبوُل قِیلِیشگن وَ اوُنگه عَمَل قِیلِیشگن جوُدَه کوُپ رِوایَتلَرنِی قَبوُل قِیلمَیمِیز، حاضِردَه بِیز اوُلَرنِی ضَعِیف دِییمِیز. حوُپ، حاضِرگِی پَیتدَه اوُلَر بوُنِی قَبوُل قِیلِیشمَیدِی وَ اِعتِقاد هَم قِیلِیشمَیدِی. سِیز حاضِرنِی اوُزِیدَه اَلبانِی رَحِمَهُ الله ضَعِیف دِیب اَیتگن رِوایَتلَرگه بِیر قَرَنگلَر، بِیر کوُرِینگلَرچِی اَلبانِی قَیسِی رِوایَتلَرنِی ضَعِیف دِیگن اِیکَن. کوُرِینگلَر قَنچَه رِوایَت بوُنگه شامِل بوُلگن وَ عُمُوماً قَنچَه جِیلد کِتابنِی تَشکِیل قِیلَه دِی. اَمّا مَنَه بوُلَرنِی هَمَّه سِیگه اوُتگن دَورلَردَه عَمَل قِیلِینَر اِیدِی. 

تَصَوُّر قِیلِیب کوُرِینگلَر، سُیُوطِی رَحِمَهُ الله اَیتَه دِیکِی:  اُبَی اِبنِ کَعَب وَ اِبنِ عَبّاسنِی مُصحَفِیدَه اِیککِی سوُرَه “حَفدوخُلع”    یازِیلگن اِیدِی. یَعنِی نِیمَه دِیگه نِی  بُو؟

671 یِیلدَه وَفات تاپگن قُرطُبِی اوُزِینِی  «الجامع لاحكام القرآن» تَفسِیرِیدَه اَحزاب سوُرَه سِینِی اَوَّلِیدَه یازَه دِیکِی: مَنَه بُو سوُرَه 73 آیَتدَن عِبارَت، اوُنِی 73 آیَت اِیکَه نِی بارَه سِیدَه رِوایَتلَر هَم کِیلتِیرَه دِی، سوُنگ بوُنگه قوُشِیمچَه قِیلَه دِیکِی: مَنَه بُو سُورَه نازِل بوُلگن پَیتِیدَه بَقَرَه سُورَه سِینِی مِقدارِیچَه بوُلگن اِیدِی، ( یَعنِی 286 آیَت بُولگن) رَجم آیَتِیدَه اَیتَه دِیکِی: اَگر قَرِی اِیرکَک وَ یا عَیال زِنا قِیلسَه، بُو اِیککاوِینِی تاشبُوران قِیلِینگلَر، مَنَه بُو خُدانِی قَصاصِیدُور، خُدا قُدرَتلِی وَ حَکِیم ذات!” بوُندَن سُونگ اوُمُّ المُؤمِنِین عایِشَه رَضِیَ الله عَنهادَن رِوایَت قِیلَه دِیکِی: اَحزاب سوُرَه سِی پَیغَمبَرلِیکنِی عَصرِیدَه 200 آیَت بوُلگن، لِیکِن قُرآن یازِیلگن پَیتِیدَه حاضِردَه مَوجُود بوُلگن 73 آیَتنِیگِینَه قوُلگه کِیرِیتِیشگن، بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ اِعتِبار بِیرِینگلَر بوُ نِیمَه دِیگه نِی؟ اَیتِیشیَپتِیکِی، 73 آیَتدَن عِبارَت بوُلگن اَحزاب سوُرَه سِی اَصلِیدَه 286 آیَت بوُلگن وَ اوُنِی قالگن آیَتلَرِینِی قوُلگه کِیرِیتَه آلِیشمَه گن، یَعنِی اوُنِی قالگه نِی قَیِیردَه قالگن؟ بُو یِیردَه ناصِخ وَ مَنصُوخ دِیگن مَسَلَه  لَر اوُرتَه گه تَشلَنمَه یَپتِی، چوُنکِی اوُنِی اَیتِیشِیچَه، پَیغَمبَرِیمِیز صَلَّی الله عَلَیهِ وَسَلَّمنِی دَورلَرِیدَه بار بوُلگن،کِتابلَردَه وَ فَلانچِی وَ فَلانچِینِی مُصحَفِیدَه  هَم بار بوُلگن یاکِی اَحزاب سوُرَه سِی حَقِیدَه اَیتِیشِیچَه، پَیغَمبَرنِی عَصرِیدَه 200 آیَت بوُلگن اِیدِی وَ حاضِرگِی پَیتدَه اِیسَه 73 آیَت بار خالاص.

حوُپ،12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه هَم شوُنگه اوُحشَه گن وَحَتَّی بوُندَن کوُرَه بَتتَرراقلَرِی هَم مَوجُود. اَمّا مُهِم نَرسَه شوُکِی، اوُلَر بوُلَرنِی ضَعِیف دِیب سَنَشَه دِی وَ حاضِر هَم اوُلَرنِی قَبُول قِیلِیشمَیدِی وَ بوُلَرنِی رَد قِیلِیب کِتابلَر یازِیشگن. آلدِین هَم اَیتِیب اوُتگنمَن، حاضِر هَم یَنَه بِیر تَکرارلَب اَیتَه مَن، بوُندَی اوُرِینلَر جوُدَه کوُپ. بِیزلَر اَگر اوُزِیمِیزنِی مِنطَقَه مِیز حَقِیدَه صُحبَتلَه شِیب بِیر آز کوُپراق بُو بارَه دَه اِیضاح بِیرَه مِیز. اوُتگن بِیر نِیچَه اوُن یِیللِیکدَه شافِیعِی مَذهَبِیدَگِی بِیر مُلّا سَیِّید مُصطَفَی بَرزَنجِی ناملِی شَخص عِراقنِی سَلمانِیَه سِینِی شِمالِیدَه یَنگِی پَیغَمبَر صِیفَتِیدَه چِیقِیب کِیلدِی وَ اوُزِی بِیلَن بِیرگه ” اَلله نِی کَلَماتلَرِی” ناملِی کِتاب هَم آلِیب کِیلَه دِی، مَنَه بوُ اوُشَه کِتاب دوُستلَر کوُرِینگلَر، مِینِی قوُلِیمدَه توُرِیبدِی. کوُرِینگلَر، اَلله نِی اِسمِی بِیلَن باشلَه نَه دِی،آیَتلَرنِی کوُرِینگلَر، مَنَه بُو آیَتلَرِی، مَنَه بُو یِیردَه آیَتلَرِی اوُچُون اِیضاح هَم بِیرگن، بُو یِیرگه اَربِیل عالِیگاهِیگه تِیگِیشلِی دِیب یازِیب قوُیِیلگن، قِیمَتِی هَم یازِیلگن، نَشر بِیرِیلگن یِیلِی هَم بار.  مَنَه بوُ شَخص اَوَّل مَهدُوِیَتنِی اِدَّعا قِیلگن وَ قُرآن اَساسِیدَه حُکم قِیلِیشنِی هاحلَیمَن، دِیردِی، اَمّا کِییِینچَه لِیک 1988 یِیلدَه پَیغَمبَرلِیکنِی اِدَّعا قِیلَه دِی وَ اِصطِلاح بِیلَن اَیتگندَه ” اَلله نِی کَلَماتلَرِی” ناملِی یَنگِی قُرآن آلِیب کِیلَه دِی. مَنَه بُو یالغانچِی پَیغَمبَر اِیرانگه هَم کِیلگن، اَمّا اوُنِی قَبُول قِیلِیشمَه گن، اوُ یَنَه قَیتَه عِراقنِی کُردِستانِیگه قَیتِیب کِیتَه دِی وَ نِهایَت غَربِی هوُراماندَگِی مُجاهِدلَر تامانِیدَن اوُلدِیرِیلَه دِی، اوُنگه اِیرگشگن کِیمسَه لَرنِی اَیتِیشِیچَه اِیسَه غائِبلِیک دَورِیگه کِیتگن وَ یَنَه یَنگِیدَن قَیتِیب کِیلَه دِی.

 مَنَه بوُنگه اوُحشَش اِنسانلَر شِیعَه غوُلّاتلَرِینِی آرَه سِیدَه هَم مَوجُود بوُلگن. بوُنگه اوُحشَه گن اِنسانلَر تاپِیلگن وَ هَم ناتوُغرِی رِوایَتلَر هَم تاپِیلگن، 12 اِماملِیک شِیعَه لَر اوُزلَرِینِی اوُلَردَن بَرائَت قِیلِیشگن وَ اوُلَرگه قَرشِی کِتابلَر، رَدِّیَه لَر یازِیشگن. سِیز جَزائِرِینِی بِیر کِتابِینِی کوُرَه سِیز- اوُ، اَمّا بوُنِی بَرابَرِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَر تامانِیدَن اوُنلَب رَدِّیَه صِیفَتِیدَه یازِیلگن کِتابلَرنِی کوُرمَیسِیزمِی؟ یاکِی بوُلمَه سَم قُرآننِی تَحرِیف بوُلمَه گنلِیگِی بارَه سِیدَه حاضِرگِی وَ اوُتگن عَصرلَردَگِی شوُ مَذهَبنِی بُویُوک عالِملَرِینِی نَظَرِیگه عُمُوماً اِعتِبار بِیرمَیسِیزمِی؟ مَنَه بُو نَرسَه نِیمَه نِی اَنگلَه تَه دِی؟ بُو عَدالَت نِیشانَه سِیمِی؟ یا آشکار ظُلم وَ حَقِیقَتنِی پِینهان قِیلِیشمِی؟ سِیز حَقِیقَتنِی پِینهان وَ یالغاننِی تَرقَه تِیش آرقَه لِی نِیمَه نِی کِیتِیدَن توُشگنسِیز؟ اَلله بِیزلَرگه بُو نَرسَه لَرنِی تَعلِیم بِیرمَه گن، رَسُول الله صلی الله علیه وَسَلَّم هَم بُو نَرسَه نِی تَعلِیم بِیرگن اِیمَسلَر، اَبُو بَکر وَ عُمَر،عُثمان رَضِیَ الله عَنهُمگه،عَلِیگه، حَسَنگه، حُسَین رَضِیَ الله عَنهُمگه اوُحشَه گن صَحابَه لَر، شافِیعِی، مالِکِی، حَنبَلِی بِیزلَرگه بوُنِی تَعلِیم بِیرِیشمَه گن، بِیزلَر گه ظُلمنِی اوُرگه تِیشمَه گن، حَقِیقَتنِی پِینهان قِیلِیشنِی اوُرگه تِیشمَه گن. بِیزلَر واقِیعِیَتنِی کوُرِیب شوُ واقِیعِیَتگه اَساساً صُحبَتلَه شَه مِیز. اَلله بِیزلَرنِی عَدالَت قِیلِیشگه دَعوَت قِیلگن.

(دوامی بار……..)

 شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی : مَقَدَّمات دَرسلَرِی/ بِیشِینچِی دَرس: شَرعِی دُشمَنشُوناسِی (4) شَرعِی اَدَبِیاتدَگِی مُرتَدلَرنِی اَنِیقلَش وَ مُرتَدلَرگه، مُرتَدلَرنِی جِبهَه سِیگه قَندَی مُناسَبَتدَه بوُلِیش.

شَیخ اَبُو حَمزَه مُهاجِر هوُرامِی حَفِظَهُ الله نِی اَاوُدِیا تَسمَه سِیدَن یازِیب آلِینگن

(137- قیسم)

 دِیمَک، اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِی فِقهِی مَنبَع لَرِی وَ کِتابلَرِیدَن بوُ اِیش اوُچُون اوُتمِیش تاپَه آلمَیمِیز، اَمّا مَنَه بوُ یِیتتِی دَلِیلنِی اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَرنِینگ مَنبَعلَرِی بُویِیچَه عَمَلِی وَ تَدقِیقِی تِیکشِیرُولَرنِی اوُتکَزگه نِیمِیزدَن سوُنگ وَ مَنَه شُو فِرقَه لَر تامانِیدَن قوُیِیلگن اوُصُوللَرگه کوُرَه، بوُ توُزاقنِی فاش قِیلِیب اِیضاحلَب بِیرِیشگه قادِر بوُلَه مِیز، بُو نَرسَه حاضِرگه چَه مُسُلمان دِیارلَرِینِی اَکثَرِیدَه بِیگوُناه اِنسانلَرنِی قانِیدَن عِبارَت اَرِیقچَه لَرنِی وُجُودگه کِیلتِیردِی وَ مَنَه بوُ فَتوالَرنِی  اِجرا قِیلوُچِیلَرنِی اوُزِیگه هَم آغِیر وَ دَحشَتلِی ضَربَه لَرنِی یِیتکَزدِی.

حاضِرنِی اوُزِیدَه شوُنِی اَیتِیش لازِمکِی، مَنَه بُو یِیتتِیتَه لِیک دَلِیللَرنِی هَمَّه سِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرگه اِیمَس، بَلکِی شِیعَه لَرگه مُنتَسِب غوُلّاتلَرگه تِیگِیشلِی. وَ مَنَه بوُ یِیتتِیتَه لِیک اوُرِینلَرنِی هَمَّه سِیدَه بِیز 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِینگ توُتگن آشکار مُناسَبَتِینِی اَنِیق کوُرَه آلَه مِیز، حَتَّی بُو اوُرِینلَرنِی بِیرِی حَقِیدَه بِیزلَر بِیر نِیچَه آشکار فَتوالَرگه وَ بِیر نِیچَه رِسالَه گه ،هَمدَه مَنَه بُو یِیتتِیتَه لِیک اوُرِینگه رَدِّیَه صِیفَتِیدَه مُفَصَّل کِتابگه گوُواه بوُلَه مِیز.

اَبُو بَصِیر یالغان اَیتیَپتِی. شُو یِیردَه مُختَصَر صوُرَتدَه اَبُو بَصِیرنِی یالغانلَرِینِی بِیر آزگِینَه فاش قِیلِیشِیمِیز لازِم بوُلَه دِی. نِیمَه اوُچُون اوُنِی یالغان دِییَپمِیز؟ چوُنکِی گِییاگرَه فِیَه اوُقِیتُوچِیسی اوُزِینِی شاگِردِیگه مَکَّه اِیراننِی شِمالِیدَه جایلَشگن وَ حِیتای اَفرِیکَه دَولَتلَرِیدَن بِیرِی دِیب اوُرگتیَپتِی. گِییاگرَه فِیَه اوُقِیتوُچِیسِی اوُچُون بُو خَطا وَ ناتوُغرِی توُشوُنچَه وَ ناتوُغرِی تَعوِیل اِیمَس، بَلکِی بوُتوُنلَی آچِیق – آیدِین حَقِیقَتنِی پِینهان قِیلِیش وَ یالغان گپِیرِیش ، هَمدَه شاگِردِیگه یالغاننِی یِیتکَه زِیش حِسابلَه نَه دِی. اَهلِی سُنَّت دِیب مَعرُوف بوُلگن فِرقَه لَردَگِی غوُلّاتلَر بِیلَن شوُ فِرقَه لَرنِی اوُزِینِی آرَه سِیدَگِی فَرقنِی توُشوُنمَیدِیگن عالِم مَوجُود اِیمَس. اَلبَتَّه مَنبَع لَردَه اوُلَرنِینگ بوُلغَه نِیشلَرِی تاپِیلِیشِی موُمکِین. حاضِرنِی اوُزِیدَه هِیچ کِیم قادِیانِیلَرنِی اَهلِی سُنَّتنِی جُملَه سِیدَن دِیب حِسابلَه مَیدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چُونکِی مَنَه بوُ فِرقَه لَرنِی اوُزِی اوُلَردَن بَرائَت قِیلگن وَحَتَّی اوُلَرنِی تَکفِیر قِیلِیشگن. شِیعَه لَرنِی اوُرتَه سِیدَه هَم مَنَه بُو قائِدَه تَدقِیقاتچِیلَر اوُچُون حوُددِی کوُندِیک رَوشَن وَ آشکار نَرسَه. تَحقِیق قِیلَه یاتگن کِیشِی اوُچُون اَبُو بَصِیرنِی یالغان اَیتَه یاتگه نِی آچِیق – آیدِیندوُر، بوُ اَبُو قَتادَه نِینگ حاضِرگِی پَیتدَگِی 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِی نَصِیرِی اِیکَنلِیکلَرِی بارَه سِیدَگِی یالغانِیگه اوُحشَیدِی.

  هَر قَندَی صُورَتدَه هَم اَبُو بَصِیر طَرطُوسِینِی یالغانلَرِینِی کوُرِیب چِیقَه مِیز، جوُنکِی اوُ اِنکار قِیلِیب بوُلمَیدِیگن جِنایَتنِی باشلَب بِیرگن وَ بُو جِنایَت هَنُوز هَم دَوام اِیتِیب کِیلیَپتِی. بُو شَخص اوُشَه دَلِیللَرِیدَه 12 اِماملِیک شِیعَه لَرنِی هَمَّه سِینِی مُرتَد اِیکَه نِی بارَه سِیدَه اَیتَه دِیکِی:

• أولاً: من جهة قولهم بتحريف القرآن …!  اوُلَر قُرآننِی تَحرِیفِیگه اِعتِقاد قِیلِیشَه دِی.   وتحريفهم للقرآن الكريم يأتي من جهتين:
• تحريف في التأويل والتفسير:     قُرآننِی تَعوِیلِی وَ تَفسِیرِیدَه تَحرِیفگه دوُچار بوُلِیشگن. یَعنِی چوُنکِی بُو شَخصنِی یا باشقَه مَذهَبلَرنِی تَفسِیرِیگه قَرشِی باشقَه تَفسِیرگه اِیگه؛ یَعنِی چوُن آیَت وَ آیَتلَردَه مَنَه بُو شَخصنِی یا باشقَه مَذهَبلَرنِی تَعوِیلِیگه قَرشِی باشقَه چَه تَعوِیلگه اِیگه بوُلگنلِیکلَرِی سَبَبلِی، اوُلَر مُرتَددوُرلَر.

مَنَه بوُ حالَتدَه، باشقَه لَرنِی تَعوِیلِیگه وَ تَفسِیرِیگه قَرشِی بُولگن تَعوِیل وَ تَفسِیرگه اِیگه هَر قَندَی کِیشِی مُرتَد بوُلَه دِی. سِیزنِی فِکرِینگِیزچَه بَو اَخماقگرچِیلِیک وَ جِیننِیلِیک اِیمَسمِی؟ مَنَه بوُنگه اوُحشَه گن شَخصلَرنِی کِیملِیگِینِی بِیلِیب توُرِیب بوُلَرنِی سوُزلَرِینِی قَبوُل قِیلَه دِیگن وَ اوُزلَرِینِی شَرِیعَت اَحکاملَرِینِی اِجرا قِیلوُچِیلَر دِیب حِسابلَیدِیگن کِیمسَه لَر، بوُندَن هَم کوُرَه اَخماقراق وَ جِیننِیراق دِیب سَنَلَه دِی.

اِبنِ حَزم اَندَلوُسِی رَحِمَهُ لله اَیتَه دِیکِی: ” هِیچ قَیسِی بِیر مُسُلماننِی اِعتِقاد بابِیدَگِی فَتوا یا سوُز سَبَبلِی تَکفِیر قِیلِیب بوُلمَیدِی، اوُ کِیشِی دَوام اِیتِیب اَیتَه دِیکِی: بِیر گوُرُوه اوُلَمالَر شوُ عَقِیدَه دَه کِی، هِیچ قَیسِی مُسُلمان عَقِیدَه یا فَتوا سَبَبلِی تَکفِیر وَ تَفسِیق قِیلِینمَیدِی. بِیر نَرسَه بارَه سِیدَه اِجتِهاد قِیلگن وَ مُعتَقِید بُولگن کِیشِینِی قوُلگه کِیرِیتگن نَرسَه سِی حَق وَ اَجرگه اِیگه؛ اَگر حَقِیقَتدَه حَقنِی قوُلگه کِیرِیتگن بوُلسَه اِیککِی اَجرگه اِیگه بوُلَه دِی،اَگر حَقدَه خَطا قِیلگن بوُلسَه، بِیر اَجرگه اِیگه بوُلَه دِی. بُو اِبنِ اَبُو لَیلِینِی، اِمامِی اَبُو حَنِیفَه نِی، شافِیعِینِی، سُفیان ثَورِینِی،داوُد اِبنِ عَلِینِی نَظَرِی. بُو مِین شوُ بوُگوُنگِی کوُنگه چَه تَنِیگن نَظَر اِیگه لَرِینِینگ حَتَّی صَحابَه  رَضِیَ الله عَنهُ نِینگ نَظَرِی بوُلَه دِی، اوُلَرگه قَرشِی چِیققَنلَرنِی حاضِرگه چَه کوُرمَه دِی.”

اَبُو بَصِیر وَ اوُنگه اوُحشَه گنلَردَن فَقَط مَنَه بُو اوُرِیننِی اوُزِینِی قَبوُل قِیلِیشلِیک، یَعنِی سِیز بِیلَن اِجتِهاددَه، تَفسِیردَه یا تَعوِیلدَه فَرقگه اِیگه بوُلگن هَر قَندَی مُسُلماننِی مُرتَد دِییِیشلِیک، بُو مُسُلمانلَرنِی اوُرتَه سِیدَه اِیچکِی جَنگلَرنِی اِیجاد قِیلِیش وَ اوُلَرنِی بِیر- بِیرلَرِی بِیلَن مَشغُول قِیلِیشدَن عِبارَت. مَنَه بُو کِیملَرنِی لایِیحَه سِی؟ بُو لایِیحَه کِیملَرنِی فایدَه سِیگه حِذمَت قِیلَه دِی؟ نِیمَه اوُچُون بِیر آز فِکر قِیلِیشنِی هاحلَه مَیسِیزلَر؟ سِیز بِیر تَفسِیرنِی وَ حَتَّی بِیر مَذهَبنِی یامان کوُرگه نِینگِیز سَبَبلِی، عَدالَتنِی بِیر چِیتگه سوُرِیب قوُیِیب  اوُنِی مُرتَد دِییسِیزمِی؟ نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی سِیزنِی تَفسِیرِینگِیز وَ تَعوِیلِینگِیزگه قَرشِی تَفسِیرگه وَ تَعوِیلگه اِیگه،طَبِیعَتاً اوُ هَم سِیزنِی مُرتَد دِیب سَنَیدِی، نِیمَه اوُچُون؟ چوُنکِی فَلان آیَت بوُیِیچَه سِیزنِی تَفسِیرِینگِیز وَ تَعوِیلِینگِیز اوُنِیکِیدَن فَرق قِیلَه دِی. یَعنِی بُو نِیمَه دِیگه نِی؟ صَحابَه لَر، تابِیعِینلَر وَ فِرقَه لَرنِینگ، اِسلامِی مَذهَبلَرنِینگ بَرچَه اَئِمَّه لَرِی آیَتلَرنِی تَعوِیل وَتَفسِرِیدَه بِیر- بِیرلَرِیدَن فَرق قِیلِیشمَه گنمِی؟ مَنَه بوُ نَرسَه سَبَبلِی بِیز اوُلَرنِی مُرتَد دِییِیشِیمِیز کِیرَکمِی؟ اَلله سَقلَه سِین.

قَدرلِی دوُستلَر، اَوَّل هَم بِیر نِیچَه بار اَیتگنمِیز چوُنکِی اَهَمِیَتِی بار؛ بِیزلَر واحِد اوُمَّتنِی وُجُودگه کِیلتِیرَه دِیگن وَ مَنَه بوُ واحِد اوُمَّتدَن واحِد اِجماعنِی اِرایَه بِیرَه دِیگن، نَتِیجَه دَه اِیسَه مُسُلمانلَرنِی تَفَرُّقدَن نَجات تاپَه دِیگن اوُلِی الاَمر شوُراسِیگه اِیگه اِیمَسمِیز. دِیمَک مَن بُو نِعمَتگه یِیتگوُنچَه توُرلِی- هِیل تَفسِیرلَر وَ تَعوِیللَرنِی مَوجُود بوُلِیشِی مَجبُورِی حالَت، بوُندَن قوُتوُلِیشنِی عِلاجِی یُوق. اَگر اوُندَن قوُتوُلِیشنِی هاحلَه سَنگ اِسلامِی حُکوُمَتنِی تَشکِیل قِیلِیشگه حَرَکَت قِیل. اَگر اوُنِی بَدَلِی بار بوُلسَه، اوُنِی اِصلاح قِیلِیشگه، یوُقارِیراقگه کوُتَه رِیشگه یاردَم بِیر، بوُندَن سُونگ اِسلامِی فُقَهالَرگه باغلَنگن اوُلِی الاَمر شوُراسِینِی تَشکِیل قِیلِیب بَرچَه تَفَرُّقلَرگه خاتِیمَه بِیر.

 اَمّا اَبُو بَصِیر یالغانچِی وَ بُو شَخصنِی فِتنَه لَرِینِی عَمَلگه آشِیرَه دِیگن کِیمسَه لَرنِی هَمَّه سِی مُسُلمانلَرنِی یَنَدَه کوُپراق تَفَرُّققَه ، حارلِیککَه، مُوَفَّقِیَتسِیزلِیککَه وَ حُکوُمَت قُدرَتِیگه، شوُراگه، اوُمَّتگه، واحِد اِجماعگه یِیتمَسلِیککَه یِیتَکلَشیَپتِی، بوُ صَحابَه لَرنِی وَ تابِعِینلَرنِی وَ اِسلام اَئِمَّه لَرِینِی مَنهَجِیگه قَرشِی، هَمدَه مُسُلمانلَرنِی بَرچَه مَنفَعَتلَرِیگه زِدّوُر. مَنَه بوُ کِیمسَه لَر مُسُلمانلَرگه قَرشِی رُوحِی جَنگلَرنِی آلِیب بارُوچِیلَر بوُلِیشَه دِی، اوُلَر اِسلام دُشمَنلَرِینِینگ مُسُلمانلَرگه قَرشِی وَ تَبلِیغِی جَنگِینِی پِیادَه عَسکَرلَرِی حِسابلَه نِیشَه دِی. مَنَه بُو نَرسَه لَردَه کِیمنِی شُبهَه سِی بار؟ تَفَرُّق یَعنِی زَلِیللِیک، وَحدَت یَعنِی قُدرَت. بوُلَر مُسُلمانلَرنِی زَلِیللِیگِی یوُلِیدَه حَرَکَت قِیلِیشیَپتِی، اوُلَر مُسُلمانلَرنِینگ وَحدَتگه یِیتِیشِیشلَرِیگه رُحصَت بِیرِیشمَیدِی.

(دوامی بار…..)